Εάν ομως οι κατά τους χρόνους εκείνους λειτουργοί της εκκλησίας ημών αντέστησαν εκ διαλειμμάτων εις τας επιθέσεις της αλλοθρήσκου κυριαρχίας, εάν επεμελήθησαν έστιν ότε της του έθνους παιδεύσεως και αν ουδέποτε περί το δόγμα επλημμέλησαν, ανάγκη να ομολογησωμεν ότι δεν ωφελήθησαν αποχρώντως προς το συμφέρον του ελληνισμού εκ του όλως εξαιρετικού αξιώματος, όπερ ως εκ των περιστάσεων εκτήσατο ο πατριαρχικός θρόνος εν τη χριστιανική Ανατολή.
Δεν θέλομεν επανέλθει ενταύθα εις το αναμφισβήτητον γεγονός, ότι πολλοί των εκκλησιαστικών ημών αρχόντων ιδίαις χερσί καθήρεσαν τα ποικίλα και σπουδαία προνόμια όσα ο κατακτητής απένειμεν εις το πατριαρχείον. Πως όμως ν' αρνηθώμεν ότι η αρχή αύτη, και όπως κατήντησεν εν τη 16, 17, και 18 εκατονταετηρίδι, ηδύνατο έτι να προσενέγκη εις τον Ελληνισμόν υπηρεσίας περί ων δυστυχώς δεν επεμελήθη όσον έδει; Ο πατριάρχης, όσον και αν εξηυτελίσθη το αξίωμα αυτού, όσον και αν περιωρίσθησαν τα επιτραπέντα αυτώ εκ πρώτης αφετηρίας προνόμια, διετέλει πάντοτε εκκλησιαστικός και εν μέρει πολιτικός άρχων όλων εν γένει των ορθοδόξων χριστιανών του οσμανικού κράτους, ου μόνον δηλαδή των Ελλήνων, αλλά και των Βουλγάρων και των Σέρβων και των Αλβανών και των Αρμενίων.Αυτός διώριζεν αμέσως μεν τους ανωτέρους της εκκλησίας λειτουργούς, εμμέσως δε δια των ανωτέρων τους υποδεεστέρους μέχρι των εφημερίων της εσχάτης κωμοπόλεως και του εσχάτου χωρίου. Αυτός είχε την υπερτάτην εποπτείαν της διαχειρίσεως όλων των εκκλησιαστικών και των μοναστηριακών κτημάτων και τις των μοναστηρίων διοικήσεως· αυτός ήτο ο υπέρτατος δικαστής των περί γάμων διαφορών και όλων εν γένει των δικών όσας έχοντες προς αλλήλους οι χριστιανοί δεν καθυπέβαλλον εις το οσμανικόν δικαστήριον· αυτός ήτο τελευταίον ο υπέρτατος αντιπρόσωπος και εγγυητής αυτών παρά τη Υψηλή Πύλη, ήτις τούτου ένεκα σπανιώτατα ηρνείτο να συντελή, εις παν ό,τι ούτος ενόμιζεν επιτήδειον να ενισχύση και να συντηρήση, την προς το κράτος πίστιν αυτών. Είχε λοιπόν πολλούς και ως επί το πλείστον ακαταμαχήτους τρόπους επιδράσεως επί του ποικιλοφύλου αύτου ποιμνίου.
Ποίον δε ήτο το κεφαλαιώδες εθνικόν συμφέρον υπέρ ου ώφειλε να μεταχειρισθή την πανοπλίαν ταύτην, δεν έχομεν χρείαν να υπομνήσωμεν δια μακρών εις Έλληνας αναγνώστας. Το κεφαλαιώδες τούτο καθήκον ήτο η κραταίωσις του Ελληνισμού δια της διαδόσεως της ελληνικής γλώσσης εις τας διαφόρους εκείνας φυλάς· ουδ' ήτο το πράγμα δυσκατόρθωτον. Αι φυλαί εκείναι, ει και ετερογενείς και ετερόφωνοι, διετέλουν όμως τότε συντεταμέναι εις εν όλον σώμα μετά των Ελλήνων, διότι κοινήν είχον την υπερτάτην εκκλησιαστικήν αρχήν και κοινόν της πολιτικής δουλείας το ατύχημα. Ως σώμα εν ελογίζοντο και υπό αυτής της οσμανικής κυβερνήσεως, ήτις απεκάλει άπαντας αδιακρίτως 'Ρωμαίους.
Ποίον δε ήτο το κεφαλαιώδες εθνικόν συμφέρον υπέρ ου ώφειλε να μεταχειρισθή την πανοπλίαν ταύτην, δεν έχομεν χρείαν να υπομνήσωμεν δια μακρών εις Έλληνας αναγνώστας. Το κεφαλαιώδες τούτο καθήκον ήτο η κραταίωσις του Ελληνισμού δια της διαδόσεως της ελληνικής γλώσσης εις τας διαφόρους εκείνας φυλάς· ουδ' ήτο το πράγμα δυσκατόρθωτον. Αι φυλαί εκείναι, ει και ετερογενείς και ετερόφωνοι, διετέλουν όμως τότε συντεταμέναι εις εν όλον σώμα μετά των Ελλήνων, διότι κοινήν είχον την υπερτάτην εκκλησιαστικήν αρχήν και κοινόν της πολιτικής δουλείας το ατύχημα. Ως σώμα εν ελογίζοντο και υπό αυτής της οσμανικής κυβερνήσεως, ήτις απεκάλει άπαντας αδιακρίτως 'Ρωμαίους.
Ουδέποτε δε ουδ' επί της μεγίστης ακμής της μεσαιωνικής ημών μοναρχίας επεκράτησεν εν τη Ανατολή, τοιαύτη ενότης και ομοφροσύνη μεταξύ των διαφόρων χριστιανικών φυλών όσον επί τουρκοκρατίας. Το πνεύμα της ιδίας φυλετικής υπάρξεως, όπερ προέκυψεν εις μέσον παρά τισιν εξ αυτών εν τοις καθ' ημάς υπήρξε τωόντι ισχυρότατον κατά τον μέσον αιώνα, οι δε ημέτεροι, πολλάκις μεν κατώρθωσαν τότε να καθυποτάξωσι τας φυλάς εκείνας, αείποτε όμως απήντησαν προσκόμματα δυσυπέρβλητα εις τον εξελληνισμόν αυτών. Αλλ' αι φυλετικαί αύται διακρίσεις ή εξέλιπον ή κατεσιγάσθησαν επί της τουρκοκρατίας. Αι πολυμήχανοι της παπικής έδρας ενέργειαι μόλις ηδυνήθησαν να προσοικειωθώσιν ευαρίθμους τινάς σχετικώς Αρμενίους και Αλβανούς πάντες δε οι λοιποί χριστιανοί της Ανατολής διετέλεσαν πιστοί εις τον οίκουμενικόν θρόνον και ουδέποτε εφαντάσθησαν να αντιπράξωσιν εις την αρχήν και εις τας διατάξεις αυτού. Οπόσον αγογγύστως αυτοί οι Βούλγαροι υπετάσσοντο εις το οικουμενικόν πατριαρχείον μαρτυρείται εκ της προθυμίας μεθ' ης αι αυτοκέφαλοι αρχιεπισκοπαί Αχριδών και Πεκίου υπέκυψαν εις την δικαιοδοσίαν της μεγάλης εκκλησίας επί της πρώτης πατριαρχίας του Σαμουήλ Α', 1764 —1768- οπόσον δε ευχαρίστως και η Υψηλή Πύλη έβλεπεν επεκτεινομένην την δικαιοδοσίαν ταύτην δηλούται εκ της ευκολίας μεθ' ης συνήνεσεν εις την προκειμένην συγχώνευσιν.
Ουδέν λοιπόν δυσυπέρβλητον κώλυμα είχε να απάντηση το πατριαρχείον εις τον δια της εκκλησίας και της εθνικής παιδεύσεως εξελληνισμόν των βορειοτέρων εκείνων του οσμανικού κράτους χωρών. Το πράγμα ήτο ου μόνον απαραίτητον, αλλά και ευκόλον, η δε ευκολία αύτη διήρκεσεν επί 400 περίπου έτη.
Δεν λέγομεν ότι το πατριαρχείον ουδαμώς ενόησε την εντολήν αυτού ταύτην. αλλά βεβαίως δεν επέμεινεν αποχρώντως και επιτηδείως εις την εκπλήρωσιν αυτής, ώςτε καθ' ην στιγμήν προ τινων ενιαυτών ύψωσε πάλιν την κεφαλήν η φυλετική διαίρεσις, οι ετερόφωνοι Βούλγαροι ευρέθησαν πολυαριθμότατοι μεν επέκεινα του Αίμου, ουκ ευάριθμοι δε και εις την βορειοτέραν Θράκην και εις την βορειοτέραν Μακεδονίαν. Τούτο δε είναι ο μέγιστος έλεγχος ον δικαιούμεθα ν' απευθύνωμεν κατά του πατριαρχείου απο της αλώσεως μέχρι των τελευταίων χρόνων. Το καθ' ημάς ηθέλομεν ανεχθή άπαντα τα λοιπά αυτού αμαρτήματα, την θυσίαν των προνομίων, τον εξευτελισμόν, την φιλοχρηματίαν, εάν εφρόντιζε να υπηρετήση το μέγιστον των συμφερόντων εκείνων του Ελληνισμού, αφού είχε προς τούτο και δύναμιν και καιρόν. Αλλά οφείλομεν να ομολογήσωμεν ότι την περί τούτου ευθύνην αυτού μερίζονται, κατά τας δύο πρώτας εκατονταετηρίδας, οι πολιτικοί του έθνους άρχοντες.
(Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος:Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Τόμος όγδοος, Αθήναι 1957, σελ.197-199)
Δεν λέγομεν ότι το πατριαρχείον ουδαμώς ενόησε την εντολήν αυτού ταύτην. αλλά βεβαίως δεν επέμεινεν αποχρώντως και επιτηδείως εις την εκπλήρωσιν αυτής, ώςτε καθ' ην στιγμήν προ τινων ενιαυτών ύψωσε πάλιν την κεφαλήν η φυλετική διαίρεσις, οι ετερόφωνοι Βούλγαροι ευρέθησαν πολυαριθμότατοι μεν επέκεινα του Αίμου, ουκ ευάριθμοι δε και εις την βορειοτέραν Θράκην και εις την βορειοτέραν Μακεδονίαν. Τούτο δε είναι ο μέγιστος έλεγχος ον δικαιούμεθα ν' απευθύνωμεν κατά του πατριαρχείου απο της αλώσεως μέχρι των τελευταίων χρόνων. Το καθ' ημάς ηθέλομεν ανεχθή άπαντα τα λοιπά αυτού αμαρτήματα, την θυσίαν των προνομίων, τον εξευτελισμόν, την φιλοχρηματίαν, εάν εφρόντιζε να υπηρετήση το μέγιστον των συμφερόντων εκείνων του Ελληνισμού, αφού είχε προς τούτο και δύναμιν και καιρόν. Αλλά οφείλομεν να ομολογήσωμεν ότι την περί τούτου ευθύνην αυτού μερίζονται, κατά τας δύο πρώτας εκατονταετηρίδας, οι πολιτικοί του έθνους άρχοντες.
(Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος:Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Τόμος όγδοος, Αθήναι 1957, σελ.197-199)
ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑΣ ΚΕΙΜΕΝΑ:
-O ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙ ΝΑ ΑΝΑΔΕΙΞΕΙ ΤΟ ΦΥΛΕΤΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΩΝ ΑΙΜΑΤΗΡΩΝ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΑΝ ΤΗΝ ΕΚΠΟΡΘΗΣΗ ΤΗΣ ΤΡΙΠΟΛΙΤΣΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ "ΟΠΛΟΦΟΡΟ ΛΑΟ "
-Ο ΛΟΓΟΤΕΧΝΗΣ ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΕΤΣΑΛΗΣ-ΔΙΟΜΗΔΗΣ ΑΝΑΔΕΙΚΝΥΕΙ ΤΟ ΤΡΟΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΟΓΝΩΣΗ ΠΟΥ ΤΟ ΠΑΙΔΟΜΑΖΩΜΑ ΠΡΟΚΑΛΟΥΣΕ ΣΤΗ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΗ ΕΛΛΑΔΑ.
-Ο ΛΟΓΟΤΕΧΝΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΕΡΑΝΘΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΙ ΤΟ ΤΡΑΓΙΚΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ ΑΝΤΡΟΥΤΣΟΥ ... -O ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙ ΝΑ ΑΝΑΔΕΙΞΕΙ ΤΟ ΦΥΛΕΤΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΩΝ ΑΙΜΑΤΗΡΩΝ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΑΝ ΤΗΝ ΕΚΠΟΡΘΗΣΗ ΤΗΣ ΤΡΙΠΟΛΙΤΣΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ "ΟΠΛΟΦΟΡΟ ΛΑΟ "
-Ο ΛΟΓΟΤΕΧΝΗΣ ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΕΤΣΑΛΗΣ-ΔΙΟΜΗΔΗΣ ΑΝΑΔΕΙΚΝΥΕΙ ΤΟ ΤΡΟΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΟΓΝΩΣΗ ΠΟΥ ΤΟ ΠΑΙΔΟΜΑΖΩΜΑ ΠΡΟΚΑΛΟΥΣΕ ΣΤΗ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΗ ΕΛΛΑΔΑ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου