Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΕ ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΝΑ ΠΛΗΡΩΣΕΙ "ΟΙΟΝΔΗΠΟΤΕ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΠΟΣΟΝ ΔΑΠΑΝΩΝ ΚΑΤΟΧΗΣ Ή ΠΡΟΚΑΤΑΒΟΛΩΝ"(ΝON POSSUMUS)

Έ κ θ ε σι ς Αθ. Σμπαρούνη [1]

 Εντολή της Ελληνικής Αντιπροσωπείας κατά την εν τω Υπουργείω των Εξωτερικών του Ράιχ γενομένην τη 25η Σεπτεμβρίου 1942, ώρα 6. μ.μ., Συνεδρίασιν της Ολομελείας των Γερμανών και Ελλήνων Αντιπροσώπων.[2]

I. Διαπιστώσεις

Υπό των Κυβερνήσεων του Άξονος και της Ελληνικής και υπό εντεταλμένων αυτών εγένοντο, κατά το 1941, επανειλημμέναι έρευναι δια την επίλυσιν των δημοσιονομικών και οικονομικών ζητημάτων της Ελλάδος, των δημιουργηθέντων από της Κατοχής. Κατά τας έρευνας ταύτας υπεστηρίχθη εξ Ελληνικής πλευράς:

α) ότι, μέχρι τέλους Νοεμβρίου 1941, η Ελλάς είχε καταβάλει ποσά ανώτερα μιας δικαίας αναλογίας δια δαπανάς κατοχής, β) ότι η οικονομία της Ελλάδος, ως εκ των βαρών της κατοχής, είχε καμφθή, γ)ότι ο λαός εμαστίζετο υπό λιμού και

διότι ο αρξάμενος νομισματικός πληθωρισμός ηπείλει να εξαθρώση την ζωήν της χώρας.

Η συνελθούσα, τον Ιανουάριον 1942, εν Ρώμη, Διάσκεψις των αντιπροσώπων των Κυβερνήσεων του Άξονος έλαβεν αποφάσεις, αναγνωριζούσας εν τινι μέτρω τα δίκαια της Ελλάδος. Αντί των πρότερον καταβαλλομένων 3 1/2 δισεκατομμυρίων δραχμών μηνιαίως, η Ελλάς θα εβαρύνετο εφεξής μόνον με 1 1/2 δισεκατομμυρίων δραχμών μηνιαίως. Η Διάσκεψις μάλιστα υπέδειξε την ανάγκην, να παρασχεθή «αρωγή» προς την Ελλάδα, διά ν' αναρρώση οικονομικώς.

Προεβλέπετο και πληρωμή προκαταβολών εκ μέρους της Ελλάδος, αλλ' αύται, δεδομένης της μικράς ικανότητος προς

πληρωμήν, ην είχεν η Ελλάς, ωφειλε προφανώς να είναι μικραί.

Ατυχώς, τα πράγματα έκτοτε εξειλίχθησαν επί το δυσμενέστερον δια την Ελλάδα.

Αι καταβολαί προς τας Αρχάς Κατοχής, ενώ τη 1η Ιανουαρίου ήσαν 37 δισεκατομμύρια δραχμών, σήμερον ανέρχονται εις 182 δισεκατομμύρια. Η νομισματική κυκλοφορία, ήτις τη 1η Ιανουαρίου ήτο 49 δισεκατομμύρια δραχμών, σήμερον ανέρχεται εις 160 δισεκατομμύρια. Αι τιμαί υψώθησαν, τόσον εις τας επισήμους διατιμήσεις του Κράτους, όσον και εις τας ελευθέρας συναλλαγάς. Τούτο οφείλεται,όχι μόνον εις τον πληθωρισμόν, αλλά και εις την βαθμιαίαν εξάντλησιν των αποθεμάτων και την μεγάλην πτώσιν της παραγωγής.

Υπάρχουν είδη, ανατιμηθέντα 100 φοράς, 200 φοράς, άλλα δέ: (εισαγόμενα εκ του εξωτερικού και σπανίζοντα ήδη) 1000 φοράς.

Το επισιτιστικόν πρόβλημα ορθούται διαρκώς απειλητικώτερον. Κατά το επισιτιστικόν έτος 1941—42, αι στερήσεις ήσαν μέγισται. Φαινόμενα λιμού, εντονώτερα από τα σημειωθέντα εν Γερμανία κατά τον παρελθόντα πόλεμον, εξεδηλώθησαν εν Ελλάδι, με καταστρεπτικά  αποτελέσματα, αύξησιν θνησιμότητος, σωματικάς φθοράς, ψυχικάς και ηθικάς βλάβας. Δια το έτος 1942-43, ως προς τα κυριώτερα ξηρά φυτικά προϊόντα και τα ζωοκομικά και αλιευτικά προϊόντα, υπελογίσθη έλλειμμα 460 χιλιάδων τόννων, με βάσιν πενιχρόν πολεμικόν σιτηρέσιον. Ατυχώς, η πορεία της παραγωγής έδειξεν, ότι το έλλειμμα θα είναι ακόμη μεγαλύτερον.

Ο πληθωρισμός ορθούται απειλητικώτερος. Αι πράξεις τοις μετρητοίς αντικατεστάθησαν εις μεγάλην κλίμακα, εις τας συναλλαγάς δια του συστήματος των ανταλλαγών εις είδος. Με την κεκτημένην ταχύτητα των εκδόσεων, το νόμισμα θα περιπέση εις τελείαν ανυποληψίαν. Δεν είναι μακράν ο χρόνος, εις ον τούτο θα παύση να είναι μέσον πληρωμών και γενικώς να πληροί τον προορισμόν του. Τότε αι Αρχαί Κατοχής και η Ελληνική Κυβέρνησις θα οφείλουν, ν' ακολουθήσουν μίαν των δύο οδών: ή α) να καταργήσουν την δραχμήν και να δημιουργήσουν νέον «νόμισμα ελληνικόν, ή β) να θέσουν εις κυκλοφορίαν γερμανικά και ιταλικά νομίσματα. Ο πρώτος τρόπος θα είναι άνευ αποτελέσματος, καθόσον η ανυποληψία προς το παλαιόν νόμισμα θα μεταφερθή και επί του νέου ελληνικού νομίσματος. Επομένως αι Κυβερνήσεις του Άξονος πρέπει ν' αποφασίσουν από τούδε ή να περισώσουν ό,τι ακόμη υφίσταται εκ της δραχμής ή να μελετήσουν τα της εισαγωγής γερμανικών ή ιταλικών νομισμάτων.

Τέλος η κατάστασις του όλου οικονομικού βίου επιδεινούται οσημέραι.

Η Ελλάς υπέστη σειράν ολόκληρον ατυχιών καί αδικιών.

Η  παράδοσις της Ανατολικής Μακεδονίας καί της Θράκης εις  την Βουλγαρίαν, γεγονός όπερ δεν εξετάζομεν ενταύθα από πολιτικής πλευράς, απεστέρησε την Ελλάδα των πλουσιωτέρων αυτής επαρχιών, αίτινες έδιδον παντοειδή περισσεύματα. Η εντεύθεν οικονομική ζημία ισοδυναμεί προς καταβολήν κολοσσιαίων δαπανών κατοχής προς τας Δυνάμεις του Άξονος. Το υπόλοιπον τμήμα της Ελλάδος στερείται διοικητικής και οικονομικής ενότητος. Η απόσχισις της Επτανήσου καί των Νήσων Κυκλάδων απο του  κέντρου, ως και η απαγόρευσις μεταφοράς προϊόντων από της Μακεδονίας και  Ηπείρου, της Κρήτης και άλλων επαρχιών, κατατεμαχίζει την οικονομίαν της Ελλάδος, δημιουργούσα ανομοιογένειαν συνθηκών.

Θα υπομνήσωμεν επίσης τας τόσας άλλας δυσκολίας, τας οποίας επιφέρει εις την οικονομικήν ζωήν της χώρας μία Στρατιωτική Κατοχή.

Η Ελλάς όμως αποτελεί, όχι απλώς κατεχομένην χώραν, αλλά και θέατρον πολεμικών επιχειρήσεων. Βεβαίως, ευρισκομένη εις γεωγραφικόν σημείον, ένθα διεξάγεται σήμερον αγών μεγάλων αυτοκρατοριών, ήτο μοιραίον να υποστή φθοράν.

Αλλ' η υπό των ισχυρών παραγνώρισις της μικράς αντοχής της Ελλάδος κινδυνεύει να συνθλίψη ταύτην ολοτελώς.

Η διατήρησις εν Ελλάδι στρατιωτικών δυνάμεων κατά πολύ ανωτέρων των απαιτουμένων δια την κατοχήν, η δια της χώρας συνεχής εξυπηρέτησις του πολεμικού θεάτρου της Ανατ. Μεσογείου, η οχύρωσις της χώρας κλπ., μολονότι εξυπηρετούν ευρυτέρους σκοπούς του Άξονος, εν τούτοις προεκάλεσαν δια την  Ελλάδα βάρη, ου μόνον δυσανάλογα προς την αντοχήν της, αλλά και μη ανήκοντα εις αυτήν. Ενώ αλλαχού ταύτα κατενεμήθησαν άλλως.

Η  Γερμανία λ.χ. τας δαπάνας της κατασκευής της γραμμής »Σίγκφρηδ επέρριψεν, ουχί εις τας γειτονικάς προς αυτήν επαρχίας, αλλ' εφ' ολοκλήρου του εκ ταύτης ωφελουμένου γερμανικού λαού. Εν Γαλλία, αΙ δαπάναι οχυρώσεως του μετώπου της Μάγχης και του Ατλαντικού κατανέμονται επί ευρείας, πλουσίας οικονομίας, δεδομένου οτι το πληθωρικώς εκδιδόμενον φράγκον κυκλοφορεί επί ευρυτάτης χώρας. Αντιθέτως, αι δαπάναι οχυρώσεως της Ελλάδος επιρρίπτονται, όχι εις άπαντα τα κράτη της ευρωπαϊκής ενδοχώρας, αλλ' εις μόνην την ζώνην οχυρώσεως δηλ. την Ελλάδα.

Ένεκα τούτου, αι πληρωμαί δια την κατοχήν, αίτινες εν Γαλλία λ.χ. ανήλθον εις 170 δισεκατομμύρια φράγκα δια διάστημα σχεδόν διετίας, εν Ελλάδι δια 16 μόνον μήνας ανήλθον εις 180 δισεκατομμύρια, δραχμών.

Εν Γαλλία, το ημερήσιον ποσόν δαπανών κατοχής είναι 7 φράγκα κατά κεφαλήν κατοίκου, ενώ  εν Ελλάδι, αι προς την κατοχήν πληρωμαί, κατά μεν τον παρελθόντα Νοέμβριον, ήσαν δραχμ. 18, σήμερον δε είναι δραχ. 111 κατά κεφαλήν κατοίκου ημερησίως.

Τα ύπερθεν της Ελλάδος Κράτη υφίστανται μηδαμινά βάρη.»Δεν πρόκειται βεβαίως ν' αξιώσωμεν, όπως το πληθωρικώς εκδιδόμενον ελληνικόν χαρτονόμισμα κυκλοφορήση εις την ευρωπαϊκήν ενδοχώραν. Είναι όμως δυνατόν, είτε δια μεσολαβήσεως μάρκων κατοχής (Reichskreditkassenscheine)  είτε όχι, το ελληνικόν πληθωρικόν χαρτονόμισμα ν' αντικρυσθή δι' εισαγωγής εκ του εξωτερικού εμπορευμάτων και δη τροφίμων.

Εκ της ανωτέρω βραχείας περιγραφής σαφώς συνάγεται, ότι η Ελλάς ευρίσκεται προ του βαράθρου. Σήμερον δεν πρέπει  να διασκεφθώμεν πως θα δοθούν διευκολύνσεις εις την Ελλάδα, αλλά  πως θα συγκρατήσωμεν αυτήν από της πτώσεως εις το βάραθρον. Βάσις των αποφάσεων πρέπει να είναι το αδύνατον της συνεχίσεως της καταστάσεως. Οι Έλληνες οφείλομεν να δηλώσωμεν  ότι αδυνατούμεν να συνεχίσωμεν τας παροχάς προς τας Δυνάμεις Κατοχής.

Περί της τοιαύτης αδυναμίας υπάρχει ομόφωνος κοινή συνείδησις εν Ελλάδι. Οι Πολιτικοί Αρχηγοί, άνδρες δυνάμενοι να έχουν έγκυρον γνώμην περί των ικανοτήτων της Ελλάδος, προέβησαν εις διάβημα προς την Έλληνικήν Κυβέρνησιν,[3] τονίζοντες την τοιαύτην άδυναμίαν. Η προσωπική δέ ημών εντύπωσις είναι, ότι και η Ελληνική Κυβέρνησις φρονεί, ότι δεν δύναται νά φέρη τας ευθύνας οιασδήποτε περαιτέρω παροχής πρός τας Δυνάμεις της Κατοχής.

II Ληπτέα μέτρα.
Δια να προληφθή η καταστροφή της Ελλάδος, είναι ενδεδειγμένον, να ληφθούν υπό των Κυβερνήσεων του Άξονος και της Ελληνικής Κυβερνήσεως τα κάτωθι μέτρα.:

1ον Πρέπει να σταματήση πάσα περαιτέρω έκδοσις χαρτονομίσματος εν Ελλάδι.

2ον Πρέπει να παύση πάσα πληρωμή εκ μέρους της Ελλάδος δαπανών κατοχής ή προκαταβολών προς τας Αρχάς Κατοχής.

3ον Πάσα τυχόν παροχή, είτε δραχμών είτε εμπορευμάτων είτε υπηρεσιών είτε οιονδήποτε άλλων αγαθών, εκ μέρους της Ελλάδος προς τας Δυνάμεις της Κατοχής, πρέπει ν' αντικρύζεται δι' αμέσου και ισοδυνάμου αντιπαροχής εις είδος υπό των Δυνάμεων της Κατοχής. Τα εισαχθησόμενα εις Ελλάδα εμπορεύματα θα είναι έξω του κλήριγκ, η δε τιμή αυτών θα είναι ανωτέρα των τιμών του κλήριγκ και ανάλογος προς τας επισήμους διατιμήσεις του Κράτους.

»4ον Δεδομένου, ότι αι σημεριναί ανάγκαι της Ελλάδος εις εμπορεύματα είναι επείγουσαι και ότι η Ελλάς ευρίσκεται πιστώτρια (εις το κλήριγκ και εκ προκαταβολών προς τας Αρχάς Κατοχής) δια μέγιστα ποσά, πρέπει ν' αυξηθούν αι εισαγωγαί εμπορευμάτων εις Ελλάδα δια του κλήριγκ»......

[1] Ο Αθανάσιος Σμπαρούνης υπηρέτησε σαν οικονομικός σύμβουλος στο Υπουργείο των Οικονομικών

[2]Το κείμενο της ομιλίας, παραδόθηκε μεταφρασμένο στα γερμανικά στο κ. Clodius.

[3]Πρόκειται για την επιστολή της 18ης Αυγούστου 1942 με παραλήπτη το Πρωθυπουργό Τσολάκογλου .Η ίδια επιστολή μεταφρασμένη στα γερμανικά απεστάλη και στο πληρεξούσιο του Ράιχ στην Αθήνα. Την επιστολή υπέγραφαν οι Θ. Σοφούλης, Γ.Καφαντάρης, Στ. Γονατάς , Δ. Μάξιμος, Γ. Παπανδρέου ,Ι Ράλλης και Θ .Πάγκαλος.