ΧΡ. Ι ΓΚΙΩΝ- ΣΤ. Γ ΘΗΡΑΙΟΣ : Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΝ

1. ΔΙΑΒΑΣIΣ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΑΞΙΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΔΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΗΨΙΝ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. 2. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ ΔΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΝ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ-ΕΝΕΡΓΕΙΑΙ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΙΑΣ. 3. ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 4. ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ «ΑΝΤΕ ΠΟΡΤΑΣ» 5. ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΜΗΜΑΤΑ ΕΙΣ ΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΝ - ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙ ΑΙ. 6.  ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑΔΟΧΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΕΙΣ ΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΝ. 7. ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΑΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑΙ ΔΙΑ ΤΗΝ ΕΙΣΟΔΟΝ ΤΩΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΝ. 8. ΕΙΣΟΔΟΣ ΣΕΡΒΩΝ ΕΙΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΝ 9. ΔΙΑΤΑΞΙΣ ΣΤΡΑΤΙΑΣ 1Ο. ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΕΙΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΝ.

1. ΔΙΑΒΑΣIΣ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΑΞΙΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΔΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΗΨΙΝ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ.

Αι Μονάδες της Στρατιάς από της 21ης Οκτωβρίου 1912 μετεκινήθησαν από τας περιοχάς σταθμεύσεως των, μετά την μάχην Γιαννιτσών — Λουδία, προς την δεξιάν (δυτικήν) όχθην του ποταμού Αξιού, όπου ήρχισαν εργαζόμενοι δια την γεφύρωσιν του ποταμού (επισκευή των καταστραφεισών γεφυρών — κατασκευή νέων εις τους πόρους παρά τα χωρία Χαλάστρα, Βαλμάδα, Αξιοχώρι) διαπεραιώσασαι ελαφρά τμήματα εις την αριστεράν όχθην δια την προστασίαν των εργαζομένων. Εγένετο επίσης ανασύνταξις, αναδιοργάνωσις και συμπλήρωσις των ελλείψεων (το 8ον Τάγμα Ευζώνων επανήλθεν εκ της 7ης εις την 6ην Μεραρχίαν — το 2ον Τάγμα του 18ου Συντάγματος αφίχθη εις την περιοχήν και ηνώθη με το Σύνταγμα του, κλπ.) και προωθήθησαν πυρομαχικά εις το χωρίον Άδενδρον ως και εφόδια.
Από της μεσημβρίας της 24ης Οκτωβρίου ήρχισεν από της γεφύρας Χαλάστρας η διέλευσις του Αξιού, με πρώτον τμήμα το παρά την 7ην Μεραρχίαν Σώμα Προσκόπων, ηκολούθησαν δε αυθημερόν το Απόσπασμα Κωνσταντινοπούλου, η Ταξιαρχία Ιππικού και η 7η Μεραρχία. Την επομένην 25/10 διήλθον αι 2α, 4η, 3η Μεραρχίαι από την σιδηροδρομικήν γέφυραν, η 1η Μεραρχία από την γέφυραν Βαλμάδας (ανατολικήν) και μικρόν τμήμα της 6ης Μεραρχίας διεπεραιώθη δια σχεδίων εις Αξιοχώρι.

Την εσπέραν της 25ης Οκτωβρίου η διάταξις των Μονάδων της Στρατιάς ήτο ως ακολούθως από Ν. προς Β.:
— Απόσπασμα Ευζώνων Κωνσταντινοπούλου: Σίνδος.
— 7η Μεραρχία: Μεταξύ Αξιού και χωρίου Σίνδος.
— 3η Μεραρχία: Εις την αριστεράν (ανατολικήν) όχθην του ποταμού, παρά την έξοδον της σιδηροδρομικής γέφυρας.
— Ιη Μεραρχία: Άγιος Αθανάσιος.
— 4η Μεραρχία: Καραβιά — Δερμίτσα — Βαθύλακκος.
— 2α Μεραρχία: Βαθύλακκος.
— Ταξιαρχία Ιππικού: Βαθύλακκος.
— 6η Μεραρχία: Άγιος Πέτρος με 4 Λόχους Ευζώνων εις Αξιοχώρι, επί της αριστεράς όχθης (ανατολικής) του Αξιού.
Αι Μονάδες της Στρατιάς, σχεδόν όλαι, δεν ηδυνήθησαν κατά την 25ην Οκτωβρίου να φθάσουν εις τας περιοχάς τας οττοίας καθώριζεν η Διαταγή της Στρατιάς, διότι είχον λίαν καταπονηθή εκ των δυσμενών καιρικών συνθηκών (ομίχλη, ψύχος, βροχή) και του λασπώδους (εις πολλά μέρη τελματώδους) εδάφους, δια τον ίδιον δε λόγον και αι διαταχθείσα: αναγνωρίσεις δεν ολοκληρώθησαν. Πάντως εις γενικάς γραμμάς η διάταξις των Μονάδων ήτο πλησίον των χώρων σταθμεύσεως τους οποίους καθώριζεν η Στρατιά δια της από 23.00 ώρας της 24/10 διαταγής Επιχειρήσεων.
Το Γενικόν Στρατηγείον την 23ην Οκτωβρίου μετεστάθμευσεν εις το χωρίον 'Αδενδρον και την μεσημβρίαν της 25ης Οκτωβρίου εγκατεστάθη εις το Τοψίν. Αι συγκεντρωθείσαι μέχρι 25/10 πληροφορίαι περί του εχθρού ήσαν ότι οι Τούρκοι υπεχώρησαν προς Θεσσαλονίκην, ότι εις τα ΒΔ. υψώματα της πόλεως εκτελούνται πρόχειρα έργα αμύνης, ότι αι Τουρκικαί δυνάμεις ήσαν εις κακήν κατάστασιν και ήσαν έτοιμοι να παραδοθούν, ότι υπήρχον Τουρκικά τμήματα Δ. και ΒΔ. της Θεσσαλονίκης εις τα χωρία Διαβατό — Λαχανόκηποι —Νεοχωρούδα — Νικόπολις — Ωραιόκαστρον — Μικρόκαμπος και ότι εις Κιλκίς είχε φθάσει Σερβοβουλγαρικόν Ιππικόν προπορευόμενον μεγάλης φάλαγγος προερχομένης εκ Δοϊράνης.
Επίσης κατά το αυτό χρονικόν διάστημα το Γενικόν Στρατηγείον επληροφορήθη δια τηλεγραφημάτων εξ Αθηνών (Υπουργεία Στρατιωτικών και Εξωτερικών), ότι η Γαλλική Κυβέρνησις εδήλωσεν ότι αι νίκαι των Βαλκανικών Κρατών δίδουν εις ταύτα δικαιώματα εδαφικών ικανοποιήσεων, ότι εις Θεσσαλονίκην έγινε σύσκεψις των Προξένων των Μεγάλων Δυνάμεων και του Τούρκου Βαλή δια την παράδοσιν της πόλεως, ότι ο Τουρκικός Στρατός είχεν αποθαρρυνθή και θα παρεδίδετο μόλις ενεφανίζετο ο Ελληνικός Στρατός, ότι θα διενεργείτο η ψευδοαπόβασις εις Επανωμήν (ως είχε ζητήσει η Στρατιά διά να αποσπάση προς τα εκεί τας εχθρικάς δυνάμεις), ότι προς Θεσσαλονίκην έσπευδον Βουλγάρικαί δυνάμεις και ως εκ τούτου η Κυβέρνησις ανησυχεί δια την τύχην της Θεσσαλονίκης και συνιστά την ταχείαν είσοδον του Ελληνικού Στρατού εις την πόλιν, ότι την 24/10 οι Βούλγαροι κατέλαβον τας Σέρρας και οι Σέρβοι το Δεμίρ - Καπού και Περλεπέν, ότι τυχόν σύγχρονος άφιξις εις Θεσσαλονίκην Βουλγαρικού και Ελληνικού Στρατού εγκυμονεί κινδύνους.Εκ των ανωτέρω συγκεντρωθεισών βαθμηδόν πληροφοριών, τόσον εκ των αναγνωρίσεων των Μονάδων της Στρατιάς, όσον και εκ των εξ Αθηνών τηλεγραφημάτων, η Στρατιά συνήγαγε δύο τινά, αφ' ενός μεν ότι οι Βούλγαροι σπεύδουν δια να εισέλθουν προ των Ελλήνων εις Θεσσαλονίκην, αφ' ετέρου δε ότι οι Τούρκοι δεν σκοπεύουν να αμυνθούν σοβαρώς προ της Θεσσαλονίκης, αλλ' ότι ετοιμάζονται μάλλον να παραδοθούν. Εκ των σκέψεων αυτών ορμωμένη η Στρατιά απεφάσισε την ταχείαν προέλασιν προς Θεσσαλονίκην, και συγχρόνως κατήρτισε Σχέδιον δια την κατάληψίν της εις περίπτωσιν κατά την οποίαν οι Τούρκοι θα αντέτασσον άμυναν και δεν θα παρεδίδοντο.
Η Στρατιά, προ της αναχωρήσεως του Γενικού Στρατηγείου την 25/10 εκ του χωρίου Άδενδρον, εξέδωκε βάσει του Σχεδίου της οδηγίας προς τας Μονάδας της δια την πιθανήν ενέργειαν εκάστης Μεραρχίας κατά την επομένην (26 Όκτωβρίου), οπότε θα επεχειρείτο η γενική επίθεσις προς πλήρη καταστροφήν του εχθρού. Ως ενδεχόμεναι κατευθύνσεις επιθέσεως των Μεραρχιών 7ης, 3ης, 1ης και Αποσπάσματος Κωνσταντινοπούλου, καθωρίζοντο τα ΒΔ. και Β. Θεσσαλονίκης χωρία Φιληρόν — Χαρμανκιόϊ — Ευκαρπία — Ωραιόκαστρον — Νικόπολις. Η 4η Μεραρχία θα παρέμενεν εν εφεδρεία έτοιμη να επέμβη δια Καραβά προς Νικόπολιν ή Πουρνάρι. Αι 2α και 6η Μεραρχίαι ενεργούσαι κυκλωτικήν κίνησιν θα προυχώρουν η μεν 2α προς Μελισσοχώρι — Δητή, βορειότερον δε η 6η προς Ραχμανλή — Ηράκλειον (πλησίον Λαγκαδά). Η Ταξιαρχία Ιππικού θα κατηυθύνετο προς Ασσηρόν ίνα ολοκληρώση μετά την νίκην την καταστροφήν του εχθρού διά συνεχούς και εκ του πλησίον καταδιώξεως του εχθρού.
Επίσης από το Τοψίν η Στρατιά εξέδωσε διαταγάς δια τους χώρους σταθμεύσεως και τας προφυλακάς κατά την εσπέραν της 25ης Οκτωβρίου (ως ανεγράφη δεν εξετελέσθησαν επακριβώς), διά τας αναγνωρίσεις κατα την 26/10. Επίσης συνεπλήρωσε διά νέων οδηγιών την πιθανήν ενέργειαν της Στρατιάς δια την 26/10 τονίζουσα ότι η επίθεσις πρέπει να είναι ισχυρά και εν περιπτώσει επιτυχίας η καταδίωξις ορμητική χωρίς δικαιολογίας περί κοπώσεως ανδρών και κτηνών, περί δυσχερειών λόγω εδάφους ή καιρικών συνθηκών και περί ελλείψεως διατροφής.

2. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ ΔΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΝ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. — ΕΝΕΡΓΕΙΑΙ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΙΑΣ

Εν τω μεταξύ, και καθ' ον χρόνον κατά την 25/10 η Στρατιά προήλαυνεν από τον Αξιόν προς την Θεσσαλονίκην, ο Αρχηγός του Τουρκικού Στρατού Χασάν Ταξίν Πασσάς επείσθη από τους εκεί Προξένους των Μεγάλων Δυνάμεων να διαπραγματευθή με τον Ελληνικόν Στρατόν δια την παράδοσιν της πόλεως ίνα αποφευχθή διεξαγωγή μάχης προ αυτής. Κατόπιν τούτου:

— Την μεν 1 1.00 ώραν απεστάλη δια 2 Τούρκων Αξιωματικών εις τας προφυλακάς της Στρατιάς έγγραφον του Χασάν Ταξίν Πασσά δια του οποίου εγνώριζεν εις τας Ελληνικάς Δυνάμεις ότι αντιπροσωπεία εκ των Προξένων και του Στρατηγού Σεφήκ Πασσά έλαβεν εντολήν να συνομιλήση μετά του Αρχηγού του Ελληνικού Στρατού και ότι ήτο ορθόν να μη γίνη έναρξις μάχης πρό του πέρατος της αποστολής της αντιπροσωπείας.

— Τας δε απογευματινάς ώρας έφθασεν η αντιπροσωπεία, δι' ειδικής αμαξοστοιχίας, εις το Τοψίν και παρουσιάσθη εις τον Διάδοχον Κωνσταντίνον, όπου εξέθεσε τους όρους του Χασάν Ταξίν Πασσά, δια να παραιτηθή του αγώνος πρό της Θεσσαλονίκης και εκ των οποίων όμως ο πλέον σημαντικός ήτο να αποσυρθή ο Αρχηγός και ο Τουρκικός Στρατός μεθ' όλου του οπλισμού του εις το Καραμπουρνού , όπου θα παρέμενε μέχρι πέρατος του πολέμου.

Ο Διάδοχος απέρριψε τους όρους και εδήλωσεν ότι εδέχετο να παραιτηθή του προ Θεσσαλονίκης αγώνος υπό την προυπόθεσιν να παραδοθή όλος ο Τουρκικός Στρατός ως αιχμάλωτος πολέμου, να καταθέση τα όπλα του και να μεταφερθή εις τινα λιμένα της Μικράς Ασίας δαπάναις της Ελληνικής Κυβερνήσεως, των Τούρκων Αξιωματικών διατηρούντων τα ξίφη των.

Η αντιπροσωπεία έλαβε προθεσμίαν διά απάντησιν μέχρι της 06.00 ώρας της 26ης Οκτωβρίου και επέστρεψε διά του ιδίου μέσου εις Θεσσαλονίκην.

Τήν 20.00 ώραν η Στρατιά εξέδωσε Διαταγήν Επιχειρήσεων δια της οποίας καθώριζεν ότι από της 09.30' ώρας τής 26/10 αι Μονάδες θα επετίθεντο κατά των Τούρκων συμφώνως με το Σχέδιον της Στρατιάς, το οποίον από της πρωίας τας είχον κοινοποιηθή υπό μορφήν οδηγιών. .. .

Μετά το μεσονύκτιον εις το Γενικόν Στρατηγείον ελήφθη τηλεγράφημα του Υπουργού Εξωτερικών διά του οποίου εγνωρίζετο ότι ολόκληρος η πόλις της Θεσσαλονίκης αναμένει την είσοδον του Ελληνικού Στρατού διά την τέλεσιν εορτασμού εις τον ναόν του Αγίου Δημητρίου.

Τήν 05.00 ώραν τής 26/10 ο Τούρκος Στρατηγός Σεφήκ Πασσάς, κινηθείς δια συρμού, παρουσιάσθη εις τον Διάδοχον εις το Τοψίν και του ανεκοίνωσεν ότι ο Χασάν Ταξίν Πασσάς δέχεται τους όρους του Ελληνικού Στρατού, εζήτησεν όμως να αφεθούν εις την διάθεσίν του 5.000 όπλα δια την εκγύμνασιν των νεοσυλλέκτων. Η αίτησις δεν εγένετο δεκτή και ο Σεφήκ επέστρεψεν εις Θεσσαλονίκην ζητήσας δίωρον προθεσμίαν, η οποία όμως παρήλθεν άνευ απαντήσεως.

Εν τω μεταξύ, από της χαραυγής αι Μεραρχίαι και η Ταξιαρχία Ιππικού εκινήθησαν προς τας θέσεις εξορμήσεώς των .(όσαι δεν είχον φθάσει εκεί κατά την 25/10), εν συνεχεία δε επροχώρησαν προς τους αντικειμενικούς των σκοπούς (ως το Σχέδιον της Στρατιάς) περισφίγγουσαι συστηματικώς τον Τουρκικόν Στρατόν περιοχής Θεσσαλονίκης.

Περί την 1 1.00 ώραν ειδική αμαξοστοιχία μετέφερεν εις το Γενικόν Στρατηγείον αντιπρόσωπον των Προξένων της Θεσσαλονίκης, ο οποίος επληροφόρησεν ότι περί την 10.00 ώραν εγένετο σύσκεψις Προξένων, του Βαλή της Θεσσαλονίκης και αντιπροσώπων του Τουρκικού Στρατού οι οποίοι επέμενον δια τα 5.000 όπλα και επειδή οι Πρόξενοι διέβλεπον ότι η επιμονή ενέχει υστεροβουλίαν (πράγματι ο Χασάν Ταξίν Πασσάς καίτοι εγκαίρως επληροφορήθη περί της απορρίψεως της νέας προτάσεως του, όμως δεν απήντησε διότι ήθελε να κερδίση χρόνον επειδή δεν έβλεπεν αποφασιστικήν την προχώρησιν του Ελληνικού Στρατού ) δυσαρεστήθησαν και απεσύρθησαν επιρρίψαντες την ευθύνην δι' ότι θα συνέβαινε περαιτέρω εις τον Χασάν Ταξίν.

Περί την μεσημβρίαν όμως και ο Χασάν Ταξίν Πασσάς, βλέπων την περίσφιγξιν την οποίαν υφίστατο και διαβλέττων ότι το αποτέλεσμα της ενδεχομένης μάχης θα ήτο δυσμενές διά τους Τούρκους, απέστειλε δι' Αξιωματικών έγγραφον προς τον Διάδοχον δια του οποίου απεδέχετο άπαντας τους τεθέντας όρους του Ελληνικού Στρατού. Το έγγραφον επεδόθη εις την εμπροσθοφυλακήν της 7ης Μεραρχίας πλησίον του χωρίου Διαβατόν την 13.00 ώραν και μερίμνη της Μεραρχίας διεβιβάσθη εις το Γενικόν Στρατηγείον. Αργότερον, περί την 16.00 ώραν Τούρκος αξιωματικός παρουσιάσθη εις Ωραιόκαστρον και από εκεί ωδηγήθη εις το Γενικόν Στρατηγείον και ως απεσταλμένος του Ταξίν Πασσά εζήτησεν αφ' ενός την αναστολήν της προελάσεως της Στρατιάς, αφ' ετέρου την αττοστολήν εις Θεσσαλονίκην αντιπροσώπων του Γενικού Στρατηγείου δια σύνταξιν και υπογραφήν των πρωτοκόλλων παραδόσεως.

Αι Μονάδες της Στρατιάς συνέχισαν την προχώρησιν, παρά τας πληροφορίας τας οποίας είχον περί παραδόσεως των Τούρκων και διακοπής της προελάσεως, μέχρις ότου η Στρατιά περί την 19.00 ώραν της 26/10 διέταξε να σταματήσουν όπου ευρίσκοντο.

 Αι Μεραρχίαι διενυκτέρευσαν είς τας εξής περιοχάς:

— 7η Μεραρχία και Απόσπασμα Κωνσταντινοπούλου: Περί τα 1.500 μ. Δυτικώς της Θεσσαλονίκης εις την θέσιν Μπαξέδες.

— 3η Μεραρχία: Εις Ωραιόκαστρον — Διαβατά.

— 1η Μεραρχία: Εις Νικόπολιν.

— 4η Μεραρχία: Εις Καραβάν.

— 2α Μεραρχία: Είς Δρυμόν — Μελισσοχώρι με το Πυροβολικόν της και το Ιον Σύνταγμα εις Πικρολίμνη.

— Ταξιαρχία Ιππικού: Εις Ασσηρόν με ουλαμόν εις Λαγκαδά.

— 6η Μεραρχία: Δυτικώς του Αξιού συνεχίζουσα την ζεύξιν του ποταμού και έχουσα διαπεραιώσει διά σχεδίας εις το Αξιοχώρι μερικά ακόμη μικρά τμήματα.

3. ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Την 19.00 ώραν της 26ης Οκτωβρίου ο Ταγματάρχης Δούσμανης, Βίκτωρ και ο Λοχαγός Μεταξάς Ιωάννης, απεστάλησαν ως αντιπρόσωποι του Γενικού Στρατηγείου εις Θεσσαλονίκην όπου ήρχισαν αμέσως τας συνεννοήσεις μετά του Αρχηγού του Τουρκικού Στρατού. Την 23.00 ώραν υπεγράφη αμφοτέρωθεν πρωτόκολλον παραδόσεως της Θεσσαλονίκης και του περί την πόλιν Τουρκικού Στρατού, ο οποίος εθεωρείτο αιχμάλωτος πολέμου, οι δε Τούρκοι Αξιωματικοί διετήρουν τα ξίφη των.

Ο Τούρκος Αρχηγός Στρατού μετά την υπογραφήν παρεκάλεσεν όπως ειδοποιηθούν αμέσως αι Ελληνικαί Μονάδες, ιδίως αι περί τα χωρία Δρυμός και την πρωΐαν, επρότεινεν όπως προς κέρδος χρόνου οι αγγελιαφόροι του Ελληνικού Στρατού κινηθούν επί της οδού Θεσσαλονίκη — Σέρραι διερχόμενοι μέσω των Τουρκικών στρατευμάτων συνοδευόμενοι υπό Τούρκων Αξιωματικών. Η πρότασις εγένετο αποδεκτή και οι 2 Έλληνες Αξιωματικοί, ως αντιπρόσωποι του Αρχηγού του Ελληνικού Στρατού, υπέγραψαν την πρώτην διαταγήν εκ Θεσσαλονίκης προς τας Μονάδας της Στρατιάς δια της οποίας ανηγγέλθη η αναστολή των εχθροπραξιών.

Δια του υπογραφέντος πρωτοκόλλου (ως και συμπληρωματικού τοιούτου κατά την επομένην) ερυθμίζοντο αι  λεπτομέρειαι της παραδόσεως του Τουρκικού Στρατού  ως και της καταλήψεως της πόλεως υπό του Ελληνικού Στρατού. Εις τον Ελληνικόν  Στρατόν παρεδίδοντο ως αιχμάλωτοι περίπου 25.000 οπλίται και

1.000 Αξιωματικοί, περιήρχοντο δε ως λάφυρα 70 πυροβόλα ,30 πολυβόλα, 70. 000 τυφέκια, 1.200 ίπποι  και διάφορα άλλα υλικά.

Τό Γενικόν Στρατηγείον άνέφερεν εις τον Βασιλέα και τον Πρωθυπουργόν τόσον την πρώτην (25/10) πρότασιν των Τούρκων, όσον και την αποδοχήν των όρων του Διαδόχου (26/10).

4. ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ «ΑΝΤΕ ΠΟΡΤΑΣ»

Αι πληροφορίαι περί της εμφανίσεως του Βουλγαρικού Στρατού προ των «Πυλών της Θεσσαλονίκης» εδόθησαν εις το Γενικόν Στρατηγείον παρά της Ταξιαρχίας Ιππικού, η οποία κατά την κίνησίν της επί του δρομολογίου Βαθύλακκος — Ανθόφυτον — Απόστολοι — Πικρολίμνη —Ασσηρός συνηντήθη μετ' αυτών ως ακολούθως κατά την 26ην Οκτωβρίου:

— Περί την 10.00 ώραν περί το χωρίον Απόστολοι με φάλαγγα αποτελουμένην εξ 1 Συντάγματος Σερβικού Ιππικού και 1 Ίλης Βουλγαρικού Ιππικού. Εκ της φάλαγγος επληροφορήθη ότι εις απόστασιν 3 ωρών εκινείτο από Βορρά προς Νότον μία Βουλγαρική Ταξιαρχία προπορευομένη Βουλγαρικής Μεραρχίας. Το Σερβοβουλγαρικόν Ιτπτικόν μετά την ανταλλαγήν των προβλεπομένων χαιρετισμών κατηυθύνθη προς το χωρίον Ξηροχώρι και περί την εσπέραν συνηντήθη εις τον Μικρόκαμπον με το Πυροβολικόν της 2ας Μεραρχίας.

— Περί την 16.00 ώραν περί το χωρίον Ασσηρός με Βουλγαρικήν φάλαγγα, η οποία εκινείτο προς Νότον (πρόκειται περί της 7ης Βουλγαρικής Μεραρχίας με διοικητήν τον Στρατηγόν Θεοδώρωφ) και η οποία είχεν ήδη ανταλλάξει πυροβολισμούς με τους Τούρκους επί των υψωμάτων του χωρίου Λητή. Εγένοντο αι προβλεπόμενοι επαφαί μεταξύ των Ελλήνων και των συμμάχων Βουλγάρων και η Μεραρχία διενυκτέρευσεν νοτίως του Ασσηρού μέ σκοπόν την επομένην πρωΐαν να επιτεθή κατά των Τούρκων επί των υψωμάτων Λητή — Λητόκαστρον.

Το Γενικόν Στρατηγείον ευθύς ως προ της μεσημβρίας επληροφορήθη περί της εμφανίσεως των Βουλγάρων εις Αποστόλους, διέταξε την 7ην Μεραρχίαν και το Απόσπασμα Ευζώνων να θητεύσουν και να καταλάβουν την Θεσσαλονίκην. Συγχρόνως απέστειλεν εις τον Διοικητήν του Βουλγαρικού Στρατού Επιστολήν (Γαλλιστί) δια της οποίας του εγνώριζεν ότι εντός τής εσπέρας επίκειται η κατάληψις της πόλεως (δεν είχε ληφθή εισέτι εις το Γενικόν Στρατηγείον το έγγραφον του Χασάν Ταξίν Πασσά περί της παραδόσεως της πόλεως και του Τουρκικού Στρατού και ότι η Βουλγαρική φάλαγξ θα ηδύνατο να αποφύγη τον κόπον της πορείας προς Θεσσαλονίκην και να στραφή όπου η παρουσία της θα ήτο πλέον επιβεβλημένη ένεκα στρατηγικών λόγων. Επίσης, περί την 19.00 ώραν (ότε πλέον είχε πληροφορηθή και περί της εμφανίσεως των εις την περιοχήν του Ασσηρού) απέστειλε και δευτέραν επιστολήν δια της οποίας εγνώριζεν εις τον Βούλγαρον Στρατηγόν τα μεσολαβήσαντα γεγονότα και την κατάληψιν της Θεσσαλονίκης.

6. ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΗΝ 28ην ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ ΤΟΥ ΔΙΑΔΟΧΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΕΙΣ ΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΝ

Ο Αρχηγός της Στρατιάς Διάδοχος Κωνσταντίνος την 05.00 ώραν της 28ης Οκτωβρίου αφίχθη σιδηροδρομικώς [1] εις το Στρατηγείον της 7ης Μεραρχίας παρά τον σιδηροδρομικόν σταθμόν Μοναστηρίου. Περί την 08.00 ώραν ετέθη εν πορεία η 1η Μεραρχία εις μίαν φάλαγγα (Σειρά: 5ον Σύνταγμα Πεζικού — 4ον Σύνταγμα Πεζικού — 2ον Σύνταγμα Πεζικού — Διμοιρία Τηλεγραφητών — 1ον Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού — Ημιλαρχία — Μεταγωγικά) και έφθασεν εις Θεσσαλονίκην την 10.30' ώραν. Την 11.00 ώραν ο Διάδοχος μεθ' όλου του Επιτελείου του ετέθη επικεφαλής της φάλαγγος της Μεραρχίας. Ο Ελληνικός Στρατός παρήλασε διά της πόλεως και κατηυθύνθη εις τον ναόν του Αγίου Μηνά ένθα την 12.00 ώραν εψάλη δοξολογία επί τη νικηφόρω προελάσει του. Ακολούθως ο Διάδοχος μετέβη εις το Διοικητήριον της πόλεως, όπου την 13.30' παρήλασεν ενώπιον του η 1η Μεραρχία. Από της 14.00 ώρας ο Διάδοχος εδέχθη τας Αρχάς της πόλεως , τους Προξένους των ξένων Κρατών και τον Κυβερνήτην του ευρισκομένου εις τον λιμένα Αγγλικού πολεμικού.

[1] Επρόκειτο περί ειδικής αμαξοστοιχίας την οποίαν ο νεοδιορισθείς υπό της Κυβερνήσεως Έλλην Νομάρχης της Θεσσαλονίκης απέστειλεν εις Τοψίν τας μεταμεσονυκτίους ώρας της 27ης προς την 28ην Οκτωβρίου με την παράκλησιν όπως ο Διάδοχος επισπεύση την είσοδόν του εις την πόλιν λόγω της προσεγγίσεως των Βουλγάρων.

8. ΕΙΣΟΔΟΣ ΣΕΡΒΩΝ ΕΙΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΝ

Κατά την 28ην Οκτωβρίου εις την Θεσσαλονίκην εισήλθε και το Σερβικόν Σύνταγμα Ιππικού. Ο διοικητής του Συντάγματος και οι αξιωματικοί του έσπευσαν εις το Διοικητήριον δια να χαιρετίσουν και συγχαρούν τον Έλληνα Αρχιστράτηγον, πλήν μη συναντήσαντες τον Διάδοχον, λόγω των σοβαρών απασχολήσεων του, απέστειλον συγχαρητήριον επιστολήν. Μετά ταύτα το Σύνταγμα ανεχώρησε προς Δεμίρ Καπού ίνα συναντηθή με την Μεραρχίαν του.

10.ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΕΙΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΝ

Την 29ην Οκτωβρίου η 1η Μεραρχία και το Απόσπασμα Ευζώνων παρετάχθησαν από πρωίας (παρά την συνεχή και ραγδαίαν βροχήν) κατ' αντιζυγίαν επί των κυριωτέρων οδών της Θεσσαλονίκης, από του σιδηροδρομικού σταθμού προς την παραλιακήν οδόν, ίνα αποδώσουν τιμάς εις τον αφικνούμενον Βασιλέα Γεώργιον.

Την 10.30' ώραν ειδική αμαξοστοιχία, φέρουσα τον Βασιλέα και την ακολουθίαν του από Γιδά, έφθασεν εις τον σιδηροδρομικόν σταθμόν Μοναστηρίου. Εκεί υπεδέχθησαν τον Βασιλέα ο Αρχηγός Στρατού - Διάδοχος Κωνσταντίνος, οι επιτελείς του Γεν. Στρατηγείου, οι διοικηταί Μεραρχιών, αι εγκατασταθείσαι Ελληνικαί Αρχαί της πόλεως, οι Μητροπολίται, οι πρόκριτοι της πόλεως, οι Πρόξενοι και πλήθος κατοίκων με την χαράν ζωγραφισμένην εις τα πρόσωπα των.

Ο Βασιλεύς επεθεώρησε το εντός του σταθμού τμήμα Ευζώνων και εξελθών του σταθμού ίππευσε και κατηυθύνθη εις το ορισθέν Ανάκτορον (οικία Χατζηλαζάρου) ακολουθούμενος υπό των Πριγκίπων και των λοιπών επισήμων. Της πομπής προηγείτο Ίλη Ιππικού και την έκλειεν ετέρα Ίλη.

Όταν η Βασιλική συνοδεία έφθασε, διά της παραλιακής οδού, εις τον Λευκόν Πύργον, εστάθμευσε και υπό τους ήχους της Φιλαρμονικής υψώθη η Ελληνική Σημαία, καθ' ον χρόνον μία πυροβολαρχία έβαλλεν 21 ενσφαίρους χαιρετιστηρίους βολάς.

Από τον σταθμόν, εις τας οδούς, εις τον Λευκόν Πύργον και μέχρι του Ανακτόρου του Βασιλέως, ο Ελληνικός Στρατός και σχεδόν όλοι οι Έλληνες της Θεσσαλονίκης, εχαιρέτων ενθουσιωδώς και εζητωκραύγαζον υπέρ του Βασιλέως, του Διαδόχου, της Ελλάδος, του Στρατού, του Έθνους διότι, πλέον της χαράς διά την απελευθέρωσίν των, είχον την απόλυτον πεποίθησιν ότι η Θεσσαλονίκη, αποκτηθείσα με αγώνας και θυσίας, θα εγένετο, κατόπιν πέντε αιώνων δουλείας, αναπόσπαστον και πάλιν τμήμα της Ελλάδος.