ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΡΑΚΑΣΣΩΝΗΣ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΙΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑΝ ΚΑΙ ΚΡΙΜΑΙΑΝ ΥΠΕΡΠΟΝΤΙΟΥ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ ΤΩ 1919

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Α'

ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ

Τα κύρια αίτια της εις Ουκρανίαν και Κριμαίαν διε­ξαχθείσης υπό των Ελλήνων και των Γάλλων μετά τινων άλλων συμμάχων εκστρατείας, ήτις έσχε μεν ως αποτέλε­σμα τον θάνατον εκατοντάδων τινών ηρωικών τέκνων της Ελλάδος ανά τας αχανείς Ρωσικάς στέππας, ανέκοψεν όμως την ακατάσχεστον προς Δυσμάς προέλασιν των ορ­δών των Μπολσεβίκων και απεσόβησε τον εξ αυτής κίνδυνον της Ευρώπης και του Ευρωπαϊκού πολιτισμού, συνο­ψίζονται εις τα ακόλουθα.

Είναι γνωστά τα γεγονότα, τα οποία προεκάλεσαν εν Ρωσία την αγρίαν και αιματηράν επανάστασιν του 1917 και την ανατροπήν ου μόνον του αιωνοβίου θρόνου των Ρωμανώφ, αλλά και αυτού του αστικού καθεστώτος, ως και την εγκαθίδρυσιν νέου τύπου πολιτεύματος, του κομμουνιστικού. 

