ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ
Ο πόλεμος, η μάλλον το αίσχος, του 1897 ήτο αποτέλεσμα της μωρίας και ανικανότητος των τότε κυβερνόντων την χώραν.Αφ' ότου ηλευθερώθη το Κράτος ουδεμία Κυβέρνησις έδειξεν ενδιαφέρον δια την ενίσχυσιν και οργάνωσιν των στρατιωτικών δυνάμεων. Κατ' εξαίρεσιν ο Χαρίλαος Τρικούπης, όταν ανέλαβε την αρχήν, επεδείξατο θερμόν ενδιαφέρον δια την ανασύνταξιν και οργάνωσιν των εθνικών δυνάμεων. Ανέλαβε την εξουσίαν από του 1882 με στρατιωτικόν σύμβουλον τον αείμνηστον Ζορμπάν, προέβη εις μετάκλησιν ξένης στρατιωτικής αποστολής, την ίδρυσιν εκπαιδευτικών σχολείων και σχο λής εφέδρων αξιωματικών και την προμήθειαν των τριών Θωρηκτών («"Ύδρα» και «Σπέτσαι» και «Ψαρά») δια των οποίων η Ελλάς, δια πρώτην φοράν, απέκτησε την κυριαρχίαν της θαλάσσης εις την Ανατολικήν Μεσόγειον.
Οι λαοπλάνοι δημοκόποι κυβερνήται, αντί να περιστείλουν τους ανεύθυνους ζητωπολέμους των τριόδων, εξήπτον τουναντίον δια πομπωδών δηλώσεων το πατριωτικόν παραλήρημα του όχλου, με τας πανστρατιάς των «τριακοσίων χιλιάδων" Ελλήνων, που θα παρέσυρον ως χάρτινον πύργον την Τουρκικήν αυτοκρατορίαν, ενώ εγνώριζον ότι εις τας αποθήκας επιστρατεύσεως δεν υπήρχον εφόδια ούτε δια πεντήκοντα χιλιάδας ανδρών ! !
Οι έφεδροι εκαλούντο κατά σταγόνας και εφ' όσον κατεσκευάζοντο επει γόντως από τους εντοπίους πόρους στολαί και άρβυλα.(8)
Μία μόνον ηκούσθη τιμία φωνή συνέσεως εν τη Πολιτική ηγεσία· Ο υπουργός των Στρατιωτικών συνταγματάρχη; Ν. Σμολένσκης (αδελφός τού ήρωος του Βελεστίνου), αφού ματαίως προσεπάθησε να συγκράτηση τους παραφρονούντας συνεργάτας του υπέβαλε την παραίτησίν του, αντικαταστα θείς παρά του Ν. Μεταξά. «Είναι αδύνατος η συνεννόησης με τον πρωθυπουργόν, δια τον οποίον χρειάζεται ζουρλομανδύας» απεφάνθη ο τότε πρε σβευτής της Αγγλίας. Δυστυχώς όσοι εζήσαμε την θλιβεράν εκείνην εποχήν δεν δυνάμεθα να αρνηθώμεν ότι το Κράτος παρουσίαζεν εικόνα φρενο κομείου.
Αφορμή του πολέμου υπήρξεν η αποστολή του υπό τον συνταγματάρχην Τιμ· Βάσον εκστρατευτικού σώματος εις την Κρήτην.
