Ήδη ανέφερα την Γαλλίαν. Είνε περιττόν να αναφέρω την Ιταλίαν, με την Ιταλίαν, με την οποίαν είμεθα ηνωμένοι με βαθυτάτην και στενήν φιλίαν, την Ουγγαρίαν και την Γιουγκοσλαυίαν, με τας οποίας. ως γείτονες ευρισκόμεθα εις πολύ φιλικάς σχέσεις.Εξ άλλου δεν αφήκα καμμίαν αμφιβολίαν από της πρώτης στιγμής της πολιτικής μου δράσεως , ότι υπήρχον περιπτώσεις , αίτινες παρουσίαζον τόσον χονδροειδή παραβίασιν του δικαίου της αυτοδιαθέσεως του λαού μας, ώστε ουδέποτε θα τας εδεχόμεθα ή θα τας υπεστηρίζαμεν.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΤΣΕΧΟΣΛΟΒΑΚΙΑΣ
Οι δημοκρατικοί ειρηνοποιοί των Βερσαλλιών - συνέχισεν ο Καγκελλάριος Χίτλερ - κατώρθωσαν να επιβαλλουν εις την Τσεχοσλοβακίαν τον ρόλον ενός δορυφόρου των στρεφομένου κατά της Γερμανίας. Ο ρόλος όμως ούτος δεν είχεν άλλον σκοπόν παρά να παρεμποδίση την ενοποίησιν της Κεντρικής Ευρώπης. Μετέβαλαν την Τσεχοσλοβακίαν εις γέφυραν δια τας επιθέσεις του μπολσεβικισμού εναντίον της Ευρώπης και προ πάντων εις μισθοφόρον των ευρωπαϊκών δημοκρατιών εναντίον της Γερμανίας.
Αρχικώς η Γερμανία είχε μόνον ένα σκοπόν να ελευθερώση τους Γερμανούς κατοίκους της χώρας ταύτης, οι οποίοι ανέρχονται εις 4 εκατομμύρια περίπου , από την αφόρητον δουλείαν των και να επαναφέρη τούτους εις την μητέραν πατρίδα. Ήτο αυτονόητον ότι η λύσις του προβλήματος τούτου θα έφερε επί τάπητος ολόκληρον το πρόβλημα των εθνικοτήτων. Επίσης ήτο αυτονόητον ότι η απόσπασις όλων των εθνικοτήτων από της Τσεχοσλοβακίας θα εστέρει το υπόλοιπον Κράτος της δυνατότητος της περαιτέρω αυθυπαρξίας αυτού. Το γεγονός τούτο ήταν εις γνώσιν των ιδρυτών των διαφόρων κρατών, τα οποία κατεσκεύασεν η συνθήκη των Βερσαλλιών. Καίτοι εγνώριζον τούτο οι εν λόγω συντάκται της συνθήκης των Βερσαλλιών , απεφάσισαν εν τούτοις να παραβιάσουν το δίκαιον των άλλων μειονοτήτων και περιέλαβαν ταύτας δια της βίας εις το ερασιτεχνικόν τούτο κατασκεύασμα Κράτους. Ουδεμία αφήκα ποτέ αμφιβολίαν διά την αντίληψιν μου ταύτην. Μόνον έν πολιτικόν νήπιον θα ήτο δυνατόν να πιστεύση ότι το γερμανικόν έθνος θα παρέμενεν αιωνίως εις την κατάστασιν του 1919.
Η λύσις του προβλήματος τούτου επεβάλλετο από της εποχής της νίκης του εθνικοσοσιαλισμού , ήτο δε μόνον ζήτημα χρόνου η λύσις αύτη.Και το ζήτημα τούτο αφεώρα μόνον τας εν λόγω εθνικότητας, ουχί όμως και τας Δυνάμεις της Δυτικής Ευρώπης ενδιεφέρθησαν δια το κατασκευασθέν προς το συμφέρον των τεχνητόν κράτος ήτο ευνόητον. Ήτο όμως παραλογισμός να πιστευθή , έστω και προς στιγμήν , ότι αι πέριξ του κράτους τούτου (της Τσεχοσλοβακίας) διαβιαούσαι εθνικότητες θα εθεώρουν ως έχοντα σημασίαν δι΄αυτάς τα συμφέροντα των Δυτικών Δυνάμεων. Οι σκοποί δια τους οποίους ιδρύθη το εν λόγω Κράτος καθωδηγούντο από μίαν μόνον κυρίαν σκέψιν : να δημιουργηθή ένα Κράτος όσον το δυνατόν αρτιώτερον εξωπλισμένον στρατιωτικώς, προς τον σκοπόν όπως αποτελή προκεχωρημένον φρούριον εισχωρούν εντός των ορίων του Ράιχ, το οποίον θα είχε μεγίστην αξίαν ως βάσις στρατιωτικής εξωρμήσεως , εν συνδυασμώ με εσιβολήν εκ Δυσμών εντός του Ράιχ ή απλώς ως αεροπορική βάσις.
Εκείνο το οποίον επερίμεναν από το κράτος αυτό , συνάγεται ευκρινέστερον από μίαν βεβαίωσιν του Γάλλου υπουργού της Αεροπορίας κ. Πιέρ Κοτ , ο οποίος εδήλωσεν απροκαλύπτως ότι ο προορισμός του κράτους τούτου ήτο να χρησιμοποιηθή εν περιπτώσει συρράξεως, ως βάσις εξορμήσεως και αφετηρίας βομβαρδιστικών αεροπλάνων , τα οποία θα ήτο δυνατόν εντός ελαχίστων ωρών να καταστρέψουν τας κυριωτέρας βιομηχανικάς περιοχάς της Γερμανίας . Κατόπιν τουτου τυγχάνει ευνόητον ότι η Γερμανική Κυβέρνησις ήτο δικαιολογημένη να εξουδετερώση την βάσιν ταύτην των εν λόγω βομβαρδιστικών αεροπλάνων.Εις την απόφασιν ταύτην το Ράιχ δεν προέβη εκ μίσους προς το Τσεχικόν έθνος. Εγώ ο ίδιος κατά τα έτη ταύτα του αγώνος μου , υπήρξα ουχί μόνον φύλαξ μονομερώς των συμφερόντων του Ράιχ απέναντι του λαού τούτου, αλλά και ως άνθρωπος σεβόμενος αυτόν τούτον τον Τσεχικόν λαόν.
