Τρίτη 28 Φεβρουαρίου 2012

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΤΡΙΚΟΥΠΗΣ :ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1922 ΠΑΡΑΜΟΝΑΙ ΕΧΘΡΙΚΗΣ ΕΠΙΘΕΣΕΩΣ Α ( ΗΘΙΚΟΝ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΟΣ )

Ο Ελληνικός στρατός μετά τον νικηφόρον Διασυμμαχικόν  πόλεμον, οπόταν απεβιβάσθη εις Μ. Ασίαν κατά Μάϊον 1919) είχεν ακμαίον το ηθικόν του.
Εκεί  ανυψώθη έτι μάλλον, ένεκα της μετ' ευκολίας επιτυχούς δράσεως του ημετέρου στρατού, κατ' αρχάς  μεν εναντίον συμμοριών του εχθρού , κατόπιν δε εναντίον ατάκτων σωμάτων, μέχρι και των επιχειρήσεων του Ιουνίου 1920, καθ' ας  μάλιστα ενηργήθη και καταδίωξις  του εχθρού δια σιδηροδρομικών συρμών μετά στρατού [1].
Μετά την οργάνωσιν όμως κατά το τέλος του 1920, των ατάκτων εχθρικών σωμάτων εις τακτικόν στρατόν, ο οποίος τα­χύτατα εφωδιάσθη με όπλα συγχρονισμένα, με πολυβόλα, με οπλοπολυβόλα, με χειροβομβίδας, με οπλοβομβίδας, με πυροβολικόν διαφόρων διαμετρημάτων, με αεροπλάνα κτλ. ο ημέτερος στρατός κατά τας προς Εσκή-Σεχήρ και Αφιόν-Καραχισάρ επιχειρήσεις του Μαρτίου 1921, συνήντησε το πρώτον σοβαράν αντίστασιν εκ μέρους των Τούρκων, υποστάς σημαντικάς απωλείας, και ιδίως εις την μάχην του Αβγκίν, όπου η ΙΙΙ Μεραρχία [2] εδοκιμάσθη σκληρώς, σχούσα περί τους 2.000 εκτός μάχης, καί­τοι η δυναμίς της εις άνδρας ήτο λίαν ηλαττωμένη ανερχομένη μόλις εις το ήμισυ της κανονικής συνθέσεως.
Επίσης βραδύτερον (Ιούλιον 1921) κατά τας επιχειρήσεις εναντίον του Εσκή-Σεχήρ και της Κιουταχείας ο ημέτερος στρα­τός υπέστη αρκετάς απωλείας, αίτινες επηρέασαν το ηθικόν του. Διοικών το δια τας επιχειρήσεις ταύτας σχηματισθέν Βόρειον Συγκρότημα Μεραρχιών εκ των III και XI, μετά την κατάληψιν του Εσκή-Σεχήρ, έλαβον εμπιστευτικήν διαταγήν της Στρατιάς με το ερώτημα : εάν το Στράτευμα επιθυμή  να συνεχίση την προέλασίν του μέχρις Αγκύρας. Απήντησα, ότι οι άνδρες είναι κουρασμένοι και επιθυμούν να επανέλθουν εις τας εστίας των' εάν όμως οποιοδήποτε είναι ανάγκη να προελάση και μέχρις Αγκύρας, οι άνδρες δύνανται να υποστώσι και την θυσίαν ταύτην, υπό τον όρον όμως, ίνα μετά ταύτα περατωθή ο πόλεμος και  επανέλθουν εις τας εστίας των. Κατόπιν έμαθον, ότι και οι Διοικηταί Σωμάτων Στρατού επί του ιδίου ερωτήματος έδωκαν ομοίας απαντήσεις.
Οι άνδρες ήρχισαν αναφανδόν να εκδηλώνουν την δυσαρέσκειάν των δια την παρατεινομένην στράτευσίν των, δεν εδίστασαν δε να έκδηλώσωσι ταύτην προς τον τότε Βασιλέα Κωνσταντίνον κατά την ημέραν της απονομής των παρασήμων εν Εσκή-Σεχήρ, ήτις αναγράφεται και εις αυτό το επίσημον Δελτίον Στρα­τιάς Μ. Ασίας μηνός Ιουλίου 1921 καθ' ο: «Κατά την διάβασιν του αυτοκινήτου του φέροντος τον Βασιλέα εις την τελετήν, ηκούσθησαν ζωηραί κραυγαί των ευρισκομένων εκατέρωθεν της οδού Στρατιωτών, οίτινες εφώναζον Απόλυσιν ! Απόλυσιν ! »
Επίσης εξεδήλωσαν το αυτό και προς τον τότε Πρωθυπουργόν, όπερ επιβεβαιοί το αυτό επίσημον Δελτίον της Στρατιάς πληροφορούν ότι : «Αναχωρήσας ο κ. Πρωθυπουργός μετά του κ. Υπουργού των Στρατιωτικών εκ Κιουταχείας και διευθυνόμενοι εις Εσκή-Σεχήρ, διήλθεν εκ της IX Μεραρχίας, οι άνδρες της οποίας, αντί να ζητωκραυγάσωσι κατά την διέλευσιν του Πρωθυπουργικού αυτοκινήτου, το οποίον είχεν ανακόψει την ταχύτητα του, εφώναζον, Απόλυσιν ! Απόλυσιν ! ».
Κατά τας επιχειρήσεις του Σαγγαρίου, ο ημέτερος Στρατός υπέστη σοβαράς απωλείας, αίτινες μεγάλως επηρέασαν το ηθι­κόν του, όπερ είχε καταπέσει οικτρώς.
Εις τας κατά το 2ον δεκαπενθήμερον του Σεπτεμβρίου 1921 συναφθείσας μάχας ανατολικώς του Αφιόν, εν σύνταγμα της I Μεραρχίας ηρνήθη να βαδίση κατά του εχθρού, ο δε λοι­πός στρατός επολέμησε μετ' απροθυμίας. Η κρίσιμος κατάστα-σις εσώθη τότε εκ της προελάσεως του Β' Σώματος Στρατού εκ Σεϊντή—Γαζή εναντίον των πλευρών και νώτων του εχθρού, όπερ ηνάγκασε τον εχθρόν ν΄ αποσυρθή ραγδαίως προς αποφυ­γήν καταστροφής. [3] Επίσης κατά τας αρχάς Ιανουαρίου 1922 διαταχθέντος του 49ου συντάγματος Πεζικού, όπερ παρέμενεν εν Οτουράκ (περιοχή Τουνλού—Πουνάρ), ν' αντικαταστήση έτερον σύνταγμα εις τον Υποτομέα Σαβράν (περιοχήν Αφιόν), εν τάγμα αυτού ηρνήθη να μεταβή
Μετά τας επιχειρήσεις του Σαγγαρίου, εγεννήθη η πεποίθησις και εις τον τελευταίον Έλληνα στρατιώτην, ότι δεν ήτο δυ­νατόν να επέλθη το τέλος του πολέμου στρατιωτικώς, και ότι έδει η Κυβέρνησις να επιληφθή  διττλωματικώς , όπως λήξη ταχέως η ατέρμων, όσω και επικίνδυνος αύτη κατάστασις.
Πλείστοι αξιωματικοί και οπλίται παρέμενον εις το εν Μ. Ασία Μέτωπον συνεχώς επί τριετίαν, χωρίς να ίδωσι τους συγ­γενείς των, και ων αι περιουσίαι κατεστράφησαν. Οι εν τω Μετώπω εμπόλεμοι λόχοι διοικούντο υπό εφέδρων ανθυπολοχα­γών κατά το πλείστον, εν ω πλήθος λοχαγών και παντός ετέρου βαθμού μονίμων αξιωματικών, εθεώντο περιφερόμενοι άνευ ερ­γασίας εις τό Εσωτερικόν.
Το Υπουργείον Στρατιωτικών ευρέθη εις την λυπηράν ανάγ­κην να εκδώση κατά Μάϊον 1921 την υπ' αριθ. 185.062 Εγκ. 647 Διαταγήν λέγουσαν: «Επανειλημμένοι αυστηραί και έντονοι Διαταγαί μου έξεδόθησαν, όπως οι εις την Στρατιάν Μ. Ασίας διατιθέμενοι αξιωματικοί μεταβαίνωσι τάχιστα και άνευ της ελα­χίστης επιβραδύνσεως εις τας νέας των θέσεις. Αλλά και μετά τας Διαταγάς μου ταύτας εξακολουθεί παρατηρούμενον ό,τι ατυ­χώς και πρότερον' τουτέστιν, οι μετατιθέμενοι Αξιωματικοί ή δεν εφοδιάζονται αμέσως δια φύλλων πορείας ή και εφοδιαζόμενοι παραμένουσιν αδικαιολογήτως είτε εις τας φρουράς εξ ων μετετέθησαν ή και εις άλλας φρουράς δι' ων διέρχονται και ιδίως ενταύθα' τινές μάλιστα προβάλλουσι και  λόγους υγείας τους οποίους μέχρι της στιγμής της διαθέσεως των ουδ΄ είχον (260) καν επικαλεσθή, ή αιτούσι να διατεθώσιν εις οιανδήποτε άλλην Μονάδα, πλην των της Στρατιάς Μ. Ασίας, μετερχόμενοι ατυχώς προς τούτο παντός είδους πλαγίας ενεργείας. Συνεπώς, ούτε οι μετατιθέμενοι Αξιωματικοί συνεμορφώθησαν πάντες προς τας Διαταγάς μου, ούτε και αι υπό των Κανονισμών εντεταλμέναι να εφορώσι την κίνησιν Αρχαί» καΙ περαιτέρω: «η συμμετοχή εις τας επιχειρήσεις παντός Αξιωματικού αποτελεί ζήτημα τιμής δι' αυτόν».
Δι' ετέρας τω 1922 υπ' αριθ.128819/671 Έγκ. Υπ.Στρατ. διετάσσοντο ν' αναχωρήσουν εντός 4 ημερών δια την Στρατιάν Μ. Ασίας ονομαστί 255 Αξιωματικοί, οι οποίοι απελθόντες επ' αδεία εις το Εσωτερικόν, εξηκολούθουν να παραμένουσι μακράν των τάξεων των, καίτοι η άδεια των είχε λήξει προ 1 1/2 μηνός.

Εκ των ολίγων Αξιωματικών, οίτινες μετέβησαν επ' αδεία εις την Ελλάδα, μικρόν μέρος τούτων επιστρέφοντες εις Μ. Ασίαν, περιέγραφον την κατάστασιν του Εσωτερικού με τα μελανώτερα χρώματα, και μετέδιδον εις το Στράτευμα την απογοήτευσιν, διότι αντί ενθαρρύνσεως ην ήλπιζον να συναντήσωσιν εν Ελλάδι, εύρισκον τουναντίον ανήκουστον και πρωτοφανή αδιαφορίαν δια τον επί πλέον της τριετίας ταλαιπωρούμενον και μαχόμενον εις τα βάθη της Μ. Ασίας Ελληνικόν στρατόν, ο οποίος τοιουτοτρόπως αντελαμβάνετο ότι κατ' ουδέν λογίζονται αι στερήσεις, αι κακουχίαι, οι κίνδυνοι και αι θυσίαι, ας υφίστανται εν τω Μετώπω.
Η Πολιτεία ενήργει προαγωγός, και απένειμεν έτι αμοιβάς εις τους αξιωματικούς του Εσωτερικού, χωρίς να κάμνη ουδεμίαν διάκρισιν μεταξύ των εν τω Μετώπω μαχόμενων, και των εν τω Εσωτερικώ ανέτως παραμενόντων. Τελεία ισοτέδωσις των μεν και των δε. Δια τούτο, αθρόως υπεβάλλοντο αιτήσεις  εκ μέρους των αξιωματικών παντός βαθμού του Μετώπου, περί  μεταθέσεώς των εις το Εσωτερικόν, διότι επείσθησαν ότι θα  κριθώσι και αμειφθώσιν ομοίως, είτε εις το Μέτωπον, είτε εις  το Εσωτερικόν υπηρετούσιν. Εγεννήθη εις όλους η πικρία, ότι τους  καρπούς των ταλαιπωριών, των μόχθων, των κινδύνων και αυτού του αίματος των μαχομένων, καρπούνται εξ ίσου αν μη επί πλέον και οι εν τω Εσωτερικό παραμένοντες.(261) 
Οι Διοικηταί  των εν Μ. Ασία τριών Σωμάτων Στρατού (Αου Στρατ. Κοντούλης, Βου Στρατ. Τρικούπης καί Γου Στρατ. Πολυμενάκος) δι' αναφορών και προσωπικών επιστολών κατά Οκτώβριον 1921 προς τον Διοικητήν της Στρατιάς, διεξετραγώδησαν την λυπηράν ταύτην κατάστασιν, ήτις έτεινε να διαλύση και να αποσυνθέση το στράτευμα.
Αλλ' εκτός τούτου, παραλλήλως, συν τω χρόνω ήρχισαν να δυσανασχετούν δια την παράτασιν της ατέρμονος εκείνης καταστάσεως και οι οπλίται, οι οποίοι στρατευθέντες με την προϋπόθεσιν να διεξαγάγουν μίαν εκστρατείαν μετά το πέρας της οποίας ήλπιζον, όπως είχεν αφεθή να πιστεύσωσιν, ότι θα επέστρεφον εις τας εστίας των αποστρατευόμενοι, έβλεπον αντιθέτως την κατάστασιν εκείνην χρονίζουσαν, και ουδαμού παρουσιάζουσαν ελπίδα οριστικής λύσεως έστω καί μεμακρυσμένην.
Η Κυβέρνησις παρά τας επανειλημμένως εκδοθείσας σχετικάς διαταγάς, δεν είχε την δύναμιν να επιβληθή εις τους εν τω Εσωτερικώ παραμένοντας αξιωματικούς παντός βαθμού, ουδέ εις τους ανυποτάκτους καί λιποτάκτας οπλίτας, ων ο αριθμός ανήρχετο εις πολλάς δεκάδας χιλιάδων, οίτινες παρέμειναν ήσυχοι εις τας εστίας των, εν ω χρόνω παρέμενον οι άλλοι, οι μη επιτήδειοι, εις το Μέτωπον, μη δυνάμενοι δυστυχώς οι τελευταίοι ούτοι να τύχωσιν αδείας, ένεκα της μη επιστροφής των πρώτων απελθόντων επ' αδεία εις το Εσωτερικόν.
Η μη εξ ίσου κατανομή των πολεμικών βαρών μεταξύ του εστρατευμένου έθνους εδηλητηρίαζε και εμάραινε τον εν τω Μετώπω στρατόν.
Οι εις την γραμμήν προκαλύψεως ευρισκόμενοι αξιωματικοί και οπλίται παρέμενον εντός προχείρων υποστέγων ή υγρών οπών, ας ανώρυξαν εις το έδαφος και έζων ως τρωγλοδύται.
Πάντες αξιωματικοί και οπλίται επεζήτουν το τέλος του πολέμου.
Κατά την λογοκρισίαν των επιστολών, μοι εδόθη αφορμή ν' αναγνώσω τοιαύτας οπλιτών εκ μέρους των εν τω Εσωτερικώ παραμενουσών οικογενειών των, περί της υπό πάσαν έποψιν και (262) ιδίως οικονομικήν, οικτράς τούτων καταστάσεως, όπερ ήδύνατο να σπαράξη πάσαν ανθρωπινήν καρδίαν. [4 ]
Κατά τας συχνάς μεταβάσεις μου εις τα διάφορα τμήματα προς τα οποία μετέβαινον δια να έχω ιδέαν και άμεσον αντίληψιν επί της εν γένει καταστάσεως, προσπαθών να διαγνώσω αλλά και να ενισχύσω το ηθικόν των οπλιτών, υπέβαλον εις αυτούς διάφορα ερωτήματα και προσεπάθουν να εξάρω το καθήκον και την καρτερικότητα, πλην όμως σχεδόν ουδέποτε παρέλειπον ούτοι να υπαινιχθούν τον πόθον των προς τερματισμόν του πολέμου και άποστράτευσιν. Ο λογισμός πάντοτε εκεί περιεστρέφετο. Άδειαι δεν εχορηγούντο πλέον μετά το γεγονός, ότι οι λαβόντες δια την Ελλάδα δεν επανήρχοντο πλέον εις το Μέτωπον.
Προσεπαθούμεν δια διαφόρων ψυχαγωγικών μέσων, αθλητικών αγώνων, προχείρων θεάτρων κλπ. να τους διασκεδάσωμεν την στενοχωρίαν και δυσφορίαν.
Ο ιματισμός των ανδρών λίαν ελλειπής. Το συσσίτιον δεν ήτο ανάλογον προς τας περιστάσεις. Ένεκεν ελλείψεως κρέατος, εδίδετο τοιούτον μόνον δις της εβδομάδος.
Πολλάκις παρετηρήθη έλλειψις ελαίου καί οσπρίων, τα δε μακαρόνια εδίδοντο άνευ τυρού, νερόβραστα, τα όποία μετά τινας ημέρας ουδείς πλέον έτρωγε.

Aι εν τοις Συντάγμασι υπό των οπλιτών εκδιδόμεναι  προς διασκέδασιν εφημερίδες σατυρίζουσαι την κακήν ταύτην κατάσιασιν του συσσιτίου, είχον ημέραν τινά σχετικήν εικόνα : λέβητα κεκλιμένον, εξ ου εχύνοντο νερόβραστα μακαρόνια εις  τους κύνας οίτινες έτρωγον ταύτα, με την επιγραφήν : «Το συσσίτιον των οπλιτών».
Καπνός δεν διενέμετο. Οσάκις δε σπανίως εγίνετο διανομή, ήτο τόσον κακής ποιότητος, ώστε απερρίπτετο παρά των οπλιτών.
Ελλείψει χρήματος, καθυστερείτο ο μισθός επί πολλούς μήνας, [5] και δεν ήτο δυνατή ούτε βελτίωσις του συσσιτίου δια του προβλεπομένου εικοσιπενταλέπτου, δεδομένου ότι το συσσίτιον των οπλιτών εχορηγείτο παρά του Δημοσίου εν μέρει εις είδος και εν μέρει εις χρήμα προς συμπλήρωσιν.
Επίσης εις την δυσφορίαν των οπλιτών συνετέλεσεν ουκ ολίγον, αφ' ενός μεν η εν Ελλάδι Μπολσεβικική προπαγάνδα, ήτις δι' επιστολών προς οπλίτας προσεπάθει να επιτύχη την διάλυσιν του στρατού, και αφ' ετέρου, η εν Αθήναις εκδιδομένη εφημερίς «Ριζοσπάστης», ης η κυκλοφορία δεν επετρέπετο μεν εις το Στράτευμα, διεβιβάζετο όμως αύτη εις τον Στρατόν του Μετώπου δια του εχθρικού στρατού, ριπτομένη υπ' αεροπλάνων, είτε δι' εχθρικών περιπολιών, αίτινες κατά την νύκτα προχωρούσαι μέχρι των ημετέρων συρματοπλεγμάτων άφηνον, ή εξήρτων επί πασσάλων ολόκληρα δέματα εφημερίδος «Ριζοσπάστης». Κατά τον αυτόν επίσης τρόπον μετεβιβάζοντο εις τας γραμμάς μας και δέματα ελληνικής εφημερίδος Κωνσταντινουπόλεως, δημοσιευούσης στρατιωτικά άρθρα ενυπόγραφα, άτινα εκρίθησαν υπό της Κεμαλικής προπαγάνδας ως δυνάμενα να συντελέσωσιν εις την κατάρριψιν του ηθικού του μαχομένου έλληνος στρατιώτου.
Εις τας κατά μήνα υποβαλλομένας εις  την Στρατιάν αναφοράς περί της καταστάσεως του στρατού ετονίζομεν ότι «ο   (264) στρατός δεν είναι εις θέσιν να κάμη επίθεσιν», όπερ ταυτόσημον του ότι ο στρατός δέν είναι δια πόλεμον. Αι εφημερίδες παρίστανον ότι επίκειται η ειρήνη.
Είχον αρχίσει λιποταξίαι οπλιτών, κατ' αρχάς μεμονωμέναι και άνευ οπλισμού, κατόπιν καθ' ομάδας, και τέλος περί τας αρχάς Αυγούστου 1922, ήτοι ημέρας τινας προ της επιθέσεως καθ' ομάδας εκ 15 καί 20 οπλιτών μεθ' οπλισμού. Εις τούτο πιθανώς να συνετέλεσεν η παραμονή εν τω Εσωτερικώ ακαταδιώκτων πολλών δεκάδων χιλιάδων ανυποτάκτων και λιποτακτών καί ετέρων χιλιάδων συστρατιωτών απεσπασμένων εις τα γραφεία του Εσωτερικού, ή ασχολουμένων εις ιδιωτικάς εργασίας, όπερ δυστυχώς ήτο εν γνώσει των εν τω Μετώπω οπλιτών.
Περί πάντων των ανωτέρω αναφερομένων, κατέστησα επανειλημμένως ενημέρους τους αρμοδίους.
Το πρώτον κατά Σεπτέμβριον 1921, οπότε διώκουν το Ν. Συγκρότημα Μεραρχιών, εις τον διελθόντα δι'  Αφιόν-Καραχισάρ αρχηγόν του Επιτελείου της Στρατιάς υποστράτηγον Πάλλην Κ., όστις με ηρώτησε περί του ηθικού του στρατού απήντησα : «Πρέπει να τερματισθή ταχέως η εκκρεμότης της πολεμικής καταστάσεως, καθόσον παρατηρείται εις το στράτευμα κόπωσις ψυχική και σωματική, η δε ανθρωπίνη αντοχή έχει όρια, άτινα δεν δύναται τις να υπερβή ατιμωρητεί». Μοι απήντησεν, ότι είναι σύμφωνος, και ότι προ του χειμώνος 1921 θα λήξη η κατάστασις αυτή.
Επίσης περί της καταστάσεως του στρατεύματος κατέστησα ενήμερον τον κατά φθινόπωρον 1921 επισκεφθέντα το Μέτωπον τότε Διάδοχον Γεώργιον, οπότε διώκουν το Β' Σώμα Στρατού. Κατά την ιδίαν εποχήν παρεκάλεσα τον λαβόντα 15ήμερον άδειαν δια το Εσωτερικόν συνταγματάρχην και αρχηγόν Πυροβολικού του Β' Σώματος  Στρατού Ιωαν. Παπαϊωάνου, όπως εκθέση εις τους εν Αθήναις αρμοδίους την εν Μ. Ασία κατάστασιν του στρατού, και συντελέση προς λήψιν οριστικής αποφάσεως, καθόσον δεν δύνανται να παραμένωσιν επ' άπειρον εν αδρανεία  δύο εμπόλεμοι στρατοί αντιμέτωποι, Οι μεν Τούρκοι, ως πληροφορούμεθα, ενισχύονται ημέρα τη ημέρα, εν ω ημείς τουναντίον φθίνομεν.
Κατά την έπιστροφήν του μοι είπεν ότι, ανεκοίνωσε την (265) κατάστασιν εν λεπτομερεία εις τον τέως πρωθυπουργόν Καλογερόπουλον Ν. (συμπατριώτην του), ο οποίος τω απήντησεν ότι «διατελεί εν πλήρει γνώσει της καταστάσεως, και έχει την γνώμην ότι έδει να εκκενώση ο  στρατός την Μ. 'Ασίαν, αλλά πολιτικοί λόγοι επιβάλλουσι την εκείσε παραμονήν».
Οι ούτω πως σκεπτόμενοι πολιτικοί αρχηγοί της Χώρας ώφειλον να γνωρίζουν ότι, οπόταν τα ζητήματα εσωτερικής πολιτικής τίθενται εν πρώτη μοίρα, της Χώρας ευρισκομένης εν εμπολέμω καταστάσει, η μαχητική αξία της Χώρας ταύτης αρχίζει να καταρρέη.
Ανέφερον πολλάκις περί της καταστάσεως του Στρατού εις την Στρατιάν, ως και εις τον τελευταίως αναλαβόντα την Διοίκησιν της Στρατιάς, ου μόνον εγγράφως αλλά και προφορικώς κατά την ενεργηθείσαν επιθεώρησίν του εις Αφιόν.
Εις το εν Μ. Ασία εμπόλεμον στράτευμα εγεννήθη πικρόν παράπονον δια την ασύγγνωστον αδιαφορίαν του Εσωτερικού προς τους εν τω Μετώπω ταλαιπωρουμένους, μεταβληθέν ολίγον κατ' ολίγον εις μίσος, όπερ δεν εξωτερικεύετο μεν λόγω της πολεμικής καταστάσεως, αλλά το οποίον κατόπιν, μετά την εκ της επιθέσεως του εχθρού κατ' Αύγουστον 1922 επελθούσαν καταστροφήν του Στρατού Μ. Ασίας, έξεδηλώθη εμπράκτως κατά τον γνωστόν τρόπον της Επαναστάσεως.
Η  Κυρία Άννα Α. Παπαδοπούλου, (Μάννα του Στρατιώτου) εδημοσίευσεν εις το «Ελεύθερον Βήμα» 31 Αυγούστου 1922 κατά την επελθούσαν καταστροφήν την κατωτέρω σχετικήν επιστολήν μου του μηνός Ιουλίου 1922 αποσταλείσαν αύτη εξ Αφιόν-Καραχισάρ:
«Έλαβον την επιστολήν σας και πολύ ελυπήθην δια την διαίρεσιν και την διχόνοιαν, η οποία υπάρχει δυστυχώς εις το Εσωτερικόν.
»Εις ξένος, ο οποίος θα  ήθελε να παρακολουθήση τα Ελληνικά πράγματα εκ των εφημερίδων, θα ήτο αδύνατον να μαντεύση, ότι η Ελλάς είναι εις εμπόλεμον κατάστασιν, και ότι ο στρατός ευρίσκεται εις τα ενδότερα της Μικράς Ασίας με το όπλον ανά χείρας απέναντι εχθρού καραδοκούντος την καταστροφήν μας και διστάζοντος να προελάση. Ουδείς λόγος ενθαρρυντικός, ουδεμία τόνωσις ηθική φαίνεται   εις τας εφημερίδας προς (266) ενίσχυσιν του φρονήματος των εν τω Μετώπω ανδρών, οι οποίοι παραμένουσιν επί τόσα έτη μακράν των οικογενειών των και της ιδιαιτέρας των πατρίδος. Και αγνοεί η Εσωτερική αθλιότης οτι μία—ο μη γένοιτο—καταστροφή του στρατοϋ ενταύθα, θα είχεν ως αποτέλεσμα να συμπαρασύρη εις τον τάφον σύμπασαν την Ελλάδα.......»


ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] "Καθ΄ον χρόνον προς Ανατολάς (Καύκασον) εξελίσσοντο αι επιχειρήσεις (των Τούρκων) εναντίον των Αρμενίων, προς Δυσμάς οι Έλληνες διαρκώς προελαύνοντες, είχον καταλάβει την Προύσσαν και το Ουσάκ... Δεν ήτο δυνατόν ν' αντιταχθώμεν δια συμμοριών εις εχθρόν  διαθέτοντα στρατεύματα ωργανωμένα και εφοδιασμένα διά συγχρόνων τεχνικών μέσων."Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος Συνταγ.Τουρκ Γεν. Επιτελ.Τζεβδετ Κερήμ βέη" .
[2] Ετύγχανον Διοικητής αυτής.

[3] Ο Φεβζή πασάς επιτελάρχης του Μουσταφά Κεμάλ πασά εις συνέντευξίν του κατ'  Αύγουστον 1924 εν Τονλού Πουνάρ μεταξύ άλλων είπε: «Μετά την μάχην του Σαγγαρίου διετάξαμεν εν των Σωμάτων Στρατού μας μετά του Ιππικού, ίνα ενασκήσωσι πίεσιν επί του  χαρακωμένου εις το Αφιόν Καραχισάρ εχθρού. Αι μονάδες αύται εξεπλήρωσαν την αποστολήν των με θάρρος και επιτυχίαν. Εχθρικόν όμως Σώμα Στράτου κατελθόν από Βορρά τας ηνάγκασε να σταματήσωσι την επιτυχή δράσιν των και επανέλθωσιν εις την βάσιν των.» Το περί ου  ο λόγος Σώμα Στρατού ήτο το Β' Σώμα Στρατού, όπερ διώκουν  κατά την επιχείρησιν ταύτην.
[4] Το τιεριεχόμενον των επιστολών ήτο περίπου συντεταγμένον υπό την εξής έννοιαν :
«ΔιατΙ μας εγκατέλιπες ; Δεν έχεις καρδιά δεν μας λυπάσαι;
Επώλησα όλα τα ζώα μας και όσα είχα χρυσαφικά δια να εξοικονομήσωμεν τα προς ζην. Τα χωράφια μας μένουν ακαλλιέργητα. Μου γράφεις ότι δεν ημπορείς να έλθης, διότι δεν σοι δίδουν άδειαν. Διατί ψεύδεσαι; Πώς ευρίσκονται εις το χωριό προ καιρού οι  Γ. Δ. Κ. Π. κτλ. οι οποίοι καλλιεργούν τα κτήματά  των χωρίς να τους ενοχλή κανείς; Φαίνεται όμως ότι εύρες αυτού άλλην γυναίκα και εμάς μας εγκατέλειψες.
Δεν επερίμενα ποτέ από σε τοιαύτην διαγωγήν. Ημείς εδώ  πεθαίνομεν και συ διασκεδάζεις. Ο Θεός θα σε τιμωρήση δι αυτήν την εγκατάλειψιν.
[5] Δυστυχώς φαίνεται μόνον δια τους εν τω Μετώπω υπήρχεν έλλειψις, καθόσον οι εκ του Εσωτερικού τυχόν τιθέμενοι εις την διάθεσιν του Α' Σώματος Στρατού ανώτεροι αξιωματικοί, ερωτώμενοι, μ' εβεβαίουν ότι εν τω Εσωτερικώ εμισθοδοτούντο τακτικώς κατά μήνα, και ενίοτε προκαταβολικώς οσάκις είχον ανάγκας.

Σάββατο 25 Φεβρουαρίου 2012

ΑΙ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑΙ ΕΠΑΝΟΡΘΩΣΕΙΣ [1]

Αι Κυβερνήσεις της Αμερικής, της Αγγλίας και της Γαλλίας, ως Δυνάμεις Κατοχής της Δυτικής Ζώνης της Γερμανίας, εκάλεσαν τα Συμμαχικά Κράτη να μετάσχουν εις την διανομήν των εκ της ζώνης ταύτης Επανορθώσεων. Αι αξιώσεις της Ελλάδος είχον καταρτισθή από Επιτροπήν εν τω Υπουργείω των Εξωτερικών, τελούσαν υπό την προεδρίαν του πρεσβευτού κ. Δαλιέττου και εργασθείσαν υπό τας αμέσους οδηγίας των αρμοδίων μελών της τότε Κυβερνήσεως [2], υπεβλήθησαν δε κατ' Οκτώβριον 1945 εις τας Προσκαλούσας Δυνάμεις. Δια την 9ην Νοεμβρίου 1945, συνεκλήθη Διάσκεψις Υπαλλήλων των Συμμάχων Κρατών εν Πα­ρισίοις, «ίνα προπαρασκευάση διακυβερνητικόν σύμφωνον περί διανομής των εσόδων εξ Επανορθώσεων μεταξύ των Κυβερνήσεων τούτων». Αι αποφάσεις της Διασκέψεως θ' απετέλουν σύστασιν των μελών προς τας Κυβερνήσεις των. Ήτο κοινόν μυστικόν, ότι η αδυναμία συμφωνίας των Συμμάχων εις άλλας Διασκέψεις ώθει τας Προσκαλούσας Δυνά­μεις, να προχωρήσουν εις τας Επανορθώσεις δια του ανωτέρω «εξερευ­νητικού» τρόπου. 

Πολεμικές αποζημιώσεις σε είδος.

Η Ελληνική Αντιπροσωπεία δια την Διάσκεψιν κατηρτίσθη με αρχηγόν τον Πρεσβευτήν κ. Δαλιέττον, εμέ ως δεύτερον μέλος, τον Διευθυντήν του Υπουργείου Οικονομικών κ. Ζαριφόπουλον ως σύμβουλον, τον Καθηγητήν κ. Δεληγιάννην και δύο ετέρους δημοσίους υπαλλήλους [3]. Την τελευταίαν στιγμήν, ο κ. Δαλιέττος διετάχθη να μεταβή εις την εν Βελιγραδίω θέσιν του, η δε αρχηγία της αντιπροσωπείας ανετέθη εις εμέ. Θα ήτο ευχής έργον να παρέμενεν εις την αντιπροσωπείαν ο κ. Δαλιέττος, όχι μόνον διότι είχεν από της αρχής χειρισθή το θέμα, ενώ εγώ τότε μόλις ελάμβανον γνώσιν αυτού, αλλά και διότι η παρουσία διπλωμάτου εις την Αποστολήν καθίστα αυτήν αρτιωτέραν. Άλλως, ευκταίον θα ήτο, να μετείχε της Αντιπροσωπείας εις των πρώην υπουργών [4], οίτινες είχον καθοδηγήσει εις την εν Ελλάδι σύνταξιν της σχετικής εργασίας. Τοιουτοτρόπως, η Αντιπροσωπεία έλαβε συγκρότησιν καθαρώς τεχνικήν, ανεχώρησε δε χωρίς να δοθούν εις αυτήν ειδικαί οδηγίαι. Εν Παρισίοις, ένθα εφθάσαμεν μετά την έναρξιν της Διασκέψεως, επληροφορήθημεν, ότι το έργον αυτής θα ήτο βραχύ, περίπου ενός μηνός, κατ' αντίθεσιν προς το του προηγουμένου πολέμου, το οποίον διήρκεσεν ένδεκα μήνας. Επιθυμία των Μεγάλων Δυνάμεων ήτο η ταχεία εκκαθάρισις, διότι εντός δεκαοκτώ μηνών πρέ­πει να έχουν αποκομισθή εκ Γερμανίας αι βιομηχανίαι, αι οποίαι θα δο­θούν ως Επανορθώσεις. Επληροφορήθημεν περαιτέρω, ότι το σύνολον των αξιώσεων των κρατών, εκ θετικών ζημιών και δαπανών, ανήρχετο περίπου εις 320 δισεκατομμύρια δολλαρίων, και ότι η Γερμανία θα επλήρωνε μόλις ολίγα δισεκατομμύρια δολλαρίων, μετρούμενα εις τα δάκτυλα της μιας χειρός. Προεμηνύοντο επομένως αγών ες δια την διανο μήν ψιχίων. 
Γερμανοί εργάτες  συσκευάζουν
σε μεγάλα κιβώτια  μηχανήματα
 από τα διαλυμένα  πλέον
εργοστάσια  Krupp .
Προορισμός η Σοβιετική Ένωση.
Το υπόμνημα των αξιώσεων της Ελλάδος, το οποίον η Αντιπροσωπεία εύρεν εν Παρισίοις τυπωμένον και διανεμημένον, περιείχεν αξιώσεις 14 δισεκατομμυρίων δολλαρίων, εκ τούτων όμως θετικαι ζημίαι και δαπάναι ήσαν μό­νον τριάμισυ δισεκατομμύρια. Τ α λοιπά δεκάμισυ ήσαν διαφυγόντα κέρδη δια μίαν 25ετίαν πολεμικής και μεταπολεμικής περιόδου, ως και συντάξεις και μικρότερα τινα κονδύλια, δηλαδή κατηγορίαι αξιώσεων, αι οποίαι, πλην των συντά­ξεων, δεν π ε ρ ι ε λ ά μ β α ν ο ν τ ο εις το ερωτηματολόγιον, το οποίον αι Μεγάλαι Δυνάμεις είχαν στείλει προς τας Συμ­μάχους Κυβερνήσεις. Εις την Διάσκεψιν εδηλώθη, ότι δεν θα ληφθούν υπ' όψιν έλλειψις συντηρήσεως μηχανημάτων, συντάξεις και διαφυ­γόντα εισοδήματα, είτε της πολεμικής, είτε της μεταπολεμικής περιόδου. Ούτως, εις τον πίνακα των αξιώσεων, ή Ελλάς ενεφανίσθη εν συγκρίσει με άλλα κράτη, ως ακολούθως:

    Σύγκρισις αξιώσεων ενίων Κρατών
          Εις εκατομμύρια δολλαρίων



Ελλάς
Βέλγιον
Γιουγκο­σλαβία
Άθροισμα όλων των κληθέντων κρατών
α) Υλικαί ζημίαι
2.545
2.269
9.145
57.152
β')Δαπάναι Κατοχής ....
857
2.232
59
22.386
γ')Δαπάναι    Προϋπολογισμού και Υλικού Πολέμου
248
1.802
4.349
243.012
ΑΘΡΟΙΣΜΑ
3.650
6.303
13.553
322.550



Τα λοιπά κονδύλια δηλ. συντάξεις, διαφυγόντα κέρδη, έλλειψις συντηρήσεως κεφαλαίου κλπ., ανήρχοντο αντιστοίχως εις 10.047 δια την Ελλάδα 2.776 δια το Βέλγιον, 33.123 δια την Γιουγκοσλαβίαν και 61.502 δια το Σύνολον Κρατών, αυτά όμως σχεδόν ουδόλως θα ελαμβά­νοντο υπ' όψιν. Επομένως η Ελλάς, εις το υπόμνημα της, είχε θέσει το κέντρον του βάρους εις κονδύ­λια επισφαλή, αν μη σχεδόν άχρηστα. Εις τα τρία ου­σιώδη κονδύλια, τα οποία κυρίως θα ελαμβάνοντο υπ' όψιν, αι αξιώσεις αντεπροσώπευον τα εξής ποσοστά :


Ελλάς
1.10%     
Βέλγιον
 2.00%
Γιουγκοσλαβία
 4.20%


Προφανώς, αι αξιώσεις της Ελλάδος ήσαν διατυπωμέναι με αυστηράν αντικειμενικότητα και μετριοπάθειαν, ενώ αι μέθοδοι υπο­λογισμού άλλων κρατών ήσαν λίαν ελευθέριαι. Ωρισμένοι, μάλιστα, ελληνικοί αριθμοί ήσαν φαίνεται κάτω της πραγματικότητος. Συνε­πεία όμως των ανωτέρω, η Ελλάς ενεφανίζετο με σειράν υποδεεστάτην, η δε θέσις της Αντιπρο­σωπείας ήτο δυσχερεστάτη. Κατηρτίσθη επίσης και Πίναξ των ασταθμήτων παραγόντων, θυσιών εις αίμα, στρατιωτικής απασχολήσεως και άλλων. Εις τούτον εδηλώθησαν νεκροί πολέμου ως εξής: α) Στρατιωτικοί : Ελλάς 20.000, [4] Βέλγιον 9.000, Γιουγκο­σλαβία 305.000. β) Αστικού πληθυσμού: Ελλάς 538.000, Βέλγιον 50.000, Γιουγκοσλαβία 1.401.000. 

Η Γιουγκοσλαβία επρότεινε να κληθή εις την Διάσκεψιν και η Αλ­βανία. Η Διάσκεψις εθεώρησεν εαυτήν αναρμοδίαν, δι' ο η Γιουγκοσλα­βία απευθύνθη προς τας Μεγάλας Δυνάμεις. Ειδοποιήσαμεν αμέσως την Ελληνικήν Κυβέρνησιν, η οποία διεμαρτυρήθη εντονώτατα, αντιταχθείσα κατά της προσκλήσεως. Μολαταύτα, α ι Μ ε γ ά λ α ι Δυνάμεις ε κ ά λ ε σ α ν  τ η ν  Α λ β α ν ί α ν. Η Ελλάς εδοκίμαζε την πρώτην απογοήτευσιν. 

