Γ. Β ΤΣΟΚΟΠΟΥΛΟΣ: ΟΙ ΕΥΖΩΝΟΙ

Οι εύζωνοι ήσαν πάντοτε η Ιδιαιτέρα συμπάθεια του Ελληνικού λαού. Εις τον εύζωνον υπάρχει πάντοτε μέσα από την φουστανέλλαν η αριστοκρατική φύσις του Ρουμελιώτου. Το χακί, το φέσι, ο ντουλαμάς, αποτελούν την εξωτερικήν κατάστασιν. Από μέσα ο άνθρωπος έμεινεν ο ίδιος, λεπτός, οξύς, ταχύς, γενναίος, ορμητικός, ακούραστος, ακατάβλητος, υπερήφανος και αισιόδοξος. 

Λεπτός εις το σώμα και εις τον  νουν. Όπως είναι συνειθισμένος από  την πτωχήν και ισχνήν του φουστανέλλαν να φέρνη μίαν «γυροβολιάν» και να ευρίσκεται εις την θέσιν του, έτσι  και το πνεύμα του, οξύ και εύστροφον, γυρίζει παντού και τα πέρνει όλα εις μίαν μεγάλην ακτίνα γύρω του. Εκείνοι που τον διδάσκουν να γίνη από τσοπάνης στρατιώτης δεν παρεπονέθησαν ποτέ δια την αντίληψίν του. Το όπλον στα χέρια του είναι παιγνίδι. Ο μηχανισμός του Μάνλιχερ δεν έχει μυστήρια δια τον εύζωνον, από την δευτέραν ημέραν που θα κρατήση το όπλον αυτό εις τα χέρια του.