Εν πράγμα εν τούτοις είνε βέβαιον : εάν θα κατώρθωναν οι κατασκευασταί του Κράτους τούτου να επιτύχουν των τελικών των σκοπών , ωρισμένως το Γερμανικόν Κράτος δεν θα ήτο εκείνο το οποίον θα κατέρρεεν εκ τούτου αν και θα ήτο δυνατόν να υποστώμεν και ημείς βαρυτάτας απωλείας. Το Τσεχικόν Έθνος όμως θα υφίστατο εκ τούτου - είμαι βέβαιος- πολύ τρομερωτέρας και μάλλον καταστρεπτικάς συνεπείας. Θεωρώ τον εαυτό μου ευτυχή διότι κατορθώθη , έστω και εις πείσμα των ενδιαφερομένων δημοκρατιών , να προληφθή η καταστροφή αύτη , χαρις εις την ιδικήν μας μετριοπάθειαν και εις την υγιά αντίληψιν των Τσέχων. Η επελθούσα διευθέτησις δεν θ' αποβή προς όφελος μόνον της Γερμανίας αλλά και προς όφελος του Τσεχικού λαού. Εγώ επεδίωξα να συνεννοηθώ με την Τσεχοσλοβακίαν. Όταν διεπίστωσα όμως ότι ο κ. Μπένες ο οποίος εξυπηρέτει τα συμφέροντα των δημοκρατικών κεφαλαιοκρατών, έδιδεν εις το ζήτημα στρατιωτικήν χροιάν και εξαπέλυε κύμα καταπιέσεως εναντίον των Γερμανών, όταν αντελήφθην ότι δια της γνωστής επιστρατεύσεως της Τσεχοσλοβακίας επεδιώκετο η διεθνής ήττα της Γερμανίας και η βλάβη των αρχών της , τότε επείσθην ότι ήτο αδύνατος η λύσις του τσεχοσλοβακικού προβλήματος δια της συνεννοήσεως. Δεν είνε ανάγκη να το επαναλάβω ότι κατά τον Μάιον του παρελθόντος έτους η Γερμανία δεν είχεν επιστρατεύσει ούτε ένα στρατιώτην. Είχομεν τότε όλοι την αντίληψιν , ότι η τύχη του κ. Σούσνιγκ θα είχε γίνει μάθημα δια τους άλλους , ώστε να εννοήσουν ότι ήτο ενδεδειγμένη μία δικαιοτέρα μετααχείρισις των εθνικών μειονοτήτων. Εσκόπευον να αναμείνω με υπομονήν , ίσως επί μακράν σειράν ετών, μίαν ειρηνικήν εξέλιξιν. Αυτή όμως η ειρηνική λύσις ακριβώς απετέλει άκανθαν εις τους οφθαλμούς των δημοκρατικών κρατών , οι πολιτικοί των οποίων υποθάλπουν τον πόλεμον. Μισούν ημάς τους Γερμανούς και θα επεθύμουν να μας εξαφανίσουν.
Τί ήσαν όμως δι' αυτούς οι Τσέχοι; Τίποτε άλλο παρα ένα μέσον προς επιτυχίαν των σκοπών των.Τι τους ενδιέφερεν αυτούς η τύχη ενός μικρού αλλ' ηρωικού λαού; Τι τους ενδιαφέρει η ζωή εκατοντάδων χιλιάδων γενναίων στρατιωτών , οι οποίοι θα έπιπτον θύματα της πολιτικής των; Κατά την γνώμην των δεν απέμενον δια την Γερμανίαν παρά δύο μόνον λύσεις: ή θα υπεχώρει προ της τσεχοσλοβακικής επιστρατεύσεως υφισταμένη μίαν επαίσχυντον ήτταν , ή θα ήρχιζεν ένα αιματηρόν πόλεμον εναντίον της Τσεχοσλοβακίας , ο οποίος θα παρείχε την δυνατότητα να επιστρατευθούν και τα ενδιαφερόμενα κράτη της Δυτικής Ευρώπης και να εμπλακή η ανθρωπότης εις μίαν νέαν καταστροφήν κατά την οποίαν οι μετέχοντες το συναίσθημα της τιμής θα έχαναν την ζωήν των , οι δ' άλλοι θα απήλαυον όλων των αγαθών της ευημερίας χάρι εις τα πολεμικά κέρδη.
ΠΟΤΕ ΠΛΕΟΝ ΤΟ ΜΟΝΑΧΟΝ
Ο Φύρερ υπενθύμισε σχετικώς την απόφασίν του να δοθή λύσις εις το ζήτημα αυτό μέχρι το βραδύτερον , της 2ας Οκτωβρίου 1938.Περαιτέρω ανέφερεν ότι διέταξε την ενίσχυσιν των οχυρωματικών έργων των δυτικών συνόρων, τα οποία ήδη την 23ην Σεπτεμβρίου 1938 ήσαν κατά τριάκοντα ή τεσσαράκοντα φοράς ανώτερα της παλαιάς γραμμής Ζιγκφριντ.Τα εν λόγω έργα είνε ήδη έτοιμα εςι τας κυριωτέρας των γραμμάς και συμπληρούνται δια των προσθέτων γραμμών προ του Άχεν (Αιξ -λα-Σαπέλ) και του Σαρμπρύκεν. Ήδη και αι γραμμαί αυταί είνε σχεδόν εντελώς ωχυρωμέναι και το συγκρότημα αυτό , το ισχυρότερον των αιώνων, δίδει εις τον Γερμανκόν λαόν την λίαν εύγλωττον και καθησυχαστικήν βεβαίωσιν ότι καμμία δύναμις δεν θα κατορθώση ποτέ να διασπάση αυτό το μέτωπον.
Εάν σήμερον -εξηκολούθησε ο καγκελλάριος -ακούεται εις όλον τον κόσμον η κραυγή :"Ποτέ πλέον το Μόναχον". τούτο επιβεβαιοί την άποψιν η ειρηνική λύσις του προβλήματος ήτο δια τους υποθάλποντας τον πόλεμον η πλέον καταστρεπτική λύσις ήτις ηδύνατο να δοθή. Λυπούνται οι άνθρωποι αυτοί διότι δεν εχύθη αίμα, όχι το ιδικόν των φυσικά .Διότι αυτοί οι κύριοι δεν ίστανται εκεί όπου πίπτουν πυροβολισμοί , αλλ' ευρίσκονται εκεί όπου πραγματοποιούνται κέρδη. Το αίμα το οποίον θα εχύνετο θα ήταν το αίμα αναριθμήτων αγνώστων στρατιωτών.
Αλλά και του Μονάχου η σύσκεψις δεν ήταν ανάγκη να γίνη. Εάν έγινε , τούτο συνέβη διότι οι υποθάλποντες τον πόλεμον, οι οποίοι συνίστων να προβληθή αντίστασις, ήθελον να εξασφαλίσουν μίαν εύσχημον υποχώρησιν όταν το πρόβλημα θα έφθανεν εις το σημείον εις το οποίον θα επεβάλλετο οπωσδήποτε η λύσις του. Άνευ της αναμίξεως των Δυτικών Δυνάμεων το όλον ζήτημα και αν ακόμη έφθανες εις την οξύτητα εις την οποίαν έφθασε , θα ήτο δυνατόν να λυθή με εξαιρετικήν ευχέρειαν.
ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ
Ο Φύρερ ανέφερε κατόπιν συνοπτικώς τα αποτελέσματα των αποφάσεων του Μονάχου μεθ' ό εξηκολούθησεν:
-Έμεινεν ακόμη προς διευθέτησιν το ζήτημα της εγγυήσεως. Η εγγύησις αύτη όμως εξηρτήθη, όσον αφορά την Γερμανίαν και την Ιταλίαν, εκ μέρους δηλαδή των δύο αυτών Δυνάμεων, από την συγκατάθεσιν όλων των Κρατών των συνορευόντων προς την Τσεχοσλοβακίαν δια την έμπρακτον λύσιν των ζητημάτων τα οποία ενδιέφερον τα όμορα αυτά Κράτη.
Τα ζητήματα τα οποία έπρεπε να επιλυθούν ήσαν τα ακόλουθα:
1ον)Επιστροφή των μαγυαρικών περιφερειών εις την Ουγγαρίαν .
2ον)Επιστροφή των πολωνικών περιφερειών εις την Πολωνίαν.
3ον) Διευθέτησις του σλοβακικού ζητήματος και
4ον) λύσις του ουκρανικού προβλήματος.
Το γεγονός ότι οι ενδιαφερόμενοι επεδίωξαν την διαιτησίαν της Γερμανίας και της Ιταλίας δια τον καθορισμόν των νέων συνόρων μεταξύ Σλοβακίας , Καρπαθο-Ουκρανίας και Ουγγαρίας , αποδεικνύει ότι οι εν λόγω ενδιαφερόμενοι όχι μόνον δεν ηθέλησαν να κάμουν χρήσιν της δυνατότητος ην είχον να απευθυνθούν προς τας τέσσαρας Δυνάμεις του Μονάχου , αλλά και απεποιήθησαν, απέρριψαν, την δυνατότητα αυτήν.
Ούτε η Αγγλία ούτε η Γαλλία διετύπωσαν ένστασιν τινα- ούτε και ηδύναντο άλλωστε να διατυπώσουν - δια την τοιαύτην απομάκρυνσιν από τα συμφωνηθέντα.
Η διαιτησία της Γερμανίας και της Ιταλίας δεν ικανοποίησε πλήρως- ως συμβαίνει πάντοτε εις τοιαύτας περιπτώσεις -κανένα από τα ενδιαφερόμενα μέρη. Δύο Κράτη διετύπωσαν εντόνους αντιρρήσεις . Η Ουγγαρία ηξίου δια γενικώτερα και δια ειδικά συμφέροντα , την Καρπαθο-Ουκρανίαν. Η Πολωνία ηξίου κοινά σύνορα μετά της Ουγγαρίας . Ήτο πασιφανές ότι υπό τας συνθήκας αυτάς ήτο προωρισμένον να αποθάνη και το υπόλοιπον τμήμα του Κράτους αυτού (της Τσεχοσλοβακίας) το οποίον είχε γεννηθή εις τας Βερσαλλίας.
Η ΡΟΥΜΑΝΙΑ
Είναι γεγονός -εξηκολούθησεν ο κ. Χίτλερ - ότι έν μόνον ίσως Κράτος, η Ρουμανία , ενδιεφέρετο δια την διατήρησιν της έως τότε υφισταμένης καταστάσεως. Η Ρουμανία με επληροφόρησε - και η πληροφορία μου εδόθη από το πλέον αρμόδιον στόμα πόσον επιθυμητή θα ήτο η δια μέσου της Ουκρανίας και της Σλοβακίας απόκτησις ενός απ΄ευθείας συνδέσμου μετά της Γερμανίας. Αυτό το αναφέρω (είπεν ειρωνικώς ο Φύρερ ) διότι θέλω να δώσω μίαν ζωηράν εικόνα του αισθήματος της απειλής από μέρους της Γερμανίας υπό του οποίου δήθεν κατείχετο η Ρουμανία κατά την αντίληψιν μερικών νοομαντών .
Ήλθε τότε η στιγμή κατά την οποίαν απεφάσισα να δηλώσω , εξ ονόματος της Κυβερνήσεως του Ράιχ , ότι δεν ήτο δυνατόν να αφήσωμεν να μας βαρυνη περισσότερον η κατηγορία ότι, δια να κρατώμεν ελευθέραν την στρατιωτικήν οδόν προς την Ρουμανίαν, αντιτιθέμεθα εις τα κοινά σύνορα μεταξύ Ουγγαρίας και Πολωνίας.
