ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΜΑΝΙΑΤΗΣ:Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΣΤΑΛΙΝΓΚΡΑΝΤ 2

(Προηγούμενο) 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
Η "ΚΥΑΝΗ" ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ

Ύστερα από τη μεγάλη κρίση του χειμώνα και την εκ νέου σταθεροποίηση του Μετώπου στην Ανατολή , οι Γερμανοί Στρατηγοί ανακτούν τη πρώτη τους αισιοδοξία. Αντίθετοι με τα όσα υποστήριζαν τον περασμένο Νοέμβριο, όταν εκφυλιζόταν η γερμανική επίθεση εναντίον της ρωσικής πρωτεύουσας και εκδηλωνόταν , στις αρχές Δεκεμβρίου , η μεγάλη σοβιετική αντεπίθεση ,τώρα εκφράζουν τη βεβαιότητα ότι η Μόσχα δεν πρόκειται να αντέξει ένα καινούριο χτύπημα και θριαμβολογούν. Και αυτός ακόμη ο Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού (Ο.Κ.Η) Halder δεν μπορεί να ξεφύγει από το κλίμα της γενικής ευφορίας [1] .

Τα πράγματα όμως στη πράξη δεν είναι τόσο αισιόδοξα όσο παρουσιάζονται στη θεωρία. Η είσοδος των Η.Π.Α στον πόλεμο, τον Δεκέμβριο του 1941, έχει αρχίσει να ανατρέπει μεθοδικά τις ισορροπίες δυνάμεων ανάμεσα στους εμπόλεμους και πρακτικά έχει εξανεμίσει κάθε ελπίδα, για ένα άμεσο τερματισμό του πολέμου . Ο Φύρερ δεν αγνοεί ότι η ιδέα της δημιουργίας ενός δεύτερου Μετώπου πάνω στην Ευρώπη, ωριμάζει μέρα με την ημέρα στα αγγλοαμερικανικά επιτελεία και φυσικά, δεν μπορεί να αδιαφορήσει για τις τραγικές συνέπειες που μπορεί να έχει για τη Γερμανία, ένας παρατεταμένος διμέτωπος αγώνας.



Αν για το Φύρερ, ο διμέτωπος αγώνας αποτελεί μια καταστροφή με τραγικές συνέπειες, για την ομάδα των συνωμοτών που περιστρέφονται  γύρω από τον απόστρατο πλέον Beck (2) αποτελεί μια θαυμάσια ευκαιρία για να ξεφορτωθούν   τον "σφετεριστή". Η κρίση του χειμώνα έχει αναζωπυρώσει τις ελπίδες τους  για μια βίαιη ανατροπή του καθεστώτος και ο Witzleben (3) συνεχίζει με μεγαλύτερη αισιοδοξία το  σχεδιασμό μιας πορείας προς το Βερολίνο με τη βοήθεια των στρατευμάτων του Δυτικού Μετώπου . Βέβαια υπάρχουν και οι πιο βιαστικοί, που αναζητούν περισσότερο δραστικές λύσεις . Ο  Νicholas von Halem, επιχειρηματίας και  ο Mumm von Schwarzenstein κρατικός λειτουργός, δηλώνουν πρόθυμοι να φέρουν σε πέρας μια μεγάλη αποστολή : να δολοφονήσουν το Φύρερ.[4]

Ο Φύρερ αγνοεί τον υπόγειο πόλεμο και τις ανησυχητικές διαστάσεις που λαμβάνει καθημερινά η αντίδραση εναντίον του, ακόμα και μέσα στις τάξεις του στρατού.  Αγνοεί τον ύποπτο ρόλο που διαδραματίζουν ανώτατα στελέχη της Αντικατασκοπείας. Αγνοεί ότι μέσα στα συρτάρια των γραφείων τους ζωτικής σημασίας πληροφορίες παραμένουν φυλακισμένες , ιδιαίτερα εκείνες που αφορούν τους δρόμους μέσα από τους οποίους ζωτικές πληροφορίες στρατιωτικού ενδιαφέροντος διαβιβάζονται στις υπηρεσίες του εχθρού.(5)



Ludwig von Beck

Όλο αυτό το διάστημα ο   Φύρερ με τη   προσοχή του  στραμμένη στην Ανατολή αναζητά σκυμμένος πάνω στους στρατιωτικούς χάρτες τον τρόπο  επίτευξης του βασικού σκοπού που δεν είναι άλλος από την αποτροπή ενός διμέτωπου αγώνα. O κίνδυνος από τη δημιουργία ενός δεύτερου Μετώπου όχι μόνο  επηρεάζει  αλλά δείχνει να καθοδηγεί με μεγαλύτερη ένταση τη σκέψη του . Αναζητά μέσα από την ιστορική εμπειρία ανάλογα παραδείγματα και μελετά τα συμπεράσματα που εξάγονται από αυτά. Ένα πανάρχαιο δόγμα διεκδικεί τη δικαίωσή του για μια ακόμη φορά.  

"Από τη στιγμή που ο ηγήτορας βρεθεί αντιμέτωπος με τη θανάσιμη απειλή του διμέτωπου αγώνα, αντί να οργανωθεί σε άμυνα περιμένοντας τον εχθρό, οφείλει να επιτεθεί πρώτος εναντίον του πιο αδύναμου από τους αντιπάλους και να τον συντρίψει, πριν ο δεύτερος προλάβει να εμπλακεί στη σύρραξη έχοντας στο μεταξύ αποκτήσει, το μεγαλύτερο μέρος της ισχύος του."

Πρόκειται για ένα δύσκολο εγχείρημα όπου ο παράγοντας χρόνος έχει κεφαλαιώδη σημασία. Αν χαθεί αυτή η μάχη με το χρόνο, η χώρα θα οδηγηθεί αναπόφευκτα σε ένα πόλεμο φθοράς , όπου τα όπλα και η γενναιότητα στο πεδίο της μάχης δεν θα έχουν πλέον το πρώτο λόγο.........

Με δεδομένο ότι η Σοβιετική Ένωση θεωρείται ο πιο ευάλωτος από τους αντιπάλους, το πρώτο συμπέρασμα βγαίνει αβίαστα:

Το 1942 πρέπει να φέρει με κάθε θυσία την επίτευξη του σκοπού, που ο ρωσικός χειμώνας ματαίωσε το 1941: την εκμηδένιση του Ερυθρού Στρατού. Με κάθε τίμημα και κάθε θυσία.

΄Ενα μεγάλο ερώτημα γεννιέται. Ποιος είναι ο τρόπος που μπορεί να εγγυηθεί την υλοποίηση παρόμοιου σκοπού μέσα στα στενά , ασφυκτικά σχεδόν, χρονικά όρια που υπάρχουν;
Για μια ακόμη φορά ο Δεκανέας φαίνεται να βλέπει πιο μακριά από τους στρατηγούς του. [6] 

Ο Φύρερ εξακολουθεί να απορρίπτει κάθε ιδέα για  μια καινούρια επίθεση εναντίον της Πρωτεύουσας του εχθρού ακριβώς γιατί κρίνει, ότι οι χρόνοι που θα απαιτηθούν θα είναι  απαγορευτικοί και το ίδιο το αποτέλεσμα, αμφίβολο. Αντίθετα, και σε μεγάλο βαθμό επηρεασμένος από τους οικονομικούς του συμβούλους φαίνεται να πείθεται ότι η κρίση μπορεί να ξεπεραστεί ευκολότερα και συντομότερα, αν αντί να επιδιώξει τη στρατιωτική συντριβή του εχθρού στο πεδίο της μάχης, καταφέρει με διαδοχικά χτυπήματα να τον εκτοπίσει από τις πλουτοπαραγωγικές περιοχές οι οποίες συντηρούν τη πολεμική του βιομηχανία. Αν ο Στρατός του κατάφερνε να αφαιρέσει από τον εχθρό , το σιτάρι της Ουκρανία, το κάρβουνο και τα σιδηρομεταλλεύματα του Ντόνετς και πάνω από όλα το πετρέλαιο του Καυκάσου [7] η Σοβιετική Ένωση θα καταδικαζόταν σε οικονομική ασφυξία και  θα υποχρεωνόταν  αναπόφευκτα είτε να συνθηκολογήσει , είτε να καταφύγει σε κάποιου είδους συμβιβασμό. [8] .

Με τη Σοβιετική Ένωση οριστικά εκτός μάχης , η Γερμανία. απαλλαγμένη οριστικά από τον εφιάλτη του διμέτωπου αγώνα , με τα βιομηχανικά φουγάρα να καπνίζουν ασταμάτητα πάνω στην Ευρώπη, θα μπορούσε να περιμένει  υπομονετικά τη στιγμή, που οι ναυτικές δυνάμεις, θα αναζητούσαν με τη σειρά τους μια αξιοπρεπή λύση, που θα οδηγούσε στο τερματισμό, ενός τόσο παράλογου, πολέμου.

Τα προβλήματα του 1941 έμπαιναν πάλι στη μέση, ως προς τη διεύθυνση που θ' ακολουθούσε η εαρινή και καλοκαιρινή επίθεση και ως προς τους αντικειμενικούς της σκοπούς. O Χίτλερ πήρε γι' άλλη μια φορά την απόφαση να επιτεθεί στο νότιο τομέα και όχι στη ζώνη της Μόσχας. Στηριζόταν αυτή τη φορά σε βασικότερα ελατήρια. Με μια προώθηση προς τη Μόσχα θα μπορούσε να καταστραφεί ο κύριος όγκος των ρωσικών δυνάμεων, που ασφαλώς είχαν επιφορτισθεί- με την υπεράσπιση της, όχι τόσο γιατί ήταν η πρωτεύουσα, αλλά για τη σημασία που είχε σαν κόμβος συγκοινωνιών στα δυτικά των Ουραλίων. Η οικονομική σημασία της ήταν μικρότερη ή τουλάχιστον λιγότερο φανερή.

Η εκλογή της Μόσχας για αντικειμενικό σκοπό, αντιπροσώπευε, τρόπον τινά, τη στρατιωτική λύση. Στην οπτική των στρατιωτικών, η καταστροφή του κυρίου όγκου του εχθρικού στρατού, φέρνει, αργά ή γρήγορα, αναπόφευκτα, τη νίκη. Κατά την κρίση τους, η εξουδετέρωση ή η ανεπάρκεια των εχθρικών στρατευμάτων συνεπάγεται γρήγορα ή οργά την χωρίς μάχη υποταγή των πλουσίων περιοχών.[9]

Τα πρώτα σχέδια που το O.K.H άρχισε να επεξεργάζεται από τις αρχές Ιανουαρίου του 1942 χαρακτηρίζονται από απαισιοδοξία και έντονο προβληματισμό που γινόταν βαρύτερος καθώς ολοκληρωνόταν η καταγραφή των απωλειών σε άνδρες και υλικό.[10] .......

Από την άλλη πλευρά, το Ναυτικό που έβλεπε στις κατευθυντήριες οδηγίες του Φύρερ της 10 Ιανουαρίου 1942 την ολονέν και περισσότερο μετατόπιση του κέντρου βάρους των προσπαθειών στον Στρατό Ξηράς με τους αντίστοιχους περιορισμούς στα άλλα δύο όπλα, ναυτικό και αεροπορία βρίσκει την ευκαιρία να εκφράσει φανερά τις επιφυλάξεις του. Χωρίς να υποτιμά την αξία που το πετρέλαιο του Καυκάσου έχει στην οικονομία του πολέμου επιχειρεί να αναδείξει τη λεπτή διαφορά ανάμεσα στην κύρια στρατηγική επιδίωξη (πετρέλαιο του Καυκάσου) και στον σπουδαιότερο στρατηγικό χώρο ( κανάλι του Σουέζ).[11]........ 

Ούτε ο Ρόμμελ , ούτε ο Ραίντερ , κατώρθωσαν να αποσπάσουν συγκεκριμένην απάντησιν. Ο Χίτλερ είχε στρέψει ολόκληρον την προσοχήν του εις την σχεδιαζομένην εαρινήν εις Ρωσίαν επίθεσιν, δι ης ήλπιζε να καταφέρη θανάσιμον πλήγμα επί του σοβιετικού κολοσσού .Η πρότασις του Ρόμμελ όπως επιτεθούν διά της Αιγύπτου προς Μέσην Ανατολήν, ουδόλως εκίνησε το ενδιαφέρον του. Όλαι αι διαθέσιμοι δυνάμεις θα έπρεπε να διατεθούν εις το Ανατολικόν Μέτωπον, συμπεριλαμβανομένου και αξιολόγου τμήματος , των εις Μεσόγειον εμπεπλεγμένων αεροπορικών δυνάμεων ."Προσεφέρετο όντως σπουδαία ευκαιρία , διά μίαν υπέρ του Αξονος αναστροφήν της γενικής καταστάσεως. Τούτο όμως ευρίσκετο εκτός των προθέσεων του Χίτλερ και των δυνατοτήτων του Χάλντερ " γράφει ο Βάλτερ Γκαίρλιτς.[12]

Το προσχέδιο της επιχείρησης που αφορά τη συνέχιση της εκστρατείας στην Ανατολή παρουσιάζεται στο Φύρερ και σε μια πολύ μικρή ομάδα ανώτατων αξιωματικών στις  28 Μαρτίου. Εισηγητής ο  Χάλντερ. Συμβατική ονομασία : Kυανή υπόθεση. Τόπος η «φωλιά του λύκου» [13]

Η επιχείρηση σχεδιασμένη σύμφωνα με τα καινούρια δεδομένα σε ότι αφορά τα μέσα και το έμψυχο, βρίσκεται σε αρμονία με τις επιταγές της πολεμικής οικονομίας. Αυτή τη φορά το   κέντρο βάρους των προσπαθειών περιορίζεται στο Νότιο τμήμα του Μετώπου .

Το εγχείρημα έτσι όπως παρουσιάζεται στο προσχέδιο διαρθρώνεται σε δύο βασικές πράξεις..

Πράξη πρώτη.

Δύο ομάδες Στρατιών αναπτύσσονται στο σχήμα μιας  γιγαντιαίας τανάλιας. Ο βόρειος βραχίονας προωθείται από τον τομέα Κούρσκ-Χαρκώβ κατά μήκος του μέσου ρου του Ντον με νότιο ανατολική κατεύθυνση .Ο νότιος βραχίονας που αναπτύσσεται  από την περιοχή του Ταγκανρόγκ κινείται ανατολικά για να συναντήσει τον βόρειο, στην περιοχή του Στάλινγκραντ εγκλωβίζοντας όλες τις μεταξύ Ντόνετς και Ντον ρωσικές δυνάμεις.

Πράξη δεύτερη. Επιθετική προώθηση προς τον Καύκασο που αντιπροσωπεύει χίλια εκατό χιλιόμετρα ορεινών όγκων ανάμεσα στην Μαύρη και την Κασπία θάλασσα και κατάκτηση των πετρελαιοφόρων πηγών .

Η εκλογή του Στάλινγκραντ και του Καυκάσου έδινε αντίθετα την προτεραιότητα στις οικονομικές και πολιτικές απόψεις. Σύμφωνα με αυτές, το πολεμικό δυναμικό του εχθρού θίγεται με την καταστροφή και εξουδετέρωση της βιομηχανικής και γεωργικής του διάρθρωσης, σε τέτοιο σημείο, που ο στρατός του, που δίνει μάχες, όσο Ισχυρός κι' αν είναι, δεν μπορεί να τον ωφελήσει σε τίποτε. Τα συνθήματα που συνόψιζαν τις αντιλήψεις του Φύρερ, ήταν: Να εξασφαλίσουν οι Γερμανοί το στάρι και τον κτηνοτροφικό πλούτο της Ουκρανίας, το κάρβουνο και το σιδηρομετάλλευμα του Ντόνετς και τα πετρέλαια του Καυκάσου. Να φράξουν το δρόμο του Βόλγα. Να προσεταιρισθούν την Τουρκία και να γίνουν, στο απώτερο μέλλον, κύριοι της Εγγύς Ανατολής, πηγής ανεφοδιασμού του αγγλικού στόλου και αρτηρίας για ένα πήδημα προς τις Ινδίες.

Μια τέτοια στρατηγική, στηριγμένη σε οικονομικούς παράγοντες, μπορεί να έχει θανάσιμα, για τον εχθρό, αποτελέσματα. Για να εκδηλωθούν, όμως, τα αποτελέσματα αυτά. χρειάζεται καιρός. Όποιος εφαρμόζει μια τέτοια στρατηγική, πρέπει να έχει στη διάθεση του μια ισχυρή οικονομία και να νοιώθει πως βαστάνε τα κότσια του για επιχειρήσεις μακράς πνοής. Αυτό όμως δεν συνέτρεχε για τη Γερμανία. Η δύναμη και η υπεροχή του Ράιχ ήταν καθαρά στρατιωτική: Στηριζόντουσαν στην επιθετική του ικανότητα. Κι' αν ακόμα η εκλογή της Μόσχας του φαινόταν προτιμότερη, ο αρχηγός του επιτελείου στρατού στρατηγός Χάλντερ θεώρησε πως έπρεπε να λάβει υπ' όψη του τα οικονομικά και πολιτικά επιχειρήματα. Διατύπωσε αντιρρήσεις, αλλά δεν έφερε, σχετικά με την επίθεση στο Νότιο τομέα, καμιά αντίθεση που ν' ανάγεται στα ζητήματα στρατιωτικών κανόνων και αρχών.

Ο Χίτλερ κηρύχθηκε λοιπόν υπέρ του Στάλινγκραντ, με την προοπτική να προελάσουν οι δυνάμεις του προς τα πετρέλαια του Καυκάσου».[14]
Στις  4 Απριλίου πραγματοποιείται μια καινούρια σύσκεψη κατά τη διάρκεια της οποίας ο  στρατηγός Γιοντλ παρουσιάζει στον Φύρερ το αναθεωρημένο σχέδιο της Κυανής επιχειρήσεως για την τελική έγκριση. Η υπερβολική ελευθερία κινήσεων που δινόταν στον επικεφαλής διοικητή της Ομάδας Στρατιών Νότος Στρατάρχη φον Μποκ κάτω από άλλες συνθήκες δεν θα γινόταν ποτέ αντικείμενο συζήτησης. Στη προκειμένη περίπτωση εξελίσσεται σε βασική αντιπαράθεση. Ο Φύρερ απαιτεί τυφλή συμμόρφωση στα χρονοδιαγράμματα και τους αντικειμενικούς σκοπούς που έχουν τεθεί. Μετά τη κρίση του χειμώνα τρέφει ελάχιστη πλέον εμπιστοσύνη στους στρατηγούς του και αυτό κάνει τα πράγματα ακόμη πιο δύσκολα.[15]

Ακόμα και ο  Γιοντλ πιστός σε μια παράδοση 130 χρόνων που ήθελε την ανώτατη στρατιωτική ηγεσία να εμπιστεύεται την υλοποίηση των επιχειρήσεων στους επικεφαλής διοικητές του μετώπου, αρνείται να καταλάβει. Φαίνεται να ξεχνά  ότι στη προκειμένη περίπτωση κάθε υπέρβαση , ιδιαίτερα στους χρόνους μπορεί να δημιουργήσει δυσάρεστες ανατροπές με ολέθριες επιπτώσεις στις πολεμικές επιχειρήσεις συνολικά. Δείχνει να επιμένει στη βασική αυτή θέση παρά τις επίμονες παρατηρήσεις του Φύρερ. Ο Βοck δεν είναι Scharnhorst ,Schlieffen ή έστω   Ludendorff αλλά και να ήταν, όφειλε να συμμορφωθεί με τις χρονικές δεσμεύσεις που επιβάλλονταν.  Το αδιέξοδο οδηγεί τον εκνευρισμό στο αποκορύφωμά του.  

Ο Φύρερ χάνει τη ψυχραιμία του μπροστά σε μια επιμονή που μεταφράζεται και σαν αμφισβήτηση αρπάζει τις σελίδες του σχεδίου από τα χέρια του εμβρόντητου Γιόντλ και διαβεβαιώνει:
-Θα ασχοληθώ προσωπικά με την υπόθεση.

Την επομένη η υπ' αριθμόν 41 οδηγία του Φύρερ που καταλαμβάνει 10 δακτυλογραφημένες σελίδες είναι έτοιμη, εγκεκριμένη και υπογεγραμμένη.[16] 

"Στην Ρωσία η χειμερινή εκστρατεία τείνει προς το τέλος της. Χάρη στο εκπληκτική γενναιότητα και το πνεύμα θυσίας που επέδειξαν τα στρατεύματα, η μάχη στο Ανατολικό μέτωπο συνιστά για τα γερμανικά όπλα μια πρωταρχικής σημασίας αμυντική επιτυχία . Ο εχθρός έχει υποστεί τεράστιες απώλειες σε άνδρες και προσπάθειά του να εκμεταλλευθεί αρχικές φαινομενικές επιτυχίες κατανάλωσε κατά την διάρκεια του χειμώνα τον όγκο των εφεδρειών του, τις οποίες προόριζε για μελλοντικές επιχειρήσεις.
Η γερμανική διοίκηση και τα στρατεύματά μας, που αναμφισβήτητα υπερτερούν, πρέπει να αναλάβουν εκ νέου την πρωτοβουλία αμέσως μόλις οι καιρικές και εδαφικές συνθήκες το επιτρέψουν , για να εξαναγκάσουν τον εχθρό να υποταχθεί στην θέλησή μας.
Αντικειμενικός σκοπός είναι η εκμηδένιση όλης της αμυντικής δυνάμεως που εξακολουθούν να διαθέτουν τα Σοβιέτ, και η απομάκρυνση των στρατευμάτων τους ,όσο το δυνατόν περισσότερο από τις κυρίας πηγές της πολεμικής του βιομηχανίας..
Για τον λόγο αυτό θα χρησιμοποιηθούν όλες οι διαθέσιμες γερμανικές και συμμαχικές δυνάμεις.
Συγχρόνως πρέπει να διατηρηθούν , με κάθε τρόπο να διασφαλισθούν τα κατεχόμενα εδάφη της Δυτικής και Βορείου Ευρώπης, ιδιαιτέρως οι ακτές."

Για τον σκοπό αυτό και δίχως να επηρεασθεί η πολιορκία του Λένινγκραντ όλες οι διαθέσιμες γερμανικές και συμμαχικές δυνάμεις έπρεπε να συγκεντρωθούν στο νότιο τμήμα του μετώπου με σκοπό την εξουδετέρωση του εχθρού μπροστά από τον Ντον και την κατάκτηση των πετρελαιοφόρων πηγών του Καύκασου καθώς και τα περάσματα που οδηγούσαν στις νότιες περιοχές του.

Οι λόγοι της επιχειρήσεως αυτής είναι σαφέστατα οικονομικοί, Οι στρατιωτικοί του σύμβουλοι δεν έπαυαν να τον προειδοποιούν για τη ζωτική σημασία που είχε το πετρέλαιο του Καύκασου[17)

Ύστερα από τη τελική  επεξεργασία της επιχείρησης , η πρώτη φάση του σχεδίου προέβλεπε ότι τα στρατεύματα στα αριστερά της Ομάδας Στρατιών Νότος (περιοχή Κούρσκ) έπρεπε να κινηθούν με κατεύθυνση τον Ντον στο ύψος του Βορονέζ και στη συνέχεια ακολουθώντας το ποτάμι προς Νότο να κλείσουν με την βοήθεια της 6ης στρατιάς που θα εξορμούσε από την περιοχή του Χαρκώφ σε ένα σιδερένιο κλοιό τις μπροστά από τον Ντον ρωσικές δυνάμεις. 

Η επιχείρηση θα ξεκινήσει με μια υπερκερωτική ενέργεια και αν είναι δυνατό, μια διάσπαση του εχθρού στην περιοχή Νοτίως Ορέλ με κατεύθυνση το Voronezh. Από τους δύο τεθωρακισμένους και μηχανοκίνητους σχηματισμούς που θα ενεργήσουν υπερκερωτικά ο βόρειος πρέπει να είναι μεγαλύτερης ισχύος από το Νότιο. Ο σκοπός της διεισδύσεως είναι η κατάληψη της πόλεως του Voronezh. Ενώ τμήμα των μεραρχιών πεζικού θα οργανώσει αμέσως ένα ισχυρό αμυντικό μέτωπο ανάμεσα στην περιοχή του Orel από την οποία θα εκτοξευτεί η επίθεση, και το Voronezh, οι τεθωρακισμένες και μηχανοκίνητες δυνάμεις θα συνεχίσουν την επίθεση νοτίως του Voronezh, με το αριστερό τους επί του Ντον για να υποστηρίξουν μια δευτέρα διάσπαση που θα λάβει χώρα προς ανατολάς από την γενική περιοχή του Kharkov. Και εδώ επίσης ο πρωταρχικός σκοπός δεν είναι απλά η διάσπαση του Ρωσικού Μετώπου αλλά η καταστροφή των Ρωσικών Στρατιών σε συνεργασία με τις Μηχανοκίνητες δυνάμεις που προωθούνται κατά τον κατάρουν του Don.

Στη συνέχεια η δεξιά πτέρυγα του Στρατάρχη φον Μποκ, θα διάβαινε τον Ντόνετς στο ύψος του Βοροσίλωφγκραντ και δια του Ροστώφ, ανηφορίζοντας τον Ντον, θα έσπευδε να συναντήσει το υπόλοιπο της ομάδας στρατιών που θα είχε προωθηθεί μέχρι την περιοχή του Στάλινγκραντ.

Μετά την καταστροφή του ρωσικού στρατού μπροστά από το Βόλγα και την εξουδετέρωση του Στάλινγκραντ σαν βιομηχανικού και συγκοινωνιακού κέντρου, ο φον Μποκ ανάμεσα στο Κούρσκ, νότιο άκρο της ομάδας Στρατιών "Κέντρο" και τον Βόλγα, θα κάλυπτε τις πλάτες του συναδέλφου του Λιστ που ενισχυμένος με την 11η Στρατιά προερχόμενη από την περιοχή του Κερτς,θα εξορμούσε για την κατάκτηση του Καυκάσου.  

Η Τρίτη επίθεσις πρέπει να διεξαχθεί κατά τρόπο ώστε να ενωθούν στη περιοχή του Στάλινγκραντ οι δυνάμεις που κατέρχονται τον Ντον , με τις δυνάμεις εκείνες που προελαύνουν, πάνω στον άξονα Τανγκανόργκ Αρτεμόβσκ μεταξύ του κάτω ρου του Ντον και του Βοροσίλωφγκραντ , με τη προελαύνουσα προς το Στάλινγκραντ Στρατιά Αρμάτων. Αν παρουσιαστεί ευκαιρία στη διάρκεια αυτής της επιχείρησης , ιδιαίτερα με τη κατάληψη άθικτων γεφυρών να εγκατασταθούν προγεφυρώματα Ανατολικά ή Νότια του Ντον , θα πρέπει να πραγματοποιηθούν με κάθε θυσία. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να καταβληθεί πάσα προσπάθεια να καταληφθεί το Στάλινγκραντ, ή τουλάχιστον να τεθεί υπό τα πυρά των βαρέων μας όπλων ώστε να παύσει να να υφίσταται σαν κέντρο οπλισμού και επικοινωνιών.

Θα ήταν ιδιαίτερα επιθυμητό εάν επιτυγχάνετο ή να καταληφθούν άθικτες γέφυρες στο Ροστώβ (Rostov) ή να εξασφαλισθούν προγεφυρώματα Νότια του Ντον για τη διευκόλυνση των περαιτέρω επιχειρήσεων .

Με σκοπό τη αποτροπή διαφυγής προς Νότο μεγάλου αριθμού Ρωσικών δυνάμεων βόρεια του Ντον είναι αναγκαίο όπως το Συγκρότημα που προελαύνει από τη περιοχή του Τανγκανόργκ προς Ανατολικά να ισχυροποιήσει το δεξιό του δια προωθήσεως αρμάτων και ταχυκινήτων δυνάμεων, οι οποίες - εφ' όσον θα υπάρξει ανάγκη- δυνατόν να συγκροτηθούν έστω και μέσα από τον αυτοσχεδιασμό των Μονάδων.

Ανάλογα με την πρόοδο των επιθέσεων αυτών θα πρέπει να ληφθούν μέτρα καλύψεως όχι μόνο των Βορειοανατολικών πλευρών της επιθετικής επιχειρήσεως, αλλά να αρχίσει αμέσως και η οργάνωση των θέσεων επί του Ντον . Αποφασιστικής σημασίας θα είναι η αντιαρματική άμυνα .Οι θέσεις θα πρέπει εκ των προτέρων να προπαρασκευαστούν με όλα τα μέσα για να αντιμετωπίσουν ενδεχομένως τον επερχόμενο χειμώνα.

Η άμυνα στον μετώπου του Ντον που σταδιακά θα επιμηκύνεται, θα ενισχυόταν από συμμαχικά στρατεύματα. Την ευθύνη της περιοχής ανάμεσα στην καμπή του Καλάτς να-Ντόνου και το Βορονέζ θα έπαιρναν Ρουμάνοι ,Ιταλοί και Ούγγροι ενώ στα πλευρά του συμμαχικού σχηματισμού η 6η Γερμανική Στρατιά και η 4η Στρατιά αρμάτων θα ήταν έτοιμες να στηρίξουν την άμυνα σε στιγμή κρίσης.

Τα συμμαχικά στρατεύματα θα ταχθούν σε ιδιαίτερους τομείς κατά τρόπον ώστε η διάταξη να αρχίζει εις τον Βορράν με τους Ούγγρους, ακολουθούμενους από τους Ιταλούς και τέλος από τους Ρουμάνους που θα συνιστούν το νοτιοανατολικόν άκρον.  

Έχοντας πλέον την πρωτοβουλία των κινήσεων ο Φύρερ θα μπορούσε είτε να υπερφαλαγγίσει την Μόσχα από Νότο, είτε να στρέψει τα στρατεύματα του Καυκάσου προς την Αίγυπτο μέσω Τουρκίας για να συναντήσουν τις δυνάμεις του Ρόμμελ που εκείνη την εποχή ανακαταλάμβανε μεθοδικά όλα εκείνα τα εδάφη που είχε χάσει τον προηγούμενο χρόνο κατά την διάρκεια της συμμαχικής επιχειρήσεως "Σταυροφόρος". ...

Πριν από την έναρξη της πραγματικά μεγάλης αυτής επιθέσεως που έπρεπε να σφραγίσει το τέλος του πολέμου στην Ανατολή, προβλέπονται δύο προπαρασκευαστικές επιχειρήσεις.

Η πρώτη με την επωνυμία "Trappenjagd" έχει σαν στόχο την ανακατάληψη τής Κριμαίας. Η αποστολή της 11ης Στρατιάς είναι να διώξει, οριστικά τούς Ρώσους από τα στενά του Κερτς και να καταλάβει την άριστα οχυρωμένη Σεβαστούπολη.

Η δεύτερη με την επωνυμία Fridericus αφορά την περιοχή της Ουκρανίας και έχει σαν στόχο την εξουδετέρωση της ρωσικής αιχμής της Λοζοβαγια και την ανασυγκόλληση του μετώπου του Ντόνετς.

Δέκα ημέρες αργότερα ο Σοβιετικός πράκτορας Rudolf Roessler  αναστατώνει  από τη Λουκέρνη,  το μοσχοβίτικο κέντρο της αντικατασκοπείας , με ένα καταπληκτικό κείμενο. Πριν συμπληρωθούν δύο εβδομάδες από την υπογραφή του Χίτλερ κάτω από το κείμενο της "Κυανής επιχείρησης" ένα ακριβές αντίγραφο της  οδηγίας αρ.41  βρίσκεται πάνω στο γραφείο του Στάλιν. Η διασταύρωση αυτής της καταπληκτικής είδησης γίνεται σχεδόν ταυτόχρονα από το λεγόμενο δίκτυο της Βαρσοβίας .Τα όσα μεταδίδει βρίσκονται σε πλήρη αντιστοιχία με τα όσα προβλέπονται στην υπ' αριθμόν 41 Οδηγία .[19]

Στις 3 Μαΐου ο ανυποψίαστος αρχηγός του Επιτελείου Χάλντερ σημειώνει με έκπληξη στο ημερολόγιό του μια αποκαλυπτική διαπίστωση:

«Σχετικά με τις προθέσεις μας ο Exchange Τelegraph μεταδίδει από τη Μόσχα καταπληκτικές ειδήσεις.» [20]
Κανείς δεν διανοείται να φανταστεί,  ότι ο  Στάλιν γνωρίζει τα γερμανικά σχέδια , γνωρίζει όλα όσα  πρόκειται να συμβούν και το σημαντικότερο ότι έχει στη διάθεσή του  όλο τον αναγκαίο χρόνο να προετοιμαστεί και να αναλάβει πρωτοβουλίες.

Στην περίπτωση αυτή, όλα όσα πρόκειται να ακολουθήσουν  στους επόμενους μήνες, είναι από τώρα και στα εξής, πληκτικά προβλέψιμα, σε ένα πολύ μεγάλο βαθμό.

Υποσημειώσεις

[1] Βεβαίως, ευθύς ως το μέτωττον εσταθεροποιήθη και κατέστη δυνατή η έναρξις συγκεντρώσεως στρατηγικής εφεδρείας, η πλειονότης των στρατιωτικών εγκεφάλων φαίνεται πως εκινήθη δια την υποστήριξιν μιας επιθετικής εκστρατείας κατά το ακολουθούν θέρος. Η συζήτησις περιεστράφη περί το μέγεθος των σκοπών της εκστρατείας ταύτης. Ήτο δυνατόν να εξουδετερωθή η Ρωσσία και να αποχωρήση εκ του πολέμου ; Ή θα ήτο συνετώτερον να περιορισθούν οι σκοποί εις την περικοπήν των υπαρχόντων της εις τοιαύτην έκτασιν, ώστε να μη παρουσιάζη πλέον αύτη σοβαράν απειλήν, αλλά να διεξάγη επιχειρήσεις αι οποίαι να χαρακτηρίζωνται υπό το πρίσμα της Υψηλής Στρατηγικής, ως αμυντικαί ;

Εκ των υστέρων οι πλείστοι εκ των επιζησάντων στρατηγών ισχυρίζονται ότι ηυνόουν περιορισμένην εκστρατείαν και ότι παν το περισσότερον φιλόδοξον , απετέλει «τυχοδιωκτισμόν». Εντούτοις τούτο δεν είναι τίποτε περισσότερον από ένα νέον παράδειγμα (από τα οποία βρίθει η προς Ανατολάς εκστρατεία ) αποτυχίας του Γερμανικού Γενικού Επιτελείου εις τας εκτιμήσεις του επί Παγκοσμίου στρατηγικού επιπέδου. Εθεώρουν (και το παραδέχονται ) την θερινήν εκστρατείαν του 1942, ως έν μερικόν τακτικόν πρόβλημα, απομενωμένον από τα παγκόσμιο γεγονότα, τα οποία καθίστων επιτακτική ανάγκην δια την Γερμανίαν, να κερδίση τον πόλεμον κατ’ εκείνο το έτος, ή να παρασυρθή από το βάρος της βιομηχανικής παραγωγής της συμμαχίας, που εμάχετο λυσσωδώς κατ΄ αυτής.(Α. Κλαρκ Βαρβαρόσσα Στρατιωτικό Τυπογραφείον Αθήναι 1968 σελ 232)

[2] Beck
[3] Witzleben
[4] W.Gorlitz The German General Staff Hollis & Carter, London   σελ 413

[5] Χαρακτηριστική η περίπτωση του Στρατηγού Erich Fellgiebel όταν υπηρετούσε σαν υπεύθυνος της υπηρεσίας πληροφοριών του στρατού στο στρατηγείο του Φύρερ.

[6]  Δια μίαν ακόμη φοράν ο Χίτλερ παρεσύρθη από την ανυπομονησίαν του εις βάρος της συνέσεως και της λογικής .Εκείνο το οποίον τον παρέσυρε ήτο η ακράδαντος πεποίθησίς του ότι οι Ρώσσοι είχον παύσει να αποτελούν σοβαρόν αντίπαλον και ότι θα κατέρρεον ασφαλώς , ευθύς ως εστερούντο των πετρελαίων του Καυκάσου. Αντιθέτως η εκτίμησις του Γενικού Επιτελείου ήτο, ότι, οι Ρώσοι , παρά την πείσμονα αντίστασίν των , συνεπτύσσοντο μεθοδικώς , και ότι η κρίσις του αγώνος θα εξηρτάτο από τας μελλοντικάς των αντιδράσεις . " Η πρόβλεψις της επερχομένης κρίσεως και η συγκέντρωσις των απαιτουμένων δια την επιτυχή αντιμετώπισιν της μέσων αποτελεί την πεμπτουσίαν και την κατευθυντήριον γραμμήν παντός σχεδίου επιχειρήσεων " λέγει ο Χάλντερ. (Gert Βuchheit Η Στρατηγικη ενός Δεκανέως) Παρόμοια και η εκτίμηση που εκφράζει ο Bauer (O Πόλεμος των Τεθωρακισμένων. Τόμος Α σ.339) Καθ' όσον αφορά τον Φύρερ, η πρόθεσίς του δεν ήτο τίποτα ολιγώτερον από του να καταφέρη την χαριστικήν βολήν κατά του σοβιετικού κολοσσού, τον οποίον και θεωρεί θανασίμως τραυματισμένον, εν αντιθέσει με την γνώμην της Ο.Κ.W., εχούσης τας πληροφορίας από άνδρα κύρους εις το ζήτημα των πληροφοριών, τον συνταγματάρχην Γκέλεν (Ghelen), διευθυντήν του τμήματος «Ανατολή» του 2ου Γραφείου του στρατού. Παρά την διαφοράν ταύτην ως προς την εκτίμησιν της καταστάσεως,εις το Ράστενμπουργκ θέτουν, από του δευτέρου δεκαπενθημέρου του μηνός Μαρτίου, τας βάσεις της θερινής επιθέσεως, η οποία έλαβε την επωνυμίαν Επιχείρησις ΒΙaυ.

[7] Κατά το 1941, το ολικόν απόθεμά του εις πετρέλαια ανήρχετο εις 8.929.000 τόννους(έναντι 7.000.000 τόννων κατά το τελευταίον προ του πολέμου έτους) και είχε κατορθώσει να συνεχίση τον πόλεμον δια της αναλήψεως και ετέρων 1.140.000τόννων από τα πενιχρά του εφεδρικά αποθέματα. Περί το τέλος του έτους, το διατηρούμενον απόθεμα δι’ άπαντας τους στρατιωτικούς και πολιτικούς σκοπούς,εξαιρέσει των αναγκαίων του Ναυτικού ανήρχετο μόνον εις 797.000 τόννους, μόλις επαρκούντας δια τας καταναλώσεις ενός μηνός. Τούτο δεν παρείχεν εις τον Χίτλερ βιώσιμον περιθώριον, λαμβανομένου υπ’ όψιν ότι δεν είχεν εισέτι υποχρεωθή να διεξάγη εντόνους επιχειρήσεις επί δύο μετώπων. Αι υπάρχουσαι πηγαί του Χίτλερ δεν ήσαν εις θέσιν να του παράξουν πλέον των 12,000.000 τόννων αργού πετρελαίου κατ’ έτος. Η συνθετική παραγωγή, ανερχομένη εις 4.000.000 τόννους κατά το 1941,ηυξήθη εις 6.000.000 κατά το 1943,η αύξησις όμως αυτή μερικώς θα ανετρέπετο από την μείωσιν της παραγωγής των ρουμανικών πετρελαιοπηγών.. (Ch. Wilmot :Η πάλη δια την Ευρώπην σελ 122)

[8]
[9]Schröter Heinz: Stalingrad ... "bis zur letzten patrone".Αναφέρεται στην Ιστορία Β. Παγκοσμίου πολέμου του Χ.Α.Καβαφάκη Τ.2 Σελ.709.

[10] Στις 31 Δεκεμβρίου 1941 οι απώλειες των χερσαίων γερμανικών δυνάμεων άγγιζαν το 25,90 %, που μεταφραζόταν σε 830.903 αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και στρατιώτες. Από αυτούς οι νεκροί ήσαν 173.722 και οι αγνοούμενοι 35.875. Να σημειωθεί ότι και ένα μέρος των τραυματιών δεν μπόρεσε λόγω της φύσεως των τραυμάτων να αναλάβει ενεργή δράση. O Halder σημειώνει στο ημερολόγιό του ότι μέχρι 28 Φεβρουαρίου 1942 οι συνολικές απώλειες ανήρχοντο σε 1.005.636 άνδρες από τους οποίους 202.251 νεκρούς, 725.642 τραυματίες από τους οποίους 112.627 από κρυοπαγήματα. 
[11]

[12] Η στρατηγική ενός Δεκανέως σελ 216
[13]
[14]

[15] Αναλαμβάνοντας καθήκοντα Αρχιστρατήγου μετά την παραίτηση του Μπράουχιτς θα πει στον Χάλντερ: Ο πρώτος τυχών δύναται να διευθύνει τας επιχειρήσεις. Το πρώτιστον όμως καθήκον του Αρχιστρατήγου είναι να υψωθή εις το επίπεδον του Εθνικοσοσιαλισμού. Εις ουδένα εκ των στρατηγών αναγνωρίζω την ικανότητα να επιτύχη τούτο! Ως εκ τούτου προήλθον εις την απόφασιν να αναλάβω προσωπικώς τα καθήκοντα ταύτα.(Η στρατηγική ενός δεκανέως σελ 196-7 .

[16] Walther Hubatsch: Hitlers Weisungen für die Kriegsführung 1939-1945 σελ 183. Η μετάφραση ολόκληρης της Οδηγίας αρ 41 στα ελληνικά στον Οικονομάκο Μ . Οι ελπίδες πάγωσαν στο Βόλγα σελ 227-231.

[17] Ο Μπλούμεντριχ θα σχολιάσει ειρωνικά.: "Αν και δεν ήτο δυνατόν ν' αντικρούσωμεν τους οικονομικούς εμπειρογνώμονας, οίτινες εβεβαίουν ότι ήτο ζωτικόν να επιτύχωμεν το πετρέλαιον, εάν ηθέλαμεν να συνεχίσωμεν τον πόλεμον, εν τούτοις τα γεγονότα διέψευσαν τους ισχυρισμούς των. Διότι κατορθώσαμεν να διεξαγάγωμεν τον πόλεμον μέχρι του 1945 χωρίς να καταλάβωμεν ποτέ τα πετρέλαια του Καυκάσου." (B. H. Liddell Hart: Η άλλη πλευρά του λόφου. σελ 377)

[18]

[19] Σχετικά με τη δράση του κατασκοπευτικού δικτύου της Βαρσοβίας ο P. Carell αναφέρει:

"Aυτό που προέκυψε από την αποκωδικοποίηση παρόμοιων εγγράφων ήταν απλά καταπληκτικό. Ήταν απίστευτη η ποσότητα των στρατιωτικών μυστικών που οι δύο πράκτορες σε περίοδο ενός χρόνου είχαν κατορθώσει να συλλέξουν και να στείλουν στη Ρωσία δρώντας στα μετόπισθεν του γερμανικού μετώπου. Τα μηνύματα έδιναν ένα συμπληρωμένο πλαίσιο της γερμανικής προέλασης κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής επίθεσης του 1942 . Και όχι μόνο της προέλασης αλλά και των στόχων , τα σχέδια που αφορούσαν τη χρησιμοποίηση των δυνάμεων , τις μεταφορές και τις μετακινήσεις των Σωμάτων Στρατού και των μεραρχιών ήταν καταγραμμένες με τις παραμικρές λεπτομέρειες..(P. Carell Russia 1941-45 τόμος Β σελ 109 και συνέχεια  )

[20]Halder Hitler ,seigneur de la guerre, Payot ,1956 σελ 435

(Συνέχεια)