Οι κομμουνισταί διέτρεχον τα μετόπισθεν ενσπείροντες την διάλυσιν, με το γνωστόν σύνθημα: «πόλεμος κατά του πολέμου». Γηραιοί έφεδροι αξιωματικοί διοικούντες ταύτα δεν ηδύναντο να παρουσιάσουν την επιβαλλομένην θέλησιν και αντίδρασιν.
Τα γεγονότα ηκολούθουν αμείλικτα τον καθορισθέντα δρόμον των, τόσον από της απόψεως της Γερμανικής απειλής, όσον και από της ημετέρας πλευράς.
Είχε γνωσθη η διάλυσις του Τ.Σ.Κ. Μακεδονίας και η συνθηκολόγησίς του κατόπιν εγκρίσεως του Αρχιστρατήγου. Είχε γνωσθη η κατάστασις της ομάδος Μεραρχιών Ζωϊοπούλου, ενθα η μεν δυνατότης της Ι Μεραρχίας ήτο γνωστή· (ο μέραρχος της από της 11ης Απριλίου ετόνιζε την αδυναμίαν συνεχίσεως του αγώνος , αλλά και η των λοιπών μονάδων δεν ήτο διάφορος. Το 72 Σύνταγμα είχε διαλυθή λόγω και της ανικανότητος του διοικητού του, ως ετονίζετο υπό πάντων, και η συγκράτησις εγένετο τη επεμβάσει ψυχραίμων λοχαγών, εν οις και ο λοχαγός Τσατέρης Γρηγ., όπως ενθυμούμαι.
Και το χειρότερον όλων εγνώσθη η απόφασις του Υπουργείου περί απολύσεως μονομερών εφέδρων από της 16ης Απριλίου, ή τ ι ς ε π έ δ ρ α σ ε δ ι α λ υτ ι κ ώ ς κ α ι ε δ ω σ ε τ η ν εν τ ύ π ω σ ι ν τ η ς κ α τ α σ τ ά σ ε ω ς τ η ς α ν ω τ ά τ η ς δ ι ο ι κ ή σ ε ω ς.
Βασική πλέον σκέψις των εκείθεν των συνόρων, πως να ευρε θώσι εντεύθεν πριν ή καταστραφώσι αι γέφυραι Μέρτζανης, επί των οποίων η εχθρική αεροπορική επίθεσις εξεδηλούτο καθημερινή. Οι αξιωματικοί είχον μεταβληθή εις αγρονόμους, δια νά μεταχειρισθώ την φράσιν του στρατηγού Ρουσσοπούλου.
Το Σώμα Στρατού δια της υπ' αριθ. 8632)16-4-41 διαταγής του είχε καθορίσει την δημιουργίαν οπισθοφυλακών τιμής εστω και με μόνον αξιωματικούς και βαθμοφόρους. Β ά σ ε ι τ α ύ τ η ς η ά μ υ ν α θ α δ ι ε ξ ή γ ε τ ο β ή μ α π ρ ο ς β ή μ α και οι αξιωματικοί θ α ε χ ε ι ρ ί ζ ο ν τ ο τ α α υ τ ό μ α τ α ό π λ α.
Εκ του αποσπάσματος Γιαννακοπούλου απέμειναν μόνον πυρήνες υπό τους αρίστους ταγματάρχας Αντωνόπουλον και Κώνσταν, οίτινες συνεκράτησαν λόγω του ηρωΐσμού των και της αυτοθυσίας των, όσους ηδύναντο.
Στρατιώται. καταγόμενοι εκ των καταληφθέντων μερών, έφευγον με μίαν μόνον σκέψιν: «την τύχην των οικογενειών των», σ υ ν α π ο κ ο μ ί ζ ο ν τ ε ς και τα κτήνη δια την ταχυτέραν κίνησίν των, αδιαφορούντες δια τα υπ' αυτών μεταφερόμενα.
