ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ : Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΔΟΜΟΚΟΥ 2

Προηγούμενο

Την 11 ακριβώς ώραν ηκούσθη ο πρώτος κα­νονιοβολισμός. Κατά το κέντρον και την αριστεράν πτέρυγα της ελληνικές παρατάξεως, ήτο ού­τος η πρώτη μετά την σύγκρουσιν των προφυλα­κών, πολεμική πράξις του επιφανέντος εχθρού· Τμήμα του πυροβολικού αυτού εκ δύο η τριών τηλεβολοστοιχιών είχεν ήδη φθάσει εις το χωρίον Τσιφλάρι, έτοποθετηθη προ αυτού και εκείθεν έβαλε το πρώτον. Η οβίς υποτρόμως συρίζουσα διήλθεν άνωθεν ημών περί τα 300 μέτρα και διηυθύνθη εις την κορυφήν του όπισθεν ημών βουνού, αποτυχούσα προφανώς του σκοπού. Δευτέρα οβίς έσχε της πρώτης την τύχην, αλλ' η τρίτη και αι εφεξής είχον εύρει την απόστασιν και υπό την έποψιν ταύτην έβαλον ευστόχως, ει και άνευ απο­τελέσματος κατά του ιππικού ημών, όπερ συγκεντρωθέν ήδη εκάλπαζε προς την Σκάρμιταν. Ταυτοχρόνως το 2ον τάγμα του 1ου συντάγματος υπό τον ταγματάρχην Βασιλείου, ανακληθέν εκ της εφεδρείας εις ην είχεν ταχθή μετά της λοιπής ταξιαρχίας Δημοπούλου, ήρχετο εις Βελησσιώτας ως στήριγμα του ημετέρου τάγματος. Ότε ευρίσκετο εις το μέσον του χωρίου διευθυνόμενον εξ ανατολών προς δυσμάς, προσεβλήθη υπό του εχθρι­κού πυροβολικού. Οι άνδρες προς αποφυγήν απωλειών ήσαν τεταγμένοι αφ' ενός ζυγού, αλλά μία οβίς εύστοχος εφόνευσεν ένα στρατιώτην και έτραυμάτισε θανατηφόρως ένα δεκανέα αφαιρούσα ολόκληρον αυτού τον μηρόν.
Μέχρι της στιγμής ταύτης ουδαμού άλλου, από του Δομοκού μέχρι του άκρου αριστερού της ελληνικής παρατάξεως, είχε γίνει προσβολή εκ μέρους του εχθρού, πλην της συγκρούσεως των προφυλακών. Τί συνέβαινεν εις την δεξιάν πτέρυγα ήτοι την ανατολικώς του Δομοκού [1] γραμμήν δεν ήτο δυνατόν να ίδη τις από των ημετέρων θέσεων.

Ενώ το πυροβολικόν αραιόν ούτως έβαλλε, το πεζικόν και το ιππικόν εβάδιζε προς ημάς δια μέσου της σιτοφόρου πεδιάδος, ενώ, άλλαι φάλαγ­γες ώδευον δεξιά ημών κατά του· Δομοκού δια της μεγάλης εκ Φαρσάλου οδού.

Περί την πρώτην μ. μ. ώραν ο εχθρός ευρίσκετο εις απόστασιν δύο περίπου χιλιομέτρων, Ηδυνάμεθα να υπολογίσωμεν ήδη τας δυνάμεις αύτού, άς απετέλουν εκεί 40 — 50 χιλιάδες πεζών τέσσαρα ιππικού συντάγματα και δεκαπέντε περίπου πυροβολαρχίας και να εκτιμήσωμεν ουχί άνευ εσωτερικής τίνος αυτοκατακρίσεως, την τάξιν και την ησυχίαν μεθ' ης εβάδιζον εις συμπαγείς και αδιασπάστους φάλαγγας.

Εκατόν ίσως μέτρα προ της πρώτης γραμμής κατά το έναντι ημών τμήμα αυτής έβαινεν επί ωραίου λευκού ίππου ανώτερος αξιωματικός. Περιέτρεχεν αδιακόπως τας τάξεις του οδεύοντος στρατεύματος του καλπάζων από του δεξιού εις το αριστερόν και τανάπαλιν, μέχρις ού αυτός και ο ίππος του μετά μικρόν , ότε συνεπλάκημεν έπεσαν νεκροί εκ των πυρών των ημετέρων. Παρετήρουν τον γενναίον σωματάρχην και ανεμνήσθην της δι­δασκαλίας του Όνησάνδρου,

"Στρατηγού δ' έστι, το παριππάζεσθαι ταις τάξεσιν, επιφαίνεσθαι τοις κινδυνεύουσιν, επαινείν τοις ανδριζομένοις, απειλείν τοις αποδειλώσιν παρακαλείν τους μέλλοντας, αναπληρούν το ελλείπον, αντιμετάγειν ει δέοι, λόχον επαμύνειν τοις κάμνουσι".

Και ο εχθρός, ολονέν προέβαινεν.

Ο λοχίας Δέρβος, παρ΄εμοί ιστάμενος, ηγωνίζετο να πείση τον ανθυπολοχαγόν Ζαχαρόπρυλον, ίνα υποχωρήσωμεν εις τα προχώματα.

— Μα πρέπει να υποχωρήσωμε, κ. ανθυπολο­χαγέ! Ο εχθρός πλησιάζει.. να τον !

—Δεν μπορούμε' έχομεν διαταγάς. Είπεν ο αξιωματικός ξηρώς και εξηκολούθη μένων όπισθεν της γραμμής ημών εις την κεκανονισμένην απόστασιν.

Υποθέτω, οτι αι περί υποχωρήσεως προτροπαί του λοχίου, δε ποοήρχοντο εκ δειλίας, αλλ' εκ της ορθής γνώμης, ότι αι προφυλακαί ούδένα πλέον είχον λόγον, αφ' ου ο εχθρός προ πολλού ανεφάνη και το τάγμα είχε ταχθή όπιοσθεν εις τα οχυρώματα έτοιμον προς μάχην.

Ο εχθρός είχε φθάσει εις απόστασιν χιλίων-περίπου μέτρων, καθόσον δύναται τις να εκτιμήση, τούτο εν πεδιάδι ευρισκόμενος, ότε κατά διαταγήν του αξιωματικού μετέβην εις το στήριγμα και ηρώτησα τον λοχαγόν, αν έπρεπε να αρχίσωμεν το πυρ και από τίνος αποστάσεως.

— Θα περιμείνετε, μοι λέγει , να πλησίαση εις απόστασιν 400 μέτρων και τότε θα άρχίσητε πυρά ομαδόν.
Εκόμισα την διαταγήν ταύτην και ανεμένομεν θεώμενοι τον βραδέως προελαύνοντα εχθρόν. Το πυροβολικόν έξηκολούθει βάλλον και προστατεύον του πεζικού την προέλασιν. Τα κατά την πεδιάδα και δεξιά του Δομοκού εις την κλιτύν του Κασσιδιάρη ελληνικά χωρία εγκαταλελειμμένα είχον ήδη κυριευθή υπ' αυτού και ο εις το στερέωμα-υψούμενος καπνός προέδιδε την καταστροφήν εις ην παρεδόθησαν.Τα εχθρικά στρατεύματα εις πυκνήν τέως βαδίζοντα φάλαγγα, είχον ήδη αναπτυχθή εις μέγα μέτωπον εν ακροβολισμώ. 

Τοιουτοτρόπως έβαινον κατά του κέντρου της ελληνικής παρατάξεως· αλλ' ότε έφθασαν εις απόστασιν επτακοσίων περίπου μέτρων, αίφνης ισχυρόν σώμα εξ οκτώ πε­ρίπου χιλιάδων ανδρών και αναλόγου πυροβολικού και ιππικού, κάμπτει δεξιά αυτού και όπισθεν των τειχισμάτων περιβόλου τινός και βαδίζει διαγωνίως και μετά ταχύτητος' κατά του αριστερού της ημετέρας παρατάξεως, υπερασπιζομένου υπό του Τερτίπη, της φιλελληνικής λεγεώνος και των Γαριβαλδινών. Της γραμμής των ακροβολιστών του τακτικού στρατού προηγούντο πολυάριθμοι Γκέκηδες, τα­χέως και ατάκτως βαίνοντες, μετά μικρόν δε α­κούεται ο γλυκύτατος ήχος της τουρκικής σάλπιγγος σημαινούσης την έναρξιν του πυρός, ιαχαί και αλαλαγμοί πληρούσι την ατμόσφαιραν, ενώ ξίφη καί λόγχαι μανιωδώς κραδαινόμεναι υπέρ τας κεφαλάς των προηγουμένων ατάκτων αστράπτουσιν υπό τας ηλιακάς ακτίνας.
Είνε παλαιά η στρατηγική αύτη, αλλά στηρίζεται εις ψυχολογικούς νόμους αμεταβλήτους, ους, άριστα διέγνω ο Ονήσανδρος.
« Επαγέτω δε το στράτευμα και συν αλαλαγμώ ποτέ δε και συν δρόμω. και γάρ όψις και βοή, και πάταγος όπλων εξίστησι τας των εναντίον διανοίας. Ανατεινόντων δε κατά τας εφόδους αθρόοι, πριν εις χείρας ελθείν, υπέρ τας κεφάλας μετέωρα τα ξίφη, και προς τον ήλιον θαμά παρεκ­κλίνοντα. εσμηγμέναι γαρ αιχμαί και λαμπρά ξίφη και προς άλλη α παραμαρμαίροντα προς ανταύγειαν ηλίου, δεινήν αστραπήν πολέμου αντιπέμπει». 

