ΦΡ ΝΙΤΤΙ: O ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ ΩΣ ΑΡΝΗΣΙΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Ο πόλεμος ενίσχυσε τον εθνικισμό εις όλες τις χώρες και τον εδημιούργησε εκεί που δεν υπήρχε. Ο εθνικισμός είνε η αναπόφευκτη συνέπεια των επαναστατικών κινημάτων. Είνε αντιφάρμακο και με τη σειρά του κίνδυνος γιατί ο εθνικισμός ενός λαού τείνει αν ξυπνήση  να δημιουργήση τον εθνικισμό όλων των άλλων λαών , που τον περιστοιχίζουν. Και ο ανταγωνισμός μεταξύ των εθνικισμών δεν μπορεί παρά να γεννήση νέα μίση , και κατά συνέπειαν , νέες συρράξεις. 

Είναι δύσκολο να εξηγήση κανείς τι είναι στη πραγματικότητα ο εθνικισμός. Αν αριθμεί μέχρι σήμερον επιδέξιους συγγραφείς και ενθέρμους προπαγανδιστάς , δεν απέκτησεν όμως ακόμη θεωρητικούς. 

Περισσότερο από κάθε άλλη θεωρία, ο εθνικισμός είνε μία κατάστασι ψυχικής αντιδράσεως. Ξαναβρίσκει κανείς σ' αυτόν το προζύμη όλων των απηρχιωμένων ιδεών και παλαιών πλάνων που νομίζαμε πως είχαν για πάντα εξαφανιστή. Ξαναβρίσκουμε εκεί όλα τα σπέρματα της βίας , το πνεύμα της αντιδράσεως , τον αντισημιτισμό , την ξενοφοβία τις παλιές μορφές της παπαδοκρατίας.

Η Ελευθερία και η Δημοκρατία εκπροσωπούν την κατάστασι ισορροπίας των πολιτισμένων κοινωνιών. Αντίθετα οι εθνικισταί όπως και οι επαναστατικοί έχουν παρασυρθή από την νοοτροπία τους στα άκρα.

Είναι ακριβώς χαρακτηριστικό να σημειωθή ότι ο φασισμός και ο εθνικισμός στην Ιταλία είνε κατά μεγάλο μέρος δημιούργημα των επαναστατών , εκείνων οι οποίοι, δεν είνε πολύς καιρός ηρνούντο την οικογένειαν , την πατρίδα και την ιδιοκτησίαν. Ο εθνικισμός λοιπόν δεν είνε θεωρία, αλλά μια ψυχική κατάστασι. Είναι η ανύψωσις μιας πατρίδος ενάντια εις τις άλλες πατρίδες.

Η αγάπη προς την πατρίδα είνε ιερά. Το έθνος λαμβανόμενο ως διαμόρφωση ιστορική και ως βασις της Πατρίδος είνε ευγενική ιδέα. 

Στη σύντομη φάσι του πολιτισμού δεν είνε δυνατόν ν' αντιληφθούμε καμμιά πρόοδο που να μη βασίζεται επάνω στις ομάδες αυτές που εδημιουργήθηκαν απ' την ιστορία και τα αισθήματα και που τας αποκαλούμε έθνη. Κάθε διεθνές έργον, κάθε έργον ομαδικής συνεργασίας μεταξύ των λαών , προυποθέτει την ύπαρξιν ελευθέρων και  και ανεξαρτήτων εθνών. Οι εθνικισταί έχοντες την αυτήν βιαιότητα με τα επαναστατικά κόμματα και αυτοσυνταυτιζόμενα με το έθνος αξιούν να επιβάλλουν ωρισμένη μορφή κοινωνίας με βάσι αντιδραστική και κατηγορούν ως αντεθνικούς όλους εκείνουςοι οποίοι δεν είνε διατεθημένοι ν΄ακολουθήσουν τας αντιλήψεις των.

Το Κράτος Έθνος , όπως το αντιλαμβάνεται ο εθνικισμός βασίζεται στη δυσπιστία προς τους άλλους  λαούς ,στο πρόγραμμα της βίας  και την έξαρσι του πολέμου. Ο εθνικισμός δεν είνε  η αγάπη προς την Πατρίδα, αλλά  το μίσος προς τις άλλες Πατρίδες. Για την αντίληψί του κάθε Κράτος Έθνος λαμβανόμενα  ως οργανισμός, δεν μπορεί ν' αναπτυχθή , παρά μόνον εις βάρος των άλλων εθνών. Ο εθνικισμός  είνε για το εθνικό ιδανικό, ό,τι η θρησκομανία για τη θρησκεία, δηλαδή ο εξευτελισμός μιας ευγενικής ιδέας.  

Λογικά ο εθνικισμός  κάθε λαού τείνει στην ηγεμονία του επάνω εις τους άλλους λαούς. Εις κάθε χώραν  οι εθνικισταί θα επιθυμούσαν να κυριαρχούσαν  και μ΄αυτόν τον τρόπον ο εθνικισμός μεταβάλλεται παντού εις ιμπεριαλισμόν με βλάβη της εθνικής ιδέας. Δεν πρόκειται πια για έθνος  που αυτοεξασφαλίζεται , αλλά για κράτος  που δεσπόζει. Λογικά ο εθνικισμός  κάθε λαού τείνει στην ηγεμονία του επάνω εις τους άλλους λαούς. Εις κάθε χώραν  οι εθνικισταί θα επιθυμούσαν να κυριαρχούσαν  και μ΄αυτόν τον τρόπον ο εθνικισμός μεταβάλλεται παντού εις ιμπεριαλισμόν με βλάβη της εθνικής ιδέας. Δεν πρόκειται πια για έθνος  που αυτοεξασφαλίζεται , αλλά για κράτος  που δεσπόζει.

Πού θα μας παρέσερνον  τα εθνικιστικά προγράμματα

Αν οι Γερνανοί , νικηταί  είχον προσαρτήσει  το Βέλγιο  και ένα μέρος των γαλλικών και ρωσσικών εδαφών , θα ήταν υποχρεωμένοι  όχι μόνον να κάνουν μιλιταριστική πολιτική αλλά και να καταπνίξουν  όλες τις εσωτερικές ελευθερίες   και να εθνικοποιήσουν  τα προσηρτημένα εδάφη. Το ίδιο θα συνέβαινε  εάν οι Γάλλοι  νικηταί , προσήρτουν  την αριστερή όχθη  του Ρήνου , δηλαδή  ένδεκα εκατομμύρια Γερμανούς. Η Γαλλία δεν θα είχε πια ειρήνη και ίσως ίσως ούτε και ελευθερίαν. Δεν ομιλώ για εθνικιστικό ιταλικό πρόγραμμα που δεν θα μπορούσε  να στρέφεται παρά μόνον  εναντίον των Γάλλων , των Γερμανών ή των Σλαύων , εναντίον δηλαδή λαών ισχυρών  και όχι αφομοιωσίμων.

Τα έθνη που θα νικούσαν  θα έχαναν τον χαρακτήρα τους  κατά την αφομοίωση των ετερογενών  στοιχείων.
Όταν η εθνικιστική πολιτική τείνει κατ ανάγκην προς τον πόλεμον , θα έφθανα μέχρι του σημείου να πω, προς μία διαρκή κατάσταση πολέμου , αναγκαστικά η εσωτερική πολιτική πρέπει να στηρίζεται επάνω εις τις πλέον αντιδραστικές δυνάμεις , εις τας τάξεις και τας ομάδας εκείνας αι οποίαι ζουν κυρίως από τον παρασιτισμό.
Ο γερμανικός εθνικισμός είχε θεμελιωθή επί του Πρωσσικού γιουγκερισμού(;), επάνω δηλαδή εις τους μεγαλοβιομηχάνους των πολεμικών βιομηχανιών και απέβλεπε να δημιουργήση τη Mitteleuropa , την Μεσευρώπη, δηλαδή να ενώση με τη βία στο Πρωσσικό κράτος διαφόρους λαούς δια να κατακτήση έπειτα εκείνο τον κόσμο. Ο Γαλλικός εθνικισμός είναι νια μεσαιωνική αντίληψη σωβινισμού και φιλολογικού ενθουσιασμού βασισμένη εις μοναρχικές και θρησκευτικές παραδόσεις .Είναι προ παντός βασιλικός. Αλλά με την έλλειψη ενός σοβαρού υπουργείου εις μίαν χώραν πολύ προωδευμένη, όπου ο τυφλός θαυμασμός είναι σπάνιος, όπου η συνήθεια να υποδέχονται με ειρωνικό χαμόγελο τις υπερβολές είναι μεγάλη, όπου οι πριγκηπικοί μνηστήρες είναι άσημοι , ο γαλλικός εθνικισμός εκπροσωπεί μονάχα μια άσχημον καθωρισμένη αντιδραστική ροπή.
Ποιός μπορεί να πιστέψη σοβαρά πως η Γαλλία θα ήταν ευτυχέστερη και πιο ισχυρή εάν διετήρει την μοναρχίαν. Η Γαλλία έχει στα σύνορά της τις τρεις σημαντικότερες μεραρχίες από όσες διατηρούνται ακόμη εις την ηπειρωτική Ευρώπη: την Ιταλική, τη βελγική και την Ισπανική. Τα τρία αυτά κράτη βρίσκονται σε καλύτερη κατάστασι από τη Γαλλία.
Ο Ιταλικός εθνικισμός είναι πραγματικά πενιχρός και τόσο μέτριος εις το σύνολόν του , ώστε δεν αξίζει τον κόπο ν α σχιλιαστή. Είναι προϊόν που έχει εισαχθή από έξω , που δεν ανταποκρίνεται προς τον ιταλικό χαρακτήρα και δεν έδωσε τη σφραγίδα του ποτέ σε καμμια ιδέα.

Οι μεγάλοι εξοπλισμοί και ο τελωνιακός προτεξιονισμός.
Πριν και κατά τη διάρκεια του πολέμου κατηγόρησαν τον γερμανικό λαό για τον εθνικισμό του και γι' αυτές ακόμα τις βλέψεις των εθνικιστών του. Έπειτα όμως από τον πόλεμο , το εθνικιστικό πνεύμα διαδόθηκε παντού και εφάνηκε ως αναπότρεπτη συνέπεια του πολέμου. Κάθε χώρα που προσάρτησε εδάφη , τα οποία διαφέρουν στη γλώσσα και στην εθνικότητά τους. Οι Τσέχοι αξιούν να κυριαρχήσουν των Σλοβάκων και να καταπνίξουν την εθνικήν συνείδησιν των Γερμανών και των Ούγγρων. Οι Ρουμάνοι επιδιώκουν να εξαναγκάσουν τους ρωσσικούς, ουγγρικούς και βουλγαρικούς πληθυσμούς . Οι Πολωνοί θέλουν να εκπολωνίσουν τους Ρώσσους και τους Γερμανούς. Οι Ιταλοί ζητούν να αφομοιώσουν τους Γερμανούς του Τυρόλου. Προσπάθειες εξ ίσου βίαιες όσο και ανωφελείς. 
Κάθε χώρα έχει παρασυρθή από τον εθνικισμόν αφ' ενός εις μεγάλους εξοπλισμούς και αφ' ετέρου εις τον τελωνιακό προτεξιονισμό. Αποτέλεσμα όλων αυτών είνε ότι η δημοσιονομική κρίση δεν ελαττώνεται και ότι η κρίση της παραγωγής και των εμπορικών συναλλαγών γίνεται κάθε μέρα οξύτερη. Μετά τον αφοπλισμό των ηττημένων η Ευρώπη διατηρεί ένα εκατομμύριον υπό τα όπλα περισσότερον από πριν από τον πόλεμον. Επιθυμούν όλοι να υπογράψουν και παρασκευάζουν νέα εγγυητικά σύμφωνα. Κανένας όμως δεν βλέπει ότι η μόνη εγγύησι βρίσκεται στο πνευματικό αφοπλισμό, δηλαδή στο τερματισμό της σοβινιστικής εξάψεως. Η αυταπάτη κάθε εθνικισμού έγκειται εις το να πιστεύη πως θα μπορέση να δράση χωρίς να προκαλέση αντιδράσεις εις τους άλλους λαούς.
Ο Εθνικισμός , δηλαδή η μόνιμη κατάστασις της δυσπιστίας ενός λαού προς τους άλλους λαούς δεν μπορεί παρά να εξυπνήση την αντίδρασι όλων. Είνε φυσικό ένας γερμανικός εθνικισμός να προκαλέση τη γέννηση ενός γαλλικού και ένας πολωνικός να προκαλή ή να εξάπτη ένα δυνατώτερο ρωσσικό εθνικισμό. Εάν οι Ιταλοί υιοθετήσουν εθνικιστική τακτική , είνε φανερόν πως οι Γάλλοι , οι Γερμανοί και οι Σλαύοι θα ευρεθούν υποχρεωμένοι να τους ακολουθήσουν.

(Το άρθρο δημοσιεύτηκε σε δύο συνέχειες στην Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ στα φύλα της 15ης και 17ης Αυγούστου 1928)