ΡΑΙΗΜΟΝ ΚΑΡΤΙΕ: Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΟΥ ΜΕΡΣ-ΕΛ-ΚΕΜΠΙΡ

Ολόκληρο το μήνα Ιούνιο στην Αγγλία δεν πέφτει ούτε μια βόμβα, τον Ιούλιο η αεροπορική δράση εξακολουθεί να περιορίζεται σε επιθέσεις εναντίον των λιμένων. Ο Χίτλερ αναγγέλλει μερική αποστράτευση του γερμανικού στρατού με τη διάλυση 35 μεραρχιών και διατάσσει να δοθούν εντολές στις διπλωματικές του αντιπρο­σωπείες να μην αποκρούουν κρούσεις Βρεταννών πρακτό­ρων. Οι συζητήσεις του με το φιλικό του περιβάλλον περιστρέφονται όλες γύρω στο ίδιο θέμα : οι Άγγλοι θα διαπραγματευθούν, η εκστρατεία στη Δύση ετελείωσε.
Ακριβώς τότε ένα δραματικό γεγονός, η καταστροφή μέρους του γαλλικού στόλου, έρχεται να διακήρυξη με έμ­φαση την απόφαση της Αγγλίας να συνέχιση τον πόλεμο με όλα τα μέσα.
Αυτόν τον γαλλικό στόλο, πού είχε γίνει εφιάλτης για τους Άγγλους, το γαλλικό Ναυαρχείο τον είχε απομακρύ­νει όσο μπορούσε περισσότερο από τα μητροπολιτικά ύ­δατα. Ένα σημαντικό τμήμα του, 2 θωρηκτά, 8 αντιτορπιλλικά, το πολύ μεγάλο υποβρύχιο «Συρκούφ», περίπου 200 βοηθητικά σκάφη βρίσκονται στ' αγγλικά λιμάνια. Ένα άλλο τμήμα, 1 θωρηκτό και 4 καταδρομικά υπό τας διαταγάς του ναυάρχου Γκοντφρουά είναι αγκυροβολη­μένα στην Αλεξάνδρεια' 1 αεροπλανοφόρο και 2 θωρη­κτά βρίσκονται στις Αντίλλες. Τα δύο μεγάλα πολεμικά των 35.000 τόννων, που η κατασκευή τους τέλειωνε και βρίσκονταν σε κατάσταση πλεύσεως, δραπέτευσαν από τα ναυπηγεία τη στιγμή που οι Γερμανοί έμπαιναν στη Βρετάνη, όμως το Ζαν - Μπαρ . σκάφος χωρίς εξοπλισμό ακόμα, δεν έφτασε παρά στην Καζαμπλάνκα, ενώ το «Ρισελιέ». εφοδιασμένο ήδη με τα πυροβόλα του των 15 ιντσών, είχε φτάσει στο Ντακάρ. Επτά καταδρομικά σταθμεύουν στο Αλγέρι και αυτό που αποκαλείται δύναμις επιδρομών, δηλαδή η ισχυρότερη μοίρα, βρίσκεται στο λιμάνι του Μερς ελ Κεμπίρ. Είναι εκεί τα θωρηκτά «Βρετάνη» και «Προβηγκία» το μεταγωγικό αεροπλάνων «Κομμαντάν Τεστ» ,6 αντιτορπιλλικά της κλάσεως του «Τερίμπλ», τέλος τα πολύτιμα θωρηκτά μάχης «Δουνκέρκη» και «Στρασβούργο» . Αυτά κυρίως τα σκάφη δικαιολογούν τις αγγλικές ανησυχίες. Αν η Γερμανία κατόρθωνε να τα πρόσθεση στο "Σάνχορστ " και το "Γκνάιζεναου θα διέθετε τότε μία μάχιμη δύναμη ή μία πειρατική ομάδα , εναντίον της οποίας θα έπρεπε να χρησιμοποιηθή το σύνολο του αγγλικού στόλου. Το άρθρο 7 της ανακωχής και ο όρκος του ναυάρχου Νταρλάν είναι οι μόνες εγγυήσεις, πού προστατεύουν τη Μεγάλη Βρεταννία εναντίον αυτού του κινδύνου.