Μεμονωμέναι επιθέσεις εναντίον των αντιδρώντων εις την φυγήν των αξιωματικών εις τα 1ον, 16ον, 19ον, 50όν, 33ον Συντάγματα και ανταρσίαι. Ο διοικητής πεζικού Μουστεράκης συνεκράτει την κατάστασιν δι' απειλητικών οπισθοφυλακών. Φυγάδες εξέτρεπον του προορισμού των τα αυτοκίνητα, ώστε να καθίσταται προβληματικός και ο εφοδιασμός. Γενικώς αι αντιδράσεις εκείναι, αίτινες είνε αι αυταί εις όλους τους στρατούς εις παρομοίας περιπτώσεις. ΕΙνε όμως αξιοσημείωτον ότι διά τους παραμένοντας εις τας θέσεις των, παρέμενε διαρκές και άσβεστον το έναντι των Ιταλών συναίσθημα: «νικηταί υπέρ πάσαν δυσχέρειαν».
Πάντοτε η Στρατιά ετηρείτο ενήμερος της καταστάσεως και των προσπαθειών του Σώματος. Αλλά τον διοικητήν του Σώματος, αφ' ης επείσθη ότι πάσα εκ μέρους της Στρατιάς πρωτοβουλία δεν ήτο πιθανή, εβασάνιζε η σκέψις της συνθηκολογήσεως, της σωτηρίας του Σώματος. Λόγω τούτου την 1Οην ώραν εκάλεσε τον υπουργόν των Στρατιωτικών Παπαδήμαν, μεθ' ου συνεδέετο διά φιλίας και προς τον οποίον ανέφερε παρουσία μου σχεδόν τα εξής: «Κύριε Υπουργέ, αι στιγμαί •δεν δέχονται αναβολήν. Σας εξορκίζω εν ονόματι του Θεού, εν ονόματι ενός στρατού, ο οποίος έφθασε τον κολοφώνα της δόξης του, λάβατε αποφάσεις, διότι θα κλάψωμεν ερείπια χειρότερα της Μ. Ασίας. Εγώ κλαίω ήδη πρώτος. Εάν υπάρχη κανείς, που δύναται να με αντικαταστήση και να φέρη τον ακάνθινον στέφανον, ας έλθη ίνα ταχθώ υπό τας διαταγάς του ως στρατιώτης». Η απάντησις του υπουργού ήτο η εξής, ως μοι ανεκοίνωσε ο Σωματάρχης αμέσως μετά την τηλεφωνικήν διακοπήν: «Σας ορκίζομαι εν ονόματι του Θεού, ότι θα κάμω για σας και για τον νικηφόρον στρατόν ό,τι μπορώ». Μετά ταύτην συνέταξε δια πρώτην φοράν ιδιοχείρως υπό το αυτό ως άνω πνεύμα μακροσκελές τηλεγράφημα (το υπ' αριθ. 501) 18-4-41) προς τον υπουργόν των Στρατιωτικών, τον Αρχιστράτηγον και τον διοικητήν της Στρατιάς. Με διέταξε και το μετέδωσα εις τον συνταγματάρχην διευθυντήν του III Γραφείου του Γεν. Στρατηγείου Κιτριλάκην περί την 11 ην ώραν δι' ενδιαμέσου κέντρου των Ιωαννίνων. Ουδεμία επί τούτου εδόθη απάντησις εις το Σώμα. Την επομένην επληροφορήθημεν την αυτοκτονίαν του Πρωθυπουργού Κορυζή με συγκεχυμένας διαδόσεις, ότι δεν ηδύνατο να βαστάση την επερχομένην κατάρρευσιν του Έθνους.
Την 12ην ώραν ο συνταγματάρχης επιτελάρχης του Α' Σ. Στράτου με εζήτησεν ίνα καθορίσωμεν συνάντησιν μεταξύ των δύο Σωματαρχών, εις την οποίαν να παριστάμεθα και οι επιτελάρχαι, προς λήψιν αποφάσεων, διότι ουδεμία ελπίς υπήρχε. Γνωρίζων τας προθέσεις του Α' Σ. Στρατού απεποιήθην πάσαν τοιαύτην συζήτησιν και τον παρέπεμψα εις τον αρμόδιον Σωματάρχην μου. Λόγω τούτου ηναγκάσθη ο διοικητής του Α' Σ. Στρατού να ζητήση προσωπικώς τον Σωματάρχην μου, δια μίαν εντός της εσπέρας συνάντησιν την οποίαν και απεδέχθη λόγω και της μετακινήσεως του Στρατηγείου του Β' Σ. Στρατού την αυτήν εσπέραν εις Πρωτόπαπα. Ώρισαν ώραν συναντήσεως την 22αν και χώρον το Καλπάκι.
Σημειώ ότι το Α' Σ. Στρατού από της Μ. Τρίτης 15ης τρέχοντος είχε προτείνει εις τον Αρχιστράτηγον συνθηκολόγησιν δια τηλεγραφήματος κοινοποιηθέντος και ημίν (475 τηλεγράφημα).
Έθεσα εις τον εαυτόν μου ως σκοπόν να αποτρέψω τον Σωματάρχην μου τοιούτων αναφορών και πρωτοβουλίας. Του υπενθύμισα εις συζητήσεις μου «ότι υπήρξε και αιχμάλωτος εις Γερμανίαν και συνεπώς η πρωτοβουλία του θα εθεωρείτο ως αποτέλεσμα Γερμανοφιλίας και ουχί ανάγκης». Δια τοιούτου τρόπου εψύχραινον τον διαρκή εφιάλτην του.
Αι επιχειρήσεις συμπτύξεως εξετελούντο με όσην άνθρωπίνην θέλησιν επέβαλλε ο πόθος του νικητού.
Κατά την 14ην ώραν από κακήν πληροφορίαν θορυβηθείς ο διοικητής της Στρατιάς στρατηγός Πιτσίκας, με εκάλεσε και με ηρώτησε διά. τίνα λόγον εγκατελείφθη η γραμμή Λεγκαρίτσας.
Του απήντησα ότι άνευ διαταγής του δεν πρόκειται, να γίνη τούτο. Ότι εγκατεστάθη προγεφύρωμα εις Λεσκοβίκι. Ότι θα καταληφθούν ισχυρώς όλαι αι διαβάσεις των συνόρων. Ότι το απόσπασμα Γιαννακοπούλου συγκεντρώνεται και κατευθύνεται άνευ διαταγής μας εις Κόνιτσαν, παραβαίνον την διαταγήν παραμονής υπό τας διαταγάς Ζωϊοπούλου. Είχε διαλυθή αδόξως.
Με ηρώτησε, αν θα κρατήσουν. Του ανέφερον ότι δεν δύναμαι να τον διαβέβαιώσω , διότι όλαι αι προς αυτόν πληροφορίαι, προερχόμεναι πιθανόν εξ άλλης πηγής, ήσαν ψευδείς. Υπενόουν το απόσπασμα Γιαννακοπούλου, όπερ ανέφερε ότι είχε Σύνταγμα, ενώ είχε μόνον 3 πυρήνας.
«Δύο ημέρες θέλω να κρατήσετε», μου ετόνισε. Του ανέφερον ό'τι ημείς θα προσπαθήσωμεν για 4 αφού, εκτός των άλλων μέτρων, εγκατεστάθησαν οπισθοφυλακαί τιμής με πρόθεσιν να μη μείνη τίποτε εις τους Ιταλούς.
Τέλος μου προσέθεσε ότι εκείνην την στιγμήν τον πήρε στο τηλέφωνο ο Πρωθυπουργός και τον παρεκάλεσε να κρατήσουμε, διότι σε λίγες ώρες θα ελαμβάνετο η απόφασις. Του απήντησα ότι ο πόθος όλων των αξιωματικών ήτο πως θα προστατευθούν από ατιμωτικήν διάλυσιν ή παράδοσιν. Άπαντα ταύτα ανέφερον αυτολεξί εις τον Σωματάρχην μου.
Μετά ώραν εκοινοποίησε η Στρατιά διαταγήν της, ότι «π ρ ό τ α σ ι ς σ υ ν θ η κ ο λ ο γ ή σ ε ω ς π ρ ο ς Γ ε ρ μ α ν ο ύ ς α π ε ρ ρ ι φ θ η κ α ι η Κ υ β έ ρ ν η σ ι ς α π ε φ ά σ ι σ ε τ η ν μ έ χ ρ ι ς ε σ χ ά τ ω ν ά μ υ ν α ν».