Και ταχύς. Η γη φεύγει κάτω από τα πόδια του. Τα δύο τάγματα του αντισυνταγματάρχου Κωνσταντινοπούλου, τα δύο τάγματα του συνταγματάρχου Γεννάδη, έκαμαν ιλιγγιώδεις πορείας πριν, επολέμησαν μόλις έφθασαν, και εκυνήγησαν τον εχθρόν μόλις επολέμησαν.
Τα βουνά τα γλυστερά και απότομα δεν είδαν κατσίκια ορμητικώτερα από τους ευζώνους. Δεν ανεβαίνουν αυτοί οι άνθρωποι, αναρριχώνται, ξετυλίγονται, γλυστρούν, αλλά προχωρούν, πάντοτε προχωρούν.
Και είναι οι γενναία. Δεν τους εφόβισαν ούτε τα ταχυβόλα. Εις το Σαραντάπορον οι Τούρκοι κορμούς εληάς βαμμένους μαύρους τους είχαν παρατάξη δια να παραστήσουν κανόνια. Οι εύζωνοι ανεκάλυψαν τον δόλον και αφήσαντες τα ξύλινα κανόνια ήσυχα, επετέθησαν κατά των αληθινών. Και ενώ εκείνα έχυναν από τα στόματά των τον θάνατον, οι εύζωνοι έρποντες τα επλησίασαν και εχύθησαν εις τους πυροβολητάς και τους έπιασαν με τα χέρια των. Το μάτι των ξηρών και κοντών αυτών ανθρώπων δεν εδείλίασεν ούτε στιγμήν.
— Παιδιά, είπεν ένας αξιωματικός εις κάποιαν μάχην, θα αφήσωμε αυτούς τους μασκαράδες να μας σκοτίζουνε με τις τουφεκιές τους;
— Να τους πιάσωμε στα χέρια I είπαν οι εύζωνοι.
Το πολεμικόν συμβούλιον-είχε γΙνη και είχεν αποφανθή. Οι Τούρκοι κατεδικάσθησαν από εκείνην την στιγμήν. Μετά δέκα λεπτά της ώρας αυτοί εσκορπίζοντο εις όλας τας διευθύνσεις, ενώ οι εύζωνοι, όρθιοι και αλαλάζοντες επάνω εις το Τουρκικόν οχύρωμα, επετούσαν τα σκουφάκια των εις τον αέρα.
Η ορμή των θα έπρεπε να καταλάβη ηρωΐκάς σελίδας. Όπως τα Αραβικά άλογα και αυτούς το δύσκολον είναι να τους κινήση κανείς. Το ακατόρθωτον είναι να τους κράτηση. Η στασιμότης τους πεθαίνει.
—Θα μείνετε εδώ και θα κρατήσετε αυτήν την θέσιν, είπεν ο αξιωματικός εις μίαν συμπλοκήν.
Οι εύζωνοι έμειναν και εκράτησαν την θέσιν, άλλα όταν ο αξιωματικός επέστρεψε πάλιν να τους ιδή , τους ευρήκεν όλους παραπονεμένους.
—Εδώ θα καθώμαστε; εμουρμούρισε κάποιος απ' όλους, απηχών όλων των άλλων το παράπονον.
Ευτυχώς την ιδίαν στιγμήν ένας αγγελιαφόρος έφερνε την διαταγήν ταχείας προελάσεως.
Οι εύζωνοι εχύθησαν ακράτητοι.
—Τους έχασα από τα μάτια μου, μου είπεν ο αξιωματικός, υπερήφανος δια τους στρατιώτας αυτούς. Αν δεν ήκουα τον αλαλαγμόν των, που ετινάχθησαν και ώρμησαν, θα ενόμίζα ότι μία ομοβροντία τους έρριξεν όλους νεκρούς κάτω.
Τι είναι δε η αντοχή των ! Ατσάλινοι άνθρωποι κρύβονται, υπό την φουστανέλλαν και ο στρατηγός που τους κινεί, δεν έχει να υπολογίση επί κόπων και στερήσεων. Με ολίγην κούραμάνα ή χωρίς κουραμάνα, με το νερό της πηγής, ή και χωρίς νερό, υπό ήλιον ή με βροχήν, προχωρούν, ξενυχτούν, φρουρούν, πολεμούν , χωρίς εις τα στεγνά χαρακτηριστικά, εις τα οποία δεν υπάρχει ίχνος λίπους, να ζωγραφηθή η ελαχίστη κόπωσις , χωρίς να αποκάμουν οι μετριόφρονες και ανεπίδεικτοι ατσάλινοι μυς. Μέσα εις το σκοτάδι το μάτι των βλέπει όπως και την ημέραν και ποτέ ένας στρατός δεν είναι τόσον ήσυχος , όσον όταν αι προφυλακαί του είναι εύζωνοι, έστω και αν οι εύζωνοι αυτοί αγρυπνούν με το τουφέκι στο χέρι, αφού εβάδισαν όλην την ημέραν, επολέμησαν το βράδυ και πρόκειται να ξαναπολεμήσουν το πρωί. Η υπερηφάνεια των δεν είναι παράλογος. Τους εχάϊδεψε πολύ ο Ελληνικός λαός και αυτή η προτίμησις τους έδωκε φτερά. Τον Τούρκον τον βλέπουν με περιφρόνησιν.
—Τα παληοζαγάρια του διάλου !...
Υπάρχουν ειδικά ευζωνικά τραγούδια τα οποία ζωγραφίζουν την υπερηφάνειαν του ευζώνου. Με δύο στίχους απετύπωσαν οι ίδιοι την εικόνα των :

Φουστανέλλα, φούντα, φέσι 

και δαχτυλιδένια μέση.

Εις τα σύνορα, όπου εφύλατταν σκοποί, εις ολίγων μέτρων απόστασιν από τους Τούρκους, εγνώρισαν καλά τους αντιπάλους των και έμαθαν να τους περιφρονούν σαν να τους βλέπουν από κάποιον ύψος. Δια τας απλοϊκάς ψυχάς των ορεινών αυτών ανθρώπων , αυτή η περιφρόνησις είναι ό,τι εις τους  επιστήμονας στρατιωτικούς η ακριβής εκτίμησις της αξίας του αντιπάλου. Εις ένα του τραγούδι ο εύζωνος προκαλεί τον Τούρκον να έβγη και να  πολεμήσουν στα φανερά, για να ιδή ο  Τούρκος

πως πολεμάει  ο εύζωνος  με το σπαθί   στο χέρι.

Κάτι τι από την ψυχήν του παλαιού κλέφτη εκληροδοτήθη εις τον σημερινόν εύζωνον. Όπως εκείνος, και αυτός είναι προκλητικός, δεν ανέχεται προσβολάς, πληρώνει αμέσως. Η πολιτική τον στενοχωρεί τρομερά. Δεν είναι δυνατόν κάτω από το φεσάκι του να χωρέση η  σκέψις ότι περιμέναμεν τόσον καιρόν να τα βάλωμε με τους Τούρκους.

— ΑυτοΙ ήτανε ! είπε με περιφρόνησιν λοχίας των ευζώνων δείχνων τους Τούρκους φεύγοντας μετά την μάχην της Δεσκάτης.

Και αυτό το «αυτοί ήτανε» εσήμαινε:

— Καμαρώστε τους,  αυτοί ήτανε που δεν μας αφήνατε τόσα χρόνια      τους φάμε.

Διότι ο εύζωνος, εκεί απάνω που απομακρυσμένος από τον κόσμον, εις τους ερημικούς σταθμούς όπου δεν φθάνει η εφημερΙς να του διοχετεύση καθ'ημέραν  τα  μυστήρια της διπλωματίας, ευρίσκει πολύ φυσικόν κάθε διαφορά μεταξύ εθνών  να λύεται με το σπαθί στο χέρι. Ο δυνατώτερος θα ωφεληθή. Και ο δυνατώτερος είναι αυτός, όχι ο Τούρκος.

Ποία είναι η εντύπωσις   των Τούρκων από τους ευζώνους ;

Σεϊταν -ασκέρι, διαβολικόν στρατόν , τους ονομάζουν οι Τούρκοι .Κάτι το σατανικόν αντιλαμβάνονται  οι άνθρωποι εκείνοι εκείνοι εις τους ανθρώπους τούτους . Καθώς ανεμίζει η φουστανέλλα των εις το τρέξιμον,  δίδει την ιδέαν άσπρων φανταστικών φτερών.

Όπως γνωρίζουν  οι εύζωνοι τους Τούρκους  από την γειτονίαν των συνόρων , γνωρίζουν και οι Τούρκοι τους  ευζώνους.

Οσάκις   άλλο σώμα έτυχε  να φρουρή τα σύνορα και συνέβη κάποια παρεξηγησις η λογική επεκράτησε περισσότερον εις την Ελληνικήν γραμμήν. Όταν απέναντι των Τούρκων ήσαν εύζωνοι και επήλθεν  η παρεξήγησις, η λογική έμεινε κατά μέρος και ο Τούρκος επλήρωσεν ακριβά την παραμικροτέραν παρεκτροπήν. Δι' ένα εύζωνον, ο οποίος πηγαίνων να πάρη νερό  επυροβολήθη τον Μάϊον του 1911, τρεις Τούρκοι εξηπλώθησαν νεκροί, πριν προφθάση ο αξιωματικός να κράτηση   τους ευζώνους του. Και κάθε απόπειρα στραβοτιμωνιάς εκ μέρους των Τούρκων εύρισκεν απέναντι τους ευζώνους   ταχείς   και οξείς.

Η εμφάνισις μιας πυκνής πρωτοπορείας ευζώνων εις την μάχην αφαιρεί το μεγαλύτερον μέρος του θάρρους των Τούρκων, Εις οιανδήποτε θέσιν και αν  ευρίσκωνται αυτοί, δεν θεωρούν τον εαυτόν των ασφαλή, όταν βλέπουν ευζώνους ερχομένους εναντίον των. Διακόσιοι στρατιώται Τούρκοι εις την κορυφήν ενός λόφου, εις την μάχην του Ναλμπάνκιοϊ, όταν είδαν να σκαρφαλώνουν σαν κατσίκια εις τον λόφον οι εύζωνοι, άφησαν τα όπλα των και εκατρακύλησαν κάτω τρέχοντες.

Άλλως τε ο Τούρκος έχει ασυναισθήτως την εντύπωσιν ότι ο εύζωνος τρέφει άκρατον  το εθνικόν μίσος μέσα του. Το ένδυμα, δεν κάνει βεβαίως τον καλόγηρον. Αλλά κανείς δεν θ' αρνηθή , την εντύπωσιν -τουλάχιστον την εξωτερικήν εντύπωσιν —του φορέματος. Και μέσα εις την  ομοιομορφίαν της στολής του Ελληνικού στρατού η φουστανέλλα ξεχωρίζει. Είναι δε η φουστανέλλα  η ιδία και απαράλλακτος φουστανέλλα, η οποία επολέμησεν εις τον αγώνα του 1821.

Οι Τούρκοι, χωρίς να το αντιλαμβάνονται  απ' ευθείας έχουν μέσα εις το αίμα των κληρονομικόν τον φόβον  των ηρωικών εκείνων φουστανελλάδων, οι οποίοι πρώτοι εταπείνωσαν  την Τουρκίαν , όταν όλος ο κόσμος έσκυβεν έντρομος προ αυτής.