Τοιουτοτρόπως η μάχη, αρξαμένη εκ του αρι­στερού εξετείνετο προς το κέντρον, ενώ ημείς ευρι­σκόμεθα έτι εις την πεδιάδα, μόνοι εκ των προ­φυλακών της όλης γραμμής. Τίνα λόγον και τίνα σκοπόν είχεν η διατήρησις του λόχου των προφυ­λακών εν τη πεδιάδι, ενώ η άμυνα έμελλε να γίνη από των οχυρωμάτων, εις α είχεν ήδη συγκεντρωθή το τάγμα εν πάσιν έτοιμος, ούτε τότε, ούτε μετέ­πειτα ηδυνήθην να ενοήσω.
Εν τούτοις όταν κατέστη σφοδρότερον το καθ' ημών πυρ του εχθρού, η σάλπιγξ ήχησεν υποχώρησιν προς κατάληψιν των εν τω χωρίω οχυρωμά­των. Αλλ' αι προς τους αξιωματικούς δεδομέναι διαταγαί του τάγματος ελησμονήθησαν, φαίνεται, κατά την κρίσιμον εκείνην στιγμήν, πάσα ψυχραι­μία εξέλιπεν, αμφότεροι οι αξιωματικοί του λόχου υπεχώρησαν δια του αριστερά του χωρίου ρεύματος και κατέφυγον εις τον ναόν, όπου παρέμειναν μετά στρατιωτών μη αποτελούντων ολόκληρον διμοιρίαν ,καθ'όλην την διάρκειαν της μάχης, οι δε στρατιώται και οι υπαξιωματικοί άνευ οδηγιών αφέθη­σαν εις τας ιδίας εμπνεύσεις και πρωτοβουλίαν.
Μετά την υποχώρησιν του λόχου των προφυλα­κών ολόκληρον σχεδόν το τάγμα υπεδέχθη την μάχην από των οχυρωμάτων του, εις α ετοποθετήθη, ούτω. Ο τρίτος λόχος υπό τον λοχαγόν Μιλτ. Διαμαντόπουλον και τους ανθυπολοχαγούς Κουρκουμέλην και Παπαγεωργίου εις τα αριστερά και εν ταις παρυφαίς του χωρίου δύο προχώματα. Τα δεξιά τούτου προχώματα της πρώτης γραμμής είχε καταλάβει ο ημέτερος λόχος οδηγηθείς εκεί παρά των υπαξιωματικών αυτού. Ο δεύτερος λόχος υπό τον έφεδρον ανθυπολοχαγόν Τόμπρον, και ο τέταρ­τος υπό τους ανθυπολοχαγούς Ευάγγελον Βλαχόπουλον απόστρατον και Κωνστ. Στεργιόπουλον ε­φεδρον, είχον τοποθετηθή εις τα εντός του χωρίου και κατά την κορυφήν αυτού προχώματα αποτε­λούντες την εφεδρείαν, πλην μιας διμοιρίας του τετάρτου λόχου, ήτις είχε τοποθετηθή εις το δεξιώτερον πρόχωμα της πρώτης γραμμής υπό τον γεν­ναίον λοχίαν Παπακωνσταντίνου, και ετέρας άνωθι αύτης υπο τον λοχίαν Νιστεράκην. 

Αριστερά του ημετέρου τάγματος υπερήσπιζον μεθ' ημών τας διόδους των Βελησσιωτών το 9ον ευζωνικόν υπό τον ταγματάρχην Νικολαϊδη το 2ον τάγμα του 1ου πεζ. συντάγματος υπο τον ταγματάρχην Βασιλείου και είς λόχος μηχανικού. Εκείθεν των σωμάτων τούτων υπερησπιζον τας διόδους Κάτω Αγόριανης, Μασλί, Μπαλιμπάνι, Αρμαλάρ και Δρανίτσης, δύο ορειναί πυροβολαρχίαι με δώδεκα τηλεβόλα, ένα τάγμα πεζοπόρων ιπ­πέων, ένα τάγμα μηχανικού, το 8ον ευζωνικόν, το 2oν, 3ον και 8ον των εφέδρων και η λεγεών των φιλελλήνων μετά των Γαριβαλδινών, αποτελούντες το αριστερόν κέρας της ελληνικής παρατάξεως υπό τον ταξίαρχον Κακλαμάνον. 

Δεξιά ημών ήτο το 3ον πεζ. σύνταγμα εν Σκαρμίτση, όπου είχε το αρχηγείον αυτού και ο μέραρχος Μαυρομιχάλης και μετ' αυτό το lloν πεζικόν σύνταγμα υπό τον Βόρσαν κατέχον κατά τας υπωρείας του Δομοκού παρά τους Μύλους το άκρον δεξιόν του κέντρου της όλης παρατάξεως. Υπεράνω των σωμάτων τούτων και κατά τους ,περί τον Δομοκόν λόφους είχε τοποθετηθή μία ορεινή πυροβολαρχία με έξ τηλεβόλα.
Τοιουτοτρόπως την γραμμήν του Δομοκού κατά το κέντρον και την αριστεράν πτέρυγα ετάχθη­σαν να ύπερασπίσωσι 13,600 περίπου οπλίται και 18 ορεινά πυροβόλα μετά των από του φρουρίου και ανατολικώς του Δομοκού τοπομαχικών, και τίνων πεδινών παρά τους Μύλους.
Είχεν ήδη παρέλθη η δευτέρα μετά μεσημβρίαν ώρα, ότε το πυρ εγενικεύθη καθ' όλην την γραμμήν. Ολόκληρος η από Δομοκού μέχρις Αγόριανης και πέραν αυτής πεδιάς, ορατή από των ημετέρων οχυρωμάτων, παρίστα θέαμα γραφικώτατον εν τη φοβερά μεγαλοπρεπεία του. Πεζικού και πυροβολικού συμπυροκροτήσεις, αλλαλαγμοί και ιαχαί αναμίξ παρήγον δαιμόνιον ορυμαγδόν, ενώ καπνού νεφέλαι επλήρουν την ατμόσφαιραν. Το παν είχεν όψιν αγρίας πάλης των στοιχείων της φύσεως, οι δε κρότοι των τηλεβόλων ηκούοντο δια μέσου των καπνών της πυρίτιδος, ως οι κεραυνοί εκ των νεφών. 

Μόλις περί την τρίτην ώραν ήρξατο κανονικώς βάλλον και το ημέτερον πυροβολικόν, μετά κραυ­γών δε χαράς υπεδέχθησαν οι στρατιώται τον πρώ­τον κανονιοβολισμόν, όστις ηκούσθη από του φρου­ρίου του Δομοκού. Ο κρότος αυτού ενεψύχωσε τους άνδρας, οίτινες ατάραχοι μεν αλλά περίλυποι ανταπεκρίνοντο δια του Γκρα εις τας οβίδας των εχθρικών τηλεβόλων.

Υποσημειώσεις:

[1]Ο Δομοκός είναι σαν  ερημοκκλησι επί κορυφής βουνού. Κείται προς νότον  της πεδιάδος των Φαρσάλων την οποίαν κλείει  προς την Ελλάδα μία κορυφογραμμή , ολίγον χαμηλοτέρα του Υμηττού.Προς δυσμάς η αριστερά  αύτη έχει  μίαν κλεισώρειαν , ομαλήν δίοδον του Τσαμασίου λεγομένην , απέχοντα 5 ώρας από τον Δομοκόν, και εκείθεν αρχίζουν άβατα όρη, τα Άγραφα.Προς ανατολάς συμπλεκόμενα  τα όρη των Φαρσάλων σχηματίζουν  σειράν μακράν κορυφογραμών  , αι οποίαι αποκλείονται  από μίαν κορυφήν γυμνήν ,κυανίζουσαν , τον Κασσιδιάρην  λεγόμενον , οπόθεν διέρχεται  μια ημοονική  οδός, γιδόστρατα αληθινή ,η διάβασις του Κιτικίου.Ούτω ο Δομοκός έχει δεξιά  τα βουνα με μόνην  την διάβασιν του Κιτικίου , και αριστερά  την δίοδον του Τασμάση , η οποία άγει  όπισθεν του Δομοκού  εις την πεδιάδα του Νταουκλή  και εκείθεν εις τον Όρθυν, Η δημοσία οδός  από Φαρσάλων  εις Δομοκόν  άγει κατ' ευθείαν  δια της προ του Δομοκού  πεδιάδος. Είναι λοιπόν οχυρωτάτη. Έχει δύο μόνον διαβάσεις , ων η μία , η του Τσαμάση , οπόθεν διέρχεται η κοίτη ομωνύμου  χειμάρρου, δι ής δύναται  να διέλθη στρατός και μία άλλη  από την οποίαν μόνον πεζικόν  και ορειβατικά πυροβόλα, του  Κιτικίου..

 επόμενο