ΠΩΣ ΔΙΕΛΥΘΗ Η ΤΣΕΧΟΣΛΟΒΑΚΙΑ
Δεδομένου ότι, πλην τούτου, η Τσεχική Κυβέρνησις επανήρχετο εις τας παλαιάς αυτής μεθόδους και εξ άλλου η Σλοβακική Κυβέρνησις εξεδήλωνε την περί ανεξαρτησίας επιθυμίαν της , δεν ηδύνατο πλέον να γίνη λόγος περί περαιτέρω διατηρήσεως της Τσεχοσλοβακίας. Το κατασκεύασμα αυτό των Βερσαλλιών κατέρρευσεν αφ΄εαυτού , τούτο δε, όχι διότι η Γερμανία το ηθέλησε, αλλά διότι δεν ημπορεί κανείς να δημιουργή Κράτη επί της Τραπέζης των συνεδρίων και να τα διατηρή τεχνητώς εις την ζωήν. Δια τον λόγον αυτόν η Γερμανία απέκρουσεν , ολίγας ημέρας προ της διαλύσεως της Τσεχοσλοβακίας , το παρά της Αγγλίας και της Γαλλίας τεθέν ερώτημα περί εγγυήσεων. Ότε δε τέλος η Γερμανική Κυβέρνησις , αφού ολόκληρον το συγκρότημα είχεν ήδη ουσιασυτικώς διαλυθή, απεφάσισε να επέμβη τούτο έγινε μόνον προς εκπλήρωσιν αυτονοουμένου καθήκοντος.
α.Η συνομιλία Χίτλερ -Σβαλκοβσκι.
Εγώ ο ίδιος εξηγήθην σαφώς επί του προκειμέμου προς τον Τσέχον υπουργόν των Εξωτερικών Σβαλκόβσκι, όταν το πρώτον με επεσκεφθη και ομιλήσαμεν επ' αυτού του ζητήματος.Του είπα καθαρά. ότι οι αν οι Τσέχοι ήθελον προβή εις οιαδήποτε διαβήματα σύμφωνα με το πνεύμα των διαθέσεων του αποχωρήσαντος κ. Μπενες , η Γερμανία δεν θα εδέχετο να εξελιχθούν τα πράγματα προς την κατεύθυνσιν αυτήν , αλλά θα έπνιγε το κακόν εν τη γενέσει του . Η ιεροκρυφίως εν τούτοις διενεργουμένη προπαγάνδα και η επάνοδος της αρθρογραφίας του τσεχικού Τύπου εις τας παλαιάς μεθόδους , κατέστησαν σαφές , ότι εντός ολίγου τα πράγματα θα επανήρχοντο εις την προγενεστέραν κατάστασιν, Αι εις το τσεχικόν κράτος συγκεντρωθείσαι τεράστιαι ποσότητες πολεμικού υλικού, παρείχον το ενδόσιμον να πιστευθή , ότι το υλικόν αυτό ήτο δυνατόν να χρησιμοποιηθή από μερικούς παράφρονας, εις τρόπον , ώστε να υφίσταται κίνδυνος εκρήξεως πυρκαϊας τεραστίας εκτάσεως. Οι αριθμοί του τεραστίου αποθέματος του τσεχικού πολεμικού, είναι γιγαντιαίοι.
β.Το πολεμικόν υλικόν των Τσέχων.
Από της εποχής καθ΄ην επραγματοποιήθη η κατοχή των τσεχικών εδαφών κατεσχέθη , κατεγράφη και "εξησφαλίσθη" το κάτωθι πολεμικόν υλικόν: 1.582 αεροπλάνα, 501 αντιαεροπορικά πυροβόλα, 2.575 πυροβόλα , 785 βομβοβόλα , 469 τανκς, 43.876 πολυβόλα 114.100 περίστροφα, 1.090.000 τυφέκια και εκτός αυτών: εν και πλέον εκατομμύρια οβίδες πυροβολικού , άφθονον υλικόν γεφυροποιίας , ακουστικά μηχανήματα , προβολείς, όργανα μετρήσεως, ειδικά αυτοκίνητα κλπ εις μεγάλας ποσότητας.
Φρονώ, ότι είναι ευτύχημα δι' εκατομμύρια ανθρώπων , ότι ευρέθη μία λύσις του προβλήματος τούτου και ότι εξηφανίσθη εκ της Μεσευρώπης μία εστία κινδύνου. Από όλα αυτά καταφαίνεται ότι η επελθούσα λύσις δεν αντιστρατεύεται ποσώς προς τας συμφωνίας του Μονάχου, εφόσον αύται απέβλεπον εις την διατήρησιν της ειρήνης. Το εθνογραφικόν πρόβλημα είχεν ήδη από μακρού τεθή κατά μέρος αλλά η Γερμανία ώφειλε πάντως να υπερασπίση τα από χιλιετηρίδος συμφέροντά της , τόσον τα πολιτικής , όσον και τα οικονομικής φύσεως. Είνε πραφανές , είναι ευνόητον , είναι βέβαιον , ότι η λύσις η οποία επήλθε δεν υπόκειται εις αγγλικόν έλεγχον , ή εις αγγλικήν κριτικήν . Η Βοημία και η Μοραβία , ως τελευταίο υπόλειμα της πρώην Τσεχοσλοβακίας , δεν έχουν τίποτε το κοινόν με το σύμφωνον του Μονάχου. Οιαδήποτε μέτρα και αν λάβη η Αγγλία εις την Βόρειον Ιρλανδίαν λ.χ και ασχέτως προς το αν είναι ορθά ή εσφαλμένα , τα μέτρα αυτά δεν υπόκεινται εις τον έλεγχον ή την κριτικήν της Γερμανικής κυβερνήσεως. Κατά παρόμοιον λοιπόν τρόπον δεν ημπορούν να υπαχθούν εις τον αγγλικόν έλεγχον και την αγγλικήν κριτικήν τα μέτρα τα αφορώντα τα παλαιά γερμανικά Δουκάτα. Ομολογώ ότι μου είναι ακατανόητον πως είναι δυνατόν να συσχετίζονται τα μέτρα τα αφορώντα τας περιφερείας αυτάς με τας συνομιλίας, που είχα με τον κ. Τσάμπερλαιν εις το Μόναχον. Η συμφωνία του Μονάχου αφεώρα ζητήματα αναφερόμενα αποκλειστικώς εις την συμβίωσιν Αγγλίας και Γερμανίας . Αν η συμφωνία αυτή έπρεπε ν' αφορά και κάθε μελλοντικήν πολιτικήν ενέργειαν της Γερμανίας τότε, δεν έπρεπεν ούτε η Αγγλία να προβαίνη εις οιανδήποτε ενέργειαν εις την Παλαιστίνην λ.χ ή αλλαχού , χωρίς να συμβουλευθή προηγουμένως την Γερμανίαν. Τέτοιο πράγμα όμως ημείς δια λογαριασμόν μας δεν το αναμέναμεν. Δια τούτο αποκρούομεν άλλον τόσον οιανδήποτε παρομοίαν απαίτησιν των άλλων. Εάν τώρα, ο κ.Τσαμπερλαιν φτάνη εις το συμπέρασμα , ότι η συμφωνία του Μονάχου έπαυσεν ισχύουσα , επειδή δήθεν την παραβιάσαμεν ημείς, τότε, λαμβάνω την άποψιν του υπό σημείωσιν και εξάγω , με την σειράν μου , εξ αυτής τα συμπεράσματά μου.
ΑΙ ΑΓΓΛΟΓΕΡΜΑΝΙΚΑΙ ΣΧΕΣΕΙΣ
Καθ΄όλην την διάρκειαν της πολιτικής μου σταδιοδρομίας ήμην της γνώμης , ότι επιβάλλεται μία στενή γερμανο-αγγλική φιλία και συνεργασία. Η επιθυμία μου αύτη δεν συμπίπτει μόνον με τα αισθήματά μου , τα οποία πηγάζουν από την καταγωγήν των δύο λαών, αλλά και από την αντίληψίν μου περί της σημασίας , την οποίαν έχει δι ολόκληρον την Ανθρωπότητα η υπόστασις της Βρεττανικής Αυτοκρατορίας. Κατά οιονδήποτε τρόπον και αν απέκτησεν η Μ. Βρεττανία τα αποικιακά της εδάφη -γνωρίζω ότι τούτο έγινε δια της βίας και πολλάκις και δια της βαρβαρότητος - δύναται τούτο να λεχθή και έχω σαφή αντίληψιν , ότι καμμία άλλη δύναμις δεν απέκτησε τα αποικιακά της εδάφη δια διαφορετικής οδού. Ανεξαρτήτως αυτού , η παγκόσμιος Ιστορία αποδίδει ολιγωτέραν σημασίαν εις την μέθοδον και περισσότερον εις το αποτέλεσμα και δη κατόπιν συγκρίσεως προς την ωφέλειαν , ήτις προκύπτει εκ της χρησιμοποιήσεως της μιας ή της άλλης μεθόδου.
Η ανυπολόγιστος αποικιακή εργασία του αγγλοσαξωνικού λαού αποτελεί αντικείμενον του ειλικρινούς θαυμασμού μου. Η εκτίμησις όμως αυτή δεν σημαίνει , ότι θα παραιτηθώ από την εξασφάλισιν της ζωής του ιδικού μου έθνους. Θεωρώ αδύνατον την αποκατάστασιν μιας συνεχούς φιλίας μεταξύ του γερμανικού και του αγγλοσαξωνικού λαού , αν δεν υπάρξη και από την άλλην πλευράν η αντίληψις , ότι δεν υπάρχουν μόνο βρεττανικά, αλλά και γερμανικά συμφέροντα. Μία πραγματική , συνεχής φιλία μεταξύ των δύο αυτών Κρατών είνναι νοητή μόνον υπό την προϋπόθεσιν του αμοιβαίου σεβασμού. Πρέπει να κατανοήσουν όλοι οι Άγγλοι, ότι δεν κατεχόμεθα ουδ' επ' ελάχιστον από το αίσθημα της κατωτερότητος έναντι των Βρεττανών. Το ιστορικόν μας παρελθόν είναι κολοσσιαίον και δεν επιτρέπει κάτι παρόμοιον. Εάν δεν το κατανοήση αυτό η Αγγλία και αποβλέψη προς την Γερμανίαν, ως προς υποτελές Κράτος. τότε. φυσικά , θα είναι ματαία η προσφορά της φιλίας και της αγάπης μας προς αυτήν. Δεν θα απελπισθώμεν όμως, ούτε και θα αποθαρρυνθώμεν δια τον λόγον αυτόν. Θα εύρωμεν μόνοι μας , στηριζόμενοι εις την συναίσθησιν της δυνάμεώς μας και της δυνάμεως των φίλων μας . την οδόν, η οποία θα εξασφαλίση την ανεξαρτησίαν μας και θα συντελέση, ώστε να μη θιγή ποσώς η αξιοπρέπειά μας.
ΑΠΑΝΤΗΣΙΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ κ. ΤΣΑΜΠΕΡΛΑΙΝ
Ήκουσα την δήλωσιν του Βρεττανού Πρωθυπουργού, ο οποίος φρονεί , ότι δεν ημπορεί κανείς να έχη εμπιστοσύνην εις τας υποσχέσεις της Γερμανίας.Υπό τας συνθήκας αυτάς είναι αυτονόητον , ότι δεν πρέπει να αναμείνωμεν ούτε από τον κ. Τσαμπερλαιν, ούτε από τον αγγλικόν λαόν την κατάστασιν εκείνην , η οποία είναι νοητή μόνον εφόσον υπάρχει εμπιστοσύνη. Συνεπής εις την απαρέγκλιτον πολιτικήν μου της φιλίας προς την Αγγλίαν , επρότεινα εξ ιδίας ελευθέρας πρωτοβουλίας τον περιορισμόν των ναυτικών εξοπλισμών της Γερμανίας. Η πρότασις μου αυτή προϋπέθετε την θέλησιν και την πεποίθησιν , ότι μεταξύ Αγγλίας και Γερμανίας δεν θα ήτο ποτέ πλέον δυνατός ο πόλεμος . Την θέλησιν και την πεποίθησιν αυτήν τας διατηρώ δια λογαριασμόν μου ακόμη και σήμερον . Οφείλω όμως να κάμω την διαπίστωσιν , ότι οι εν Λονδίνω δεν συμμερίζονται πλέον την πεποίθησιν αυτήν, αλλ' έχουν αντιθέτως , την γνώμην , ότι εις οιονδήποτε πόλεμον και αν εμπλακή κάποτε η Γερμανία, η Μ.Βρεττανία πρέπει να ταχθή αντίπαλός της. Θεωρούν δηλαδή εκεί - εις το Λονδίνον - τον πόλεμον εναντίον της Γερμανίας ως κάτι αυτονόητον.
ΖΗΤΕΙ ΜΟΝΟΝ ΤΑΣ ΑΠΟΙΚΙΑΣ
Λυπούμαι πολύ δι' αυτό διότι η μόνη αξίωσις, την οποίαν διετύπωσα απέναντι της Αγγλίας και την οποίαν διατυπώνω και τώρα και θα διατυπώνω και πάντοτε έως ότου μας δοθή ικανοποίησις είναι η της αποδόσεως των αποικιών μας. Δεν άφησα εν τούτοις την παραμικράν αβεβαιότητα περί του ότι τούτο δεν θα αποτελέση ποτέ αφορμήν πολεμικής συρράξεως. Επίστευα πάντοτε ότι η Αγγλία θα εξετίμα την γερμανικήν φιλίαν περισσότερον από όσον εκτιμά αντικείμενα, τα οποία δεν αποφέρουν εις αυτήν (την Αγγλίαν) καμμίαν πρακτικήν ωφέλειαν, ενώ τουναντίον δια την Γερμανίαν δύνανται να έχουν ζωτικήν σημασίαν.
Ασχέτως προς τούτο όμως , ουδέποτε διετύπωσα οιανδήποτε αξίωσιν ήτις θα ηδύνατο ν΄αποβή επικίνδυνος δια την Βρεττανικήν Αυτοκρατορίαν.
Εφόσον σήμερον η Αγγλία ακολουθεί πολιτικήν κυκλώσεως της Γερμανίας , εκλείπει πλέον η προϋπόθεσις υπό την οποίαν είχε συναφθή το ναυτικόν Σύμφωνον.
Η ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑ ΤΟΥ ΑΓΓΛΟΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ ΣΥΜΦΩΝΟΥ
Απεφάσισα δια τούτο να προβώ σήμερον εις σχετικήν ανακοίνωσιν προς την αγγλικήν κυβέρνησιν. Τούτο δεν είναι δι' ημάς "υλική υπόθεσις". διότι ελπίζω πάντοτε ότι θα κατορθώσωμεν να αποφύγωμεν τον ανταγωνισμόν των εξοπλισμών έναντι της Αγγλίας. Είναι περισσότερον "υπόθεσις ηθική", υπόθεσις δηλαδή αξιοπρεπείας.
Αν η βρεττανική κυβέρνησις απέδιδε σημασίαν εις την επανάλειψιν των διαπραγματεύσεων μετά της Γερμανίας, ουδείς θα ήτο ευτυχέστερος από εμέ.
Επιθυμούμεν να φθάσωμεν εις μίαν σαφή και θετική συνεννόησιν και δεν ζητούμεν τίποτε, το οποίον να μην ήτο κάποτε ιδικό μας. Κανενός κράτους η ιδιοκτησία δεν πρόκειται να "ληστευθή" από ημάς. Οιοσδήποτε όμως φαντασθή ποτέ ότι είναι εις θέσιν να επιτεθή εναντίον της Γερμανίας , θα συναντήση μίαν δύναμιν και μίαν αντίστασιν απέναντι των οποίων αι του 1914 ήσαν ασήμαντοι.
Δια το ζήτημα του γερμανικού Μέμελ ετόνιζα πάντοτε ότι αν δεν ελύετο δια μιας γενναίας αποφάσεως αυτής ταύτης της Λιθουανίας θα ηνάγκαζε κάποτε τους Γερμανούς να μεταβούν επί τόπου.
Ούτε και εδώ ηξίωσα έστω και έν τετραγωνικόν χιλιόμετρον από ό,τι κατείχομεν πριν και από ό,τι μας είχε αφαιρεθή. Η δοθείσα λύσις θα είναι ευνοϊκή δια τας σχέσεις της Λιθουανίας μετά της Γερμανίας διότι η Γερμανία δεν έχει εφεξής άλλο συμφέρον παρά να ζήση ειρηνικώς και φιλικώς και μετά της χώρας αυτής (της Λιθουανίας).
ΑΙ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑΙ ΑΓΟΡΑΙ
Εις το σημείον αυτό επιθυμώ να τονίσω ότι η σημασία των οικονομικών συμφωνιών μετά της Γερμανίας δεν έγκειται μόνον εις το ότι αύτη είναι εις θέσιν, ως εξαγωγεύς , να ικανοποιήση όλας τας εις βιομηχανικά είδη ανάγκας των μετ' αυτής συμβαλλομένων αλλά και ως καταναλωτής μεγίστης ολκής είναι αγοραστής πλείστων όσων προϊόντων , τα οποία είναι τα μόνα χάρις εις τα οποία ημπορούν τα κράτη που τα παράγουν να συμμετέχουν εις το παγκόσμιον εμπόριον. Ενδιαφερόμεθα όμως όχι μόνον να συγκρατήσωμεν τας αγοράς αυτάς αλλά και να τας αναπτύξωμεν ακόμη περισσότερον.
Οι αποκαλούμενοι δημοκρατικοί πολιτικοί άνδρες διαβλέπουν μίαν σπουδαίαν πολιτικήν επιτυχίαν οσάκις κατορθώνουν να αποκλείσουν την τοποθέτησιν των προϊόντων ενός λαού από τας ξένας αγοράς δια του συστήματος του "μπουκοτάζ" , δια να τον κάμουν με τον τρόπον αυτόν να πεινάση. Δεν είναι ανάγκη να σας διαβεβαιώσω ότι οι λαοί δεν λιμοκτονούν από την αιτίαν αυτήν.
Όσον αφορά την Γερμανίαν είναι πάντοτε αποφασισμένη να μην αφήση να της αφαιρέσουν δια τρομοκρατικών μεθόδων ζωτικάς δι' αυτήν αγοράς του εξωτερικού. Και αυτό δεν ανταποκρίνεται μόνον προς τα ειδικά μας συμφέροντα , αλλά και προς τα συμφέροντα των μαθ΄ ημών συμβεβλημένων. Πόσας φοράς δεν διαβάζομεν ότι επειδή η Γερμανία διατηρεί στενάς οικονομικάς σχέσεις με μίαν χώραν , της αφαιρεί δήθεν την ανεξαρτησία της. Εβραϊκή ανοησία. Η Γερμανία είναι εις από τους κυριωτέρους "πελάτας" τους εμπορικώς συμβεβλημένους μετά των Βαλτικών χωρών. Δια τον λόγον αυτόν ενδιαφερόμεθα να διατηρούν αι χώραι αυταί την ανεξρτησίαν των και την καλώς ρυθμισμένην εθνικήν των υπόστασιν. Δια τούτο είμαι ευτυχής ότι κατορθώσαμεν να εξαλείψωμεν τας διαφοράς , αίτινες υφίσταντο μεταξύ ημών και της Λιθουανίας.
ΑΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΩΝΙΑΣ
Τα δημοκρατικά όμως κράτη ενδιεφέροντο να διαταράξουν δια μίαν ακόμη φοράν την ευρωπαϊκήν ατμόσφαιραν. Ούτω ήρχισαν να ομιλούν πάλιν περί στρατιωτικών μέτρων της Γερμανίας . Η επιστράτευσίς μας εστρέφετο αυτήν την φοράν εναντίον δήθεν της Πολωνίας. Δια τας γερμανοπολωνικάς σχέσεις δεν θα είχε κανείς να είπη πολλά. Η συνθήκη των Βερσαλλιών επεδίωξε - σκοπίμως φυσικά - να παρεμποδίση δια παντός πάσαν συνεννόησιν μεταξύ Γερμανίας και Πολωνίας , εφεύρε δε προς τον σκοπόν αυτόν τον ιδιόρρυθμον πολωνικόν διάδρομον όστις αποτελεί την πλέον οδυνηράν πληγήν δια την Γερμανίαν. Ήμην πάντοτε της γνώμης ότι δεν είναι δυνατόν να παρορασθή η ανάγκη της προς θάλασσαν εξόδου της Πολωνίας και ότι γενικώτερον οι γειτονικοί λαοί δεν πρέπει να δηλητηριάζουν τας σχέσεις των δια τεχνιτών μέσων. Ο αποθανών στρατάρχης Πιλσούδσκι όστις είχε την ιδίαν αντίληψιν ήτο πρόθυμος να εξετάση την "αποδηλητηρίασιν " των γερμανοπολωνικών σχέσεων και να συνάψη το γερμανοπολωνικόν σύμφωνον δυνάμει του οποίου αι δύο χώραΙ θα διεκανόνιζαν τας μεταξύ των σχέσεις , εις τρόπον ώστε ν΄αποκλεισθή οριστικώς ο πόλεμος από τας σχέσεις αυτάς. Η συμφωνία μεταξύ Πολωνίας και Γερμανίας θα συνέτεινεν άλλως τε εις ένα γενικώτερον κατευνασμόν εν Ευρώπη.
ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΟΥ ΔΑΝΤΣΙΧ
Όσον αφορά ειδικώτερον το ζήτημα του Δάντσιγκ, το οποίον συνεζητήθη επανειλημμένως και προ τινών μηνών , υπέβαλα προς την πολωνικήν κυβέρνησιν συγκεκριμένας προτάσεις, τας οποίας σας καθιστώ ήδη γνωστάς, δια να σχηματίσετε και μόνοι σας γνώμην περί του αν απετέλουν τεραστίαν πράγματι συμβολήν δια την διατήρησιν της ευρωπαικής ειρήνης. Εθεώρησα απαραίτητον να εξηγήσω εις την κυβέρνησιν της Βαρσοβίας ότι κατά τον ίδιον τρόπον καθ' ον αύτη επιθυμεί να έχη μίαν διέξοδον προς την θάλασσαν , επιθυμεί και η Γερμανία να έχη μίαν δίοδον προς την ανατολικήν της επαρχίαν . Η διέξοδος της Πολωνίας προς την θάλασσαν δια μέσου του δαδρόμου, όπως αντιστρόφως μία οδός της Γερμανίας δια μέσου του ιδίου διαδρόμου , δεν έχουν καμμίαν απολύτως στρατιωτικήν σημασίαν. Η σημασία των έγκειται αποκλειστικώς εις ψυχολογικούς και οικονομικούς λόγους. Υπέβαλα εις την πολωνικήν κυβέρνησιν την ακόλουθον πρότασιν:
α)Να επανέλθη το Δάντσιγκ ως ελευθέρα πόλις εντός των ορίων του γερμανικού Ράιχ.
β) Να αποκτήση η Γερμανία μίαν οδόν δια μέσου του διαδρόμου καθώς και μίαν σιδηροδρομικήν γραμμήν προς αποκλειστικήν της χρήσιν , υπό τους ιδίους περιορισμούς δια την Γερμανίαν με τους ισχύοντας και δια την Πολωνίαν ως προς τον διάδρομον.
Η Γερμανία θα επροθυμοποιείτο κατόπιν τούτου:
α) Να αναγνωρίση όλα τα οικονομικής φύσεως δικαιώματα της Πολωνίας εις το Δάντσιγκ.
β) Να παραχωρήση εις την Πολωνίαν ελευθέραν λιμενικήν ζώνην οιασδήποτε εκτάσεως και με απολύτως ελευθέραν δίοδον προς αυτήν.