Από των πρώτων συζητήσεων, επεδιώχθη να τεθούν α ι        γ ε ν ι κ α ί   α ρ χ α ί   δ ι α ν ο μ ή ς τ ω ν  Ε π α ν ο ρ θ ώ σ ε ω ν. Η α ρ χ ή της «πολεμικής προσπαθείας», ως βάσις καθορισμού των μερίδων επί των Επανορθώσεων, η υ ν ό ε ι τας πλουσίας χώ­ρας, ιδίως εκείνας, αι οποίαι είχον μεγάλας δαπάνας προϋπολογισμού και μικράς ζημίας. Αι χώραι, αι υποστάσαι ζημίας και δήωσιν, και ιδίως αι πτωχαί ως η Ελλάς, θα είχον συμφέρον να υιοθετηθή η αρχή των «αναγκών»  των χωρών. Η αρχή αύτη είχεν αποδειχθή σωτηρία δια την Ελλάδα εις την περίπτωσιν της ΟΥΝΡΡΑ.  Δια τας Επανορθώσεις επίσης θα ήτο δ ι κ α ί α. Αι Μεγάλαι Δυ­νάμεις έπρότειναν, ως βάσις των υπολογισμών να τεθούν οι στατιστικοί αριθμοί των θετικών ζημιών και δαπανών, να   π ρ ο σ τ ε θ ή δε εις αυ­τούς δικαία τις έ κ τ ί μ η σ ι ς των ασταθμήτων, ηθικών παραγόντων, οι οποίοι συντρέχουν υπέρ εκάστου κράτους. Όλοι οι αντιπρόσωποι, ανέπτυξαν περισσότερον τους ηθικούς παράγοντας. 

Ημείς εις την ομιλίαν μας, εζητήσαμεν σαφέστερον να υιοθετηθή η αρχή των αναγκών εκά­στης χώρας, και η έρευνα της σημασίας των ζημιών και δαπανών δια την οίκονομίαν αυτής. Να μη εξετασθή δηλ. μόνον η ποσότης των ζημιών, αλλά και τι μένει εις την χώραν ύστερα από αυτάς. Εξήραμεν την συμβολήν της Ελλάδος εις τον κοινον αγώνα, τας θυσίας αυτής και τ ο υ ς  λ ο ι π ο ύ ς ηθικούς παράγοντας, επεκαλέσθημεν δε την αλληλεγγύην των αδελφών εν όπλοις. Ο Π ρ ό ε δ ρ ο ς ε δ ή λ ω σ ε ν, ό τ ι η ομι­λία ανεζωπύρωσε τον παλαιόν θαυμασμόν προς τ η ν  η ρ ω ϊ κ ή ν Ε λ λ ά δ α, εδημιουργήθη δε γενικώτερον θερμο­τάτη ατμόσφαιρα υπέρ της Ελλάδος [5 ]. 


Εις οικονομικήν δ ι ά σ κ ε ψ ι ν, πρωτεύουσαν σημασίαν έχουν οι αριθμοί. Οι στατιστικοί αριθμοί των ζημιών και δαπανών της Ελλάδος, ως είχον, δεν έδιδον εις αυτήν ικανότητα συγκρίσεως, ούδ' ελπίδα εις δικαίαν μερίδα επανορθώσεων. Δίκαιον θα ήτο να γίνη έλεγχος των αριθμών όλων των κρατών. Τούτο όμως δεν έγινε δεκτόν, θεωρηθέν ως αδύνατον εις το μικρόν χρονικόν διάστημα, των εργασιών της Διασκέψεως. Επ' ευκαιρία μεταβολής ωρισμένων μεθόδων υπολογισμού, η  Α ν τ ι προ σ ω π ε ί α   ε ζ ή τ η σ ε και μετά κοπιώδεις συζητήσεις επέτυχεν αναπροσαρμογήν των αξιώσεων της Ελλάδος, αι ο π ο ί α ι  ω ρ ί σ θ η σ α ν  ε ι ς  τ ο δ ι π λ ά σ ι ο ν. Ούτως, εις τον οριστικόν πίνακα ανεγράφησαν τα εξής κονδύλια ζημιών και δαπανών : 

Ελλάς
  7.181 εκατομμύρια δολλαρίων
Βέλγιον
  7.007  εκατομμύρια δολλαρίων
Γιουγκοσλαβία
15.356  εκατομμύρια δολλαρίων



Έκτοτε, Ελλάς και Βέλγιον συνεβάδιζον. Ηλπίζομεν και εις π ρ ό σ θ ε τ ο ν β ε λ τ ί ω σ ι ν λόγω αναγκών. Προς τούτο μάλιστα κατηρτίσαμεν ειδικόν υπόμνημα, εκθέτον τας ανάγκας της Ελλάδος, την δυσχερή οικονομικήν κατάστασιν αυτής, και τον φόβον δευτέρου νομισματικού πληθωρισμού, προσεθέτομεν δε, ότι πάντα ταύτα είνε βεβαιωμένα υπό της ΟΥΝΡΡΑ και άλλων διεθνών οργανώ­σεων. Επεκαλέσθημεν και το γεγονός, ότι η ΟΥΝΡΡΑ, διαπιστώσασα τας ανάγκας ταύτας, παρέχει εις την Ελλάδα αρωγήν διπλασίαν κατά κάτοικον από την παρεχομένην εις άλλας χώρας, εδώκαμεν δε και ακριβή στοιχεία, άτινα εν τω μεταξύ είχομεν ζητήσει εξ Ουάσιγκτων. Οι εν τη Διασκέψει Αντιπρόσωποι των Μεγάλων Δυνάμεων μας απήντησαν, ότι το υπόμνημα ήτο διαφωτιστικόν. Είχομεν επίσης λάβει επανειλημμένας ρητά ς διαβεβαιώσεις των αντιπροσώπων των Μεγάλων Δυνάμεων, ότι η υ π ό θ ε σ ι ς τ η ς Ε λ λ άδ ο ς θ α ε κ ρ ί ν ε τ ο με ι δ ι α ι τ έ ρ α ν ε υ μ έ ν ε ι α ν. Είχο­μεν πρόσθετον πεποίθησιν δια τούτο, καθόσον ο της Αγγλίας είχεν έλθει επανειλημμένως εις Ελλάδα ως εμπειρογνώμων και εγνώριζε την κατάστασιν αυτής.

Η εξέλιξις των εργασιών εν τη Διασκέψει κατέδειξε την ανάγκην σοβαρωτάτων αποφάσεων, ένεκα δε τούτου το έργον των Αντιπρο­σωπειών, συγκειμένων από υπαλλήλους, ενισχύετο αφανώς από δραστηρίαν πολιτικήν κίνησιν των Κυβερνήσεων αυτών. ΠΟΛΛΑΙ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ ΕΙΧΟΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΕΙ ΑΠΟ ΜΑΚΡΟΥ ΠΟ­ΛΙΤΙΚΩΣ ΤΟ ΕΔΑΦΟΣ. ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ ΑΝ ΤΟΙΑΥΤΗ ΠΡΟ­ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΕΙΧΕ ΓΙΝΕΙ ΔΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Πάντως όμως η Αντιπροσωπεία ΔΕΝ ΗΣΘΑΝΘΗ ΤΗΝ ΥΠΑΡΞΙΝ ΑΠΟΤΕΛΕ­ΣΜΑΤΩΝ ΑΥΤΗΣ.. Ας σημειωθή, ότι το κέντρον, εις ο ελαμβάνοντο αι σοβαραί αποφάσεις, δεν ήτο η αίθουσα της Διασκέψεως, αλλά αι πρωτεύουσαι των Μεγάλων Δυνάμεων, μετά των οποίων αι διάφοροι Κυβερνήσεις ήσαν εις διαρκή επικοινωνίαν. Ωσαύτως, αι οικονομικαί δυσχέρειαι, απο τας οποίας κατατρύχονται σήμερον τα κράτη, και η πενιχρότης των αναμενομένων εσόδων εξ Επανορθώσεων, παρωθούν τα κράτη, ακόμη και Μεγάλας Δυνάμεις, να μεριμνούν πολύ δια καλήν μερίδα επί των Επανορθώσεων. Ένεκα των ανωτέρω, ΠΑΡΕΚΑΛΕΣΑΜΕΝ ΗΔΗ ΑΠΟ ΤΗΣ 17ης ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ ΤΗΝ ΕΛ­ΛΗΝΙΚΗΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΙΝ, ΟΠΩΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟ ΕΡΓΟΝ ΤΗΣ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΙΑΣ ΔΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΔΙΑΒΗΜΑΤΩΝ ΠΡΟΣ ΤΑΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ, ΑΓΓΛΙΑΣ ΚΑΙ ΓΑΛ­ΛΙΑΣ. ΠΡΑΓΜΑΤΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΙΣ ΠΡΟΕΒΗ ΕΙΣ ΕΝΘΕΡΜΑ ΔΙΑΒΗΜΑΤΑ, ΤΑ ΔΕ ΣΧΕΤΙΚΑ ΤΗΛΕΓΡΑ­ΦΗΜΑΤΑ ΑΝΑΦΕΡΟΥΝ ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΩΣ, ΑΛΛΑ ΣΑΦΩΣ, ΤΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑΣ ΠΡΟΣΔΟΚΙΑΣ. Περαιτέρω, ο κ. Πρέσβυς Παρισίων, πλην των κεκανονισμένων διαβημάτων, προέβη, τη παρακλήσει ημών, εις προσωπικόν διάβημα και προς τον στρατηγόν. Ντε Γκώλ.




Επειδή δεν καθίστατο δυνατός έλεγχος των αξιώσεων των διαφόρων κρατών, αι Μ ε γ ά λ α ι Δυ­νάμεις εδήλωσαν, ότι θ α έκριναν ε π ί τη βάσει «κοινή ς λογικής» και «γενικού αισθήματος». Τούτο επέτρεπεν εις αυτάς, να εκδώσουν απόφασιν άνευ αιτιολογίας, και ιδίως να κρίνουν τους αριθμούς εκάστου κράτους κατά την σχετικήν αυτών αξίαν. Επέτρεπεν επίσης, να εκτιμηθούν, με την πρέπουσαν γενναιό­τητα και ευρείαν αντίληψιν, η συμβολή εις τον κοινόν αγώνα, αι θυσίαι, και εν αδραίς γραμμαίς αι ανάγκαι εκάστου κράτους. Α ν ε μ έ ν ο μ ε ν άπαντες, ν α  ε κ δ ο θ ή  απόφασις «κατά το  ίσον και το αγαθόν». Ουδείς ποτε όμως εγνώρισε τα ακριβή κριτήρια. Η π ρ ό τ α σ ι ς των Μεγάλων Δυ­νάμεων, περί καθορισμού της μερίδος εκάστου κράτους επί των Επανορθώσεων, ανεκοινώθη χωρίς   να προηγηθή  συζήτησις της Διασκέψεως. Η δε πρότασις αύτη ήτο, κατ' ουσίαν, οριστική απόφασις, όχι μόνον διότι βαρύνουσα γνώμη ήτο πάντοτε η των Μεγάλων Δυνάμεων, αλλά και διότι ουδέν κράτος θα εδέχετο να μειωθή προταθείσα δι' αυτό μερίς, ώστε ν' αυξηθούν αι μερίδες άλλων. Ωσαύτως, δεν εδόθησαν εξηγήσεις προς την Διάσκεψιν περί του τρόπου υπολογισμού των μερίδων. Αίτησις δε ωρισμένων κρατών ν' αναβληθή η λήψις οριστικής αποφάσεως, -δια να ελεγχθούν εν τω μεταξύ τα αιτήματα των κρατών, δεν εγένετο δεκτή. 


Αποδεικνύεται, ότι το κύριον κριτήριον δια τον καθορισμόν των μερίδων των κρατών επί των Επ ανορθώσεων υπήρξαν οι στατιστικοί αρι­θμoί των θετικών ζημιών και δαπανών, με ελαφροτάτας προσαυξήσεις λόγω ηθικών παραγόν­των. Επομένως η συμβολή εις τον αγώνα ασθε­νέστατα εβάρυνεν. Ιδία, ΟΥΔΟΛΩΣ ελήφθησαν υπ' όψιν ΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ και ο πλούτος ή η πενία αυτών, ενώ αντιθέτως εις το ερωτηματολόγιον αυτών αι Μεγάλαι Δυνάμεις είχον ζητήσει από τους Συμμάχους στοιχεία «παρέχοντα βάσιν συγκρίσεως των ζημιών αυτών προς τους πόρους των».


Η τοιαύτη προσήλωσις της αποφάσεως εις τους στατιστικούς, αριθμούς γεννά την εντύπωσιν, ότι αι Μεγάλαι Δυνάμεις απέβλεψαν απλώς εις το να δώσουν εις τους εκ του πολέμου ζημιωθέντας Συμμά­χους ασφαλιστικήν αποζημίωσιν, περίπου ανάλογον προς τας υπ' αυτών δηλωθείσας θετικάς ζημίας και δαπάνας. Τούτο, με απαραίτητον πάν­τως προϋπόθεσιν την ακρίβειαν των αριθμών, θα ήτο κάπως δεκτόν,. εάν αι Επανορθώσεις θα εκάλυπτον ολόκληρον το ποσόν των ζημιών, οπότε κάθε χώρα θα ενετάσσετο εις την παλαιάν οικονομίαν της, δια να αποκατασταθή βαθμιαίως εις τον προπολεμικόν βίον της. Εφόσον όμως αι Επανορθώσεις πρόκειται να καλύψουν ελάχιστον μέρος των ζη­μιών και συνεπώς οι Σύμμαχοι θα υποστούν τελικώς δυσβάστακτα οικονο­μικά βάρη, η διεθνής κοινωνική δικαιοσύνη επέβαλεν, όπως η αποζημίωσις των πτωχοτέρων χωρών είναι, κατά προοδευτικήν μέθοδον,. ανωτέρα από την των πλουσίων. Πάντως, ως προς την Ελλάδα, ως και εκ των υστέρων απεδείχθη, η σκέψις της Αντιπροσωπείας ν' αναπροσαρμόση τους αριθμούς υπήρξεν ευτυχής, διότι, άνευ της ανα­προσαρμογής ταύτης, η μ ε ρ ί ς της Ελλάδος θ α ήτο κατά το ήμισυ κατωτέρα της σημερινής. 




Κατηγορ.Α
Κατηγορ. Β
Αναλογία της Β
Χώραι
εκατοστά
εκατοστά
κατά εκατομμύριον κατοίκων(εις δεκάκις χιλιοστά)
Αλβανία
0.05
0.35
35.0
Ηνωμέναι Πολιτείαι Β. Αμερικής
28.00
11.80
9.7
Αυστραλία
0.70
0.95
12.0
Βέλγιον
2.70
4.50
55.0
Καναδάς
3.50
1.50
14.0
Δανία
0.25
0.35
9.0
Αίγυπτος
0.05
0.20
1.4
Γαλλία
16.00
22.80
                55.0
Μεγάλη Βρετανία  
28.00
27.80
                58.0
Ελλάς
2.70
[6] 4.35 
                61
Ινδίαι
2.00
2.90
0.8
Λουξεμβούργον
0.15
0.40
                120.0
Νορβηγία
1.30
1.90
                68.0
Νέα Ζηλανδία
0.40
0.60
                40.0
Ολλανδία
3.90
5.60
                70.0
Τσεχοσλοβακία
3.00
4.30
29.0
Νότιος Αφρική
0.70
0.10
1.3
Γιουγκοσλαβία
6.60
9.60
62.0



Κατά την δ ι α ν ο μ ή ν των μ ε ρ ί δ ω ν ε π ί των Επα­νορθώσεων, αι τρεις Μεγάλαι Δυνάμεις εκράτησαν υπέρ εαυτών εβδομήκοντα δύο εκατοστά, κ α ι α φ ή κ α ν δ ι α τ α λοιπά 15 κ ρ ά τ η ε ί κ ο σι ο κ τ ώ εκατοστά. Αλλά και ταύτα αι Μεγάλαι Δυνάμεις διένειμαν εις τα κράτη κατά τρόπον άγνωστον, και πάντως ΑΔΙΚΟΝ. Η Αμερική παρητήθη 16 εκατοστών, αλλά και ταύτα ΑΝΕΚΟΙΝΩΘΗΣΑΝ ΚΑΤΑΝΕΜΗΤΕΑ κατά τον αυτόν τρόπον. Ευχής έργον θα ήτο, η κατα­νομή της δωρεάς ταύτης να εγίνετο μετά την ανακοίνωσιν της απο­φάσεως, ως συνέβη με τας μικράς δωρεάς του Καναδά και της Νο­τίου Αφρικής, διότι ούτω θα ήτο δυνατόν ν' ακουσθούν και θεραπευ­θούν παράπονα ωρισμένων μικρών κρατών. Ο κατωτέρω πίναξ δει­κνύει τας μερίδας εις τας κατηγορίας Α, δηλαδή των Γερμανικών περιουσιών εν τω έξωτερικώ και Β, δηλαδή Βιομηχανικών εγκατα­στάσεων και πλοίων. Διά την Ελλάδα, μεγαλυτέραν σημασίαν έχει. η Β. Προσθέτομεν τρίτην στήλην, άναφέρουσαν πόσα δεκάκις χιλιοστά της κατηγορίας Β αντιστοιχούν εις κάθε εκατομμύριον κατοίκων.

Τουτέστιν, η σειρά των Ευρωπαϊκών χωρών εις την κατά κεφαλήν αναλογίαν είνε : Ολλανδία 70, Νορβηγία 68, Γιουγκοσλαβία 62, Ελλάς 61, Μεγάλη Βρεταννία 58, Βέλγιον και Λουξεμβούργον 58, Γαλλία 55, Τσεχοσλοβακία 29, Δανία 9. 
Ίσως είνε χρήσιμον να εξετάσωμεν, που οφείλεται το γεγονός, ότι η Γιουγκοσλαβία προηγείται της Ελλάδος. Οι εις το υπό του Υπουργείου των Εξωτερικών της Γιουγκοσλαβίας υποβληθέν (προ της ενάρξεως της Διασκέψεως των Παρισίων) Υπόμνημα των Αξιώ­σεων της Γιουγκοσλαβίας περιλαμβανόμενοι αριθμοί· καθιστών το έρ­γον της Γιουγκοσλαβικής Αντιπροσωπείας εν Παρισίοις ευχερές. Αντιθέτως, το υπό του Υπουργείου των Εξωτερικών της Ελλάδος υποβληθέν (προ της ενάρξεως της Διασκέψεως των Παρισίων) υπό­μνημα καθίστα, ως ανωτέρω εξηγήσαμεν, το έργον της εν Παρισίοις Ελληνικής Αντιπροσωπείας δυσχερέστατον, εδέησε δε να γίνουν κο­πιώδεις συζητήσεις, έως ότου η Αντιπροσωπεία επιτύχη ν' αναπροσαρμόση (ουσιαστικώς να διπλασιάση) τους αριθμούς των Αξιώσεων της Ελλάδος. "Ωσαύτως, εν τη Διασκέψει, η Γιουγκοσλαβία ήτο η από απόψεως πληθυσμού πρώτη δύναμις μετά τας τρεις Μεγάλας Δυνά­μεις. Γιουγκοσλαβία δε και Τσεχοσλοβακία, ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΑΙ ΕΝ ΑΛΛΗΛΕΓΓΎΗ, απήρτιζον ειδός τι Δυνάμεως 28 εκατομμυ­ρίων κατοίκων. Όπισθεν αυτών υπήρχεν η κολοσσιαία λανθάνουσα ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΙΣ της Ρωσίας. Εις ομοίους λόγους ασφαλώς οφείλεται, το ότι η Γιουγκοσλαβία επέτυχε διπλωματικώς την πρόσκλησιν της Αλβανίας. 
Ερωτάται : Είναι δικαία η μερίς της Ελλάδος; Αι Μεγάλαι Δυνάμεις είπον, ότι « η Ελλάς έλαβε το ανώτατον δυνατόν όριον », ότι «οι αριθμοί και η συμβολή αυτής εις τον αγώνα εξητάσθησαν μετά συμπαθείας», ότι « η μερίς της είναι. εξόχως δικαία», ότι «είναι ίση η μερίς του Βελγίου και της Ελλάδος, η οποία προσθέτως θα λάβη επανορθώσεις και εξ Ιταλίας και Βουλγαρίας » , ότι, ως προς την κατά κεφαλήν αναλογίαν, η Ελλάς έρχεται εις καλήν σειράν. Κατά την μέσην αναλογίαν, επί 18 κρατών, Μεγάλων Δυνά­μεων και μικρών, η Ελλάς λαμβάνει το εν εικοστόν δεύτερον των διανεμηθησομένων Γερμανικών βιομηχανιών. 
Αντιθέτως, η Ελλάς, λίαν ορθώς, θεωρεί εαυτήν ως αδικηθείσαν, διότι αι αποφάσεις της Διασκέ­ψεως δεν ανταποκρίνονται εις την τεραστίαν έκτασιν των ζημιών πολέμου και την ανηλεή Γερμανικήν διαρπαγήν εν Ελλάδι, εις την ανα­λογίαν την οποίαν αι ζημίαι και αι διαρπαγαί αύται αντιπροσωπεύουν δια την χώραν, εις τας υπερόγκους θυσίας του Ελληνικού λαού, και εις την συμβολή ν αυτού εις την κοινή ν υπόθεσιν. Δ ι' ο και η Ε λ λ ά ς , ηρνήθη  αρχικώς να  υπογρά­ψη την συμφωνίαν. Παρά ταύτα, η Ελλάς, δια να μη αποστή της μετά τον πόλεμον Συμμαχικής αλληλεγγύης, υπέγραψε το « σύμφωνον των Επανορθώσεων. Το παράπονον   όμως αυτής μένει. . 



                                                                         Α. ΣΜΠΑΡΟΥΝΗΣ





                                                                                                                                                                      
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Ανατύπωσις δύο άρθρων, δημοσιευθέντων υπό Α. Σμπαρούνη εις την εφημερίδα των Αθηνών «Το Βήμα», φύλλα της 15 και 16 Φεβρουαρίου 1946.
[2] Της Κυβερνήσεως του Ναυάρχου Βούλγαρη και της διαδόχου αυτής. 
[3] Τους Κους Aλεξανδράκην, του Υπουργείου των Εξωτερικών και Κωβαίον, του Υπουργείου των Οικονομικών.
[4]Οι νεκροί τής Αντιστάσεως περιελήφθησαν εις τήν β' περίπτωσιν.
[5] Λ. χ. Ο Ολλανδός Αντιπρόσωπος άρχεται του λόγου του δια της φρά­σεως : «Χαιρετίζω την ηρωΐκήν Ελλάδα, η οποία αντεμετώπισε δύο αυτοκρα­τορίας, και το Βέλγιον, όπερ αποτελεί υπόδειγμα οικονομικής ανασυγκροτήσεως».
[6]Επειδή, μεταγενέστερον, ωρισμένα κράτη ικανοποιήθησαν άλλοθεν (εκ της κατηγορίας Α κλπ.), η μερίς της Ελλάδος επί των διανεμητέων βιομηχα­νιών (κατηγορίας Β) ηυξήθη εις 5.70 εκατοστά. Το σύνολον του μεριδίου της Ελλάδος ανέρχεται περίπου εις 25.- εκατομμύρια δολλάρια.