ΒΑΣΙΛΗΣ ΝΕΦΕΛΟΥΔΗΣ: Θ ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΜΕ ΤΕΡΤΟΑΥΓΟΥΣΤΙΝΗ ΗΓΕΣΙΑ.

Από το γεγονός ότι οι τεταρτοαυγουστιανοί ανώτεροι αξιωματι­κοί Τσολάκογλου και σία, σε μια κρίσιμη στιγμή, συνθηκολόγη­σαν με τους γερμανούς, παρά και αντίθετα στις διαταγές της κυβέρνησης και του Γενικού Επιτελείου, έβγαινε ένα πολύ σημαντικό δίδαγμα. Το δίδαγμα ότι δεν ήταν δυνατό να διεξαχτεί, με σταθερότητα και συνέπεια, ο αντιφασιστικός και αντιχιτλερικός πόλεμος, με αξιωματικούς επικεφαλής των μονάδων, δηλωμένους φιλοχιτλερικούς και φασίστες τεταρτοαυγουστιανούς. Αυτό έπρεπε να είναι στοιχειώδες και πρωταρχικό για την κυβέρνηση που συγκροτήθηκε, μετά την αυτοκτονία του Κορυζή και ακολού­θησε τον Γεώργιο Γλύξμπουργκ στην Κρήτη και σε συνέχεια στη Μέση Ανατολή. Ωστόσο, με κύριο κριτήριο τα γεγονότα, διαπιστώνουμε ότι ο Εμμ. Τσουδερός, παρά το  ότι ο ίδιος ήταν δηλωμένος εχθρός της δικτατορίας, δε διδάχτηκε τίποτα από την προδοσία των τεταρτοαυγουστιανών διοικητών των μεγάλων στρατιωτικών μονάδων, που ήταν οι στυλοβάτες της μοναρχομεταξικής δικτατορίας.

Διατήρησε αρχικά στην κυβέρνηση του, σε υπουργεία, τους διώκτες του τεταρτοαυγουστιανούς Μανιαδάκη, Νικολούδη και Δημητράτο, καθώς και το ναύαρχο Σακελλαρίου. Και εμπιστεύ­τηκε τη διοίκηση των μονάδων του στρατού, που άρχισε να συγκροτείται στη Μ. Ανατολή, σε αξιωματικούς που, στην πλειονότητα τους, ήταν στυλοβάτες του μοναρχοφασισμού. Χωρίς αμφιβολία, ασκήθηκε ισχυρή πίεση από τον Γεώργιο και τους άγγλους για την επιλογή μιας τέτοιας «συμφιλιωτικής  πολιτικής, αυτό όμως δεν μπορεί να βγάλει από τις ευθύνες τους τον Τσουδερό και τους άλλους δημοκρατικούς πολιτικούς, που μετείχαν στην κυβέρνηση του, αφού αποδέχτηκαν και εφάρμο­σαν αυτή την πολιτική. Και, κυρίως γιατί δε θέλησαν ή δεν τόλμησαν να απαγκιστρωθούν από τον καταστροφικό συμφιλιωτισμό με τους μοναρχοφασίστες και όταν ακόμα οι ανοιχτές μηχανορραφίες τους τους αποκάλυπταν σαν σκέτους πεμπτοφαλαγγίτες (ομαδικές παραιτήσεις, κατασκοπεία εις βάρος μελών της κυβέρνησης και ανώτατων αξιωματικών, προβοκάτσιες που είχαν σαν στόχο τους τη διάλυση των μονάδων κλπ).

Στη μελέτη του, πού προαναφέραμε, ο Λ. Ράππας, αναφερόμε­νος στη «συμφιλιωτική πολιτική» του Τσουδερού, γράφει: «Η φύρδην-μίγδην τοποθέτηση στην κυβέρνηση και στο στρατό των τεταρτοαυγουστιανών και των αντιπάλων τους των κινημάτων του 1935-1938 όχι μόνο δεν εξασφάλιζε την «ενότητα όλων των Ελλήνων», τη στιγμή αυτή, αλλά αντίθετα προοιώνιζε ένα πολύ ζοφερό μέλλον για το στρατό που τότε δημιουργούνταν».