Αι δυνάμεις της Τριπλής συνεννοήσεως (Αντάντ) προ του Μεγάλου πολέμου και μετά την λήξιν αυτού παρακολουθούσαι μετά προσοχής τα εν Ρωσία επαναστατικά γεγονότα, τα οποία κατέληξαν εις την επικράτησιν των Μπολσεβίκων, και αναλογιζόμεναι τους κινδύνους, ους θα διέτρεχον αι αστικαί χώραι της Ευρώπης, αι τε ηττημέναι νικήτριαι, αν αι ανατρεπτικαί αρχαί του κομμουνισμού μετεδίδοντο και εκτός της Ρωσίας, μάλιστα δε εις την Γερμανίαν, ένθα είχεν ήδη εκραγή το κίνημα των Σπαρτακιστών, κατ' αρχάς είχον αποφασίσει τον σχηματισμόν απομονωτικής ζώνης κατά μήκος των Ευρωπαϊκών συνόρων της Ρωσίας από της Βαλτικής θαλάσσης μέχρι του Ευξείνου πόντου, ίνα ούτως απομονουμένη η Ρωσία λύση δια των ιδίων αυτής δυνάμεων το πρόβλημα της επικρατήσεως ή μη του μπολσεβικισμού. Η εκτέλεσις όμως της αποφάσεως ταύτης ευθύς εξ αρχής προσέκοψεν εις την αντίδρασιν των κυβερνώντων τότε την Γαλλίαν, διότι ούτοι αφ' ενός μεν παραπειθόμενοι υπό των εις Παρισίους καταφυγόντων Ρώσων ευγενών, διαβεβαιούντων ότι μεγίστη μερίς του Ρωσικού λαού διέκειτο δυσμενώς προς το νέον πολίτευμα, αφ' ετέρου δε πιεζόμενοι υπό των Γάλλων κεφαλαιούχων, οίτινες τεραστίως εζημιοΰντο εκ της υπό των Μπολσεβίκων αθετήσεως πάντων των χρεών, των συνομολογηθέντων υπό των κατά καιρούς τσαρικών κυβερνήσεων, απέστεργον πάσαν διακοπήν των μετά της Ρωσίας υφι­σταμένων φιλικών σχέσεων. Επηκολοΰθησαν μακραί συ­σκέψεις και συζητήσεις, εξ ων εκάμφθη επι τέλους η αντίδρασις της Γαλλικής κυβερνήσεως, πεισθείσης περι της ανάγκης δραστηρίου ενεργείας προς πρόληψιν μεγαλυτέρων δεινών. Ούτως απεφασίσθη η άμεσος στρατιωτική επέμβασις και ανετέθη εις τον στρατηγόν Βerthelot η μελέτη και η εκπόνησις του σχεδίου των επιχειρήσεων. Ούτος υπέ­δειξε την σΰστασιν τεσσάρων συμμαχικών στρατιών, αίτινες εισβάλλουσαι ταυτοχρόνως εκ τεσσάρων διαφόρων ση­μείων εις το εσωτερικόν της Ρωσίας και καταλαμβάνουσαι τας κυριωτέρας αιδηροδρομικάς αρτηρίας και τα σπουδαιό­τερα εμπορικά και βιομηχανικά κέντρα της χώρας θα παρέλυον πάσαν των Μπολσεβίκων στρατιωτικήν κατ' αυτών ενέργειαν. Το λαμπρόν όμως τούτο πολεμικόν σχέδιον απε­δείχθη εκ των πραγμάτων ανεφάρμοστον, διότι η μεν Ρου­μανία και η Πολωνία, απασχολοΰσαι εισέτι το μεγαλΰτερον μέρος του στρατού αυτών προς προστασίαν και διευθέτησιν των προς την Ουγγαρίαν και την Γερμανίαν συνόρων των, δεν ηδύναντο να διαθέσωσι σοβαράς στρατιω­τικάς δυνάμεις, η δε Γαλλία και αυτή το μεν εκ της τότε διενεργουμένης αποστρατεΰσεως του στρατού αυτής, το δε εκ της απροθυμίας, ην εδείκνυον οι υπό τα όπλα διατελούν­τες οπλίταί της, όπως πολεμήσωσι μακράν των συνόρων της πατρίδος των, μόλις ηδΰνατο να διαθέση τον αναγκαιούντα εις στρατεύματα πυρήνα προς συγκρότησιν και οργάνωσιν στρατού εκ Ρώσων εθελοντών. Εν τούτοις παρά πάσας τας δυσχερείας ταύτας η Γαλλία υπολογίζουσα αφ' ενός μεν επι των εις την μεσημβρινήν Ρωσίαν καταφυγόντων αντιμπολσεβικικών στοιχείων, ήτοι του εθελοντικού στρα­τού του Κολτσάκ και Ντενίκιν, ον ηδΰνατο να ενίσχυση δι' αξιωματικών και υλικού πολέμου, αφ' ετέρου δε επι του στόλου αυτής, δι' ου θα κατελάμβανε πάντας τους Ρωσικούς λιμένας του Ευξείνου πόντου και διά μικρών αποσπασμάτων θα ηδύνατο να συγκροτήση εν αυτοίς τους Ρώσους εθελοντάς εις στρατιωτικά σώματα, και τέλος επί των ακμαίων εισέτι στρατιωτικών δυνάμεων της Ελλάδος, ήτις προθύμως απεδέχθη να ενισχύση δι' ενός σώματος στρατού την συμμαχικήν προσπάθειαν, απεφάσισε την εις Ουκρανίαν κατά των Μπολσεβίκων εκστρατείαν.
Η απόφασις αύτη ετάραξε τους τε Μπολσεβίκους και τους Ουκρανούς, διότι οι μεν ενόμιζον ότι σκοπός της εκ­στρατείας ταύτης ήτο η συγκρότησις των εν Ρωσία αλλο­φύλων λαών εις ανεξάρτητα κράτη, οι δε ότι επρόκειτο περί ανασυστάσεως της παλαιάς Ρωσικής αυτοκρατορίας υπό μορφών νέας μεγάλης Ρωσίας. Ούτω δε και οι μεν και οι δε εξ αρχής διετέθησαν δυσμενώς εναντίον των κατά της Ουκρανίας επερχομένων συμμαχικών στρατευμάτων, άτινα ένεκα των λόγων τούτων έμελλον να δράσωσιν εντός περιβάλλοντος ήκιστα μεν φιλικού προς αυτά, πολλαχώς δε βοηθούντος και υποστηρίζοντος τους Μπολσεβίκους.

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ Α' Σ. ΣΤΡΑΤΟΥ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΝ

Μετά τας διαπραγματεύσεις, αίτινες εγένοντο εν Παρισίοις κατά τον Νοέμβριον του 1918 μεταξύ των συμμάχων και της Ελλάδος, και τας κατηγορηματικάς δηλώσεις του τότε πρωθυπουργού της Γαλλίας Κλεμανσώ και του υπουρ­γού των εξωτερικών Πισόν προς τον εν Παρισίοις πρεσβευτήν της Ελλάδος Ρωμάνον Α. ότι «η Γαλλία θα αναλάβη την πρωτοβουλίαν προς εδαφικήν επέκτασιν της Ελλάδος εις την Θράκην και ότι εκθύμως θα υποστηρίξει πάσαν υπέρ της Ελλάδος λύσιν του ζητήμα­τος της Σμύρνης, τιθεμένου έπι του τάπητος υπό της Αγγλίας ή υπό της Αμερικής, εάν η Ελλάς ήθελε συμμε­τάσχει εις την εκστρατείαν συνεισφέρουσα το αναλογούν αυτή μέρος της θυσίας δια της αποστολής εις Ουκρανίαν ενός σώματος στρατού», ο εν Λονδίνω τότε ευρι­σκόμένος πρωθυπουργός της Ελλάδος Έλ. Βενιζέλος εις μεν τον εν Παρισίοις πρεσβευτήν Ρωμάνον ετηλεγράφησεν επί λέξει τα εξής· «Παρακαλώ δηλώσατε πρωθυπουργώ και υπουργώ εξωτερικών ότι ο Ελληνικός στρατός είναι εις την διάθεσίν των και δύναται να χρησιμοποιηθή δια κοινόν αγώνα πανταχού, όπου η αποστολή του ήθελε κριθή αναγκαία», εις δε το εν Αθήναις υπουργείον των Στρατιωτικών ανέθηκε την εκτέλεσιν της αποφάσεως δια την αποστολήν ενός σώματος στρατού εις Ούκρανίαν. Ως τοιούτον δε ωρίσθη το ολιγώτερον δοκιμασθέν κατά τας επιχειρήσεις του Μακεδονικού μετώπου Α' Σώμα Στρά­του, όπερ αμέσως ήρχισε συμπληρούμενον και οργανούμενον δια την εκπλήρωσιν της νέας αυτού αποστολής. 

ΚΡΙΣΙΣ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ 

Η συμμετοχή της Ελλάδος εις την κατά της Ρωσίας εκστρατείαν των συμμάχων εσχολιάσθη ποικιλοτρόπως υπό των Ελλήνων και εκρίθη αναλόγως των επικρατουσών τότε διαφόρων πολιτικών αντιλήψεων. Ούτω τινές μεν εφαντάζοντο ότι θα ανασυνίστατο το τσαρικόν καθε­στώς και θα ανέζη ο Πανσλαβισμός προς μεγάλην βλάβην του Ελληνισμού, τινές δε παρέβαλλον την εκστρατεί­αν ταύτην προς την ιστορικήν εκστρατείαν του Μεγά­λου Ναπολέοντος κατά της Μόσχας και .δικαίως προέβλεπον ούτοι άφευκτον την αποτυχίαν αυτής και άλλοι, επειδή είχεν επισπευσθή η αναχώρησις της II μεραρχίας, ήτις προηγήθη κατά πολύ της υπολοίπου δυνάμεως του Α' Σώματος Στρατού και απεβιβάσθη πρώτη εις την Οδησσόν, υπεστήριζαν ότι η μεραρχία αύτη απεστάλη επίτηδες υπό της Ελληνικής Κυβερνήσεως, ίνα ενταφιασθή εις τας απεράντους πεδιάδας της Ρωσίας, διότι κατά τα Νοεμβριανά του 1916 είχε προβάλει ένοπλον αντίστασιν και απέκρουσε τα αποβατικά σώματα των συμμάχων, τα αποπειραθέντα να καταλάβωσι βία τας Αθήνας. Τοιαύτα και άλλα παρόμοια ελέγοντο και εγράφοντο τότε εν Ελλάδι, ενώ το μόνον  αληθές και βέβαιον ήτο ότι οι σύμμαχοι επεθύμουν ειλικρινώς, όπως βοηθούντες τα υγιά στοιχεία της Ρωσίας απαλλάξωσιν αυτήν  από της τρομοκρατικής διοικήσεως των Μπολσεβίκων, προστατεύσωσι δε τα γειτονικά και  φιλικώς προς την Αντάντ διακείμενα κράτη και εξασφαλίσωσι τα γενικά συμμαχικά συμφέροντα. Δια την Ελλάδα όμως το γεγονός τούτο ενείχε μεγίστην σημασίαν, διότι  διά της συμμετοχής του Ελληνικού στρατού εις την συμμαχικήν εκστρατείαν ηνοίγετο η οδός, η άγουσα εις την Μικράν Ασίαν προς πραγματοποίησιν  των προαιώνιων πόθων και ονείρων σύμπαντος του Ελληνισμού.

Ταύτα συλλήβδην υπήρξαν τα γενικώτερα και μερικώτερα αίτια της εις Ρωσσίαν εκστρατείας, ης τα δραματικά γεγονότα επιχειρούντες να ιστορήσωμεν προτάσσομεν εν είδει εισαγωγής τα κατά την παρασκευήν και αναχώρησιν του Α' Σώματος Στράτου.

ΔIOΙΚΗΣΙΣ    ΣΩΜΑΤΟΣ ΣΤΡΑΤΟΥ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΑi ΔΙΑΤΑΓΑI ΚΑΙ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑI

Μετά τo πέρας των εν Παρισίοις διαπραγματεύσεων με­ταξύ της Ελλάδος και των συμμάχων η διοίκησις του δια την  υπερπόντιον  εκστρατείαν  ορισθέντος  Α' ΣΣ ανετέθη εις τον ένδοξον στρατηγόν Νίδερ Κ., επί τούτω δε το Γενικόν στρατηγείον εξέδωκε την εξής διαταγήν.

«Αριθ. 2477—226/8990.

Εκ του Γενικού Στρατηγείου—Επείγον—Εμπιστευτικόν.

Προς τα Α'ΣΣ-Β'ΣΣ—ΣΣΕΑ—I Μεραρχίαν.

Συμφώνως  τηλεγραφική διαταγή Υπουργείου Στρα­τιωτικών υπ' αριθ. 17082 την διοίκησιν του Α'ΣΣ ανα­λαμβάνει ο υποστράτηγος Νίδερ  αντί του αντιστρατήγου Ιωάννου,   αναλαμβάνοντος διοίκησιν ανασυγκροτουμένου πέμπτου Σώματος  Στράτου στοπ. Διοίκησιν Β'ΣΣ ανα­λαμβάνει αντιστράτηγος Ζυμβρακάκης, αντιστράτηγου Μηλιώτου αναλαμβάνοντος διοίκησιν   ΣΣΕΑ στοπ. Παρα­καλώ διατάξατε εκτέλεσιν αυτής το ταχύτερον αναφέροντες μοι αμέσως ανάληψιν νέων διοικήσεων.

Αρχηγός στρατού

Λ. Παρασκευόπουλος.»

 Εις εκτέλεσιν της ανωτέρω διαταγής ο στ)γός Νίδερ παραδώσας προσωρινώς την διοίκησιν της εν Δράμα I μεραρ­χίας του εις τον συν]χην Καϊμπαλήν εξέδωκε προ της ανα­χωρήσεως του την εξής αποχαιρετιστήριον  διαταγήν.

Α' Σώμα Στράτου. Ιη Μεραρχία.

Αριθ. 662.

Δράμα τη 2α Δεκεμβρίου 1918.

Γενική Διαταγή.

Προς άπαντα τα σώματα και σχηματισμούς.

Κληθείς ν' αναλάβω  την διοίκησιν του   Α' Σώματος  Στράτου συνεπεία  διαταγής του υπουργείου Στρατιωτικών κοινοποιηθείσης δια της υπ αριθ.226/90— 19- 11-18 ομοίας του Γενικού Στρατηγείου  εκφράζω τας θερμοτάτας ευχαριστίας μου προς πάντας τους αξιωματικούς, υπαξιω­ματικούς και στρατιώτας της Ιης Μεραρχίας δια τον επιδειχθέντα παρ^' αυτών ζήλον και την πλήρη άφοσίωσιν προς την Πατρίδα και το καθήκον καθ^' όλον το διάστημα, καθ^' ο ηυτύχησα να τους διοικώ.

Βεβαιώ μετά συγκινήσεως ότι θ' αναμιμνήσκωμαι της χρονικής περιόδου, καθ' ην διηύθυνα την θαυμαστήν Ιην Μεραρχίαν, τρέφω δε ακράδαντον την πεποίθησιν ότι η Ιη Μεραρχία θα είναι πάντοτε το υπόδειγμα της τάξεως, του σεβασμού προς την έννομον τάξιν, της σιδηράς πειθαρχίας, της προς την Πατρίδα και το καθήκον αφοσιώσεως και της αμοιβαίας αγάπης και εκτιμήσεως μεταξύ διοικούντων και διοικούμενων.

Κ. Ξ. Νίδερ»