ΓΡΗΓ. ΚΑΣΙΜΑΤΗ:Ο ΧΙΤΛΕΡΙΣMΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟΝ

ΜΑΘΗΜΑ ΥΠΟ ΤΟΥ ΥΦΗΓΗΤΟΥ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΕΙΣ ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΝ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ κ ΓΡΗΓ. ΚΑΣΙΜΑΤΗ

Ένας νέος τόνος ήχησαν εις το συνέδριον των Γερμανών νομικών που συνήλθεν εις την Λειψίαν την 30 παρελθόντος Σεπτεμβρίου. Το συνέδριον αυτό διήρκεσε τέσσαρας ημέρας, κατά το διάστημα δε των εργασιών του πνευματικοί και  πολιτικοί ηγέται της σημερινής Γερμανίας εύρον την ευκαιρίαν να διαμορφώσουν και να διατυπώσουν τας αντιλήψεις των επί της εννοίας του δικαίου. Των αντιλήψεων αυτών υποτίθεται ότι θα καταστή θεωρητικός μεν φορεύς και ερμηνευτής η ιδρυθείσα ήδη Ακαδημία του γερμανικού δικαίου, πρακτικός δε εφαρμοστής η ουσιαστικώς παντοδύναμος εθνικοσοσιαλιστική κυβέρνησις του Βερολίνου. Δια την τελευταίαν δε αυτήν λεπτομέρειαν αι συζητήσεις και αι αποφάσεις του συνεδρίου αποκτούν εξαιρετικήν σοβαρότητα και επιβάλλουν την διατύπωσιν ωρι-σμένων παρατηρήσεων.

Το δίκαιον ως φαινόμενον κοινωνικόν διαμορφούμενον από παράγοντας ευρισκομένους μέσα εις την κοινωνίαν κάθε εποχής, αντανακλά μοιραίως την κοινωνικήν κατάστασιν και τον πολιτισμόν μέσα εις τον οποίον εξεκολάφθη. Ό,τι δε κατηγορείται πολλάκις, και ιδίως εις τας εποχάς των αποτόμων κοινωνικών μεταβολών, εις το δίκαιον, είνε ακριβώς ότι προσαρμόζεται με κάποιαν βραδύτητα εις τας νέας κοινωνικάς και πολιτιστικάς συνθήκας και ότι  εμπνέεται εις το βάθος από ένα δυσκίνητον συντηρητισμόν, που εκδηλούται κυρίως εις την προσπάθειαν της υπαγωγής των νέων συνθηκών εις τα καλούπια του παρελθόντος. Με την προσπάθειάν του όμως αυτήν, το δίκαιον δεν κατορθώνει  σχεδόν πάντοτε παρά να διοχετεύη εις τους νέους θεσμούς τα πλέον εξειλιγμένα στοιχεία των παλαιών νομικών σχηματισμών, ενώ συγχρόνως διαπλάσσει εκ νέου τους θεσμούς του, εις τρόπον ώστε πολλάκις κάτω από το ίδιον όνομα να  απαντώνται εις δύο διαφορετικάς εποχάς δύο εντελώς διάφοροι νομικαί  έννοιαι.

Το Λαϊκόν Πανεπιστήμιον 
της  "ΒΡΑΔΥΝΗΣ"
ΤΕΥΧΟΣ ΠΕΜΠΤΟΝ
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ1933-
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1934

Το σημερινόν δίκαιον είνε, εις όλας τας χώρας, το απαύγασμα των σημερινών κοινωνικών αντιλήψεων περί των θεσμών του και η εικών της σημερινής κοινωνικής συνθέσεως και του σημερινού πολιτισμού κάθε τόπου.
 Αλλά το μέγα απόκτημα της εποχής μας είνε η κολοσσιαία πνευματική και πολιτιστική αλληλεπίδρασις των διαφόρων χωρών και η διαμόρφωσις ενός τρόπου του κοινωνικώς ζην ομοιομόρφου εις τας γενικάς του γραμμάς, εις όλα σχεδόν τα σημεία του σημερινού πολιτισμένου κόσμου. Εκτός μόνον των ολίγων μακρυνών χωρών που δια διαφόρους λόγους έμειναν ακόμη κλεισμένες εις την επίδρασιν αυτήν και εκείνων που ηθέλησαν, όπως η Ρωσσία, να βιάσουν προς ωρισμένας κατευθύνσεις την κοινωνικήν εξέλιξιν και να δημιουργήσουν έτσι ένα ηθικόν και κοινωνικόν  κόσμον, κατά θεωρίαν τουλάχιστον, ξεχωριστόν. Συνέπεια όμως αναπόφευκτος της εντόνου αυτής αλληλεπιδράσεως των διαφόρων πολιτισμών είνε και η παρατηρουμένη ομοιομορφία του δικαίου των σημερινών κρατών, που δεν παραλάσσει,  παρά μόνον εις λεπτομερείας, σοβαράς μεν αναμφιβόλως, αλλά που πάντως δεν μπορούν να χαλάσουν την γενικήν εντύπωσιν ότι αι βάσεις είνε παντού αι ίδιαι.

Ας σημειωθή ότι η ομοιομορφία αυτή δεν παρατηρείται μόνον εις τας χώρας των οποίων  τα δίκαια προέρχονται αμέσως ή εμμέσως από την μεγάλην νομικήν πηγήν του Ρωμαϊκού δικαίου, όπως είνε αι χώραι της ηπειρωτικής Ευρώπης. Και εκεί όπου η επίδρασις του Ρωμαϊκού δικαίου δεν υπήρξε σοβαρά εις την αρχικήν διαμόρφωσιν του δικαίου, όπως εις την Αγγλίαν π.χ., δεν παύουν παρά τας λεπτομερειακάς και _ επιφάνειακάς διαφοράς, οι ισχύοντες θεσμοί οι στηριζόμενοι επί της equity να απολήγουν εις το βάθος εις τα ίδια αποτελέσματα, εις τα οποία καταλήγουν και οι θεσμοί της άλλης Ευρώπης που στηρίζονται εις την σύγχρονον κοι-νωνικήν διαμόρφωσιν αναλόγων αρχών όπως αι ρωμαϊκαί equitus και  bona fides.

Ακριβώς δε η ομοιομορφία αυτή, την οποίαν κατέστησεν εμφανή η σύγχρονος ανάπτυξις της επιστήμης του συγκριτικού δικαίου, προεκάλεσεν ως φυσικήν συνέπειαν της εκδήλου κοινωνικής τάσεως της παγκοσμίου επικοινωνίας, την κίνησιν προς ενοποίησιν του δικαίου όλων των κρατών, και ιδίως του ίδιωτικού και του ποινικού δικαίου, της οποίας νεώτερος κλάδος είνε η κίνησις προς ενοποίησιν του βαλκανικού δικαίου που συνεχίζεται είς τάς βαλκανικάς διασκέψεις ως επιστημονική προσπάθεια παράλληλος προς την προσπάθειαν της πολιτικής και οικονομικής προσεγγίσεως.

Η ενοποίησις του δικαίου όλων των χωρών, ο νομικός διεθνισμός όπως  θα  ημπορούσε να ονομασθή αποβλέπει εις την βαθμιαίαν εξομάλυνσιν των λεπτομερειακών διαφορών που υφίστανται μεταξύ των διαφόρων δικαίων, μέσα εις το πλαίσιον πάντοτε των παραδόσεων και των συνηθειών κάθε  λαού. Διευκολύνεται από την διαρκώς εντεινομένην επικοινωνίαν και εκπολιτιστικήν αλληλεπίδρασιν των λαών που αίρει σιγά-σιγά τας κοινωνικάς διαφοράς. Αλλά και διευκολύνει την αλληλεπίδρασιν αυτήν  δια των συνεχών προσπαθειών και της διαρκούς επικοινωνίας των ασχολουμένων με την ενοποίησιν, και δια των αποτελεσμάτων εις τα οποία πολλάκις καταλήγει. Παράδειγμα τοιούτων αποτελεσμάτων είνε αι διάφοροι διεθνείς συμβάσεις, δπως π.χ. αι περί συναλλαγματικών και γραμματίων εις διαταγήν συμβάσεις της Γενεύης του 1930 που εκυρώθησαν ήδη από αρκετά κράτη και που αποβλέπουν εις την ομοιομορφοποίησιν των κανόνων εσωτερικού δικαίου επί των συναλλαγματικών και των γραμματίων είς διαταγήν.

Εις την προσπάθειαν του αυτήν ο νομικός διεθνισμός δεν παραβλέπει την  πραγματικότητα. Και η πραγματικότης είνε ότι υπάρχουν διάφοροι λαοί και διάφορα έθνη με διαφορετικήν νοοτροπίαν και διαφορετικάς επιδιώξεις. Δεν αναμιγνύεται εις αυτάς. Αποβλέπει απλώς εις την διευκόλυνσιν της προσαρμογής του δικαίου προς την σημερινήν διεθνή κοινωνικήν πραγματικότητα και δεν έχει τίποτε το ουτοπιστικόν εις την προσπάθειαν του.

Απέναντι του νομικού αυτού διεθνισμού, ορθούται από τίνος το νεφέλωμα ενός νομικού εθνικισμού, του οποίου οι πρώτοι σχηματισμοί διεγράφησαν εις  τον ορίζοντα με το συνέδριον των Γερμανών νομικών. Ο επίτροπος  επί της Δικαιοσύνης κ. Frank εδήλωσε πράγματι εις το συνέδριον αυτό την 30ήν Σεπτεμβρίου ε.ε.: «Το δίκαιον είνε η εκδήλωσις της ικανότητος ενός λαού να ρυθμίζη τας παγκοσμίους υποθέσεις του με νόμους παγκοσμίους που δεσμεύουν όλον τον κόσμον!» Σαφέστερον εξεφράσθη ο κυβερνητικός σύμβουλος Schraut εις την ομιλίαν του περί του λαού, του κράτους και του Δικαίου. Το δίκαιον, κατά τους εθνικοσοσιαλιστάς, είπε, δέν είνε έννοια περικλείουσα ολόκληρον την ανθρωπότητα. Εξαρτάται από την στάσιν της Γερμανίας, στάσιν που θα καθορίση το αίμα της. Έχει ως προϋπόθεσιν την φυλήν. Ημπορούν συνεπώς να υπάρχουν δίκαια των διαφόρων λαών, αλλ' εν δίκαιον ισχύον δι' όλους τους λαούς του κόσμου αποτελεί ουτοπίαν! Τας αυτάς τέλος, διαπιστώσεις επανέλαβε κηρύσσων  την λήξιν των εργασιών του συνεδρίου ο ίδιος ο Χίτλερ.

Η εκδήλωσις αυτή του νομικού εθνικισμού, κατά τον οποίον δεν ημπορεί να γίνη λόγος περί ομοιομορφίας  του δικαίου των διαφόρων λαών διότι κάθε λαός έχει δίκαιον εντελώς ξεχωριστόν, προερχόμενον από την ιστορίαν και τας ιδιότητας της φυλής του, δεν περιωρίσθη εις τους λόγους μόνον αυτούς των ηγετών του εθνικοσοσιαλισμού. Διαρκούντος του συνεδρίου εδημοσιεύθη  ο νέος γερμανικός νόμος περί αγροτικών κληρονομιών (Reichserbegesetz) , ο οποίος επαναφέρει εν ισχύϊ το παλαιόν γερμανικόν  δίκαιον και ορίζει ότι μέχρις 125 εκταρίων η αγροτική γη δεν διανέμεται αλλά μεταβαίνει εν περιπτώσει θανάτου του κυρίου της εις ένα από τα τέκνα του, τον οποίον θα καθορίση ο ίδιος, εκτός αν υπάρχη τοπικόν έθιμον καθορίζον τούτο, δεν δύναται δε να πωληθή  ή να υποθηκευθή άνευ της εγκρίσεως του δικαστηρίου.

Είνε γνωστόν ότι η μεγάλη κατάτμησις των περιουσιών λόγω της εκτάσεως του κληρονομικού δικαιώματος εις όλους τους κατιόντας προεκάλεσε πάντοτε διαφωνίας και ανωμαλίας αι οποίαι δεν είνε εύρημα των νεωτέρων χρόνων. Ο κ. Η. Ιdris Bell εις μελέτην του  δημοσιευθείσαν εις τα Studι in  onore  Pietro Bonfande (ΙΙΙ σελ 59—69) προ τριετίας εξέθεσεν τας ανωμαλίας αυτάς εις την Αίγυπτον. Αλλά κατά τους νεωτέρους χρόνους η κατάτμησις αυτή επιταθείσα με τας διαφόρους αναγκαστικάς απαλλοτριώσεις και εγκαταστάσεις ακτημόνων επέφερε την μείωσιν της αποδόσεως των γαιών, την οποίαν  τα σύγχρονα κράτη προσπαθούν να διορθώσουν δια των γεωργικών συνεταιρισμών, οι οποίοι παρέχουν εις τα μέλη των τα μέσα της εντατικής καλλιεργείας τα οποία μόνα των δεν θα  ήτο δυνατόν λόγω της μικρότητος του κλήρου και της περιουσίας των να έχουν. Εις την Γερμανίαν εθεωρήθη ότι ήτο περισσότερον σύμφωνον προς της νέαν κατεύθυνσιν του δικαίου να επιχειρηθή μία ιδιόρρυθμος αναβίωσις του μεσαιωνικού δικαιώματος πρωτοτοκίας.

Είνε προφανές ότι ο γερμανικός νομικός εθνικισμός, αναζητεί ακόμη το οριστικόν πλαίσιον μέσα εις το οποίον θα τοποθετηθή. Είνε ακόμη αδιαμόρφωτος. Και περιορίζεται επί του παρόντος εις αρνητικάς διαπιστώσεις όπως π.χ. η άρνησις της αξίας του ρωμαϊκού δικαίου, το οποίον διακηρύσσεται ότι δεν έχει καμμίαν χρησιμότητα διά την σημερινήν Γερμανίαν. Ας μη λησμονήται όμως ότι και άλλοτε το ρωμαϊκόν δίκαιον εθεωρήθη, όπως και σήμερα, από πολλούς και όχι τους πλέον ασημάντους άχρηστον και είνε γνωσταί αι διατριβαί του Hotman και του Jean Bodin κατα της επιστημονικής τυραννίας του. Τούτο όμως δεν ημπόδισε τους πολιτισμένους λαούς να εξελίξουν το δίκαιον τους εις την προέκτασιν του δρόμου που το ρωμαϊκόν δίκαιον είχε χαράξει. Και ο δρόμος αυτός οδηγεί προς τον νομικόν διεθνισμόν. Είνε πολύ δύσκολον να τον φράξη οιαδήποτε πολιτική ανάγκη προς δημιουργίαν νέων νομικών συνθημάτων, την στιγμήν μάλιστα που το ίδιον αυτό καθεστώς που προσπαθεί να ιδρύση τον νομικόν εθνικισμόν παραδέχεται και διακηρύσσει ως ιδικάς του αρχάς τα ρεύματα που διατρέχουν το σημερινόν παγκόσμιον δίκαιον, την παρακμήν δηλαδή του νομικού ατομισμού, και την τάσιν, προς διαμόρφωσιν ενός κοινωνικού δικαίου.