Σ. ΒΟΥΤΥΡΑΣ: ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΑΚΡΟΑΣΙΣ ΠΑΡΑ ΤΗ ΑΥΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΥΨΗΛΟΤΗΤΙ ΤΩ ΔΙΑΔΟΧΩ Μέρος Β

Ο υπερασπιστής του Βελεστίνου
Συνταγματάρχης και λίγες ημέρες μετά
 Υποστράτηγος, Κ.Σμολένσκης.

Δεν απολογούμαι, επαναλαμβάνω' αναμένω  να φωτισθή ο ελληνικός λαός εκ της εκθέσεώς μου,[1] εκ των επισήμων , δηλαδή, εγγράφων  και εκ των πραγματικών  κινήσεων του στρατού, αίτινες θα εξηγήσωσι την αναπόδραστον  ανάγκην των υποχωρήσεων προς σωτηρίαν  από παντελούς ολέθρου. Τούτου ένεκα νομίζω  ότι το υπουργείον των Στρατιωτικών  οφείλει όσον τάχος να προβή εις την δημοσίευσιν αυτής. Υπέρτατον συμφέρον  του έθνους  επιβάλλει την δημοσίευσιν ταύτην ' είναι ανάγκη να γείνη φως όπως μη το έθνος πλανάται δημαγωγικώς εις το σκότος.

-Και αν , ετόλμησα να ερωτήσω, το υπουργείον των Στρατιωτικών δι' οιουσδήποτε λόγους ήθελε θεωρήσει σκόπιμον την μη δημοσίευσιν  ή την αναβολήν  της δημοσιεύσεως  αυτής, η Υ.Υ . δεν νομίζει ότι δύναται να προβή εις την δημοσίευσιν αυτής;

-Ως αξιωματικός του στρατού έπραξα το καθήκον μου υποβάλων  αυτήν εις το υπουργείον και πεποιθώς ότι το υπουργείον  θα πράξη επίσης το καθήκον του δεν εννοώ να κάνω χρήσι  εγγράφων, άπερ  και περ ανήκοντα εις τον αρχηγόν  του εν Θεσσαλία στρατού θεωρώ  ουχ ήττον δημόσια. Εάν ήμην εκ των αξιωματικών των τιμωρουμένων  πειθαρχικώς  ίσως θα προέβαινον χάριν των υψηλοτέρων συμφερόντων  του έθνους εις την δημοσίευσιν ' αλλ' είμαι εκ των μη τιμωρουμένων  αξιωματικών  και διάδοχος του ελληνικού θρόνου, και τούτο καθιστά  τα καθήκοντά μου λεπτότερα και την θέσιν μου δυσχερεστέραν. Οπωσδήποτε δεν θέλω  να προδικάσω  το μέλλον , τούτο μόνον  εκ προτέρων  λέγων ότι θα συμμορφωθώ  προς τας ανάγκας  και απαιτήσεις των εθνικών συμφερόντων.

Οι εθελόντριες Αγγλίδες νοσοκόμες
 που έσπευσαν να συμπαρασταθούν
στον αγωνιζόμενο στρατό

Η δημαγωγία  προς βάρος μεν κατ' επιφάνειαν του Βασιλέως  ή του Διαδόχου ή των πριγκήπων αδελφών αυτού, αλλά πράγματι επί καιρία βλάβη του έθνους πρέπει να παύση επωφελουμένη το σκότος [2]. Γνωρίζετε, είπεν εμφαντικώτερον, ότι οι δημαγωγοί, οίτινες διεσάλπισαν επανελθόντες  εις Αθήνας την ως εκ της δειλίας μου προελθούσαν υποχώρησιν της Λαρίσσης ήσαν  αυτοί εκείνοι, οίτινες  την εσπέραν της Μεγ. Παρασκευής, απέλπιδες ως εκ της ατάκτου φυγής των στρατευμάτων, μοι διεμήνυον  διά των υπασπιστών μου να σπεύσω όπως σώσω τον στρατόν από νέου Σεδάν  υποχωρών εκ Λαρίσσης και εις την απάντησίν μου  ότι το αρχηγείον  θα πράξη τα δέοντα ανταπήντων ότι, αν δεν εμερίμνων περί εμαυτού, ώφειλον να μεριμνήσω  περί της τιμής και της σωτηρίας  του στρατεύματος;[3] Γνωρίζετε ότι απελθόντες την πρωίαν του μεγ. Σαββάτου εκ Λαρίσσης δια της πρώτης αμαξοστοιχίας των 6.30  ωρών και ελθόντες εις Αθήνας ανωμολόγησαν  πρώτοι επισήμως ερωτηθέντες  ότι θα ήτο εσχάτη προδοσία η παραμονή του στρατεύματος εν Λαρίσση , και όμως ευθύς την επιούσαν  ανεστάτωσαν  ενταύθα τον λαόν , διαδίδοντες ότι η υποχώρησις αύτη προήθεν εκ της δειλίας μου και κατειρωνευθέντες την ικανότητά μου , την αναλγησίαν μου, την μόνην  μέριμνάν μου όπως διασώσω τα τρόφιμά μου;[4] Γνωρίζετε ότι προς  επιφανή αξιωματικόν ελθόντα ενταύθα κατά τον πόλεμον και υποβαλόντα ευσχήμους παρατηρήσειςότι, προαχθέντος άλλου αξιωματικού επίσης διακεκριμένου και επιτελέσαντος το καθήκον αυτού πιστώς μεν, αλλ' ουχί πλέον  ούτε έλαττον  εκείνου, θεωρεί εαυτόν ηδικημένον, υπουργός ετόλμησε να είπη [5] ότι εάν , ως εκείνος, δεν υπήκουε και αυτός εις τας διαταγάς  του Αρχηγείου, αλλά μόνον εις τας του υπουργείου, αναποδράστως θα προήγετο και αυτός; Πως θέλετε να υπάρξη στρατός, πως να υπάρξη  πειθαρχία, πως να υπάρξη ενότης ενεργείας , όταν μία κυβέρνησις  δημαγωγούσα  τοιαύτα δίδη εις τον στρατόν μαθήματα;[6] Πως θέλετε να υπάρξη υπακοή και σέβας εις αρχηγόν  μυκτηριζόμενον και διασυρόμενον και συκοφαντούμενον ούτως ανάνδρως;  Ευτυχώς οι στρατιώται έβλεπον  εκ του πλησίον  τον άνανδρον  αρχηγόν  εν μέσω αυτών κατά την μάχην , έβλεπον  τον  αβροδίαιτον αρχηγόν μετέχοντα των κακουχιών  αυτών  και κοιμώμενον εν καλύβη, εν η μόνα έπιπλα υπήρχον  μία κλίνη, πέντε καθίσματα και τινα κηρία πηγνύμενα  επί φιαλών. Δεν με προσβάλλουσιν αι συκοφαντίαι αύται, αλλά με λυπούσι καιρίως, διότι παραπλανώσι  το έθνος μου  και κίνδυνος είναι μη το ρίψωσι κατά κρημνών. Μη δεν ήρχισαν ήδη  και εις τον ιδιωτικόν μου βίον  επεμβαίνοντες , μη κακοβούλως δεν διεσύρθη επ' εσχάτων  το όνομά μου  ως κρεωφαγήσαντος την Μεγ.Παρασκευήν  ψεύδος μοχθηρόν ! ενώπιον του στρατεύματος μόνον και μόνον  δια να εξάψωσι τον λαόν εναντίον μου; Πόσα άλλα  και εναντίον του βασιλέως και εναντίον εμού  και εναντίον των αδελφών μου δεν ελέχθησαν;[7] 
Ναι, πρέπει να παύση η δημαγωγία αύτη , πρέπει να γείνη φως' δεν λέγω τούτο χάριν της βασιλείας, αλλά χάριν του Έθνους, του οποίου ο νυν και μέλλων βασιλεύς πρέπει να είναι  απηλλαγμένοι  κηλίδων  ή να μην είναι. Τούτου ένεκα θέλω να δημοσιευθή η αληθής ιστορία του πολέμου δια των επισήμων εγγράφων  και των αληθών κινήσεων του στρατού, να  εκτυπωθή εις μυριάδας αντιτύπων , να διαδοθή πανταχού του ελληνισμού  μέχρι  της απωτάτης γωνίας, να κριθώ μετά πάσης της αυστηρότητος, αλλά και μετά πάσης της δικαιοσύνης  υπό πάντων  των μελών  του έθνους μου, ου καυχώμαι είναι ο πρώτος πολίτης και ο μέλλων βασιλεύς.[8]

Η Α.Υ ο Διάδοχος  μοι είπε ταύτα μετά πολλής συγκινήσεως, εξ ης εφαίνετο κοπωθείς. Εζήτησα την άδειαν αυτού ν' απέλθω, υποβαλών την τελευταίαν ταύτην ερώτησιν:

-Μοι επιτρέπετε, Υψηλότατε, να δημοσιεύσω τας εκ της ακροάσεως, ην  ηυδοκήσατε να μοι παράσχητε, εντυπώσεις μου προς γνώσιν του ελληνικού λαού;

-Πράξατε, μοι απήντησεν , ό,τι νομίζετε ότι το καθήκον σας, ως πολίτου Έλληνος , σας επιβάλλει προς το έθνος.

Επί τούτοις υποκλινάμενος εξήλθον  πολλά διδαχθείς και πολλά νομίζων  ότι δύναται το έθνος να διδαχθή, και δημοσιεύων όσον οίον τε πιστώς τους λόγους του Διαδόχου του ελληνικού θρόνου, επιφυλάσσομαι να συμπληρώσω αύριον [9] τα παραλειφθέντα, επιφέρων ταυτοχρόνως τας εντυπώσεις και τας σκέψεις μου.

Επιστροφή.

Υποσημειώσεις:
[1] Η έκθεσις του Διαδόχου εκδόθηκε στο Εθνικό τυπογραφείο , σε 8.000 αντίτυπα που μοιράστηκαν δωρεάν σε στρατιωτικούς και μη. Ακολούθησε επανέκδοση από ιδιώτη,  σε 10.000 αντίτυπα. Περισσότερα για  την έκθεση του Διαδόχου βλέπε και το σχετικό κεφάλαιο των Απομνημονευμάτων του  Δούσμανη σελ 19-25. 
[2]Το απόσπασμα που  ακολουθεί προέρχεται από τα πολεμικά απομνημονεύματα του Δημητρακόπουλου και δίνει μια αμυδρή εικόνα του πόλεμου λάσπης που δέχθηκε τότε ο Διάδοχος 
" Εις όμιλον ζωηρών συζητητών εν τη πλατεία διέκρινα και τινας  γνωστούς μου. Επλησίασα προς αυτόν  και μετά το τυπικόν χαιρετισμόν η συνδιάλεξις εστράφη , ως εικός, επί της καταστάσεως και των ζητημάτων , άτινα συνείχον την κοινήν περιέργειαν.

-Τί τα θέλεις φίλε μου, μοι λέγουν. Είνε απελπισία... για τίποτα δεν είμεθα! Και είνε άπορον, πως ο Ετέμ δεν κατάλαβεν ακόμη και την Λαμίαν. Θα έμαθες βέβαια τα αίσχη....

-Τώρα μόλις ήλθον....

-Αίσχη, αίσχη ακατανόμαστα! Τα διηγούνται  όλοι οι εκ Λαρίσσης ελθόντες.Πόλεμος εγένετο εις τα σύνορα και εκρίνετο η τύχη του ελληνισμού, το δε επιτελείον του Διαδόχου είχεν εκστρατεύσει  κατά των Αγγλίδων νοσοκόμων, αίτινες κατήλθον εις την χώραν ημών προς εξυπηρέτησιν  του ελληνικού αγώνος. Ούτε της πατρίδος αι δοκιμασίαι , ούτε του Σωτήρος τα πάθη , κατίσχυσαν  να συγκρατήσωσιν αυτούς , και την μεγάλην Παρασκευήν τα όργια δεν διεκόπησαν , αλλ' εθάλποντο  υπό της αδιαφορίας ή της ανοχής του Διαδόχου , όστις δεν έκρινεν  άξιον του κόπου  να επισκευθή τους τραυματίας  εν τω νοσοκομείω  και να εμφυσήση αυτοίς πνεύμα υπομονής και εγκαρτερήσεως.

Εκίνησα απελπιστικώς την κεφαλήν, και ο ομιλών εξηκολούθησεν.

-Επικολούθησεν είτα η φυγή εκείνη η επαίσχυντος, της οποίας  γνωρίζεις βέβαια τας φοβεράς λεπτομερείας.... Θα νομίζης ίσως, ότι υπέρ  πάντα άλλον ησθ΄νθη ο Διάδοχος το μέγεθος της συμφοράς. Απατάσαι. Η εν Λαρίσση σκηνή μετετέθη απλώς εις Φάρσαλον , όπου ο Διάδοχος  και το επιτελείον του εξενίσθησαν εις τον οίκον του βουλευτού Κ.

Κατέφυγεν εκεί  η Α.Υψηλότης ήσυχος και αμέριμνος, ωσεί επανήρχετο  εκ διασκεδαστικού περιπάτου . Ουδέν νέφος εσκίαζε το μέτωπόν του, ουδεμία οδύνη ετάρατε την ψυχήν του. Ερωτηθείς, αν ενήστευε κατά την ημέραν εκείνην- ήτο  ως ενθυμείσαι μέγα Σάββατον- έδωκεν εντολήν  εις παρασκευήν πασχαλινού γεύματος, και ούτως ευωχήθη μρος μεγίστην έκπληξιν των ξενιζόντων....."(σ

[3]

[4]

[5] Σαφέστατη αναφορά  στο Κ. Σμολένσκη ο οποίος αρνήθηκε να εκτελέσει αποφασιστικής σημασίας διαταγή του Αρχιστράτηγου Κωνσταντίνου, προδικάζοντας σε ένα πολύ μεγάλο βαθμό, την έκβαση της μάχης του Δομοκού.. Παρ΄όλα αυτά, ο εν λόγω συνταγματάρχης, φορτωμένος με τις δάφνες για την ηρωική του αντίσταση στο  Βελεστίνο, προήχθη στο βαθμό του υποστράτηγου Το Φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς ανέλαβε το υπουργείο των Στρατιωτικών στη Κυβέρνηση  Αλ . Ζαΐμη.

[6]

[7]

[8]

[9]

 .