Οι συνθήκες μέσα στις οποίες αποφασίσθηκε η επιχείρησις «Καταπέλτης», που απέβλεπε στο να τεθή εκτός μάχης ο γαλλικός στόλος παραμένουν σκοτεινές.Το αγγλικό Ναυαρχείο ήταν της γνώμης να μην εκτελεσθή . Ο Τσώρτσιλ όμως την επέβαλε.. Φαίνεται πώς οί στρατιωτικοί λόγοι επηρέασαν λιγότερο την απόφασή του. Κυρίως ήταν η επιθυμία να αποδείξη με μια τραγική χειρονομία τη θέληση της Αγγλίας να πολεμήση απεγνωσμένα. «Πέρα για πέρα αγγλικός τρόπος» θα πη ο έντιμος ιστορικός του Βισύ Ρομπέρ Αρόν , «να καις τα σκάφη σου θυσιάζοντας τα σκάφη των άλλων». Στα απομνημονεύματά του ο Τσώρσιλ συγκρίνει τον εαυτό του με τον Δαντόν: «Τί χρειάζεται ; Τόλμη. Οι συνασπισμένοι βασιλείς μας απειλούν ας τους απαντήσουμε ρίχνοντας τους, ένα βασιλικό κεφάλι....»

Η αναλογία ανάμεσα στις δυο αυτές περιπτώσεις δεν είναι φανερή και στο σύνολό τους , τ' αποτελέσματα της επιχειρήσεως «Καταπέλτης» υπήρξαν αποτρόπαια. Ήταν όμως μια επίδειξη ενεργητικότητος και εδημιούργησε τις εντυπώσεις, που είχε ελπίσει ο εμπνευστής της. 

Στην Αγγλία η επιχείρηση «Καταπέλτης» εξελίχθηκε χωρίς δυσκολία. Τα γαλλικά πληρώματα πιάστηκαν στον ύπνο και οι απώλειες περιορίσθηκαν, σε- έναν Άγγλο νεκρό και μερικούς τραυματίες. Στην Αλεξάνδρεια ο ναύαρχος Γκοντφρουά δέχθηκε να εξουδετερωθούν τα σκάφη του, που σκούριαζαν μέσα στον όρμο, χωρίς μαζούτ και με τα ουραία των πυροβόλων τους αφημένα στην ξηρά. Στο Ντακάρ το «Ρισελιέ» έπαθε ζημιές, όμως δεν αχρηστεύθηκε. 

Στο Μερς ελ - Κεμπίρ η τραγωδία έφθασε ως τη φρικτή λύση της. 

Σύμφωνα με τους όρους της ανακωχής η δύναμις των καταδρομικών προχωρούσε στο έργον του παροπλισμού της. Τα πέντε μεγάλα πολεμικά βρίσκονταν αγκυροβολημένα δίπλα - δίπλα στο μισοτελειωμένο λιμενοβραχίονα. Τα έξι αντιτορπιλλικά βρίσκονται στην άλλη πλευρά του κόλπου κάτω από τον υψηλό λόφο που δέσποζε πάνω στο λιμάνι. Οι φωτιές στα καζάνια ήταν σβησμένες και τα πληρώματα απασχολημένα με την μεταφορά των πυρομαχικών στην ξηρά. 

Η δύναμις «Η» υπό την διοίκηση του ναυάρχου Σόμερσβιλ εμφανίσθηκε στις 3 Ιουλίου, ώρα 7 το πρωί. Περιελάμβανε 1 καταδρομικό μάχης, 2 θωρηκτά και 1 αεροπλανοφόρο. Άρχισε να ποντίζη νάρκες στον δίαυλο, ύστερα ένα τελεσίγραφο δόθηκε στο ναύαρχο Ζανσούλ από τον πλοίαρχο Σ. Χόλλαντ. Το έγγραφο αυτό διατύπωνε ορισμένες προτάσεις με το δικαίωμα εκλογής: 

1) να φύγουν τα σκάφη μαζί μέ την αγγλική μοίρα, για να συνεχίσουν τον αγώνα εναντίον της Γερμανίας και της Ιταλίας' 

2) να κατευθυνθούν σ' ένα λιμένα του Ηνωμένου Βασιλείου με περιορισμένο πλήρωμα και υπό βρεταννικό έλεγχο' 

3) να καταφύγουν στις Αντίλλες, όπου τα γαλλικά πολεμικά θα μπορούσαν να τεθούν υπό τον έλεγχο των Ηνωμένων Πολιτειών ως το τέλος των εχθροπραξιών' 

4) να αυτοβυθιστούν τα σκάφη' 

5) να απορριφθούν όλες οι προηγούμενες λύσεις και στην περίπτωση αυτή ο Άγγλος ναύαρχος γνωστοποιεί πως έχει τα αναγκαία μέσα και την εξουσιοδότηση να καταστρέψη τα γαλλικά πολεμικά σκάφη. Στον Γάλλο ναύαρχο εδόθη μια προθεσμία έξι ωρών για να κάνη την εκλογή του. 

«Ήμουν προτεστάντης κι αγγλόφιλος » θα γράψη αργότερα ο Ζανσούλ «η προσωπική μου αντίδραση ήταν να φύγουμε με τους Άγγλους». Είχε όμως επίγνωση πως αυτό θα προκαλούσε την καταγγελία της ανακωχής και την κατοχή της Βορείου Αφρικής. Απάντησε στον Σόμερβιλ, πως θα αντέτασσε βία στη βία. Όταν δόθηκε η διαταγή ν' ανάψουν οι μηχανές, τα πληρώματα χειροκρότησαν πιστεύοντας πως ξαναμπαίνουν στη μάχη εναντίον των Γερμανών. 

Δέκα μέρες μετά την ανακωχή οι επικοινωνίες  βρίσκονταν ακόμα σε πλήρη αποδιοργάνωση. Ο Νταρλάν είχε αποσύρει τον πρότυπο σταθμό διοικήσεως του, που είχε εγκαταστήσει στο Μαινταινόν, κοντά στο Παρίσι , πρώτα στο Ρουαγιάν κι έπειτα είχε μεταφέρει τα υπολείμματα του ναυαρχείου του στο Νεράκ μικρή πόλη των Πυρηναίων, όπου η αδελφή του είχε ένα κτήμα κατάλληλο για προσωρινό άσυλο. Ο Ζανσούλ περιορίσθηκε να στείλη ένα σύντομο μήνυμα, όπου χωρίς να αναφέρη τις άλλες προτάσεις , γνωστοποιούσε, ότι ισχυρή αγγλική ναυτική δύναμη του είχε δώσει προθεσμία έξη ωρών για να αυτοβυθισθή και ότι είχε την πρόθεση ν΄ αντιτάξη βία.

Μια απάντηση, που δεν την περίμενε, του ήρθε πέντε λε­πτά πριν από τον πρώτο κανονιοβολισμό: τo γαλλικό Ναυαρχείο επιδοκίμαζε τη στάση του και τον διέτασσε ν' απόρριψη τo τελεσίγραφο. 

Το «Βρετάνη» χτυπημένο από την πρώτη ομοβροντία,
τινάχτηκε στον αέρα. 

Μια στιγμή πριν ο Ζανσούλ είχε πιστέψει, πως θ' απ­έφευγε την τραγωδία. Είχε αναλάβει την ευθύνη να δείξη στον Χόλλαντ τις μυστικές εντολές, με τις όποιες ήταν εφοδιασμένος κάθε διοικητής γαλλικού πολεμικού. Ο ναύαρχος Νταρλάν υπενθύμιζε, πως το μόνιμο καθήκον ενός διοικητού ήταν να προτίμηση να καταστρέψη το πλοίο του, παρά να το αφήση να πέση σε ξένα χέρια. Ο Χόλλαντ, ένας γαλλόφιλος αξιωματικός με γαλλική μόρ­φωση, που η αποστολή του τον έκανε να νιώθη σπαραγμό, έτρεξε να συναντήση τον Σόμερβιλ. Ο Σόμερβιλ έσπευσε να πληροφορήση το Λονδίνο, πως κατείχε την απόδειξη, ότι τα γαλλικά πολεμικά δεν κινδυνεύουν να αιχμαλωτισθούν από τον εχθρό. Οι λόρδοι του Ναυαρχείου με τη σειρά τους φάνηκαν διατεθειμένοι να δεχθούν τη γαλλική υπόσχεση. Όμως ο Τσώρτσιλ ήθελε «το βασιλι­κό κεφάλι του». Στις 4 και 26 το απόγευμα ο Σόμερβιλ έλαβε το συνοπτικό μήνυμα του Τσώρτσιλ : «Οι Γάλλοι πρέπει να αυτοβυθισθούν ή πρέπει να τους βυθίσετε πριν να νυχτώση».
Λίγο πριν τις 5 και μισή ο πλοίαρχος Χόλλαντ εγ­κατέλειψε το «Δουνκέρκη» μεταφέροντας στο ναύαρχο του την τελευταία γαλλική άρνηση. Όταν πέρασε μπροστά από το «Βρετάνη», ο αξιωματικός επιφυλακής, που δεν θα ζούσε παρά μερικές στιγμές ακόμα, του απέδωσε τιμές. Οι κανονιοβολισμοί άρχισαν στις 17 και 54'.[2]  Τα γαλλικά πολεμικά, που δεν είχαν σηκώσει τις άγκυρες, ήταν ακίνητοι στόχοι. Το «Στρασβούργο», καθώς και τα αντιτορπιλλικά « Τερίμπλ », «

Ναύαρχος Ζανσούλ

Τίγρης » και « Βολτά » αποσπάσθηκαν από τις άγκυρες τους και βγήκαν στο πέ­λαγος περνώντας ανάμεσα από τις νάρκες, που είχαν ποντίσει οι Άγγλοι, τις ομοβροντίες που τα επλαισίωσαν και τα αεροπλάνα που τα κατεδίωξαν. Το «Δουνκέρκη», επιχειρώντας τον ίδιο ελιγμό, απέτυχε, αφού έριξε 40 οβίδες εναντίον του «Χουντ». Το «Προβηγκία», βαριά χτυπημένο, έπεσε στην ακτή βάλλοντας με όλα τα πυροβόλα του. Μια οβίδα των 15 κατέστρεψε το αντιτορπιλλικό «Μογκαντόρ». Το «Βρετάνη» τέλος, χτυπημένο από την πρώτη ομοβροντία, τινάχτηκε στον αέρα. Οι βολές των πυροβόλων σταμάτησαν, όταν ο ναύαρχος Ζανσούλ έδωσε σήμα, ότι όλα τα πολεμικά του ήταν εκτός μάχης. Την άλλη μέρα ωστόσο με διαταγή του Λονδίνου τρία κύματα τορπιλλοβόλων αεροπλάνων δοκίμασαν μάταια ν' αποτελειώσουν το «Δουνκέρκη», πού είχε πάθει ελαφρές ζημιές. Πρόσθεσαν στη δράση τους και τον περιττό πολυβολισμό των βενζινακάτων, πού ήταν φορτωμένες ναύτες, ανεβάζοντας τούς νεκρούς τού Μερς-ελ-Κεμπίρ σε 1297, από τους οποίους 977 μόνο απ' το «Βρετάνη».[3]
Θα μπορούσε αυτή η απρόκλητη επίθεση να προκαλέση πόλεμο μεταξύ Γαλλίας και Αγγλίας. Προς στιγμήν ο ωροδείκτης της μοίρας δίστασε. Ο Νταρλάν δήλωσε : «Προδόθηκα από τους εν όπλοις συντρόφους μου' δεν πίστεψαν στο λόγο, που τους είχα δώσει». Με διαταγή του τα πολεμικά διακόπτουν τη διαδικασία παροπλισμού τους. Διατάσσεται γενική αντεπίθεση με το «Στρασβούργο» και τα θωρηκτά του Αλγερίου. Αποφασίζεται ο αεροπορικός βομβαρδισμός του Γιβραλτάρ. Ο υπουργός των Εξωτε­ρικών Πωλ Μπωντουέν κατορθώνει να αναβληθούν τα πολεμοχαρή αυτά μέτρα και περιορίζει την αντίδραση στη διακοπή των ανύπαρκτων πια διπλωματικών σχέσεων. Όμως η μνησικακία του γαλλικού Ναυτικού και του γαλλικού έθνους θ' αργήσουν να σβήσουν. 

Υποσημειώσεις:
[1] Κι' όμως ποτέ δεν είχε καθαρά αποδειχθεί ότι ο γαλλικός στόλος είχε εκδηλώσει εχθρικές διαθέσεις ενάντια στον βρεταννικό. Απ' την πρώτη στιγμή που έφτασα στο Λονδίνο, είχα βεβαιώσει .γι' αυτό την αγγλική κυβέρνηση καθώς και το ναυαρ­χείο. Ακόμη, είναι βέβαιο πως ο Νταρλάν, ανεξάρτητα από κάθε κίνητρο που θα του υπαγόρευε το εθνικό συμφέρον, δεν θα πήγαινε ποτέ από μόνος του να παρα­δοθεί στους Γερμανούς' και ο στόλος το ίδιο, όσο βρισκόταν κάτω απ' την διοί­κηση του. Στο βάθος, αν ο Νταρλάν κι' οι αξιωματικοί του, αρνήθηκαν να δε­χθούν τον υπέροχο ρόλο πού τους πρόσφεραν τα γεγονότα και να γίνουν η απώτατη ενίσχυση της Γαλλίας, τότε που, σε αντίθεση με τον στρατό, ο στόλος βρι­σκόταν ανέπαφος, τόκαναν μόνο και μόνο επειδή πίστευαν ότι θα περισώσουν τα πλοία τους, Ο λόρδος Λοϋντ, ο Άγγλος υπουργός Αποικιών κι΄ ο σερ Ντάντλεϋ Πάουντ, πρώτος λόρδος του Ναυαρχείου, ήρθαν στο Μπορντώ στις 16 Ιουνίου και πέτυχαν να τους δώσει ο Νταρλάν τον λόγο της τιμής του ότι τα πλοία του δεν θα παραδοθούν. Ο Πεταίν κι' ο Μπωντουέν, απ' την μεριά τους, είχαν δώσει κι'αυτοί ρητή υπόσχεση. Τέλος, αντίθετα με όσα πίστευαν στην αρχή οι αγγλοαμερικανικές υπηρεσίες, οι όροι της. συνθηκολόγησης δεν ανέφεραν καμιά άμεση επέμ­βαση των Γερμανών στο γαλλικό στόλο.
Πρέπει να παραδεχθούμε ωστόσο ότι, μπροστά στην συνθηκολόγηση των κυβερνητών του Μπορντώ και στις προοπτικές των μελλοντικών τους υποχρεώσεων, η Αγγλία μπορούσε πολύ καλά ν' αμφιβάλλει σχετικά με το ότι ο εχθρός δεν θα επιχειρούσε μια μέρα να γίνει κύριος του στόλου μας. Παρ' όλο τον πόνο και την αγανάκτηση, που είχε πλημμυρίσει εμένα και τους συντρόφους μου, μετά το δράμα του Μερ έλ Κεμπίρ, από την συμπεριφορά των Άγγλων κι' απ' τον τρόπο που πανηγύριζαν, έκρινα πώς ή σωτηρία-της Γαλλίας ήταν πάνω απ' όλα, ακόμη κι' απ! την τύχη των πλοίων της και πως το καθήκον μου εξακολουθούσε νάναι πάντα ή συνέχιση του αγώνα.(Σαρλ Ντε Γκωλ: Απομνημονεύματα Τόμος Α σελ 108-9)

[2] H πρώτη oμοβροντία σκάει πάνω στhν προβλήτα στις 4.57'. Σκοτώνει πολύν κόσμο και κάνει σκόνη τo φάρο. Ήταν πολύ κοντή για το «Δουνκέρκη». Αλλά η δεύτερη πέφτει πάνω στα πλοία. 

Οι Άγγλοι έπιασαν από την άλλη μεριά του ακρωτηρίου του Μερς ελ - Κεμπίρ. Όλη μέρα είχαν το καιρό να τηλεμετρήσουν, να κάνουν αναγνωρίσεις, να διαλέξουν τους στόχους τους. Τώρα είναι αθέατοι κρυμμένοι πίσω από μια γλώσσα γης. 

Οι Γάλλοι αγκυροβολημένοι είναι πιασμένοι σέ ποντικοπαγίδα. Δε θέλησαν να σαλέψουν ως τώρα, αλλά στο εξής πρέπει να ξεκινήσουν και νά βγουν στ' ανοιχτά. Αλλιώς δεν μπορεί να γίνει μάχη. 

Πρώτα πρώτα, δeν βλέπουν τον εχθρό, υστέρα δεν γίνε­ται με το δευτερότερο πυροβολικό τους συγκεντρωμένο στην πλώρη, να απαντήσουν στα 24 πυροβόλα των 380 των αγγλικών θωρηκτών. 

Από τα πρώτα δευτερόλεπτα, τόννοι και τόννοι εκρηκτι­κών υλών ξεχύνονται πάνω στον ασάλευτο άτυχο στόλο. Ρί­χνουν ωστόσο, τα γαλλικά καράβια ενώ προσπαθούν να αποπλεύσουν. 

Μονομιάς, το «Βρετάνη» έχει βληθεί ανεπανόρθωτα. Χτυπη­μένο στην πρύμνη, παίρνει φωτιά και η πυρκαγιά απλώνεται γρήγορα στην πλώρη και στα ύφαλα που ξερνούν έναν μαύρο καπνό. Το καράβι χτυπιέται ακόμα, αρχίζει να βουλιάζει. 

Κ' υστέρα, ξαφνικά, δεσπόζοντας πάνω άπ' όλο τον πάταγο, μια τεράστια καταπόρφυρη έκρηξη σκοτώνει 1.000 από τους 1.200 ναύτες του πληρώματος και στέλνει το καράβι στο βυθό ανάποδα. 

Το «Δουνκέρκη» άρπαξε απ' την πρώτη στιγμή μια μεγάλη οβίδα. Όχι σοβαρή ζημιά. Αλλά δέχεται άλλες τρεις, που σκοτώνουν πολλούς, παραλύουν τον πυργίσκο, και προπαντός κόβουν τα ηλεκτρικά καλώδια. 

Το «Δουνκέρκη» τρέχει με.την ταχύτητα πού άρχιζε να παίρνει και πάει να εξοκείλλει στο βάθος του κόλπου. 

Το «Προβάνς» κατάφερε να απομακρυνθεί από την προβλήτα. Αρχίζει να ρίχνει, αλλά η σκόπευση του, μοναδικό μέρος του καραβιού απ' όπου φαίνεται ο εχθρός, σε λίγο αχρηστεύεται. 

Ύστερα έρχονται κι άλλες αγγλικές οβίδες, που ανάβουν πυρκαγιές και ανοίγουν ένα σοβαρό ρήγμα στα ύφαλα. 

Με τη σειρά του, το «Προβάνς» θα εξοκείλλει κι' αυτό, με 200 νεκρούς. 

Το «Στρασβούργο», κατάφερε να φύγει. Τα πληρώματα των 82 άλλων καραβιών το βλέπουν σε λίγο να περνάει το πέρασμα. Δεν προσέκρουσε στις νάρκες. Από θαύμα. 

Η ισχυρή και μεγαλόπρεπη σιλουέτα του κατευθύνεται προς το πέλαγος συνοδευόμενη από πέντε αντιτορπιλλικά. 

Το έκτο, το «Μογκαντόρ», θαυμάσιο σκάφος εντελώς πρόσφατο, χτυπήθηκε σοβαρά τη στιγμή που πήγαινε να βγει από τον όρμο. Όλο το πίσω μέρος του εξαφανίστηκε. 

Αλλά το «Στρασβούργο» έφυγε. Αφού πολεμήσει με τα αγγλικά θωρηκτά, που κρύβονται πίσω από ένα προπέτασμα καπνού, θα κατορθώσει να φτάσει στην Τουλόν με άθικτα τα αντιτορπιλλικά, που τους καλύπτει την υποχώρηση. 

Το «Χουντ» καταδιώκει πραγματικά τούς Γάλλους περισσότερο από μια ώρα. 

Στις 5.10', ό Ζανσούλ αναγγέλλει με σήμα: 

«Όλα μου τα πλοία εκτός μάχης. Σας ζητώ να σταματή­σετε το πυρ». 

Ο Σόμερβιλ απαντα: 

«Υψώσατε το κατάλληλο σήμα (ήταν μια τετράγωνη λευκή σημαία)». 

Ψάχνοντας καλά, για ν' αποφύγουν τη λευκή σημαία, οι Γάλλοι βρίσκουν ένα κρεβατοσκέπασμα μπεζ ανοιχτό με μπλε γραμμές. 

Ο στόλος του Ατλαντικού, με την επωνυμία «Επιδρομική Δύναμη», τέλειωσε τις μέρες του. Δεν θα μπορέσει ποτέ πια να φτάσει στη Μαρτινίκα. Μαζί του, 1.297 ναυτικοί σκοτώθηκαν και 351 τραυματίστηκαν. (Κλωντ ντε Σαμπαλιέ: Η τραγωδία του γαλλικού στόλου  στο Μερς ελ Κεμπίρ.)
[3] Η ανακοίνωση του Βρετανικού Υπουργείου Πληροφοριών που εκδόθηκε το μεσημέρι της επομένης αναφέρει σχετικά: 
Ως γνωστόν η γαλλική κυβέρνησις, βασιζομένη εις τας υποσχέσεις της Γερμανίας  και της Ιταλίας  ότι ο γαλλικός στόλος δεν θα χρησιμοποιηθή κατά της Αγγλίας ανέλαβε δια των όρων της ανακωχής να επιτρέψη όπως ο γαλλικός στόλος  περιέλθη εις χείρας του εχθρού.

Η κυβέρνησις της Α, Μεγαλειότητος απολέσασα πάσαν εμπιστοσύνην εις τας υποσχέσεις της Γερμανίας και Ιταλίας ενόμισε ότι ήτο υποχρεωμένη όχι μόνον χάριν των ιδικών της συμφερόντων, αλλά και επί τη ελπίδι της αποκαταστάσεως της ακεραιότητος της Γαλλίας  και προτού είναι πολύ αργά,όπως  μη χρησιμοποιηθή ο γαλλικός στόλος εναντίον της υπό του κοινού εχθρού. Επί τω σκοπώ τούτω μέτρα ελήφθησαν όπως από της πρωίας της 4ης Ιουλίου συγκεντρωθούν  όλα τα γαλλικά πολεμικά τα ευρισκόμενα εις αγγλικούς λιμένας  υπό τον αγγλικόν έλεγχον. Η επιχείρησις αύτη διεξήχθη επιτυχώς. Μόνον δύο θύματα εσημειώθησαν λόγω παρανοήσεως.Ταυτοχρόνως τα γαλλικά σκάφη τα ευρισκόμενα  εις τους λιμένας  της Β.Αφρικής ετέθησαν υπό συνθήκας τοιαύτας , ώστε να μη περιέλθουν  εις χείρας εχθρού. Εις τον διοικούντα τα πλοία ταύτα αξιωματικόν εδόθη η εξήγησις , ότι εάν οι όροι αυτής δεν εγένοντο δεκτοί , η Μεγάλη Βρεττανία  είναι έτοιμη να λάβη όλα τα μέτρα όπως ουδέν εκτων σκαφών αυτών χρησιμοποιηθή εναντίον της μέχρι τέλους του πολέμου. Η κυβέρνησις της Μεγ. Βρεττανίας  ήλπιζεν , ότι οι όροι ούτοι  θα εγίνοντο δεκτοί. Επειδή όμως ο Γάλλος Ναύαρχος του Οράν ηρνήθη ν' αποδεχθή τους προταθέντας όρους εδέησε να γίνη ενέργεια κατά των γαλλικών σκαφών των ευρισκομένων εις τον εν λόγω λιμένα."(Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 5/7/40)

Σχετικά:
1.Ο ΤΣΟΡΤΣΙΛ ΥΠΕΡΑΣΠΙΖΕΤΑΙ ΤΟΥΣ ΧΕΙΡΙΣΜΟΥΣ ΠΟΥ ΟΔΗΓΗΣΑΝ ΣΤΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΟΥ ΜΕΡΣ ΕΛ ΚΕΡΙΜΠ ΚΑΙ Η ΒΟΥΛΗ ΤΟΝ ΕΠΙΔΟΚΙΜΑΖΕΙ.
2. ΣΑΡΛ ΝΤΕ ΓΚΩΛ: ΜΕΡΣ ΕΛ ΚΕΜΠΙΡ .ΝΤΡΟΠΙΑΣΜΕΝΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ Η ΝΑΥΤΙΚΗ ΝΙΚΗ;