γ) Να θεωρήση ως οριστικώς διακανονιζόμενα δια του τρόπου αυτού τα μεταξύ Πολωνίας και Γερμανίας σύνορα και να τα αποδεχθή.
δ) Να συνάψη μετά της Πολωνίας σύμφωνον μη επιθέσεως εικοσιπενταετούς διαρκείας , ένα σύμφωνον δηλαδή το οποίον θα υπερέβαινε κατά πολύ την ιδικήν μου ζωήν και
ε) Να εγγυηθή από κοινού μετά της Πολωνίας και της Ουγγαρίας , την ανεξαρτησίαν της Σλοβακίας, πράγμα το οποίον θα εσήμαινεν ουσιαστικώς την παραίτησιν της Γερμανίας από της προνομιούχου θέσεώς εις την περιοχήν αυτήν.
Η πολωνική κυβέρνησις απέρριψε τας προτάσεις μου αυτάς, δηλώσασα ότι είναι πρόθυμος να συζητήση μόνον :
α) επί της αντικαταστάσεως του υπό της ΚΤΕ διορισθέντος Αρμοστού του Δάντσιγκ και β) να εξετάση το ζήτημα της παραχωρήσεως συγκοινωνιακών διευκολύνσεων προς την Γερμανίαν δια μέσου του πολωνικού διαδρόμου.
Ελυπήθην ειλικρινώς δια την ακατανόητον εις εμέ τοιαύτην στάσιν της Πολωνίας. Αυτό δεν είχεν εν τούτοις αποφασιστικήν σημασίαν. Το χειρότερον είναι ότι ενόμισε και η Πολωνία όπως ενόμισε πρό έτους η Τσεχοσλοβακία , ότι ήτο υποχρεωμένη να καλέση στρατόν υπό τα όπλα, υπείκουσα εις μίαν ψευδή παγκόσμιον δημοκοπίαν, τούτο δε, μολονότι η Γερμανία δεν εκάλεσεν υπό τα όπλα ούτε ένα στρατιώτην , ούτε εσκεύθη να δράση οπωσδήποτε εναντίον της Πολωνίας.
Η ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑ ΤΟΥ ΣΥΜΦΩΝΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΛΩΝΙΑΝ
Αι μέλλουσαι γενεαί θα αποφανθούν κάποτε περί του αν ήτο πράγματι συνετόν να απορριφθούν αι προτάσεις, τας οποίας υπέβαλα. Κατά την ιδικήν μου αντίληψιν , η Πολωνία δεν εκαλείτο να δώση τίποτε εις την προκειμένην περίπτωσιν , αλλ΄εκαλείτο μάλλον να λάβη. Διότι δεν επιτρέπεται η παραμικρά αμφιβολία περί του ότι το Δάντσιγκ δεν θα γίνει ποτέ πολωνικόν. Η υπό του παγκοσμίου τύπου αποδοθείσα εις την Γερμανίαν πρόθεσις να επιτεθή εναντίον της Πολωνίας είχεν ως αποτέλεσμα την λεγομένην "Δήλωσιν εγγυήεως" και την υπό της πολωνικής κυβερνήσεως ανάληψιν της υποχρεώσεως παροχής αμοιβαίας βοηθείας ήτις ενδέχεται υπό ωρισμένας συνθήκας , να την αναγκάση να ευρεθή αντιμέτωπος της Γερμανίας εν περιπτώσει συρράξεως της τελευταίας αυτής προς άλλην χώραν. Η υποχρέωσις αυτή ευρίσκεται εις αντίφασιν προς την συμφωνίαν , την οποίαν είχε συνάψει μετά του στρατηγού Πιλσούδσκι διότι κατά την σύναψιν της εν λόγω συμφωνίας είχον ληφθή υπ' όψιν αι τότε υφιστάμεναι υποχρεώσεις της Πολωνίας έναντι τρίτων. Το ότι η Πολωνία επεκτείνει , εκ των υστέρων , τας υποχρεώσεις της αυτάς, αντιτίθεται τελείως προς το πνεύμα της γερμανοπολωνικής συμφωνίας περί μη επιθέσεως.
Υπό τας συνθήκας αυτάς δεν θα υπέγραφα τότε το σύμφωνον αυτό. Διότι ποίαν έννοιαν δύνανται να έχουν τα σύμφωνα μη επιθέσεως όταν ο είς εκ των συμβαλλομένων αφήνει ανοικτάς πλείστας όσας ειδικάς περιπτώσεις;
Υπάρχουν δύο ειδών σύμφωνα ασφαλείας: τα ομαδικά- τα οποία ουσιαστικώς είναι σύμφωνα μη ασφαλείας και σημαίνουν διαρκή απειλήν πολέμου- και τα σαφή σύμφωνα, τα οποία όμως πρέπει ν' αποκλείουν ριζικώς οιανδήποτε χρήσιν των όπλων μεταξύ των συμβαλλομένων . Θεωρώ ως εκ τούτου το σύμφωνον , το οποίον υπέγραψα μετά του στρατάρχου Πιλσούδσκι ως παραβιασθέν υπό της Πολωνίας και ως μη υφιστάμενον πλέον .Επληροφόρησα περί αυτού την πολωνικήν κυβέρνησιν , αλλ' επαναλαμβάνω ότι τούτο δεν σημαίνει ότι επήλθεν οιαδήποτε μεταβολή εις τας βασικάς μου αρχάς εν σχέσει προς τα προεκταθέντα προβλήματα. Αν η πολωνική κυβέρνησις απέδιδε σημασίαν εις νέον τινά συμβατικόν διακανονισμόν των σχέσεων με την Γερμανίαν , το πράγμα θα μου επροξένει ειλικρινή χαράν , πάντως όμως με την προϋπόθεσιν ότι τοιούτος διακανονισμός θα εστηρίζετο καθ' ολοκληρίαν επί σαφών υποχρεώσεων, αίτινες θα εξεπληρούντο εξ ίσου υπ' αμφοτέρων των συμβαλλομένων. Η Γερμανία είναι εν πάση περιπτώσει πρόθυμος να αναλάβη τοιαύτας υποχρεώσεις και να τας εκπληρώση.