Ο συνταγματάρχης Βάσος, υπασπιστής του Βασιλέως, ήτο υιός του εκ Μαυροβουνίου καταγόμενου διαπρεπούς και ανδρείου στρατηγού της επανα στάσεως του 1821. Με ωραίον επιβλητικόν παράστημα και ευθύν και έντιμον χαρακτήρα, ήτο τύπος πραγματικού ευπατρίδου. Καίτοι μη υπηρετήσας αρκε τά εις το στράτευμα κατώρθωοε, χάρις εις την μόρφωσιν και ευφυΐαν του, να αναποκριθή καλώς εις το δύσκολον έργον του εν Κρήτη, ένθα η αποστολή του δεν ήτο μόνον στρατιωτική, αλλά και διπλωματική, ένεκα της παρεμβά σεως των ναυάρχων των Mεγάλων Δυνάμεων. Το εκστρατευτικόν σώμα του Βάσου απετελέσθη από δύο τάγματα πεζικού, σχηματισθέντα εξ ανδρών των δύο εν Αθήναις συνταγμάτων, εκ μιας λυομένης πυροβολαρχίας και ενός λόχου μηχανικού. "Η όλη δύναμις ήτο μι κροτέρα των δύο χιλιάδων ανδρών. Το σώμα απεβιβάσθη περί τας αρχάς Φεβρουαρίου εις Πλατανιάν και επροχώρησε προς τα Χανιά. Παρά τις Βουκολιές έλαβε χωράν η μόνη σοβαρά συμπλοκή προς Τουρκικόν τμήμα της Φρουράς Χανίων, υποστηριζόμενον και υπό αρκετών ενόπλων τουρκοκρητών. Κατά την μάχην αυτήν έπεσαν γενναίως και οι νεαροί ανθυπολοχαγοί Δανάλης, Τριγγέτας και Σαράτσογλου. Και οι τρεις, άριστοι αξιωματικοί, εφονεύθησαν αδίκως, ένεκα της αμάθειας και ανικανότητος των ανωτέρων στελεχών του πεζικού της εποχής εκείνης· Ελλείψει μέτρων ασφαλείας οι αναπτυχθέν τες λόχοι υπέστησαν αιφνιδιασμόν δια του πυρός ομάδος εμπειροπολέμων Τουρκοκρητών, ενεδρευόντων εις συστάδα ελαιοδένδρων. Τελικώς ο ενθουσια σμός των στρατιωτών μας και η ορμή των Κρητών επαναστατών έτρεψαν εις φυγήν τους Τούρκους, οι οποίοι υπεχώρησαν ατάκτως προς τα Χανιά με σημαντικάς απώλειας. Η πρώτη αυτή νίκη, καθ' ην ο στρατός έλαβε το βάπτισμα του πυρός, ανηγγέλθη εις την Κυβέρνησιν δια της ιστορικής φράσεως: «Τους εσαρώσαμεν", ήτις μετέτρεψεν εις αληθές παραλήρημα τον έξαλλον ενθουσιασμόν του όχλου και των κυβερνώντων εν Αθήναις. Η νίκη των Βουκολιών, ασήμαντος στρατιωτικώς, έσχε σοβαρωτάτας πολιτικάς συνεπείας, διότι υπήρξεν η θρυαλίς του μετ' ολίγον εκραγέντος ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897...............
Ο ΠΟΛΕΜΟΣ
Όπως είπομεν ανωτέρω, η κατάστασις του στρατού μας ήτο οικτρά, υφ' όλας τας απόψεις. Τα στελέχη του πεζικού, εκτός ολίγων υπολοχαγών και ανθυπολοχαγών των σχολών Ευελπίδων και υπαξιωματικών, ήσαν τελείως αμαθή και ανίκανα. Η μεγίστη πλειοψηφία των ανωτέρων αξιωματικών απετελείτο από τους γνωστούς αγαθούς τύπους της «κόκκινης κάλτσας», των οποίων η στρατιωτική μόρφωσις περιορίζετο εις την τακτικήν της καταδιώξεως ληστών, φυγόδικων και ζωοκλεπτών. Το πεζικόν η «Βασίλισσα της Μάχης» εθεωρείτο όπλον δευτερεύον εις το περίεργον αυτό κράτος. Τοιαύτη ήτο η αμάθεια των κυβερνώντων, ώστε εχρειάσθησαν εξεγέρσεις και κινήματα των δικαίως αγανακτούντων νέων αξιωματικών διά να δοθή το περίφημον 20 δραχμον των διδακτικών βιβλίων, το οποίον εξίσωσε τον μισθόν των αξιω ματικών του πεζικού με τους μισθούς των άλλων όπλων ! ! !Ομοία προς την του πεζικού και έτι χειρότερα ήτο η κατάστασις των στελεχών του ιππικού. Πλην ελαχίστων εξαιρέσεων διέπρεπον εν αυτώ οι κρασοπατέρες με τις κυρτές πάλες και τούς φθηνούς παλληκαρισμούς των καφω δείων. Τα Μουρουζάκια. Είναι ζήτημα αν υπήρχον 5—6 αξιωματικοί κατάλληλοι δια την εκτέλεσιν μιας απλής αναγνωρίσεως.Εις σχετικώς καλυτέραν κατάστασιν ήσαν οι αξιωματικοί των δύο τεχνικών καλουμένων όπλων, του Πυροβολικού και του Μηχανικού. Ήσαν πάντες απόφοιτοι της Σχολής Ευελπίδων, με καλήν θεωρητικήν μόρφωσιν, αλλά με πολύ ολίγην επαγγελματικήν αξίαν, δια την έλλειψιν πρακτικής εκπαιδεύσεως. Η εκτέλεσις ασκήσεων βολής (το κύριον έργον του πυροβολικού) ήτο τελείως παρημελημένη, δια λόγους οικονομίας των πυρομαχικών, και υπήρξαν πλείστοι αξιωματικοί, οι οποίοι δια πρώτην φοράν έρριψαν κανονιά εις το πεδίον της μάχης ! ! Το ολίγον Μηχανικόν εχρησιμοποιείτο μάλλον ως πεζικόν, διότι εστερείτο ειδικής εκπαιδεύσεως και των τεχνικών μέσων.Αυτός ήτο ο στρατός, διά του οποίου η ανεκδιήγητος εκείνη κυβέρνησις ενόμιζεν ότι θα νικήση την Τουρκικήν αυτοκρατορίαν.Επί κεφαλής του ενόπλου αυτού συρφετού εις το κύριον θέατρον επι χειρήσεων, εν Θεσσαλία, ετέθη ο Διάδοχος του Θρόνου Κωνσταντίνος, έχων ως αρχηγόν του Επιτελείου τον συνταγματάρχην του πυροβολικού Σαπουντζάκην, όστις εθεωρείτο εκ των μάλλον μορφωμένων ανωτέρων αξιωματικών της εποχής εκείνης. Εις το Γενικόν Στρατηγείον υπηρετούν επίσης ο λοχαγός του Μηχανικού Β. Δούσμανης και οι υπολοχαγοί Ιωάν. Μεταξάς και Ξενοφ.(10) Στρατηγός, μορφωμένοι θεωρητικώς αξιωματικοί, αλλ' ουδέποτε υπηρετήσαντες εις το στράτευμα. Στρατηγικαί μονάδες δεν προεβλέποντο υπό του οργανισμού του Στρατού, όστις απετελείτο από ανεξάρτητα συντάγματα των διαφόρων όπλων και τινα ανεξάρτητα επίσης τάγματα ευζώνων. Η Επιμελητεία ήτο άγνωστος, ούτως ώστε μετά τας πρώτας μετακινήσεις —υποχωρητικάς πάντοτε—οι στρατιώται δεν είχον ούτε άρτον και ο στρατός εσώθη εκ της πλήρους, ένεκα πείνης, διαλύσεως, χάρις εις τον ιδιώτην Αγαθοκλήν, ο οποίος ανέλαβε την τροφοδοσίαν των λιμοκτονούντων ανδρών μετά τα Φάρσαλα.Το Γενικόν Επιτελείον κατά το στάδιον της συγκεντρώσεως συνεκρότησε, δια της προχείρου συρραφής ανά δυο συνταγμάτων πεζικού, τέσσαρας τα ξιαρχίας και διά της ανά δύο ενώσεως τούτων δύο Μεραρχίας, αι οποίαι ετέθη σαν υπό τας διαταγάς του υποστρατήγου Μακρή η Ιη και του συνταγματάρχου του πεζικού Γεωργ. Μαυρομιχάλη η ΙΙα. Όπως απεδείχθη και εκ της κατόπιν δημοσιευθείσης «Εκθέσεως των επιχειρήσεων», ουδέν σχέδιον επιχειρήσεων προεβλέπετο, ούτε υπήρχεν ιδέα ελιγμού επιθετικού ή αμυντικού. Συμφώνως προς τας τακτικάς αντιλήψεις των τε εκτελεστών και της Ανωτάτης Διοικήσεως, ο στρατός είχεν αντικειμενικόν σκοπόν την υπεράσπισιν της οροθετικής γραμμής και, φυσικώς διασπαρείς εφ' ολοκλήρου της μεθορίου, εσχημάτισεν είδος ασθενεστάτης υγειονομικής ζώνης, προορισμένης να καταρ ρεύση εις την πρώτην κρούσιν που θα εδέχετο εις οιονδήποτε σημείον αυτής.Την αφορμήν της εκρήξεως έδωσαν οι περίφημοι "σταυραετοί" της Εθνικής Εταιρείας, οι οποίοι καθ' ομάδας εισέβαλον εις το τουρκικόν έδα φος, περί τα τέλη Μαρτίου και τας αρχάς Απριλίου. Εις συμπλοκήν αυτών μετά τουρκικών τμημάτων έλαβον μέρος ημέτερα φυλάκια παρά τον Νεζερόν και το πυρ μετεδόθη εφ' ολοκλήρου της γραμμής την 7ην Απριλίου 1897. Την 11ην Απριλίου οι Τούρκοι εγένοντο κύριοι του αυχένος της Μελούνας, δι' ου διέρχεται η αμαξιτή οδός από Λαρίσης προς Ελασσόνα, και επετέθησαν δι' ισχυρών δυνάμεων προς το Δελόρια. ένθα ευρίσκετο και ο διοικητής της ΙΙας Μεραρχίας Μαυρομιχάλης, με την εφεδρείαν της Μεραρχίας εκ 4 περίπου ταγμάτων. Ο Μαυρομιχάλης , πιεσθείς ισχυρώς, ηναγκάσθη να υποχώρηση, ειδοποιήσας τον διοικητην της Ιης Μεραρχίας Μακρήν με το ιστορικόν: « Ηττηθείς εις Δερελί, υποχωρώ προς Καζακλάρ ». Η λακωνική φράσις του ειλικρινούς και τιμίου Λάκωνος, που υπενθυμίζει την προ 25 αιώνων περίφημον αναφοράν του Σπαρτιάτου ναυάρχου: « Έρρη τα κάλα Μίνδαρος απεσούα», έδωσε λαβήν εις τους ευθηνούς παλληκαράδες των Αθηναϊκών καφενείων να περιλούσουν με τας πλέον χυδαίας ύβρεις και μομφάς τον γενναίον αυτόν γόνον της ενδόξου οικογενείας της Μάνης. Ο Γ. Μαυρομιχάλης, τον οποίον απεκάλουν χλευαστικώς Καζακλάρ, εθεωρήθη υπεύθυνος της ήττης και της φυγής της Λαρίσης από τους έξάλους πατριώτας των Αθηναϊκών Τριόδων.
Όταν αι ύβρεις αύται και αι λοιδωρίαι έφθασαν μέχρις αυτού ο θρυλικός συνταγματάρχης είπε με πικρίαν εις τον υπηρετούντα παρ' αυτώ ανεψιόν του, αξιωματικών του ιππικού : «Κάποιος από μας πρέπει να μείνη εδώ επάνω». Και παρ' ολίγον να μείνουν και οι δυο, διότι ο μεν υπίλαρχος Γ. Μαυρομιχάλης έπιπτε μετ' ολίγον ενδόξως ριφθείς έφιππος εις δραστικώς βαλλομένην ζώνην, ενώ ο μέραρχος ετραυματίζετο σοβαρώς εις Δομοκόν.
Η αιωνία Ελληνική ψυχή απέδειξεν ότι ρίχνει τις αναλαμπές της και στις σκοτεινότερες ακόμη περιόδους της Ιστορίας μας.
Ο διοικητής της Ιης Μεραρχίας, άμα λαβών την πληροφορίαν της υποχωρήσεως της ΙΙας εκ Δερελί, φοβούμενος υπερκέρασιν εκ του δεξιού του, διέταξε και ούτος την αμεσον υποχώρησιν προς τα προγεφυρώματα της Λαρίσης, τα οποία ήσαν σειρά περιβολών, αι οποίαι είχον κατασκευασθή το 1886 κατά τας τότε μεθοριακάς συμπλοκάς, που κατέληξαν εις την αιχμαλωσίαν του ευζωνικού τάγματος εν Κούτρα. Έπεσαν τότε ηρωϊκώς ο διοικητής του τάγματος Λώρης και οι αξιωματικοί Δημητρέσας, Γραβέρης κ.λ.π.
Κατα την υποχώρησιν του όγκου της Ιης Μεραρχίας, δια της οδού Τυρνάβου — Λαρίσης, τα υποχωρούντα τμήματα ήκουσαν τήν νύκτα τον ποδοβολητόν του ιππικού μας, το οποίον, ως μη ώφειλεν, υπεχώρει εν καλπασμώ από του Καζακλάρ, και επί τη διαδόσει ότι επρόκειτο περί τουρκικού ιππικού ετράπησαν εις άτακτον φυγήν, η οποία μετεβλήθη εις πανικόν,παρασύρασα και τα πλείστα τμήματα της ΙΙας Μεραρχίας. Την κατάστασιν επεδείνωσε και η ανάμιξις του πληθυσμού, ο οποίος μετά των κτηνών και οχημάτων του έφευγε προς Νότον, εγκαταλείπων τα χωρία του.
Το Γενικόν Στρατηγείον, το οποίον, ως λέγεται, παρηκολούθει αμέριμνον τον επιτάφιον εν Λαρίση, ευρέθη ούτω προ τραγικής καταστάσεως και έδωσε το σύνθημα γενικής προς τα Φάρσαλα υποχωρήσεως του στρατού την πρωΐαν της 12ης Απριλίου.
Η. ταξιαρχία Σμολένσκη, ευρισκομένη παρά το Ρεβένι, διαταχθείσα, υπεχώρησεν εν πλήρει τάξει και κατέλαβε τα προς το Βελεστίνον υψώματα, καλύπτουσα τον Βόλον.
Το παρά την Καλαμπάκαν απόσπασμα υπό τας διαταγάς του ταγματάρχου Τερτίπη, διετάχθη επίσης να υποχωρήση προς Φάρσαλα, καλύπτον το αριστερόν των αυτόθι συγκεντρουμένων δυνάμεων του στρατού.
Κατά την αποχώρησιν εκ Λαρίσης εγκατελείφθη πολύ υλικόν, εφόδια και πυρομαχικά. Απωλέσθησαν επίσης και 8 τοπομαχικά πυροβόλα των 10.5. Εάν δεν ελάμβανε χώραν ο πανικός και η υποχώρησις εγίνετο εν σχετική τάξει ηδύνατο να σωθή το πλείστον του υλικού και ασφαλώς τα 8 βαρέα πυροβόλα, διότι οι Τούρκοι έφθασαν εις Λάρισαν δύο όλας ημέρας μετά την εκκένωσιν αυτής, όπως ρητώς αναφέρει και ο Γερμανός οργανωτής του Τουρκικού στρατού φον Ντερ Γκολτς εις το σχετικόν σύγγραμμα του.
Η ταξιαρχία Σμολένσκη, συντεταγμένη και πειθαρχούσα υπό τον θρυλικόν εκείνον ηγήτορα, αντί να υποχωρήση προς Βελεστίνον, ήτο δυνατόν να διαταχθή να καταλάβη τα προγεφυρώματα της Λαρίσης και να προασπίση ούτως, ως ισχυρά οπισθοφυλακή, την εκκένωσιν της πόλεως και την υποχώρησιν του στρατού. Αλλά προς τούτο έπρεπε να παραμένη διαυγής ο περίφημος φακός του Κλάουζεβιτς εν τη καρδία της Ανωτάτης Διοικήσεως [1].
Η υποχώρησις του στρατού προς τα Φάρσαλα εγένετο με αφάνταστον αταξίαν · ευτυχώς, ως προείπομεν, ο εχθρός εκινήθη βραδέως και μετά δισταγμού, ούτως ώστε εδόθη καιρός να ανασυνταχθούν αι σχεδόν εν διαλύσει μονάδες του στρατού. Αδυνατεί να εννοήση κανείς τους λόγους, οι οποίοι απηγόρευσαν εις το Γενικόν Στρατηγείον την εκλογήν των Φαρσάλων ως αμυντικής γραμμής, μετά την υποχώρησιν της Λαρίσης.
Είς καλός ανθυπασπιστής, με ένα βλέμμα επί του χάρτου και του εδάφους, θα έβλεπεν ότι η μόνη ενδεδειγμένη δια την άμυναν τοποθεσία ήτο η ιδεώδης ισχυρότατη τοποθεσία τοΰ Δομοκού. Από της ημέρας της υποχωρήσεως εις Φάρσαλα (12 Απριλίου) μέχρι της αυτόθι εμφανίσεως των Τούρκων (23 Απριλίου) παρήλθον δέκα ολόκληροι ημέραι. Η Τουρκική διοίκησις ευτυχώς δεν ήτο πολύ καλύτερα της ημετέρας. Αντί να επωφεληθούν της φυγής των ημετέρων και να καταδιώξουν συντόνως τα διαρρέοντα εν διαλύσει Ελληνικά στρατεύματα, επροχώρουν «γιαβάς - γιαβάς », όπως γράφει και ο Γκολτς στην ιστορία του, έκαμαν δυο ημέρας μέχρι Λαρίσης και εκείθεν δέκα όλας ημέρας μέχρις ού εμφανισθούν ενώπιον της προκεχωρημένης γραμμής μας, εις Τατάρ των Φαρσάλων. Αι δέκα αύται ημέραι. ήσαν αρκεταί δια να οργανωθή αμυντικώς η ισχυρά τοποθεσία του Δομοκού, οπότε, ως απεδείχθη μετ' ολίγας ημέρας κατά την ομώνυμον μάχην, θα ανεκόπτετο ασφαλώς δι' αρκετόν χρόνον η προέλασις του εχθρού θα εσώζετο τουλάχιστον η τιμή των όπλων και θα μας εύρισκεν εις τον Δομοκόν η ανακωχή, την οποίαν επέβαλεν η παρέμβασις των Μεγάλων Δυνάμεων.
Ατυχώς η Διοίκησις του Ελληνικού στρατού, μετά τας πρώτας ατυχίας των συνόρων και τον πανικόν της Λαρίσης, φαίνεται απώλεσε πάσαν ελπίδα και παρηκολούθη μοιρολατρικώς την εξέλιξιν των γεγονότων. Ούτως ο στρατός παρέμεινεν εις Φάρσαλα αδρανών και λιμώττων, σωθείς εκ της πλήρους διαλύσεως μόνον τη παρεμβάσει του ιδιώτου Αγαθοκλή, ο οποίος εξησφάλισε δι' ιδίων μέσων τον άρτον των ανδρών.
Την πρωΐαν της 23ης Απριλίου η Τουρκική εμπροσθοφυλακή, βαδίζουσα επί της οδού Λαρίσης — Φαρσάλων, ήλθεν εις επαφήν με τα εις Τατάρ ευζωνικά τάγματα του ταγματάρχου Γ. Νικολαΐδη. Ο ταγματάρχης Γ. Νικολαΐδης ήτο πατήρ του αντιστρατήγου του ιππικού Παν. Νικολαΐδη, όστις διεκρίθη ως ίλαρχος κατά τους Βαλκανικούς πολέμους(Καστοριά) και διοικητής του ιππικού κατά τον Μικρασιατικόν πόλεμον.
O πατήρ του Νικόλαος (καπετάν Κολιός), υπολοχαγός εφονεύθη εν ομηρική μονομαχία προς τον διαβόητον αρχιληστήν Καραχάλιον, φονευθέντος ταυτοχρόνως εις θέσιν Βιλιαρί, βορείως της Μάνδρας.
Ο Γεώργιος Νικολαϊδης είχε μετριωτάτην μόρφωσιν ,αλλά δυνατήν ψυχήν , όπως απέδειξε την ημέραν εκείνην.
Μεμονωμένος εις Τατάρ , διαθέτων 4 μόνον τάγματα,άνευ υποστηρίξεως πυροβολικού, εδέχθη το βάρος της επιθέσεως δύο τουρκικών μεραρχιών, εκράτησε τας θέσεις του μέχρι της μεσημβρίας και υπεχώρησε κλιμακηδόν και εν σχετική τάξει προς τα Φάρσαλα. Η ισχυρά αντίστασις των ευζωνικών Ταγμάτων εις Τατάρ , η οποία ηνάγκασε τον τουρκικόν όγκον εις πρόωρον ανάπτυξιν και ανέπτυξε την ορμήν της επιθέσεως , έσωσε τον Ελληνικόν Στρατόν εξ ασφαλούς αιχμαλωσίας εις τα Φάρσαλα, όπως θα εκθέσωμεν κατωτέρω.
O πατήρ του Νικόλαος (καπετάν Κολιός), υπολοχαγός εφονεύθη εν ομηρική μονομαχία προς τον διαβόητον αρχιληστήν Καραχάλιον, φονευθέντος ταυτοχρόνως εις θέσιν Βιλιαρί, βορείως της Μάνδρας.
Ο Γεώργιος Νικολαϊδης είχε μετριωτάτην μόρφωσιν ,αλλά δυνατήν ψυχήν , όπως απέδειξε την ημέραν εκείνην.
Μεμονωμένος εις Τατάρ , διαθέτων 4 μόνον τάγματα,άνευ υποστηρίξεως πυροβολικού, εδέχθη το βάρος της επιθέσεως δύο τουρκικών μεραρχιών, εκράτησε τας θέσεις του μέχρι της μεσημβρίας και υπεχώρησε κλιμακηδόν και εν σχετική τάξει προς τα Φάρσαλα. Η ισχυρά αντίστασις των ευζωνικών Ταγμάτων εις Τατάρ , η οποία ηνάγκασε τον τουρκικόν όγκον εις πρόωρον ανάπτυξιν και ανέπτυξε την ορμήν της επιθέσεως , έσωσε τον Ελληνικόν Στρατόν εξ ασφαλούς αιχμαλωσίας εις τα Φάρσαλα, όπως θα εκθέσωμεν κατωτέρω.
[1] Ο διάσημος συγγραφεύς και επιτελάρχης του Πρωσικού Στρατού εις το Βατερλώ Κλάουζεβιτς έλεγεν ότι «Κατά άγνωστον μοιραίον φυσικόν νόμον, οι μεγάλοι πολεμικοί άνδρες εις τας κρισίμους στιγμάς διατηρούν διαυγή τον φακόν της καρδίας, όστις θολούται εις τους κοινούς ανθρώπους, οίτινες βλέπουν σκοτεινάς τάς εικόνας ».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου