Μία συζήτηση με τον Αλαίν Ντε Μπενουά: “Βρισκόμαστε στο τέλος από κάτι”

Το παρακάτω κείμενο αποτελεί την απομαγνητοφώνηση της συνέντευξης του Γάλλου στοχαστή Αλαίν Ντε Μπενουά στην ιστοσελίδα του αμερικάνικου ηλεκτρονικού περιοδικού “American Renaissance”, η οποία δημοσιεύτηκε στις 22 Νοεμβρίου 2013. 

Αμερικάνικη Αναγέννηση: Είπατε ότι η νεωτερικότητα είναι εχθρός της ταυτότητας. Μπορείτε να μας εξηγήσετε αυτή την ιδέα περαιτέρω; 

Αλαίν ντε Μπενουά: Όταν κάποιος μελετά τη νεωτερικότητα, πρέπει να λάβει υπ' όψιν του δύο έννοιες της λέξης. Η πρώτη είναι γνωστή σε όλους. Είναι οι αλλαγές της ζωής που έρχονται με περισσότερο υλικό πλούτο. Αλλά η νεωτερικότητα είναι επίσης το προϊόν μιας ιδεολογίας που εμφανίστηκε τον 17ο και 18ο αιώνα, με τον Διαφωτισμό. Είναι η ιδεολογία της προόδου, της οποίας η βασική ιδέα είναι ότι η ανθρωπότητα θα είναι πάντα καλύτερη. Το μέλλον θα είναι καλύτερο από το παρόν και το παρόν είναι καλύτερο απ' ότι το παρελθόν. Γι' αυτή την ιδεολογία, το παρελθόν δεν έχει τίποτα να μας διδάξει. Το παρελθόν είναι ένα νεκροταφείο αρχαϊκών εθίμων και παράλογων περιορισμών. Αντ 'αυτού, ο άνθρωπος πρέπει να χρησιμοποιήσει τη λογική του για να αποφασίσει ο ίδιος τι θέλει.

Η νεωτερικότητα υιοθετεί επίσης μία ενιαία αντίληψη της ιστορίας. Η ιστορία δεν είναι κυκλική, όπως ήταν για τους Έλληνες, αλλά είναι μία ευθεία γραμμή. Αυτή η ιδέα έρχεται από τον Χριστιανισμό και τον Ιουδαϊσμό, που υποθέτουν ότι υπάρχει ένα απόλυτο ξεκίνημα και ένα απόλυτο τέλος στην ιστορία. Η ανθρωπότητα είναι, επίσης, μ' αυτό το σκεπτικό, ενιαία. Όλοι οι λαοί πρέπει να περάσουν από τα ίδια στάδια και να φτάσουν στο ίδιο επίπεδο ανάπτυξης. Αυτός είναι ο μύθος της ανάπτυξης, της τεχνολογικής προόδου.

Έτσι, καθετί που είναι νέο έχει και αξία, ακριβώς επειδή είναι νέο. Υπάρχει ο φετιχισμός του καινοφανούς. Άρα, όταν αναφερόμαστε στη νεωτερικότητα, θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη όχι μόνο την υλιστική αλλά και την ιδεολογική διάσταση. Η νεωτερικότητα είναι εγγενώς ανταγωνιστική στις συλλογικές ταυτότητες, διότι τέτοιες ταυτότητες αποτελούν εμπόδια στην πορεία της προόδου προς μία ενιαία ανθρωπότητα.

Φυσικά, η νεωτερικότητα έχει ένα δυνατό οικονομικό συστατικό στοιχείο. Στην Ευρώπη συνδέθηκε με την άνοδο της αστικής τάξης και των εμπορικών αξιών της. Αυτό είναι το πρόβλημα του καπιταλισμού. Θέλει να οργανώσει περισσότερες αγορές - μία παγκόσμια αγορά, μία πλανητική αγορά - και οι συλλογικές ταυτότητες κατακερματίζουν την αγορά αυτή.

Οι Ευρωπαίοι έχουν συχνά επικρίνει τις Η.Π.Α ως μία υλιστική κοινωνία, αλλά κάθε κοινωνία δεν είναι υλιστική; Δεν είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης να θέλει πάντα περισσότερα;

Έχετε δίκιο. Υπό αυτή την έννοια θα έλεγα ότι σήμερα είμαστε όλοι Αμερικάνοι. Και είναι αλήθεια ότι η επιθυμία του να έχεις περισσότερα είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης. Η διαφορά είναι ότι μεγάλο μέρος της Ευρωπαϊκής θρησκείας και φιλοσοφίας είναι βασισμένο πάνω σε αξίες πιο σημαντικές, με την πεποίθηση ότι για ηθικούς ή θρησκευτικούς ή φιλοσοφικούς λόγους δεν πρέπει να υποβάλλουμε τον εαυτό μας στην πλεονεξία και την απληστία. Αυτό δεν ισχύει στην Αμερική εξαιτίας της προτεσταντικής Καλβινιστικής ιδέας των εκλεκτών - ο Θεός δείχνει την αποδοχή του δίνοντας πλούτο. Γνωρίζετε τη θεωρία του Μαξ Βέμπερ για τη σχέση μεταξύ του Προτεσταντισμού και της ανόδου του καπιταλισμού. Νομίζω ότι αυτά τα στοιχεία κάνουν τη μεγάλη διαφορά.

Στις Καθολικές χώρες τα χρήματα είναι πάντα ύποπτα, ακόμα κι αν ο καθένας θέλει περισσότερα παρά λιγότερα από αυτά. Για παράδειγμα, στη Γαλλία θα ήταν αδύνατο για έναν πλούσιο άνθρωπο να εκλεγεί αρχηγός του κράτους. Κανένας δεν θα ψήφιζε έναν εκατομμυριούχο. Η ιδέα θα ήταν αποκρουστική. Αλλά στην Αμερική αν ένας υποψήφιος είναι εκατομμυριούχος, πιστεύεται ότι είναι επιτυχημένος και έχει ικανότητα.

Έτσι, στην Ευρώπη οι άνθρωποι κρύβουν τι έχουν. Δεν λένε πόσα κερδίζουν. Στην Αμερική υπάρχει ένα πάθος για τους αριθμούς και όλα αποτελούν υπολογίσιμες ποσότητες. Οι Αμερικάνοι ξέρουν πόσα έχουν πληρώσει για τα πάντα. Όταν οι Αμερικάνοι τουρίστες πηγαίνουν στον Πύργο του Άιφελ ρωτάνε: ''Πόσα σκαλοπάτια είναι μέχρι την κορυφή”; Δεν καταλαβαίνουν τη διαφορά μεταξύ ποσότητας και ποιότητας.

Υπάρχει κάτι πέρα από τον Καθολικισμό που έχει προστατέψει την Ευρώπη από τα ίδια επίπεδα του υλισμού; 

Όχι πλέον. Σήμερα όλοι βλέπουν τις ίδιες ταινίες, ακούν την ίδια μουσική, ζουν σε παρόμοια σπίτια. Αυτό είναι κάτι που με απασχολεί πολύ. Έχω ταξιδέψει πολύ και κάθε χρόνο βλέπω τον κόσμο να γίνεται όλο και πιο όμοιος. Αυτό το αποκαλώ ιδεολογία της ομοιότητας. Αυτή η ιδεολογία μπορεί να πάρει θρησκευτικές και μη θρησκευτικές μορφές, αλλά η κεντρική ιδέα είναι ότι είμαστε όλοι μέρος της ανθρωπότητας, είμαστε αδέρφια της ίδιας οικογένειας. Ίσως υπάρχουν διαφορές, αλλά αυτές είναι ασήμαντες και θα πρέπει να εξαλειφθούν ή να μετατραπούν σε απλή λαογραφία. Οι Ινδιάνοι της Αμερικής χορεύουν τους χορούς τους για τους τουρίστες, αλλά αυτό δεν είναι παραδοσιακή ζωή.

(Διαβάστε περισσότερα.)