Την 23ην Ιανουαρίου 1915, ο σερ Φράνισις Έλλιοτ προέβαινεν, υπό το πνεύμα τούτο, εις μίαν ανακοίνωσιν προς τον κ. Βενιζέλόν:
—Οι Σύμμαχοι ηύχοντο ζωηρώς την επέμβασιν της Βουλγαρίας· Προς τούτο εζήτουν όπως η Ελλάς προβή προς αυτήν εις μερικάς εδαφικάς παραχωρήσεις εν Μακεδονία, προς το μέρος της Καβάλας· Εις ανταμοιβήν, οι Σύμμαχοι θα ηγγυώντο εις την Ελλάδα σημαντικάς εδαφικάς παραχωρήσεις, επί της ακτής της Μικράς Ασίας, προς το μέρος της Σμύρνης.
—Οι Σύμμαχοι ηύχοντο ζωηρώς την επέμβασιν της Βουλγαρίας· Προς τούτο εζήτουν όπως η Ελλάς προβή προς αυτήν εις μερικάς εδαφικάς παραχωρήσεις εν Μακεδονία, προς το μέρος της Καβάλας· Εις ανταμοιβήν, οι Σύμμαχοι θα ηγγυώντο εις την Ελλάδα σημαντικάς εδαφικάς παραχωρήσεις, επί της ακτής της Μικράς Ασίας, προς το μέρος της Σμύρνης.
Ο κ. Βενιζέλος ηυχαρίστησε θερμώς τον Πρεσβευτήν της Αγγλίας. Αλλ' Εφοβήθη μήπως δεν αισθανθή τον αυτόν ενθουσιασμόν και ο Βασιλεύς και ενόμισεν ότι έπρεπε να τον αποκοιμίση με την περιγραφήν του γοητευτικού οράματος, το οποίον εξετύλιξε προ των οφθαλμών του η Αγγλία. Ήλπιζεν αναμφιβόλως ούτω να δώση κάποιαν υπόστασιν εις το όραμα αυτό. Απηύθυνε λοιπόν προς τον Βασιλέα Κωνσταντίνον δύο υπομνήματα, επιμελώς συντεταγμένα, εις τα οποία διατυπούται ό,τι δύναται ν' αποκλιθή «το μέγα σχέδιον του κ. Βενιζέλου»
Τό μέγα σχέδιον τής Ιώνιας, το οποίον του ανήκει και επί του οποίου θα φέρη εν τη ιστορία όλην την ευθύνην.
Δια του πρώτου του λοιπόν υπομνήματος, δια να εξασφαλίση την Βουλγαρίαν και την Ρουμανίαν, δεν διστάζει να συμβουλεύση την θυσίαν της Καβάλας, ίνα σωθή ο Ελληνισμός της Τουρκίας και εξασφαλισθή η ίδρυσις μιας Ελλάδος πραγματικώς μεγάλης, περιλαμβανούσης σχεδόν όλας τας χώρας, εις ας ο Ελληνισμός εξήσκησε την επίδρασίν του, κατά την διάρκειαν της μακράς ιστορίας του δια μέσου των αιώνων.
Ιδού λοιπόν ο κ. Βενιζέλος πόρρω απέχων του προσφάτου εν τούτοις δόγματος της σπονδυλικής στήλης. Ου μόνον θα έχωμεν μίαν Ελλάδα πραγματικώς μεγάλην, αλλά δύο Ελλάδας με δύο σπονδυλικάς στήλας, την μίαν εν Ευρώπη, την άλλην εν Ασία, με κίνδυνον να της θραύσουν την οσφύν οι Τούρκοι εν Ιωνία και οι Βούλγαροι εν τω Αίγαίω. Η Θεσσαλονίκη, η τουλάχιστον η Καβάλα, βουλγαρική. Μετά το Κιλκίς.
Ευκόλως θα επετυγχάνετο παρά της Βουλγαρίας, έλεγεν ο| κ. Βενιζέλος, ν' αγοράση αύτη εν τη περιοχή της Καβάλας περιουσίας των Ελλήνων, οι οποίοι θα ήθελον να μεταναστεύσουν εις την Ελλάδα. Ουδέν δυσκολώτερον τούτου: και αυτό ονομάζει ο κ. Βενιζέλος «έθνολογικήν διαρρύθμισιν»· διότι εφαρμόζει μετά μεγίστης ευκολίας την αρχήν της μεταφυτεύσεως των πληθυσμών, ωσάν να ημπορούσε κανείς να πάρη μαζί του την τέφραν των νεκρών του εις τας σόλας των υπόδηματων του. Θα εφαρμόση το βδελυρόν τούτο σύστημα εις μεγίστην κλίμακα.
Όστις παρατηρήση τον εθνολογικόν χάρτην των ελληνικών πληθυσμών εις τα Βαλκάνια και την Μικράν Άσίαν, προ και μετά τα γεγονότα τα οποία αφηγούμεθα, θα φρίξη προ του θεάματος.
Αλλ' ας μη προτρέχωμεν των γεγονότων.
Ο Βασιλεύς δεν επείσθη υπό της τοιαύτης επιχειρηματολογίας. Ευνόητον: «Μία λαμπρά φαντασίωσις, χωρίς πρακτικήν αξίαν», έλεγε προς τον αδελφόν του Πρίγκηπα Νικόλαον.
Εις το δεύτερον του υπόμνημα, ο κ. Βενιζέλος ενδιατρίβει εις τα αποτελέσματα, τα οποία έδει ν' αναμένωνται εκ των προτάσεων του: αι προτάσεις του παρείχον το μέσον να πραγματωθή μία Παμβαλκανική συνεργασία, δηλαδή της Ελλάδος, της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, χάρις εις την οποίαν συνεργασίαν, με την συνδρομήν και των Μεγάλων Συμμάχων, ο πόλεμος θα εκρίνετο ταχέως. Τότε δε αναμφιβόλως οι πόθοι της Ελλάδος θα ετύγχανον ευρυτάτων ικανοποιήσεων.
Ο Βασιλεύς εδίσταζεν ακόμη. Ο στρατηγός Ιωάννης Μεταξάς εξήταζε βαθύτερον τα πράγματα· προέλεγε τους σοβαρωτάτους κινδύνους, τους οποίους διέτρεχεν η Ελλάς, περιερχομένη εις άμεσον πόλεμον με την Τουρκίαν:
«Η πολιτική μας απέναντι της Τουρκίας δεν ημπορεί να είναι παρά πολιτική ειρηνική. Μόνον ούτω δύνανται να ευημερήσουν οικονομικώς οι εν Μικρά Ασία εγκατεστημένοι Έλληνες. Πρέπει να διατηρήσωμεν την φιλικήν προς την Τουρκίαν πολιτικήν μας χάριν των εν Μικρά Ασία ελληνικών πληθυσμών».
Εις τo θέαμα των καταστροφών που επηκολούθησαν, εκτιμά κανείς την φρόνησιν της πολιτικής αυτής.
«Η πολιτική μας απέναντι της Τουρκίας δεν ημπορεί να είναι παρά πολιτική ειρηνική. Μόνον ούτω δύνανται να ευημερήσουν οικονομικώς οι εν Μικρά Ασία εγκατεστημένοι Έλληνες. Πρέπει να διατηρήσωμεν την φιλικήν προς την Τουρκίαν πολιτικήν μας χάριν των εν Μικρά Ασία ελληνικών πληθυσμών».
Εις τo θέαμα των καταστροφών που επηκολούθησαν, εκτιμά κανείς την φρόνησιν της πολιτικής αυτής.
Ο στρατηγός Μεταξάς προσέθετεν, ως Αρχηγός του Επιτελείου:
—Εάν αποφασίση η Ελλάς να εισέλθη εις τον πόλεμον, τούτο πρέπει να γίνη με ισχυράν συνδρομήν συμμαχικών στρατευμάτων, διότι η Τουρκία είναι μεγάλη στρατιωτική δύναμις· και οι Σύμμαχοι ήσαν ήδη πολύ άπησχολημένοι αλλαχού. Τουλάχιστον έπρεπε να επιτύχη από τας Μεγάλας Δυνάμεις ρητήν υπόσχεσιν ότι εις το τέλος του πολέμου θα διεμελίζετο η Τουρκία. Εάν όχι, απειλούνται δεινόταται καταστροφαί.
—Εάν αποφασίση η Ελλάς να εισέλθη εις τον πόλεμον, τούτο πρέπει να γίνη με ισχυράν συνδρομήν συμμαχικών στρατευμάτων, διότι η Τουρκία είναι μεγάλη στρατιωτική δύναμις· και οι Σύμμαχοι ήσαν ήδη πολύ άπησχολημένοι αλλαχού. Τουλάχιστον έπρεπε να επιτύχη από τας Μεγάλας Δυνάμεις ρητήν υπόσχεσιν ότι εις το τέλος του πολέμου θα διεμελίζετο η Τουρκία. Εάν όχι, απειλούνται δεινόταται καταστροφαί.
Ο Βασιλεύς δεν ηδύνατο ν' αρνηθή την εξέτασιν των τάσεων του πρωθυπουργού. Εν τη πραγματικότητι, επρόκειτο να επιτευχθή η προσχώρησις της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας και η είσοδός των εις τον πόλεμον, καθώς και της Ελλάδος, παρά το πλευρόν της Αντάντ. Η Βουλγαρία εζήτει την Μακεδονίαν, αξιούσα να την καταλάβη αμέσως, πριν καν η Ελλάς επιτύχη το παραμικρόν αντάλλαγμα εν Μικρά Ασία. Η Ρουμανία δεν εδείκνυε καμμίαν διάθεσιν να εισέλθη εις τον πόλεμον, έχουσα πολλά παράπονα κατά της Ρωσίας.
Και ο κ. Βενιζέλος ηναγκάσθη και o ίδιος να δηλώση ότι θα ήτο τρέλλα να επέμβη εις τον πόλεμον η Ελλάς, χωρίς εγγύησιν κατά των Βουλγάρων.
Και δεν έγινε πλέον λόγος δια τα δύο υπομνήματα, προς στιγμήν τουλάχιστον (σελ 95-97)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου