Ο Διάδοχος Κωνσταντίνος ήτο Αρχιστράτηγος του Ελληνικού στρατού εν Θεσσαλία. Και κατά πολύ νεώτερος του 1912 (κατά 15 ολόκληρα έτη). Κατ' απαράβατον φυσικόν νόμον εις την νεαράν ηλικίαν είναι τις ζωηρότερος και ορμητικώτερος εις πάσας τας εκδηλώσεις του. Διά της ηλικίας επέρχεται η πείρα, η μετριοπάθεια και η σύνεσις. Με ένα απλούν βλέμμα εις την ιστορίαν του πολέμου του 1897 μένει τις κατάπληκτος δια την πραότητα, την λεπτότητα και την υπομονήν που επεδείξατο ο νεαρότατος τότε Διάδοχος προ της ιταμής, αδίκου και εξευτελιστικής ενίοτε προς αυτόν συμπεριφοράς των τότε Πρωθυπουργών Δεληγιάννη και Ράλλη.
Από την πολεμικήν έκθεσιν του 1897 Ε. Δ. (Έκθεσις Διαδόχου) αντιγράφω τα εξής χαρακτηριστικά, από τα οποία βλέπομεν οποία ήτο η συμπεριφορά του ανεκδιήγητου πρωθυπουργού Δεληγιάννη έναντι του Διαδόχου, Αρχηγού του στρατού. Κατά την υποχώρησιν της Λαρίσσης, την 14ην Απριλίου, η κυβέρνησις εξαποστέλλει προς τον Αρχηγόν του στρατού την υπ' αριθ. 309 τηλεγραφικήν διαταγήν της (σελ. 194 και 195 της Ε. Δ.) διά της οποίας ζητεί να μάθη· «Ποίοι ήσαν οι λόγοι επί των οποίων στηριζόμενος ο Αρχηγός του στρατού διέταξε την υποχώρησιν εγκαταλείψας την Λάρισσαν, τα εν αυτή πυροβόλα και τους κατοίκους εις την διάκρισιν του εχθρού». Περαιτέρω αυτολεξεί: «ΔιατΙ υποχωρούντες προς Φάρσαλον δεν διεθέσατε μέρος των δυνάμεων σας να υποχώρηση δια γραμμής Λαρίσσης—Βόλου προς άμυναν εξωτερικήν, διεξαγομένην επι σειράς λόφων μεμακρυσμένων. Οποία τινά μέτρα ελάβατε αφιχθέντες εις Φάρσαλον . .. κλπ. Και τέλος θεωρώ απαραίτητον να υπερασπισθήτε την πόλιν του Βόλου επί της μεταξύ της πόλεως ταύτης και Βελεστίνου λοφοσειράς, ίνα μη ο Βόλος λάβη την τύχην της Λαρίσσης».
«Σκότωνε τρελλούς πλήρωνε τζερεμέ» όπως λέγει το λαϊκόν ρητόν. Δεν είχε δίκαιον ο 'Αγγλος Πρωθυπουργός Σόλζβαρν όταν εδήλωσε δημοσία ότι «ο Πρωθυπουργός της Ελλάδος χρειάζεται ζουρλομανδύα»; Ο δημαγωγός εκείνος, συν τοις άλλοις, υποδεικνύει εξ Αθηνών προς τον Αρχηγόν του
στρατού τας θέσεις και τας λοφοσειράς εις τας οποίας πρέπει ν' αμυνθή , ίνα μη ο Βόλος έχη την τύχην της Λαρίσσης.
Η ανωτέρω διαταγή της Κυβερνήσεως είναι καθ' όλα άτοπος, παράλογος, ταπεινωτική και εξευτελιστική
δι' ένα Αρχηγόν στρατού και λαμβάνει φυσικά εξαιρετικήν σημασίαν, όταν ο Αρχιστράτηγος προς ον απευθύνεται, συμπίπτει να είναι ταυτοχρόνως ο Διάδοχος του θρόνου· Εις την ανωτέρω διαταγήν, ο Διάδοχος απήντησε (σελ. 195 Ε. Δ.) δια ευπρεπούς και μετριοπαθούς αναφοράς εκθέτων τα γενόμενα, τα αίτια της υποχωρήσεως κλ.π. αναφέρων επί λέξει: «Στερούμεθα άρτου, νομής και ιματισμού και αι στερήσεις αύται μεγάλως δυσχεραίνουσι την επαναφοράν της τάξεως, και πειθαρχίας».
Ως εξετέθη εν τη εξιστορήσει του πολέμου του 1897, εις τα Φάρσαλα ανέλαβε την χορήγησιν τον άρτου του στρατού ο ιδιώτης επιχειρηματίας Αγαθοκλής, διότι ο στρατός εστερείτο των πάντων. Οιοσδήποτε Αρχηγός στρατού θα άπήντα εις την υβριστικήν και ταπεινωτικήν διαταγην του Πρωθυπουργού ότι η Κυβέρνησις έπρεπε να γνωρίζη καλλίτερον παντός άλλου την κατάστασιν του ενόπλου εκείνου συρφετού, εφόσον αυτή και αι προκάτοχοι της την παρεσκεύασαν. Και θα υπέβαλλεν αμέσως και την παραίτησίν του.
Ο Διάδοχος, ορθώς σκεφθείς, δεν το έπραξε διότι το τοιούτον θα είχεν αποτέλεσμα την πλήρη διάλυσιν και του υπολοίπου στρατεύματος. Ηνέχθη την ταπείνωσιν επιδείξας μετριοπάθειαν, σύνεσιν και θερμόν πατριωτισμόν.
Αλλ' εκεί όπου θαυμάζει κανείς τας ανωτέρω αρετάς του Κωνσταντίνου, είναι η στάσις του όταν μετ' ολίγας ημέρας η Κυβέρνησις εκείνη προέβη εις την πλήρη διάλυσιν του Επιτελείου αφαιρέσασα από τον Αρχιστράτηγον, παρά την θέλησίν του και αυτούς ακόμη τους προσωπικούς υπασπιστάς του.
Όντως την 22αν Απριλίου, η Κυβέρνησις ανεκοίνου προς τον Αρχιστράτηγον τηλεγραφικώς τα εξής : «Απεφασίσθη εν Υπουργικώ Συμβουλίω όπως άπαν το Επιτελείον Σας διορισθεί εν υπηρεσία του αυτόθι στρατού, συνεπώς θέλετε αποσπάσει, εις τα υπό τας διαταγάς Σας σώματα,τον ταγματάρχην Γουλιμήν, λοχαγούς Δούσμανην και Κοντογιάννην του μηχανικού, Χατζηπέτρον του πυροβολικού. Όσον άφορα τον Συνταγματάρχην Σαπουντζάκην και τούτον θέλετε αποσπάσει ως διοικητήν του Συντάγματος του πυροβολικού. Προτιμάτε την ενταύθα ανάκλησίν του ως και πάντων των υπολοίπων αξιωματικών; Σας πληροφορώ και αναμένω την συγκατάθεσίν Σας, ότι αρχηγός του Επιτελείου Σας διωρίσθη ο ταγματάρχης Κωνσταντινίδης, όστις αναμένεται αύριον εκ Κρήτης και όστις θέλει διαταχθή άμα τη αφίξει του πάραυτα ν' αναχωρήση. Όσον περί του λοιπού προσωπικού θέλετε προσλάβει τούτο εκ του υπό τας διαταγάς Σας στρατού, τη Υμετέρα εκλογή. Εννοείται ότι και τον ταγματάρχην του Μηχανικού Δροσινόν θέλετε αποσπάσει εις υπηρεσίαν του αυτόθι Μηχανικού σώματος. Πασαι αί μεταβολαι αύται είναι εις γνώσιν της Α. Μ. του Βασιλέως».
Παρόμοιον γεγονός είναι αδύνατον νά άνευρη τις εν τη παγκοσμίω ιστορία. Είς τον πρωτοφανή έξευτελισμόν και την ταπείνωσιν εις α υπεβάλλετο, διά των ανωτέρω μέτρων, ο ατυχής αρχιστράτηγος ηρκέσθη νά διαμαρτυρηθή ευλαβώς προς την Κυβέρνησιν και να δηλώση δια τηλεγραφικής αναφοράς του ότι:
«Ως έχουσιν αι περιστάσεις θέλω εκτελέση την διαταγήν του Υπουργείου», προσθέτων εν επιλόγω της αναφοράς του αυτολεξεί ό'τι: (σελις 210) "Ως προς την απόσπασιν αμφοτέρων των προσωπικών μου υπασπιστών, οφείλω να υπομνήσω εις το Υπουργείον ότι τυγχάνω Διάδοχος του Ελληνικού θρόνου και εναπόκειται εις αυτό να κρίνη εάν είναι αξιοπρεπές να μείνω άνευ ουδενός εκ των της Αυλής μου ενταύθα». Διά μέσου των γραμμών της αναφοράς αυτής διαφαίνεται σαφώς η συγκρατουμένη αγανάκτησις του Αρχιστρατήγου δια την άδικον και εξευτελιστικήν ενέργειαν του Δεληγιάννη, ήτις θίγει ου μόνον το γόητρον του μέλλοντος Βασιλέως, αλλά και αυτήν ακόμη την αξιοπρέπειάν του ως ανθρώπου και ανωτάτου αξιωματικού. Η φράσις του Αρχιστρατήγου «ως έχουσιν αι περιστάσεις σήμερον» σημαίνει καταφανώς «Για το χατήρι του Ετέμ, που ευρίσκεται εις την καρδίαν της Ελλάδος, δέχομαι τας ταπεινώσεις σου σήμερον Αρχιφαυλοκράτη Πρωθυπουργέ» [1].
Παρομοία υπήρξεν η συμπεριφορά του Διαδόχου Αρχιστρατήγου και εις πλείστα άλλα επεισόδια, τα οποία εδημιουργήθησαν εξ ατόπων παρεμβάσεων της Κυβερνήσεως εις τα στοιχειώδη δικαιώματα του Αρχηγού του στρατού ως π.χ. η ανυπακοή του Διοικητού της III ταξιαρχίας εις Δομοκόν, αι απ' ευθείας παρά του Υπουργού των Στρατιωτικών διαταγαί προς Διοικητάς Σωμάτων κατά τας επιχειρήσεις κλπ. Απλή παραβολή των γεγονότων τούτων προς τα αναφερθέντα του 1912, δεικνύουν την τεραστίαν διαφοράν των αντιλήψεων του Διαδόχου ως προς τα καθήκοντα και τα δικαιώματα του, ως Αρχηγού του εν πολέμω στρατού. Την εξήγησιν μας παρέχει η στοιχειώδης λογική και τα επακολουθήσαντα γεγονότα κατά την θλιβεράν περίοδον του πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.
Εις την σελίδα 209 της Ε. Δ., ο Διάδοχος διαμαρτυρόμενος δια την διάλυσιν του Επιτελείου του υπό του Ράλλη αναφέρει ότι το Γενικόν Επιτελείον «ήτο αυτοσχέδιον οργανωθέν εκ του προχείρου» και απηρτίζετο φυσικά εκ προσώπων αγνώστων κατά το πλείστον, μετά των οποίων δεν είχε συνεργασθή προηγουμένως. Ως ο ίδιος λοχαγός Δούσμανης, αναφέρει, δια πρώτην φοράν ετοποθετήθη εν Λαρίσση εις Επιτελικήν υπηρεσίαν, εφόσον ως είναι άλλως τε γνωστόν, εξετέλει υπηρεσίαν εις την διεύθυνσιν μηχανικού Λαρίσσης [2]. Ο Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Συνταγματάρχης Σαπουντζάκης ήτο άνθρωπος συνετός και μετριοπαθής και λίαν αφοσιωμένος εις την Βασιλικήν οικογένειαν, οι δε λοιποί αξιωματικοί Μεταξάς, Στρατηγός, Κοντογιάννης, Παπαβασιλείου κλπ. δια πρώτην φοράν ετοποθετούντο επίσης εις το Γενικόν Επιτελείον. Δεν υπήρχε συνεπώς το 1897 συγκεκροτημένη η Επιτελική μαφία του 1912, ήτις ανεμίχθη και εις την πολιτικήν εξέλιξιν της καταστάσεως επί της οποίας σοβαρώς επέδρασε κατά την κρίσιμον περίοδον μέχρι του 1920· Εκ της παραβολής των δύο περιπτώσεων (1897 και 1912) καθίσταται κατάδηλος η ψυχοφθόρος επίδρασις, ην είχε επί του Κωνσταντίνου το άμεσον περιβάλλον του καθ' όλην την διάρκειαν της κατόπιν τραγικής περιόδου, ήτις ετερματίσθη με τον εν τη εξορία θάνατον του.
Συνεπεία της σφοδράς διαμάχης μεταξύ των δυο παρατάξεων, εις ας μοιραίως εδιχάσθη ο λαός, υπάρχουν αναμφιβόλως και σήμερον πλείστοι, οι οποίοι δεν κατέστη δυνατόν να απαλλαγούν από τον φανατισμόν των. Οι μεν, θεωρούν υπεύθυνον δια την διαίρεσιν και τας εθνικάς συμφοράς τον Βασιλέα Κωνσταντίνον, ενώ οι άλλοι αποδίδουν αυτάς εις τον Βενιζέλον. Φρονώ ότι ή αμερόληπτος ιστορία του μέλλοντος θα επιρρίψη την κυρίαν ευθύνην της διαιρέσεως και των Εθνικών συμφορών εις το περιβόητον εκείνο Επιτελείον και τους Αρχηγούς του Δούσμανην και Μεταξάν.
Αμφότεροι, ως πρωταγωνισταί του Εθνικού δράματος, διέπραξαν αναντιρρήτως μεγάλα σφάλματα αλλ' είναι αναμφισβήτητον ότι και οι δύο ενεπνέοντο από τας αγνωτέρας προθέσεις και άκρατον πατριωτισμόν. Εφόσον οι δύο ούτοι πρωταγωνισταί συνειργάζοντο και συνεβάδιζον αδελφικώς κατά τους υπέρ του Έθνους αγώνας, η Ελλάς έβαινεν από θριάμβου εις θρίαμβον και από νίκης εις νίκην προς την εκπλήρωσιν των Εθνικών της διεκδικήσεων Τα ατυχήματα επήλθον μόνον μετά την διάστασιν αυτών, ήτις επέφερε και τον διχασμόν του Έθνους. Η αμερόληπτος ερευνά των γεγονότων επιρρίπτει το βάρος της κυρίας ευθύνης εις την ομάδα του Γενικού Επιτελείου. Όπως είδομεν ανωτέρω, εις την Ε. Δ, την οποίαν, ως βεβαιοί ο ίδιος, συνέγραψεν ο Δούσμανης, ο αείμνηστος Κωνσταντίνος το 1897 υφίσταται τας εσχάτας ταπεινώσεις, από ανθρωπάρια του τύπου Δεληγιάννη και Ράλλη, εν τούτοις συγκρατείται σεμνός και πειθαρχικός, ως αρχαίος Σπαρτιάτης, εντός του πλαισίου της πειθαρχίας και των νόμων της Πατρίδος.
Βλέπομεν αντιθέτως τό 1912 τον ώριμον πλέον άνδρα Κωνσταντίνον να περιπίπτη εις την αθλίαν εκείνην απρέπειαν των Μεγάλων ασκήσεων της Τανάγρας εναντίον της Γαλλικής Αποστολής, άλλα και σπεύδοντα μετά δύο μόλις ημέρας μετανοών και δακρύων (ως εβεβαίωσεν ο Βενιζέλος) να την επανορθώνη δημοσία δια του Βασιλικού γεύματος και της παρασημοφορίας των αδίκως προσβληθέντων Γάλλων αξιωματικών. Το επεισόδιον αυτό παρουσιάζει γυμνόν τον χαρακτήρα του Κωνσταντίνου. Οξύθυμος και εις μέγιστον βαθμόν επηρεαζόμενος από τας κακοβούλους εισηγήσεις του περιβάλλοντος και των κολάκων, αγαθός και ευθύς κατά βάθος αποδίδει το δίκαιον αμέσως μόλις αναγνωρίζει την πλάνην του.
(1) Η προκειμένη περίπτωσις φέρει αυτομάτως εις μνήμην την λαϊκήν παροιμίαν του λαγωού, όστις επερχομένου αετού κρύπτεται εις παρατυχούσαν εδαφικήν ρωγμήν, αλλά παραμένουν ακάλυπτα τα νώτα του ένεκα των μικρών διαστάσεων αυτής, οπότε διερχομένη χελώνη πλησιάζει και τον παρενοχλεί υβριστικώς. Και ο λαγωός τρέμων: Για το χατήρι του αετού . . . βρίζε και συ χελώνα.
(2) Επί του προκειμένου δια την δράσιν του στρατηγού Δούσμανη, έλαβον επιστολάς τινας συναδέλφων πολεμιστών, διαμαρτυρομένων δια τα αναγραφέντα παρ' αυτού, ότι αι νίκαι ωφείλοντο εις αυτόν, το Επιτελείον και τους αντεπαναναστάτας του Γουδί. Μεταξύ αυτών ο παλαιός συναγωνιστής Μάρκου γράφει τα κάτωθι χαρακτηριστικά: «Αλλα ο στρατηγός Δούσμανης, ως είναι γνωστόν εις τους επιζώντας συναδέλφους της εποχής εκείνης, ήτο ερασιτέχνης στρατιωτικός, διότι εις την στρατιωτικήν σταδιοδρομίαν του ούτε διμοιρίαν ούτε λόχον διώκησε ποτέ, καθόσον προ του 1897 υπηρέτει επί μακρόν εις την Διεύθ. Μηχανικού Λαρίσσης, ασχολούμενος εις την επιτήρησιν κτιρίων και όταν του εδίδετο ευκαιρία εις την οργάνωσιν καλλιτεχνικών εκθέσεων μετά του μακαρίτου Βελλιανήτου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου