ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΣ: Η ΕΒΔΟΜΑΣ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ ΤΟΥ Β' Σ. ΣΤΡΑΤΟΥ. Μ. ΠΕΜΠΤΗ (17 Aττριλίου 1941)

Τα γεγονότα της 16ης όσον αφορά το δεξιόν επέσυρον την προσοχήν του Σώματος δια την κάλυψίν του, ίνα ανταποκριθή εις τον κίνδυνον αποκαλύψεως.
Απεφασίσθη η διάθεσις μονάδων του Σώματος δια την εξασφάλισιν προγεφυρώματος Μέρτζανης.

Επί πλέον την πρωίαν, εκλήθη ο διοικητής της Μεραρχίας Κρητών, ίνα λάβη γνώσιν εντολής της Στρατιάς περί εγκαταστάσεως της Μεραρχίας εις την γραμμήν Τσάρσοβα - Λεσκοβίκι. Ο μέραρχος, λαβών γνώσιν της διαταγής ταύτης. υπέβαλε έγγραφον αναφοράν περί αδυναμίας εκτελέσεως τοιαύτης εντολής, αντιθέτως δέ έτόνισε ως  ε π ι β ε β λ η μ έ ν η ν  τ η ν  μ ε τ α φ ο ρ ά ν  δ ι α  τ ω ν ·τ α χ υ τ έ ρ ω ν  μ έ σ ω ν της Μ ε ρ α ρ χ ί α ς ε ι ς Κρήτην λόγω της ε π ι κ ε ι μ έ ν ης  υ π ό  τ ω ν Γ ε ρ μ α ν ώ ν  κ α τ α λ ή ψ ε ω ς τ η ς  Η π ε ι ρ ω τ ι κ ή ς Ελλάδος. Πάσαν άλλην ενέργειαν ετόνισε ως συμφοράν. Εζήτησε δε την συνδρομήν του Σωματάρχου και την έγκρισίν του, όπως μεταβή εις Ιωάννινα και υποβάλη αυτοπροσώπως την αναφοράν μετά προσωπικής τοιαύτης εις τον διοικητήν της Στρατιάς.
Ο διοικητής του Σώματος, γνώστης των δυνατοτήτων της Μεραρχίας και πιστεύων και ούτος ως μοναδικήν λύσιν την μεταφοράν της εις Κρήτην  εζήτησε προσωπικώς τηλεφωνικώς την έγκρισιν ταύτην της παρουσιάσεως του διοικητού της V Μεραρχίας. Δεν ενεκρίθη όμως αύτη.
Μετά την άρνησιν ταύτην, ο μέραρχος εκάλεσε ο ίδιος προσωπικώς τον διοικητήν της Στρατιάς, μεθ' ου συνεδέετο και επανέλαβε την αίτησιν, ήτις αυτήν την φοράν ενεκρίθη λόγω και του ιδιαιτέρου συνδέσμου των!!!
Ο μέραρχος μετέβη και εξέθηκε προσωπικώς και την κατάστασιν της Μεραρχίας, αλλά και την δια την Κρήτην αίτησιν. Άλλως τε τα αποσπάσματα Μέρτζανης και ο συνταγματάρχης Σύρος προηγήθησαν της αναφοράς ταύτης, εις πληροφορίας προς τήν Στρατιάν.
Ο μέραρχος, επανελθών αυθημερόν, συνώψισε εις τον Σωματάρχην τας εντυπώσεις του δι' υβριστικών φράσεων και με αγανάκτησιν, ην προυκάλει η αποτυχία του σκοπού του. Η Στρατιά ηρνήθη την αιτουμένην μεταφοράν. Ο συνταγματάρχης Παπαδόγκωνας εφώναζε ότι η συμφορά, «ήτις πλήττει τον στρατόν Ηπείρου, οφείλεται εις την αβουλίαν της Στρατιάς». Πάντως η μερική επιτυχία ήτο ότι η Στρατιά διέτασσε (9359) 17-4-41 διαταγή) την συγκέντρωσιν της Μεραρχίας Κρητών εις Καλπάκι.
Η Στρατιά και κατά την ημέραν ταύτην ετηρήθη απολύτως ενήμερος της καταστάσεως του  Σώματος (1625.) 17-4-41 αναφορά).
Η σύμπτυξις εξηκολούθει δια της προσωπικής επεμβάσεως μεράρχων και συνταγματαρχών και άνευ σθεναράς πιέσεως του εχθρού, από του οποίου η αποκόλλησις είχε γίνει κατά την νύχτα, ως ελέχθη, της 13ης 14ην.
Κατά τας νυκτερινάς ώρας της Μ. Πέμπτης προς Μ. Παρασκευήν αφίχθη ο Μητροπολίτης Ιωαννίνων Σπυρίδων εις τον Σταθμόν διοικήσεως του Σώματος και συνεσκέφθη ιδιαιτέρως μετά του Σωματάρχου, όστις ως εξής μοι συνώψισε και τότε και αργότερον και τα επιχειρήματα του και την κατάστασιν, ως διεμορφούτο κατά τας πληροφορίας τας δοθείσας αυτώ υπό του Μητροπολίτου.
«Ο Σταθμός Διοικήσεως Μακεδονίας διελύθη και ο διοικητής τούτου απεκόπη από τας Μεραρχίας του.
Ότι από της 15ης οι 'Αγγλοι εγκατέλειψαν την γραμμήν Βενέτικού και υπεχώρησαν προς Καλαμπάκαν.
Ότι εζήτησαν την καταστροφήν της οδού Ιωαννίνων - Καλαμπάκας και ότι αι Μεραρχίαι IX. Χ και XIII νήστεις και άνευ δυνατότητος εφοδιασμού εκινούντο διά των ορεινών διαβάσεων της Πίνδου.
Ότι ο στρατηγός Τσολάκογλου φθάσας εις Ιωάννινα συνεζήτησε μετά του Τ.Σ.Η. την ανάγκην συνθηκολογήσεως, ως διεγράφετο η κατάστασις, αλλά το Τ.Σ.Η. είχεν ήδη αποταθή εϊς την Κυβέρνησιν διά του συνταγματάρχου Γρηγοροπούλου και έλαβε αρνητικήν άπάντησιν, ο  δε διοικητής του ηρνείτο. να αναλάβη πρωτοβουλίαν.
Ότι ο Μητροπολίτης εζήτησεν αεροπλάνον, ίνα μεταβή εις τον Βασιλέα και εκθέση και εις την Κυβέρνησιν την επικειμένην συμφοράν, αλλά δεν του εδόθη.
'Οτι τόσον κατά την Μ. Τετάρτην, όσον και κατά την Μ. Πέμπτην, απηυθύνθη τηλεγραφικώς εις τον Πρόεδρον της Κυβερνήσεως Κορυζήν, αναφερών την διάλυσιν του στρατού, την οποίαν έβλεπε εις Ιωάννινα.

Ότι ικέτευσε πάντα αρμόδιον δια να σώση τον στρατόν και την Ήπειρον, αλλά ματαίως.

Ο στρατηγός Πλατής τον παρέπεμπε εις τον διοικητήν της Στρατιάς, με την υπόμνησιν, ότι όταν προ τριμήνου εξέθηκε την κατάστασιν ως την προησθάνετο τον εξώρισαν.
'Οτι προ της αρνήσεως του στρατηγού Πιτσίκα, όπως διευκολύνη την μετάβασίν του εις Αθήνας, του απέστειλε καυστικωτάτην επιστολήν διά την αβουλίαν του προ της επικειμένης συμφοράς του Έθνους.
Προσέθεσε ότι ο στρατηγός Τσολάκογλου έστειλε τον επιτελάρχην του Χρυσοχόου εις Αθήνας, ίνα εκθέση εις τον Πρωθυπουργόν και τον Αρχιστράτηγον την αδυναμίαν περαιτέρω αγώνος, του στρατού κυκλωθέντος, και ζητήση άμεσον λύσιν.
Ότι η Κυβέρνησις ητοιμάζετο δι αναχώρησιν και μάλιστα τινά των μελών της είχον έπιβιβασθή συν «γυναιξί και τέκνοις και πράγμασιν από των αρχών της Μ. Εβδομάδος.
΄Οτι οι φυγάδες κατέφθανον διαρκώς εις Ιωάννινα. Διοικηταί Μεραρχιών είχον αποσταλή εκτός Ιωαννίνων προς αποφυγήν πανικού των κατοίκων. Κατέληγε δε ο Μητροπολίτης ικετεύων τον διοικητήν του Σώματος να αναλάβη την πρωτοβουλίαν συνθηκολογήσεως προς τους Γερμανούς. «Σώσατε την δυστυχισμένην Ήπειρον, ικέτευε, εφ' όσον είνε καιρός ακόμη».
Ο Σωματάρχης, γνωρίζων τας αντιλήψεις μου εκ προτέρων συζητήσεων και επιμονής μου από της 11ης Απριλίου, ότι από του Β' Σ. Στράτου επ' ουδενί λόγω δεν πρέπει να εκπεμφθή αίτησις συνθηκολόγησεως με εκάλεσε και αφού μοι εξέθηκε τας νεωτέρας πληροφορίας παρουσία του Μητροπολίτου, συνεζήτει μετ' εμού επί των προτάσεων του Μητροπολίτου.
Εξέθηκα ήδη ότι ο Σωματάρχης είχεν υποστή διά τους στρατιώτας του και διά την επικειμένην τύχην των. τον ίδιον ηθικόν κλονισμόν και πόνον ον ησθάνετο διά την Ήπειρον ο Μητροπολίτης.
Καίτοι δεν ηδυνάμην να αρνηθώ την κρισιμότητα της καταστάσεως, καίτοι δεν ηδυνάμην να εξεύρω λύσιν τινά, ίνα υποδείξω, αφού οι αρμόδιοι ανώτατοι διοικηταί δεν έδιδον ουδεμίαν προοπτικήν διετύπωσα την γνώμην ότι: «πάσα πρωτοβουλία, προερχομένη εκ μέρους του διοικητού του Β' Σ. Στρατού, διοικούντος μεν την μεγαλυτέραν δύναμιν, αλλά και όντος κατά βαθμόν κατωτέρου, είνε τελείως απαράδεκτος».

Ενθυμούμαι ότι και ιδιαιτέρως κατά την αναχώρησιν του Μητροπολίτου, μετέχων και εγώ ως Ηπειρώτης της οδύνης του από την προσέγγισιν κατά πρώτον λόγον των Ιταλών, οίτινες πάντοτε την επωφθαλμίουν, του ετόνισα: «απ' εδώ μη περιμένετε τίποτε».

Οπωσδήποτε ο Σωματάρχης μου, υπό την επήρειαν της εμμόνου σκέψεως του διά την τύχην των στρατιωτών του, και προ της πράγματι παρουσιαζομένης ημέρα τη

ημερα απελπιστικής καταστάσεως, εξουσιοδότησε τον Μητροπολίτην να μεταβή εις τον διοικητήν του Α' Σ. Στρατού, στρατηγόν Δεμέστιχαν, υφ' ον εδέχετο να ταχθή προς λήψιν μιας κοινής αποφάσεως με βάσιν "τ η ν τ ι μ ή ν τ ο υ ν ι κ ητ ο ύ σ τ ρ α τ ο ύ κ α ι τ η ν μ η π α ρ ά δ ο σ ι ν ε ι ς τ ο υ ς Ι τα λ ο ύ ς ε κ' ο υ δ ε ν ί λ ό γ ω».
Η τελευταία άλλως τε σκέψις είνε εκείνη, ήτις συνετέλει, ώστε το Σώμα Στρατού να εκτελή θρησκευτικώς τας διαταγάς της Στρατιάς, ως προς τον τρόπον συμπτύξεως. Εκ του σταθμού του Σώματος ο Μητροπολίτης ανεχώρησε διά το Α' Σώμα Στρατού,
Εξ όλων τούτων ήχθην εις το συμπέρασμα ότι στο μυαλό του Σωματάρχου είχεν ωριμάσει πλέον η απόφασις ότι καθίσταται επιβεβλημένη πρωτοβουλία, ίνα περισωθή, κατά την γνώμην του, εκ της ατιμίας το νικηφόρον Σώμα του.
Επειδή ενόμισα ότι έπρεπε να υπάρχη κάποιος επιτελής της Στρατιάς ως σύνδεσμος και με την απωτέρα ν σκέψιν να είνε έμπιστος ταύτης και αρμόδιος, όστις θα ανέφερε παν το συμβαίνον, εισηγήθην εις τον Σωματάρχην την ανάγκην όπως ζητήσωμεν και αποσταλή τοιούτος. Πράγματι ο Σωματάρχης ενέκρινε την εισήγησίν μου, υπεβλήθη σχετική αναφορά εις την Στρατιάν, η οποία εγένετο αποδεκτή και απεστάλη εις το Σώμα Στρατού ο ταγματάρχης Καραβίας Ι., όστις και ανελλιπώς ανέφερε εις την Στρατιάν εκτός των αναφορών του Σώματος.

(Επιστροφή)