Πέμπτη 10 Μαΐου 2018

Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ: ΕΠΙΛΟΓΟΣ 2

(Επιστροφή)

Ο Στρατηγός Krebs εγκαταλείπει το Σοβιετικό Στρατηγείο στις 1.08 μετά το μεσημέρι και επιστρέφει  στο  Führerbunker  λίγο μετά τις 2. Στη διάρκεια της σύσκεψης που ακολουθεί ο 
 Στρατηγός δεν έχει να προσθέσει τίποτα περισσότερο στα όσα είναι ήδη γνωστά από το Ντουφίγκ. Οι Σοβιετικοί επιμένουν στη παράδοση άνευ όρων και δεν δείχνουν το παραμικρό ενδιαφέρον για συνεργασία με τη καινούρια Κυβέρνηση Γκαίμπελς. Για το Γκαίμπελς η σοβιετική αδιαλλαξία σηματοδοτεί και το τέλος των διαπραγματεύσεων.
Δίνει εντολή να κοινοποιηθεί στους Σοβιετικούς η απόρριψη του τελεσιγράφου τους   και ασχολείται προσωπικά με την σύνταξη ενός μηνύματος προς το νέο Αρχηγό του Κράτους. Αγνοεί όμως ότι ο  Νταίνιτς είναι ήδη ενημερωμένος, έστω και αποσπασματικά, από το Μπόρμαν. [1]

Αρχιναύαρχε Dönitz
-απόρρητο-επείγον-προσωπικό.
Ο Φύρερ απεβίωσε χθες στις 30 . Σύμφωνα με τη διαθήκη της 29 Απριλίου διορίζεστε πρόεδρος του Ράιχ, ο πρωθυπουργός Γκαίμπελς Καγκελάριος, ο Reichsleiter (Διοικητής του Ράιχ ) Μπόρμαν Πρόεδρος του Κομματος, και ο Υπουργός Σάις-Ινκβαρτ ως Υπουργός Εξωτερικών. Σύμφωνα με τη διαταγή του Φύρερ , η διαθήκη έχει σταλεί σ' εσάς και το Στρατάρχη Σερνερ προς φύλαξη και δημοσιοποίηση. Ο Reichsleiter Μπόρμαν σκοπεύει να σας επισκεφτεί και να σας ενημερώσει για τη κατάσταση. Η ώρα και ο τρόπος της ανακοίνωσης στον Τύπο και τους στρατιώτες επαφίεται σε εσάς. Επιβεβαιώστε την παραλαβή του τηλεγραφήματος. Γκαίμπελς[2]

Τα κακά νέα διαδίδονται μέσα στο καταφύγιο με ταχύτητα αστραπής . Το κλίμα εφησυχασμού  που μέχρι τώρα στηριζόταν στην ελπίδα μιας συνθηκολόγησης με λιγότερο ή περισσότερο αξιοπρεπείς όρους,   παραχωρεί τη θέση του στην αβεβαιότητα και το φόβο του κινδύνου. Το εγχείρημα μιας εξόδου είναι δύσκολο από μόνο του, και  κάτω από τα συνεχή πυρά του εχθρού μοιάζει σχεδόν ακατόρθωτο. Κανείς όμως μέσα στο καταφύγιο δεν δείχνει τη παραμικρή διάθεση να πέσει στα χέρια των Σοβιετικών. 
Σύμφωνα με το γενικό  σχεδιασμό η έξοδος προβλέπεται να πραγματοποιηθεί μετά τις 9  το βράδυ.  Οι πολιορκημένοι σε μικρές ομάδες θα επιχειρήσουν να ξεγλιστρήσουν μέσα από τις σοβιετικές γραμμές   προς τη κατεύθυνση του Σπρέε αναζητώντας τη σωτηρία είτε προς τη κατεύθυνση του Dönitz είτε προς εκείνη των Αμερικανών.[3]
Ανάμεσα στην απόφαση και την εκτέλεση αυτής της παράτολμης επιχείρησης μεσολαβούν οι ώρες αγωνίας του ζεύγους  Γκαίμπελς. Όλοι γνωρίζουν την απόφαση του υπουργού και  της γυναίκας του να μην εγκαταλείψουν το Βερολίνο αλλά να πεθάνουν εκεί μαζί με τα παιδιά τους. Μέχρι τη τελευταία στιγμή κάθε προσπάθεια να αποδεσμευτεί η τύχη των παιδιών από εκείνη των γονιών πέφτει στο κενό.[4] Η απόφαση έχει παρθεί από καιρό [5]και μοιάζει τελεσίδικη. Για τους Γκαίμπελς δεν νοείται ζωή δίχως το Φύρερ. Ο Helmut Kunze [6] o τριανταπεντάχρονος οδοντίατρος  στο διπλανό καταφύγιο είναι απόλυτα ενημερωμένος για όσα σε λίγο πρόκειται να συμβούν. Η Mάγδα Γκαιμπελς του έχει ζητήσει  να τη βοηθήσει ώστε τα παιδιά της να έχουν ένα ανώδυνο θάνατο. 
-Tα παιδιά  δεν πρέπει να πέσουν ζωντανά στα χέρια των Ρώσων . Αν συμβεί το μοιραίο και δεν μπορούμε να βγούμε από εδώ οφείλετε να με βοηθήσετε.[7] Για το γιατρό έστω και κάτω από τη ψυχολογική φόρτιση που προκαλεί η απελπισία μιας μάνας έτσι  και αλλιώς αποφασισμένης να οδηγήσει τα πράγματα στις ύστατες συνέπειές της η συνεργασία του στη διάπραξη του εγκλήματος μοιάζει το μικρότερο κακό σε σύγκριση πάντα με μια παρατεταμένη και βασανιστική  θανάσιμη αγωνία.[8]
Σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό η κ. Γκαίμπελς μαζί  με το γιατρό θα επισκέπτονταν τα παιδιά λίγο πριν από την ώρα της βραδινής κατάκλισης. Με πρόσχημα το επικείμενο ταξίδι που θα πραγματοποιούσαν την επομένη στην αγαπημένη τους Πομερανία  όφειλαν να εμβολιαστούν με το εμβόλιο "των παιδιών και των στρατιωτών" .
Στη πράξη το εμβόλιο δεν είναι τίποτα άλλο από μια ενέσιμη μορφή αναισθητικού, μορφίνη πιθανότατα  που θα τα ναρκώσει ώστε ο θάνατος που θα ακολουθήσει,  να είναι ανώδυνος. 
Το πρώτο μέρος του σχεδίου μοιάζει εύκολο. Φτάνει να αποδειχθεί και στη πράξη. Η Μάγδα τηλεφωνεί στον οδοντίατρο κι του ζητά να τη συναντήσει αμέσως. Ο γιατρός αντιλαμβάνεται ότι η αποφασιστική στιγμή έχει έλθει.
Έξω από το μικρό διαμέρισμα των Γκαίμπελς ο Γιόζεφ και η Μάγδα συνομιλούν με τον Axmann που έρχεται να τους αποχαιρετίσει. Ακόμα και τη τελευταία στιγμή ελπίζει ότι τουλάχιστον τα παιδιά θα σωθούν .

-Είναι η οριστική σας απόφαση Υπουργέ μου;.....
Η Μάγδα απάντησε στη θέση του άντρα της.-Ο Γκαουλάιτερ του Βερολίνου και η οικογένειά του παραμένουν στο Βερολίνο και θα πεθάνουν εδώ.[9]
Βλέποντας το γιατρό να πλησιάζει ο Γκαίμπελς στρέφεται προς το μέρος του. Δεν υπάρχει ούτε χρόνος ούτε διάθεση για περιττούς προλόγους. 
- Γιατρέ θα σας ήμουν  υπόχρεος αν βοηθούσατε τη σύζυγό μου να "κοιμίσει " τα παιδιά.
Αφήνοντας  το γιατρό με τη γυναίκα του ο Καγκελάριος Γκαίμπελς  κατεβαίνει  και πάλι κάτω. 
Οφείλει να διευθετήσει μερικές  ακόμη εκκρεμότητες. Καλεί το Schwägermann για τις τελευταίες οδηγίες. Πρόθεσή του είναι να αυτοκτονήσει μαζί με τη γυναίκα του στο κήπο της Καγκελαρίας κάνοντας χρήση πυροβόλου όπλου. Αλλά για τη περίπτωση που κάτι πάει στραβά πρέπει να βρίσκεται εκεί κοντά κάποιος σε θέση να δώσει αμέσως τις χαριστικές βολές. Επιθυμεί τα σώματά τους να καούν και στη συνέχεια να ταφούν.  Διευκρινίζει: Όλα πρέπει να τα κάνουν  δίχως να εκθέσουν τις ζωές τους σε υπερβολικό κίνδυνο. Προσδιορίζει την ώρα της αντίστροφης μέτρησης: Μόλις ξεκινήσει η έξοδος . Εξομολογείται: Δεν θέλω να ζήσω μόνο και μόνο για να υπογράψω το κείμενο της παράδοσης. 
Λίγο μετά τις 5 η Μάγδα ακολουθούμενη από το γιατρό μπαίνει στο δωμάτιο των παιδιών. Τους μοιράζει σοκολάτες Προετοιμασμένα ψυχολογικά  να δεχθούν το εμβόλιο "των παιδιών και των στρατιωτών" τα παιδιά δεν προβάλουν αντιστάσεις. Τα παιδιά πείθονται και ο γιατρός  Kunze αναλαμβάνει εργασία. [10]

-Θα χρειαστούν τουλάχιστον δέκα λεπτά για να δράσει το φάρμακο προειδοποιεί τη Μάγδα. 
Εκείνο το δεκάλεπτο της αναμονής ο οδοντίατρος, πατέρας και ο ίδιος συνειδητοποιεί πως δεν είναι σε θέση να συνεχίσει. Η Μάγδα σε κακή ψυχολογική κατάσταση καταφεύγει στις καλές υπηρεσίες του Ludwig Stumpfegger [ 11]  του τριανταπεντάχρονου γιατρού από τη Βαυαρία που αντικαθιστά  τον Theodor Morell στο Führerbunker. 
Ο χειρούργος ανταποκρίνεται με ετοιμότητα στην απελπισμένη έκκληση της Μάγδας και σπεύδει στο  παιδικό δωμάτιο . Όλα γίνονται γρήγορα.  Ο  Stumpfegger, βγάζει  με προσοχή από τη τσάντα του  6 γυάλινες αμπούλες   ανοιχτού γαλάζιου χρώματος με μια κόκκινη κουκκίδα στη  μέση . Η Μάγδα με προσεκτικές απαλές κινήσεις ανοίγει το κάθε στόμα, ενώ ο Stumpfegger με τα μακρυά και λεπτά  του δάκτυλα σπάζει το κάθε φιαλίδιο αδειάζοντας το περιεχόμενο μέσα . Ο νεαρός Hellmut φορούσε ακόμα σιδεράκια στα πάνω δόντια του που προεξείχαν όπως και του πατέρα του.[12].
Όταν ο Rach ήρθε λίγα λεπτά αργότερα τη βρήκε να κλείνει τα μάτια των παιδιών και να φιλά με τρυφερότητα το καθένα στο μέτωπο. Είναι τόσο τραγικό για μένα , είπε με δυνατά αναφιλητά. ΄Ήταν τόσο οδυνηρό να φέρω καθένα  από αυτά στο κόσμο. [13]

Στη συνέχεια η Μάγδα κατεβαίνει στο κάτω όροφο για να συναντήσει τον άνδρα της. -Τα παιδιά είναι νεκρά του λέει. Τώρα πρέπει  να σκεφτούμε του εαυτούς μας.  
Για την επόμενη μισή ώρα ο  Joseph Goebbels πηγαινοέρχεται ασταμάτητα καπνίζοντας ." Έμοιαζε σαν τον οικοδεσπότη κάποιας εκδήλωσης που  περιμένει υπομονετικά να αποχαιρετίσει και τους τελευταίους καλεσμένους του."[14]. 
Η ώρα για την έξοδο πλησιάζει. Από το παλιό επιτελείο του Φύρερ ένας μετά τον άλλον σπεύδουν να το χαιρετήσουν. Ανάμεσά τους άνδρες και γυναίκες με όπλα στο χέρι και κράνος στο κεφάλι. Ο Γκαίμπελς χαμογελά  στη   Traudl Junge . "Θα τα καταφέρετε" ...προβλέπει. Σφίγγει το χέρι του Hans Baur, του πιλότου. "Αν καταφέρετε να φτάσετε στο Dönitz, να του περιγράψετε τη ζωή μας εδώ κάτω  αυτές τις τελευταίες ημέρες.[15] 
Στις 8.15 ο Γκαίμπελς καλεί και πάλι το  Schwägermann, "Πρέπει τώρα να βιαστούμε...Δεν μας μένει  χρόνος  Προσθέτει: 
"Schwägermann, αυτή ήταν η χειρότερη τραγωδία από όλες. οι Στρατηγοί πρόδωσαν το  Führer μας. Είναι το τέλος ." 
Ξαναγυρίζει στο φλέγον ζήτημα . Μια αμφιβολία φαίνεται να το βασανίζει "Πρέπει να κάψεις τα σώματά μας. Μπορείς να το κάνεις;"[ 16]
Σαν  δώρο αποχωρισμού του δίδει ένα μικρό πορτραίτο του Φύρερ μέσα σε ασημένια κορνίζα.  Η Μάγδα  του απλώνει το χέρι. 
"Hauptsturmführer του λέει . Αν τύχει να συναντήσετε ξανά το Harald [17] δώσετε τους χαιρετισμούς μας και πείτε του ότι πεθάναμε με τιμή. 
Γύρω στις 8.30 θυμάται ο Νaumann, ο  Γκαίμπελς άρχισε να αποχαιρετά τους παρευρισκόμενους.Εντελώς ήρεμος  ευχαρίστησε τον ευχαρίστησε  για την αφοσίωσή και τη κατανόησή του στα χρόνια της συνεργασίας τους..
"Μου είπε κάτι  ...τίποτα που να σχετιζόταν με τη πολιτική ή το μέλλον απλά μια λέξη αποχαιρετισμού. [18]
Η κυρία Γκαιμπελς μόλις και μετά βίας του απλώνει το χέρι της    και ο Νaumann το φιλά με  σεβασμό. 
-Ας μη πεθάνουμε εδώ στο Μπούνκερ ...παρακαλεί η Μάγδα. βλέποντας το Rach ακολουθούμενος  από  τον S.S. Scharführer Ochs, να περνούν από μπροστά κουβαλώντας τα  μπιτόνια με τη βενζίνη.
-Όχι φυσικά όχι .Θα ανεβούμε στο κήπο.τη καθησυχάζει ο σύζυγός της.  
Με μια βαθύτερη αίσθηση της ιστορίας περισσότερο παρά της πραγματικής  κατάστασης έξω η Μάγδα λέει : ‘Όχι στο κήπο . Στη Wilhelm Platz καλύτερα —όπου ξόδεψες τη ζωή σου εργαζόμενος.[19] 
Κάποιες τελευταίες  χειραψίες και το ζευγάρι στηριγμένοι ο ένας στο μπράτσο του άλλου κινούν αργά προς τις σκάλες που οδηγούν στο κήπο της καγκελαρίας. 
 -Θα τις ανεβούμε μόνοι μας για να μη μπείτε στον κόπο να μας κουβαλήσετε διευκρινίζει ο Γκαίμπελς. 
Στη πόρτα  της εξόδου που βλέπει στο κήπο, ο Schwägermann περιμένει ακίνητος και σιωπηλός δίπλα στα δοχεία της βενζίνης . Οι  μελλοθάνατοι τον προσπερνούν δίχως να ρίξουν μια ματιά προς το μέρος του. Μέσα στο σκοτάδι δύο πυροβολισμοί φέρνουν τη λύτρωση. Σκιές από το πουθενά ρίχνουν βιαστικά  πάνω στα νεκρά σώματα το εύφλεκτο υλικό και βιάζονται να εξαφανιστούν στο εσωτερικό του  καταφυγίου [20].
Μετά την αυτοκτονία του Φύρερ και του Γκαίμπελς η ευθύνη για το τρόπο διαχείρισης των πολιτικών και στρατιωτικών εξελίξεων, μετατοπίζεται από το Φύρερμπούνκερ στη Μπεντλερστράσσε. Ο Βάιλντιγκ οφείλει να λάβει σημαντικότατες αποφάσεις και μάλιστα δίχως αναβολή. Ζητά να τον συναντήσουν οι διοικητές των τομέων για να λάβουν μια συλλογική απόφαση. Ανάμεσα σ΄αυτούς είναι και ο  Βέλερμαν.
Περπατώντας πάνω από τις γκρεμισμένες πέτρες διασχίσαμε τα συντρίμμια της Μπεντλερστράσσε κι έτσι φθάσαμε στην παλιά αυλή του Υπουρ­γείου Στρατιωτικών, όπου βρισκόταν το οχυρό, φτιαγμένο πάνω στην επιφάνεια της γης, κι ήταν κάτι καινούργιο για μένα. Στο φράκτη της αυλής στις 20 Ιουλίου του 1944 είχαν μαζί εκτελεσθή ο Στρατηγός Όλιμπριχτ, ο Συνταγματάρχης Κόμης Στόφφενμπεργκ και άλλοι. Έφρασα επί τέλους στο δωμάτιο του Συντα­γματάρχου τελείως εξαντλημένος. Οι αξιωματικοί μπήκαν στο δωμάτιο του Βάΐντλινγκ. Είχε διατάξει να μπουν όλοι οι αξιωμα­τικοί του Επιτελείου του. Ο Βέλερμαν λέει: «Με τη φυσιογνω­μία του λυπημένη και τα χαρακτηριστικά του τραβηγμένα, τα γυαλιά του σφικτά κολλημένα στο πρόσωπο του ο τελευταίος Δι­οικητής του Βερολίνου πήρε θέσι πίσω από το γραφείο του και με ζωηρή και σταθερή φωνή ανήγγειλε με βαρειά καρδιά την απόφασί του να παραδοθή». (Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Ντοΰφ-βινγκ ο Βάΐντλινγκ πήρε την απόφασι αφού έθεσε το θέμα σε ψη­φοφορία).

Στο φως των κεριών ο Βάιλντιγκ  ενημερώνει τους αξιωματικούς του πάνω  στις  τελευταίες εξελίξεις. Τα μέσα που έχουν πλέον στη διάθεσή τους δεν επιτρέπουν τη συνέχιση ενός αγώνα που δεν προσφέρει τίποτα περισσότερο από το να παρατείνει το μαρτύριο των αμάχων. Δεν κρύβει τη προσωπική του γνώμη αλλά ζητά από τους αξιωματικούς τους να εκφράσουν ελεύθερα και τη δική τους. 
"Τους ενημέρωσα ' είπε ο Weid­ling  για τα γεγονότα του τελευταίου εικοσιτετραώρου  και για τα σχέδια μου..Στο τέλος άφησα καθένα τους την δυνατότητα   να επιλέξουν μια άλλη  οδό διαφυγής ,αλλά κανένας δεν μου πρότεινε  άλλες λύσεις. Παρόλα αυτά, όσοι ήθελαν να επιχειρήσουν τη φυγή, μπορούσαν να το κάνουν.


Υποσημειώσεις

[  1]
[  2]
[  3] Στο Καταφύγιο της Νέας Καγκελαρίας είχε συγκεντρωθεί ένα ανήσυχο πλήθος υπαλλήλων του Κόμματος, στρατιωτών και γυναικών. Ήταν όλοι υπό τις διαταγές του Μπόρμαν. αν κι όπως είπε κάποιος από τους συμμετέχοντες: «Δεν υπήρχε στην πραγματικότητα κάποιος αρχηγός». Όλοι έτρεχαν εδώ κι εκεί σαν κοτόπουλα με κομμένο το κεφάλι . Όταν όλοι είχαν συγκεντρωθεί, ενημερώθηκαν για τον τρόπο με τον οποίο έπρεπε να πραγματοποιηθεί -έξοδος. Έπρεπε να κινηθούν διαδοχικά οργανωμένοι σε μικρές  ομάδες, μέσα στις σήραγγες, και να κατευθυνθούν προς τον υπόγειο σταθμό του Βίλχελμσπλατς. Από εκεί θα προχωρούσαν πάν., στις γραμμές του υπόγειου σιδηροδρομικού σταθμού έως το σταθμό της οδού Φρίντριχ, απ' όπου θα έβγαιναν ξανά στην επιφάνεια: Στην οδό Φρίντριχ, θα ενώνονταν με ό.τι είχε απομείνει από το τάγμα του Μόνκε. το οποίο υπερασπιζόταν την περιοχή της Καγκελαρίας. και με τη βοήθεια του θα επιχειρούσαν να βρουν τρόπο να περάσουν προς τον ποταμό Σπρέε και μέσα από τις ρωσικές γραμμές, με βορειοδυτική κατεύθυνση. Όταν θα έφταναν στα Βορειοδυτικά προάστια του Βερολίνου, θα χωρίζονταν κατευθυνόμενοι είτε προς τα γερμανικά αρχηγεία είτε προς την κατεύθυνση  που ο καθένας έκρινε ασφαλή.
Αυτό ήταν το σχέδιο.  Hugh Trevor-Roper Χίτλερ Οι τελευταίες μέρες  σελ 320.
[   4] Μια πρόταση  που αποδίδεται κατά άλλους στο Γκαίμπελς και κατά άλλους στο Νάουμαν ήταν να μεταφερθούν τα παιδιά στην Ιταλική Πρεσβεία που τότε βρισκόταν στη γωνία της Tiergartenstrasse.
[ 5] Στα 1942 είχε πει στην Edda Ciano . «Την ημέρα μιας ενδεχομένης ήττας, θα αυτοκτονήσουμε, ο σύζυγος μου, τα παιδιά μου, και εγώ. Από τους Ρώσους καλύτερος ο θάνατος. Πιστέψαμε. Πιστεύουμε σ' αυτό τον άνθρωπο. Και αν αυτός χαθεί, θα χαθούμε μαζί του. ( Edda Ciano: La mia testimonianza, Russoni 1972 σελ,. 130)
[  6]Helmut Kunz  (26 September 1910 – 1976) Γεννήθηκε στο Ettlingen 8 χιλιόμετρα νότια της πόλης  Karlsruhe.Σπούδασε πρώτα νομικά και στη συνέχεια οδοντιατρική. Στα  1939, υπηρέτησε στη 3η Μεραρχία SS Totenkopf. Τραυματίστηκε  σοβαρά στα 1941 και μετατέθηκε Στο Βερολίνο στο Ιατρικό Κέντρο των Waffen-SS .Προς τα τέλη Απριλίου αποσπάσθηκε στη Καγκελαρία . Συνελήφθη από τους Σοβιετικούς στις 2. Μαΐου 1945  Μεταφέρθηκε στη Σοβιετική Ένωση όπου παρέμεινε για 10 χρόνια αιχμάλωτος και μετά την επιστροφή του   στη Γερμανία κατηγορήθηκε σαν ο άνθρωπος που δηλητηρίασε τα παιδιά των Γκαίμπελς. αλλά αθωώθηκε 
[  7] C.Ryan  σελ 399
[ 8] Το βράδυ,στις 27 Απριλίου , η Μάγδα Γκαιμπελς είχε σταματήσει στο διάδρομο του καταφυγίου το γιατρό των SS Helmut Kunz, πουμόλις είχε φτάσει."Είπε ότι ήθελε να μου μιλήσει για κάτι φοβερά σημαντικό", είπε ο  Kunz  λίγο αργότερα στους Σοβιετικούς ανακριτές του . "Πρόσθεσε αμέσως ότι η κατάσταση ήταν τέτοια  που το πιθανότερο ήταν  ότι εκείνη και εγώ θα έπρεπε να σκοτώσουμε τα παιδιά της .Συμφώνησα.(Antony Beevor σελ 488-9)
[  9]
[10]
[11]Ludwig Stumpfegger (1 Ιουλίου  1910 –  2 Mαίου 1945(;)
[12] David Irving σελ 
[13]David Irving σελ 932
[14]Τη πρωτομαγιά παρέμεναν ακόμα στη Καγκελαρία οι Wilhelm Mohnke, Traudl Junge,Gerda Christian,Constanze Manziarly,Else Krüger,Otto Günsche,Walther Hewel,Ernst-Günther Schenck,Hans-Erich Voss,Johann Rattenhuber,Peter Högl,Werner Naumann,Martin Bormann, Hans Baur,Ludwig Stumpfegger,Artur Axmann,Georg Betz,Heinz Linge,Erich Kempka,Heinrich Doose,Günther Schwägermann,Ewald Lindloff,Hans Reisser,Armin D. Lehmann,Josef Ochs,Heinz Krüger,Werner Schwiedel,Gerhard Schach,Hans Fritzsche
[15]
[16]Ηuge Trevor Roper σελ 319
[17] 
[18] C.Ryan  σελ 404
[19] David Irving σελ 933
[20]

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου