ÉDOUARD SCHURÉ : FEMMES ET INSPIRATRICES POÉTES ANNONCIATEURS

....... Με τη διαπεραστική και έντονη φωνή της, η Ντεστίν, εμφανίστηκε ως Σέντα, με απλότητα συγκινητική, με πίστη και τρυφερότητα , και μόνο στη χειρονομία της θυσίας δεν έδειξε αρκετή δύναμη. Ο Χάιντκαμπ, που ήταν αληθινά εξαίρετος ως Χούντινγκ, έδωσε, αντίθετα στον Ντάλαντ τόνο πάρα πολύ ζωηρό , ενώ θα έπρεπε να τον αφήσει με την εύθυμη απλότητά του και το λαϊκό του τόνο. Με μια λέξη, η παράσταση του «Πλοίου –Φαντάσματος » εφέτος στο Μπάυρόυτ δεν έφθασε , από την άποψη ερμηνείας των ηθοποιών , την παράσταση που είχε οργανώσει ο ίδιος ο Βάγκνερ στο Μόναχο, με τον ρόλο του Έρικ παιγμένο από τον Σνορ και το ρόλο της Σέντας από την Στέλε , αλλά τουλάχιστον κράτησε την όπερα στο καλλιτεχνικό της ύφος και την ανακαίνισε με σκηνικό διάκοσμο πρώτης τάξεως.

Αλλά ας έλθουμε τώρα στο «Δαχτυλίδι των Νιμπελούγκεν», στην κεφαλαιώδη και μνημειώδη όπερα , την μοναδική αυτή τετραλογία των νεωτέρων χρόνων , στην οποίαν η γερμανική και η σκανδιναβική εποποιία έχουν συγχωνευθεί από ένα τιτάνιο χέρι .Θα ρίξω μόνο ένα σύντομο βλέμμα στην όπερα και την τελευταία της ερμηνεία.

Κάθε φορά που ξαναβλέπει και ξανακούει κανείς τα τέσσερα δράματα στη σειρά, έχει το συναίσθημα μιας θαυμαστής αναβάσεως , με την πνοή των θυελλών , ανάμεσα από τα δάση της αρχαίας Γερμανίας , προς δύο φωτεινές , ασύγκριτες υπερανθρώπινες κορυφές: Τον θείο ύπνο της Βρουγχίλδης, που αποκοιμήθηκε από το πατρικό φιλί μέσα στη θάλασσα της φωτιάς ,και την υπέροχη αφύπνησή της , κάτω από το φίλημα του ήρωα που της στέλνει η Μοίρα.

Έπειτα, μιας μοιραίας καταπτώσεως στη πιο μαύρη τραγωδία με τη τελική γενική κατάρρευση.

Μετά τον μυθολογικό πρόλογο του «Χρυσού του Ρήνου«, που μας δείχνει όλες τις θείες δυνάμεις ανακατεμένες στο ανθρώπινο δράμα, η υπέροχη Βαλκυρία μας αποκαλύπτει τον Βάγκνερ ολόκληρο, στο ζενίθ της δυνάμεως και του πόθου.

Νοιώθει κανείς να βασιλεύει η κυρίαρχη σκέψη του και να κτυπάει η καρδιά του. Βρίσκεται μέσα στο έργο αυτό η φιλοσοφία του και το καλύτερο κομμάτι της ψυχής του , αυτής της ψυχής που είναι ερωτευμένη με την δύναμη, τον ηρωισμό και τον έρωτα, τη τρυφερότητα και τον οίκτο , υπό την ευρύτερη έννοια της λέξεως.Η φιλοσοφία αυτή είναι η φιλοσοφία του Σοπενάουερ. Είναι γνωστό, ότι ο μουσουργός οδηγήθηκε σ’ αυτήν την εκλεκτική συγγένεια, γιατί είχε γράψει το ποιητικό κείμενο του «Δαχτυλιδιού» πριν ακόμη γνωρίσει και υιοθετήσει τις αρχές του φιλοσόφου της Φρανκφούρτης.

Σύμφωνα με την φιλοσοφία αυτή , ο κόσμος είναι κακός στην ουσία  του επειδή δεν είναι παρά μόνο η τυφλή θέληση της ζωής που πολεμάει τον ίδιο τον εαυτό της και κατατρώγεται με όλα της τα όντα. Αλλά από τον πόνο γεννιέται ο οίκτος και από τον οίκτο πηγάζει η αυτοθυσία.Δεν υπάρχει καμία διανοητική ούτε πνευματική δύναμις ανώτερη στον κόσμο, εκτός απ’ αυτές που έχει δημιουργήσει ο άνθρωπος.

Ότι υπάρχει ωραιότερο  και βαθύτερο σ΄όλο το έργο του Βάγγνερ  και ειδικά στο «Δακτυλίδι  των Νιμπελούγκεν» είναι η εσωτερική πάλη της ψυχής του  και η διαμαρτυρία της βαθύτερης συνειδήσεώς του  κατά της απελπιστικής αυτής φιλοσοφίας. Η εσωτερική αυτή πάλη  και η διαμαρτυρία αυτή ενσαρκώνεται στη μεγάλη μορφή του Βόταν  που, στο κάτω κάτω , δεν είναι παρά ο άνθρωπος που ερευνά το πρόβλημα της υπάρξεως μέσα στη μέθη της ισχύος και τη δράση της ζωής. Η απόκρυφη σκέψη  του βασιλεύει  του σύμπαντος, παίρνει διπλή μορφή  στα παιδιά του- τον Ζίγκφριντ  και τη Βρουνχίλδη- τη θαρραλέα νεότητα και τον ηρωικό  έρωτα. Ο Βόταν είναι ένας θεός που ονειρεύεται τον ελεύθερο ήρωα  και δεν κατορθώνει να το δημιουργήσει παρά μόνο αντίθετα προς τη θέλησή του. Ο γιος του Ζίγκφριντ είναι ένας ήρωας  γενναιόψυχος και άξιος ν΄αγαπηθεί, αλλά ασυνείδητος, χωρίς αντίληψη δικαιοσύνης. Αντίθετα, η κόρη του Βρουχίλδη  είναι συνειδητή. Έχει τη σοφία των Σαγών, των αρχαίων προφητισσών , και μολονότι  αγαπάει τον ασυνείδητο  ήρωα είναι κατά πολύ ανώτερή του, γιατί έχει τη γνώση  του θείου μέσα στον άνθρωπο, που εκείνος δεν την έχει. Με άλλα λόγια δεν είναι η Βρουνχίλδη  η γυναίκα που αγαπάει  τυφλά τον ήρωα. Είναι η γυναίκα  που τον αντιλαμβάνεται , τον μαντεύει προτού ακόμα υπάρξει  αυτός,τον προετοιμάζει , τον διαμορφώνει μυστικά ,τον υπερασπίζει πριν ακόμα τον αναγνωρίσει και δοθεί σ΄αυτόν.

Στον έρωτά της  για τον Ζίγκφριντ είναι ταυτόχρημα μητέρα, αδελφή ερωμένη, γυναίκα. Όταν εκδικείται , όταν αφήνει  να σκοτώσουν τον άπιστο, δεν το κάνει από ταπεινή γυναικεία  εκδίκηση , αλλά γιατί εκείνος πρόδωσε  το θείο ιδανικό  που του είχε αποκαλύψει  και γιατί μόνο ο θάνατος μπορεί να τον εξαγνίσει από το φταίξιμό του. Η Βρουνχίλδη είναι  η υψηλότερη, η δυνατότερη ενσάρκωση της γυναίκας στο νεώτερο θέατρο. Είναι, στο έργο του Βάγκνερ , κάτι περισσότερο  από την ερωμένη, είναι η Συνείδηση και η θέληση του ηρωικού Έρωτος.

Όσο ψηλά και αν φτάνουν  οι κορυφές του έργου αυτού, με τη κατάληξη  του, αφήνει μια σφραγίδα  βαθιάς θλίψεως  και εκμηδενίσεως. Όταν ο Ζίγκφριντ ποτισμένος από το φίλτρο της Λήθης γίνεται επίορκος  στον έρωτά του και πέφτει κάτω από τη λόγχη του Χάγκεν, όταν η υπέροχη Βαλκυρία πέφτει στη φωτιά  του ήρωα  με το άλογό της, ότι υπάρχει  ευγενικό και ωραίο  στον κόσμο χάνεται  κάτω από την κατάρα του Άλμπεριχ , κάτω από το δηλητήριο του Χρυσού, κάτω από την επίθεση του Φθόνου και της Αρπαγής , κάτω από το πνεύμα του Κακού , που δεν δαμάζει  τις δυνάμεις της φύσεως, παρά μόνο για να υποδουλώσει  τον άνθρωπο και να εξαφανίσει  τον Ήρωα. Θλιβερή  προοπτική, αλήθεια.! Αλλά τι αληθινά μεγάλο  έργο, το να εκφρασθεί  σε μια δραματική εποποιία, συνοδευομένη από μια πολλαπλή και παντοδύναμη συμφωνία, η ορμητική τάσις του αιώνος προς την υπέρτατη αλήθεια με το ηρωικό του όνειρο  και τη τελική του απόγνωση!

Μολαταύτα-όσο και αν ο κόσμος οφείλει στον Βάγκνερ ένα νέο θέατρο, όσο και αν ο αναμορφωτής μουσουργός απέδωσε κατά ένα τρόπο στην Τέχνη τον ιερατικό χαρακτήρα της  και τη θρησκευτική της αξιοπρέπεια- πιστεύω ότι ο 20ος αιώνας  θα απαιτήσει από την Τέχνη  και το Θέατρο μια φιλοσοφία σαφέστερη, έναν ηρωισμό γονιμότερο, ένα έρωτα δημιουργικότερο στο όνειρά του  και στους σκοπούς του, μια ανώτερη αντίληψη της ιεραρχίας των δυνάμεων του κόσμου, μια φωτεινότερη και πιο παρήγορη απόδειξη της αθανασίας της ψυχής και της υπεροχής του πνεύματος....