Η τοιαύτη διαταγή, ως και η αναφορά του εμπίστου του Σωματάρχου ταγματάρχου Σχοινά περί αθλίας καταστάσεως, ης αντίκτυπος ήτο η αυτοκτονία του εκ Κρήτης αντισυνταγματάρχου Θεοδωράκη, εστερέωσαν εις τον Σωματάρχην την σκέψιν ότι ήτο πλέον επιβεβλημένη η εκ μέρους του πρωτοβουλία περί συνθηκολογήσεως.
Και πάλιν προσεπάθησα να τον αποτρέψω και εις ερώτησίν του, εάν βλέπω «δυνατότητα αντιστάσεως του Σώματος », του απήντησα όχι, αλλά υπεύθυνοι και αρμόδιοι, προς τούτο είνε οι μέραρχοι και προσέθετον ακόμη ότι πρέπει να συγκεντρώσητε και όλους τους επιτελείς του Σώματος μήπως υπάρξη καμμιά καλυτέρα λύσις.
Να ζητήση προσωπικώς την εγκρισιν του μεράρχου Ρουσσοπούλου, ήτις, ως διετείνετο, του εδόθη.
Ενέκρινε δε και την συγκέντρωσιν των επιτελών του Σώματος, ήτις επραγματοποιήθη την 16ην ώραν. Παρίσταντο οι συνταγματάρχαι πυροβολικού Μπαλής, μηχανικού Ηλιόπουλος, αντισυνταγματάρχαι Παπαχαραλάμπους, Τζήμας, Ζαΐμης, Λέντζος, Στεφανόπουλος, Φραγκούλης, Γιαουρτάς, ταγματάρχαι Μακαρίτης, μηχανικού Σύρμας, πεζικού Τζάτζαρης Αθ. Απουσίαζον ο αντισυνταγματάρχης Γιαταγάνας και ο ταγματάρχης Πετρόπουλος, οίτινες ενημερώθησαν άμα τη επιστροφή των.
Κατά ταύτην εξέθηκε την κατάστασιν, την επίσκεψιν του Μητροπολίτου και τα διαμειφθέντα, το αποσταλέν τηλεγράφημα εις τον Υπουργόν, το τηλεγράφημα του Α' Σ. Στρατού προς τον Αρχιστράτηγον περί συνθηκολογήσεως, ως και την πρόσκλησιν του διοικητού του Α' Σ. Στρατού Δεμέστιχα περί συναντήσεως των.
Κατέληγε δε ότι, μετά σύμφωνον γνώμην των μεράρχων του, δεν υπάρχει πλέον δυνατότης αντιστάσεως, εφ' όσον η Κυβέρνησις δεν ελάμβανε αμέσως αποφάσεις και θα ανελάμβανε μετά του διοικητού του Α' Σ. Στρατού πρωτοβουλίαν συνθηκολογήσεως προς τους Γερμανούς, ίνα περισωθή έναντι των Ιταλών το γόητρον του νικηφόρου στρατού και αποφευχθή η ατίμωσις διά της πλήρους διαλύσεως.
Εζήτησε δε την γνώμην των παρισταμένων. Ουδείς παρουσίασε λύσιν αλλοίαν, διότι άπαντας κατείχε το φάσμα στρατιωτών νικητών να καταδιώκωνται υπό των χθες ηττημένων.
Μόνον, ως ενθυμούμαι, ο αείμνηστος και αγαπητός συνάδελφος ταγματάρχης Τζάτζαρης υπενθύμισε τας υποχρεώσεις μας προς τους μαχομένους Άγγλους, εις την ορθήν παρατήρησιν, του οποίου απήντησε ότι η αδυναμία δεν είνε δυνατόν να κάμη διάκρισιν διά κανένα. Και απεμακρύνθη. Ο Τζάτζαρης εις συζήτησιν μαζί μου υπέδειξε την δυνατότητα να αυτοδιαλυθούμε και να αντιστούμε εις τα βουνά. Του απήντησα: «Εσύ έχεις δίκαιον, αλλά τα βουνά δεν σηκώνουν όλο το στρατό και αυτό χρειάζεται προπαρασκευήν». Πάντως και τότε και τώρα διατυπώ την εντύπωσίν μου σεβασμού της μνήμης δια τον ταγματάρχη ν τούτον, ο ο π ο ί ο ς ε θ ι γ ε έ ν α ζ ή τ η μ α, τ ο ο π ο ι ο ν έ π ρ ε π ε ν α π ρ ο β λ ε φ θ ή.
(Επιστροφή)Σημειώ ότι το Α' Σ. Στρατού από της Μ. Τρίτης 15ης τρέχοντος είχε προτείνει εις τον Αρχιστράτηγον συνθηκολόγησιν δια τηλεγραφήματος κοινοποιηθέντος και ημίν (475 τηλεγράφημα).
Έθεσα εις τον εαυτόν μου ως σκοπόν να αποτρέψω τον Σωματάρχην μου τοιούτων αναφορών και πρωτοβουλίας. Του υπενθύμισα εις συζητήσεις μου «ότι υπήρξε και αιχμάλωτος εις Γερμανίαν και συνεπώς η πρωτοβουλία του θα εθεωρείτο ως αποτέλεσμα Γερμανοφιλίας και ουχί ανάγκης». Δια τοιούτου τρόπου εψύχραινον τον διαρκή εφιάλτην του.
Αι επιχειρήσεις συμπτύξεως εξετελούντο με όσην άνθρωπίνην θέλησιν επέβαλλε ο πόθος του νικητού.
Κατά την 14ην ώραν από κακήν πληροφορίαν θορυβηθείς ο διοικητής της Στρατιάς στρατηγός Πιτσίκας, με εκάλεσε και με ηρώτησε διά. τίνα λόγον εγκατελείφθη η γραμμή Λεγκαρίτσας.
Του απήντησα ότι άνευ διαταγής του δεν πρόκειται, να γίνη τούτο. Ότι εγκατεστάθη προγεφύρωμα εις Λεσκοβίκι. Ότι θα καταληφθούν ισχυρώς όλαι αι διαβάσεις των συνόρων. Ότι το απόσπασμα Γιαννακοπούλου συγκεντρώνεται και κατευθύνεται άνευ διαταγής μας εις Κόνιτσαν, παραβαίνον την διαταγήν παραμονής υπό τας διαταγάς Ζωϊοπούλου. Είχε διαλυθή αδόξως.
Με ηρώτησε, αν θα κρατήσουν. Του ανέφερον ότι δεν δύναμαι να τον διαβέβαιώσω , διότι όλαι αι προς αυτόν πληροφορίαι, προερχόμεναι πιθανόν εξ άλλης πηγής, ήσαν ψευδείς. Υπενόουν το απόσπασμα Γιαννακοπούλου, όπερ ανέφερε ότι είχε Σύνταγμα, ενώ είχε μόνον 3 πυρήνας.
«Δύο ημέρες θέλω να κρατήσετε», μου ετόνισε. Του ανέφερον ό'τι ημείς θα προσπαθήσωμεν για 4 αφού, εκτός των άλλων μέτρων, εγκατεστάθησαν οπισθοφυλακαί τιμής με πρόθεσιν να μη μείνη τίποτε εις τους Ιταλούς.
Τέλος μου προσέθεσε ότι εκείνην την στιγμήν τον πήρε στο τηλέφωνο ο Πρωθυπουργός και τον παρεκάλεσε να κρατήσουμε, διότι σε λίγες ώρες θα ελαμβάνετο η απόφασις. Του απήντησα ότι ο πόθος όλων των αξιωματικών ήτο πως θα προστατευθούν από ατιμωτικήν διάλυσιν ή παράδοσιν. Άπαντα ταύτα ανέφερον αυτολεξί εις τον Σωματάρχην μου.
Μετά ώραν εκοινοποίησε η Στρατιά διαταγήν της, ότι «π ρ ό τ α σ ι ς σ υ ν θ η κ ο λ ο γ ή σ ε ω ς π ρ ο ς Γ ε ρ μ α ν ο ύ ς α π ε ρ ρ ι φ θ η κ α ι η Κ υ β έ ρ ν η σ ι ς α π ε φ ά σ ι σ ε τ η ν μ έ χ ρ ι ς ε σ χ ά τ ω ν ά μ υ ν α ν».
Η τοιαύτη διαταγή, ως και η αναφορά του εμπίστου του Σωματάρχου ταγματάρχου Σχοινά περί αθλίας καταστάσεως, ης αντίκτυπος ήτο η αυτοκτονία του εκ Κρήτης αντισυνταγματάρχου Θεοδωράκη, εστερέωσαν εις τον Σωματάρχην την σκέψιν ότι ήτο πλέον επιβεβλημένη η εκ μέρους του πρωτοβουλία περί συνθηκολογήσεως.
Και πάλιν προσεπάθησα να τον αποτρέψω και εις ερώτησίν του, εάν βλέπω «δυνατότητα αντιστάσεως του Σώματος », του απήντησα όχι, αλλά υπεύθυνοι και αρμόδιοι, προς τούτο είνε οι μέραρχοι και προσέθετον ακόμη ότι πρέπει να συγκεντρώσητε και όλους τους επιτελείς του Σώματος μήπως υπάρξη καμμιά καλυτέρα λύσις.
Να ζητήση προσωπικώς την εγκρισιν του μεράρχου Ρουσσοπούλου, ήτις, ως διετείνετο, του εδόθη.
Ενέκρινε δε και την συγκέντρωσιν των επιτελών του Σώματος, ήτις επραγματοποιήθη την 16ην ώραν. Παρίσταντο οι συνταγματάρχαι πυροβολικού Μπαλής, μηχανικού Ηλιόπουλος, αντισυνταγματάρχαι Παπαχαραλάμπους, Τζήμας, Ζαΐμης, Λέντζος, Στεφανόπουλος, Φραγκούλης, Γιαουρτάς, ταγματάρχαι Μακαρίτης, μηχανικού Σύρμας, πεζικού Τζάτζαρης Αθ. Απουσίαζον ο αντισυνταγματάρχης Γιαταγάνας και ο ταγματάρχης Πετρόπουλος, οίτινες ενημερώθησαν άμα τη επιστροφή των.
Κατά ταύτην εξέθηκε την κατάστασιν, την επίσκεψιν του Μητροπολίτου και τα διαμειφθέντα, το αποσταλέν τηλεγράφημα εις τον Υπουργόν, το τηλεγράφημα του Α' Σ. Στρατού προς τον Αρχιστράτηγον περί συνθηκολογήσεως, ως και την πρόσκλησιν του διοικητού του Α' Σ. Στρατού Δεμέστιχα περί συναντήσεως των.
Κατέληγε δε ότι, μετά σύμφωνον γνώμην των μεράρχων του, δεν υπάρχει πλέον δυνατότης αντιστάσεως, εφ' όσον η Κυβέρνησις δεν ελάμβανε αμέσως αποφάσεις και θα ανελάμβανε μετά του διοικητού του Α' Σ. Στρατού πρωτοβουλίαν συνθηκολογήσεως προς τους Γερμανούς, ίνα περισωθή έναντι των Ιταλών το γόητρον του νικηφόρου στρατού και αποφευχθή η ατίμωσις διά της πλήρους διαλύσεως.
Εζήτησε δε την γνώμην των παρισταμένων. Ουδείς παρουσίασε λύσιν αλλοίαν, διότι άπαντας κατείχε το φάσμα στρατιωτών νικητών να καταδιώκωνται υπό των χθες ηττημένων.
Μόνον, ως ενθυμούμαι, ο αείμνηστος και αγαπητός συνάδελφος ταγματάρχης Τζάτζαρης υπενθύμισε τας υποχρεώσεις μας προς τους μαχομένους Άγγλους, εις την ορθήν παρατήρησιν, του οποίου απήντησε ότι η αδυναμία δεν είνε δυνατόν να κάμη διάκρισιν διά κανένα. Και απεμακρύνθη. Ο Τζάτζαρης εις συζήτησιν μαζί μου υπέδειξε την δυνατότητα να αυτοδιαλυθούμε και να αντιστούμε εις τα βουνά. Του απήντησα: «Εσύ έχεις δίκαιον, αλλά τα βουνά δεν σηκώνουν όλο το στρατό και αυτό χρειάζεται προπαρασκευήν». Πάντως και τότε και τώρα διατυπώ την εντύπωσίν μου σεβασμού της μνήμης δια τον ταγματάρχη ν τούτον, ο ο π ο ί ο ς ε θ ι γ ε έ ν α ζ ή τ η μ α, τ ο ο π ο ι ο ν έ π ρ ε π ε ν α π ρ ο β λ ε φ θ ή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου