ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΣ: Η ΕΒΔΟΜΑΣ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ ΤΟΥ Β' Σ. ΣΤΡΑΤΟΥ. Μ. ΣΑΒΒΑΤΟΝ (19 Απριλίου 1941)

Τα μέτρα του Σώματος, ίνα πάση θυσία η σύμπτυξις είνε καρποφόρος, μέσα εις μίαν κατάστασιν, η οποία ήτο χαώδης, ελαμβάνοντο συνεχώς και μετ' επι­μονής.

Οι  επιτελείς του Σώματος Στρατού είχον αποσταλή ως σύνδεσμοι δια να εξα­σφαλίσουν την εκτέλεσιν των διαταγών του Σώματος, αφού μάλιστα μόνον δια του ασυρμάτου, και τούτου πλημμελώς, ηδυνάμεθα να συνδεθώμεν.

Ο ταγματάρχης Κώτσαλος απεστάλη εις την ΧVΙΙ Μεραρχίαν, την ομάδα Ζωϊοπούλου και την XV και VI Μεραρχίας.

Προ αυτού είχεν αποσταλή ο αντισυνταγματάρχης Παυλόπουλος και ταγμα­τάρχης Πετρόπουλος εις τας Μεραρχίας ταύτας, αι οποίαι εκινούντο επί δυσβάτων και «ασπλάχνων», αν δύναται να λεχθή, οδεύσεων. Εκτός των ανωτέρω εγκατεστάθησαν εις τας γεφύρας Μέρτζανης μονίμως, ώστε να κατευθύνωσι την διέλευσιν, δύο ταγματάρχαι οι Γιαννουκάκης και Καΐστης. Ο Σωματάρχης, προσπαθή­σας κατά την ημέραν ταύτην να επικοινωνήση προσωπικώς με τους μεράρχους, καθηλώθη επί 3 ω ρ ο ν διά πολυβολισμών και βομβαρδισμού, σωθείς ως εκ θαύματος.

Η σύμπτυξις συνετελείτο οπωσδήποτε χωρίς μεγάλας δυσχερείας ελλείψει ε­πιγείου εχθρικής πιέσεως διά μεγάλων δυνάμεων. Δυστυχώς οι επανελθόντες επι­τελείς προσεκόμισαν αναφοράς των μεράρχων, ότι αι μονάδες των ευρίσκoντο εις αδυναμίαν να αντιστώσι και επί των συνόρων, διότι είχε ήδη τεθή το ψυχοφθόρον σύνθημα: «Γιατί πολεμούμε, αφού οι Γερμανοί έφθασαν εις Κατάραν;».

Λόγω τούτου το Σώμα Στρατού είχε λάβει εγκαίρως την πρόνοιαν και διέθεσε, διά την εξασφάλισιν των συνόρων, μονάδας εφ ων είχε εμπιστοσύνη, λόγω ικανό­τητος των διοικητών και τας οποίας είχε προαποστείλει, ώστε να αναλάβουν και ηθικώς και σωματικώς λόγω αναπαύσεως και αποστάσεως.

Και από της πλευράς μεν ταύτης παρέμεινε αμετάβλητος η κεντρική ιδέα όλων  και εφιαλτική του Σωματάρχου: «Νικηταί μέχρι τέλους». Από της ετέρας όμως πλευράς, δηλαδή της Γερμανικής κατευθύνσεως, όλα ενίσχυον την γνώμην του συν τη γειτνιάσει των επιτιθεμένων Γερμανών. «Συνθηκολόγησις με τους Γερ­μανούς διά την δημιουργίαν καλυτέρων όρων».

Αφ  ης ανέλαβε την τόσον επικίνδυνου, ως του ετόνισα πλειστάκις, δι' αυτόν  πρωτοβουλίαν ταύτην και εθεώρει, τούτο ως υπέρτατόν του καθήκον και θυσίαν  έ­ναντι των συμπολεμιστών του, δεν ηθέλησε να το αποκρύψη από τον διοικητήν της Στρατιάς, και προς τούτο ουδεμίαν αντίρρησιν έφερε, όταν του ανέφερα ότι ο σύν­δεσμος της Στρατιάς ταγματάρχης Καραβιάς εθεώρει υποχρέωσιν τιμής, και δι­καίως να πληροφόρηση το κλιμάκιον εις ο ανήκε περί όλων των γεγονότων της Μ. Παρασκευής και της αφίξεως του Μητροπολίτου. Άλλως τε ο στρατηγός Δεμέστιχας είχε ήδη ενημερώσει τον διοικητήν Στρατιάς, ως συνεφωνήθη. Ούτως ενε­κρίθη η αναχώρησις του ταγματάρχου Καράβια το Μ. Σάββατον.

Σημειούται ότι ο Σωματάρχης ηγνόει ότι ο στρατηγός Δεμέστιχας δεν έκαμε χρήσιν των συμφωνηθέντων δια την αποστολήν του τηλεγραφήματος της νυκτός της Μ. Παρασκευής και ότι αντ' αυτού μετά την συζήτησιν του μετά του στρατη­γού Πιτσίκα και τας αντιρρήσεις του, απέστειλε έτερον τηλεγράφημα με μόνην την υπογραφήν του και δια λογαριασμόν του Α' Σ. Στρατού.

Την ημέραν ταύτην αξιοσημείωτοι δια τον ιστορικόν (ο οποίος θα ασχοληθή δια τα συμπεράσματα ενός ψυχολογικού παράγοντος) είνε αι υπ αριθ. Α.Π/9415) 1407 αναφοραί του  Τ.Σ.Η., κοινοποιηθείσαι και εις το Σώμα, περί απελπιστικής καταστάσεως του στρατού, η Α. Π. 8694)19-4-1941 αναφορά του Σώματος και 8719) 19-4-1941   ο μ ο ί α, δ ι '  η ς  υ π ε β ά λ λ ο ν τ ο    α ι    π ρ ο κ η ρ ύ ξ ε ι ς   των κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ώ ν «π ό λ ε μ ο ς κ α τ ά  τ ο υ π ο λ έ μ ο υ» κ α ι   δ ι'  η ς  υ π ε δ ε ι κ ν ύ ο ν τ ο κ α ι  ω ρ ι σ μ έ ν α μ έ τ ρ α.

Την πρωίαν του Σαββάτου ο αφιχθείς Μητροπολίτης εδέχθη την απόφασιν εχων επί πλέον επιχείρημα την δ η μ ιο υ ρ γ η θ ε ί σ α ν κατάστασιν εις Ιωάννινα, όπου συνεκεντρούντο οι φυγάδες. Συνίστα την επιτάχυνσιν της αποστολής κηρύκων εις τους Γερμανούς, προς ους θα μετέβαινε και ο ίδιος, ως αντιπρόσωπος της προσωρι­νής Κυβερνήσεως.

Την πρωίαν του Σαββάτου εξ άλλου ελήφθη δια του ασυρμάτου πρόσκλησις του στρατηγού Πιτσίκα, όπως μεταβή ο Σωματάρχης εις  Ιωάννινα. Ο στρατηγός Δεμέστιχας παρεκίνησε τον Σωματάρχην τηλεγραφικώς να μεταβούν χωρίς να του κάμη νύξιν περί τροποποιήσεως του τηλεγραφήματος των. Ο Σωματάρχης, φοβού­μενος κράτησίν του εις Ιωάννινα (παράδοξος σκέψις αφού δεν είχε έως τότε ου­δεμία εκδηλωθή ενέργεια διοικητική) και κατεχόμενος πλέον από την έμμονον Ιδέαν τής αμέσου λύσεως λόγω τής προσεγγίσεως των Γερμανών, ούδεμίαν απάντησιν έδωσε, άλλ' αντιθέτως επεκοινώνησε προσωπικώς με τον στρατηγόν Τσολάκογλου, τον οποίον ενημέρωσε επί της αποφάσεως του μετά του στρατηγού Δεμέστιχα. Ού­τος απεδέχθη την απόφασιν και εζήτησε να αποσταλή ο Μητροπολίτης μετά αντιπροσώπων των Σωμάτων. Ανεμένετο δε ό στρατηγός Δεμέστιχας διά την μετάβασιν εις τον Σταθμόν διοικήσεως Τσολάκογλου. Επειδή ούτος εβράδυνε και δεν υπήρχε τηλεγραφική επικοινωνία, απεφάσισαν την μετάβασίν των (Μητροπολίτης, Σωματάρχης, Μαυρογιάννης) εις Σταθμόν διοικήσεως Δεμέστιχα.
Ανεχώρησαν πράγματι, αλλά δεν κατώρθωσαν να προχωρήσουν, διότι, καθηλώθησαν υπό της αε­ροπορίας. Λόγω τούτου επέστρεψαν και ο Μητροπολίτης Ιωαννίνων ανεχώρησε την 20ην ώραν του Μ. Σαββάτου διά Βοτονάσι, όπου ο Σταθμός διοικήσεως του στρατηγού Τσολάκογλου μετά των άνευ μονάδων πλέον στρατηγών του (Μουτούση, Ζυγούρη και των άλλων). Συνωδεύετο υπό του συνταγματάρχου Μπαλή Νικ. διοικητού πυροβολικού Β' Σ. Στράτου και υπό του συνταγματάρχου Μαυρογιάννη, διοικητού πυροβολικού του Α' Σ. Στράτου, Παράκλησιν του Σωματάρχου, όπως τον αντιπροσωπεύσω, δεν ε­δέχθην. Του ετόνισα ότι η παρουσία μου ήτο απαραίτητος εις τον Σταθμόν διοι­κήσεως δια την απόλυτον απόδοσιν του επιτελείου εις στιγμάς τόσον κρισίμους. Άλ­λως τε με την δικαιολογίαν αυτήν και με την πραγματικότητα αύτην δεν έλαβον μέρος εις όλας τας συσκέψεις των.
Ο Σωματάρχης, προς αποφυγήν παρεξηγήσεως και με την εντολήν απολύτου συμμορφώσεως, έδωκε γραπτόν σημείωμα εις τον συνταγματάρχην Μπαλήν, του οποίου το περιεχόμενον συνίστατο ως εξής, ως άλλως τε αναφέρεται και εις την πο­λεμικήν έκθεσιν την υποβληθείσαν υπό του Β' Σ. Στρατού:
«Σχηματισμός, λόγω αναχωρήσεως της Κυβερνήσεως Αθηνών, προσωρινής τοιαύτης υπό τον Μητροπολίτην με μέλη τους 3 Σωματάρχας και εν συνεχεία ικα­νών δια τας περιστάσεις ταύτας πολιτικών ή επιστημόνων.
— Διάγγελμα προς τον λαόν, ίνα ενημερωθή δια την κατάστασιν και τους λό­γους της αποφάσεως.
— Ανακοίνωσις της αποφάσεως προς την Γερμανικήν Κυβέρνησιν.
— Αίτησιν ανακωχής με βάσιν την κατάπαυσιν των εχθροπραξιών, έντιμον κατάθεσιν όπλων και επ' ουδενί λόγω παράδοσιν ουδενός.
— Εν περιπτώσει μη αποδοχής των αιτήσεων τούτων, συνέχεια του αγώνος έστω και υπό την αθλίαν κατάστασιν, δι' ομάδων εθελουσίως παραμενουσών με μο­νίμους αξιωματικούς και εφέδρους όσοι θα παρέμενον».
Είνε βέβαιον, ότι την ημέραν εκείνην η ψυχολογία του μετώπου ήτο: «Δεν υ­πάρχει ένας έντιμος διοικητής να μας σώση;». Δεν είνε άλλως τε δυνατόν να αναφερθώσι ύβρεις και συζητήσεις, αίτινες εγένοντο δια την απόφασιν της Κυβερνήσεως προς αποχώρησιν. Ήδη άλλως τε πολλαί διοικήσεις (με πρωτοπόρους πάλιν τοιαύτας, αι οποίαι υπηρέτησαν εις την VII Μεραρχίαν, είχον τραπή προς Αγρίνιον και εκείθεν δι' Αθήνας, ίνα μη ευρεθώσι εις τας Μονάδας των κατά την προσ­έγγισιν των Γερμανών. Η υπ' αριθ. 64829)16-4-41 διαταγή του υπουργού Στρα­τιωτικών Παπαδήμα περί διαλύσεως των μετόπισθεν (εν αγνοία του Βασιλέως, ως εδέχθη) είχε φθάσει ήδη εις το μέτωπον με τα φυσικά αποτελέσματα της. Εκτός τούτου, οι ασύρματοι μετέφερον διά των οπλιτών ακαριαίως πάσαν πληροφοριαν. Τα μεγάφωνα δε του εχθρού, από της ημέρας επιθέσεως των Γερμανών, οπότε το ηθικόν του στρατού πραγματικά επλήγη καιρίως, εγνωστοποίουν εν πάση λεπτομερεία τας προόδους της κινήσεως με εξωγκωμένας πληροφορίας καταλήψεως και κα­ταστροφής πόλεων και προσεκάλουν εις παράδοσιν. Γενικώς ό πόθος των διοική­σεων ήτο όπως, εφ' όσον δεν υπήρχε άλλη λύσις εκτός της ανακωχής, ευρεθή ο στρατός μας νικητής, ως μέχρι τούδε, της νίκης του σημειουμένης διά της διατά­ξεως των μονάδων του εντός του Αλβανικού εδάφους. Η κατάστασις και αι προσ­πάθειαι του Σώματος, διά τον ιστορικόν, συνοψίζονται εις τας αναφοράς και διαταγάς των Μ. Μονάδων: 2655)19.4.41 VI Μεραρχίας περί ηθικού. Α.Π. 8694)19. 4.41, 8710)19.4.41, 8719)19.4.41 αναφοραί του Σώματος. Α.Π. 8714)19.4 41, 8717)19.4.41, 8713) 19.4.41 διαταγαί του Σώματος. Α.Π. 9415)1907)19.4.41 αναφορά του Τ.Σ.Η. περί καταστάσεως του στρατού.

(Επιστροφή)