Το κίνημα της 1ης Μαρτίου δεν είχε τον χαρακτήρα μιας από τας συνήθεις συνωμοσίας, αι οποίαι δεν αποβλέπουν εις άλλο τι , παρά μόνον εις την βιαίαν κατάληψιν της εξουσίας. Εις το κίνημα, όπως είχεν οργανωθή, ηθελήσαμεν ημείς οι ίδιοι να δώσωμεν τον χαρακτήρα μιας πανελληνίου εξεγέρσεως εναντίον των κυβερνητικών μεθόδων , εξεγέρσεως, εις την οποίαν θα ελάμβανον μέρος όλα τα υγιά στοιχεία του στρατού και του ναυτικού [1].
Θα ήτο η εσχάτη μωρία να νομισθή, ότι το κίνημα περιωρίζετο μόνον εις τους τομείς εις τους οποίους εξεδηλώθη - δηλαδή εις τον στόλον , εις το πρότυπον και την σχολήν Ευελπίδων και εις το Δ Σώμα Στρατού. Η εξέγερσις επρόκειτο να είναι καθολική και ταυτόχρονος. Μόλις θα κατελαμβάνετο ο στόλος, αι φρουραί ολοκλήρου σχεδόν της Ελλάδος επρόκειτο να επαναστατήσουν. Εάν εν τη πράξει η εξέγερσις αυτή εματαιώθη εις τας περισσοτέρας φρουράς , τούτο δεν οφείλεται εις την έλλειψιν θάρρους ή συνεπείας εκ ,μέρους των μεμυημένων αξιωματικών , διακεκριμένων κατά πάντα συναδέλφων , αλλ' εις άλλους λόγους , δια τους οποίους δεν νομίζω , ότι επέστη ο καιρός να ομιλήσωμεν δημόσια...
Εξ άλλου δεν είναι ακριβές , ότι οι σύνδεσμοι των επαρχιακών φρουρών δεν επήραν εγκαίρως το σύνθημα.
Μόλις ελάβομεν το απόγευμα της Παρασκευής το τηλεφώνημα από το Πέραμα, ότι οι αξιωματικοί του ναυτικού διεπεραιώθησαν εις τον Ναύσταθμον και ήρχισαν την κατάληψιν του λόφου και του στόλου, έσπευσα να διαβιβάσω το προκαθωρισμένον σύνθημα τηλεγραφικώς εις τους συνδέσμους όλων των φρουρών. Επεκοινώνησα μάλιστα και τηλεφωνικώς εγώ ο ίδιος περί την 7.30 ' εσπερινήν με την Θεσσαλονίκην δια τον καθορισμόν των τελευταίων λεπτομερειών....
Αρχικώς είχεν αποφασισθή να μεταβώ εγώ ο ίδιος εις την Θεσσαλονίκην.Εφ' όσον όμως επλησίαζον αι ημέραι η κατάστασις μετεβάλλετο. Και πρώτον η παρακολούθησίς μας εκ μέρους των οργάνων της Ασφαλείας είχεν αποβή αυτόχρημα ασφυκτική , ώστε να μην απεκλείετο καθόλου ο κίνδυνος να γίνη αντιληπτή η άνευ υπηρεσιακού λόγου αναχώρησίς μου εις Θεσσαλονίκην είτε σιδηροδρομικώς είτε δι αυτοκινήτου . Αλλά τελικώς ηναγκάσθην να εγκαταλείψω το σχέδιον κατόπιν επιμόνου αξιώσεως του πλοιάρχου Κολιαλέξη, ο οποίος μου ετόνισε τον κίνδυνον του να προδοθεί εκ της ιδικής μου μετακινήσεως το κίνημα και να ματαιωθή ούτω η κατάληψις του στόλου , εις την οποίαν τόσην όλοι μας απεδίδαμεν σημασίαν.
Άλλωστε , εις την Θεσσαλονίκην υπήρχον οι αξιωματικοί οι οποίοι θα ετίθεντο επί κεφαλής του κινήματος μέχρι της αφίξεως του στρατηγού Πλαστήρα , ο οποίος και επρόκειτο να αναλάβη την αρχηγίαν του επαναστατικού αγώνος. Δια τας Αθήνας δεν δύναμαι να είπω, ότι απεβλέπαμεν εις κατάληψιν της πόλεως , μολονότι αν συνέτρεχον ορισμέναι προϋποθέσεις , απεδείχθη ότι και τούτο δεν θα ήτο δύσκολον. Απεβλέπομεν περισσότερον εις την δημιουργίαν εντός αντιπερισπασμού , ο οποίος να διευκολύνη τους ναυτικούς και να τους δώση καιρόν δια τον έκπλουν του στόλου. Τον αντιπερισπασμόν αυτόν νομίζω ότι τον επετύχομεν.
Αλλά και των Αθηνών η εξέγερσις θα ηδύνατο να καταλήξη εις οριστικήν μας επικράτησιν , εάν επραγματοποιούντο αι προϋποθέσεις τας οποίας ετάξαμεν. Και πρώτον η μη εκτέλεσις της εντολής περί καταλήψεως του κεντρικού εργοστασίου της Πάουερ[2] σπουδαίως συνετέλεσεν εις τον περιορισμόν της δράσεώς μας εν Αθήναις. Εάν η πόλις εβυθίζετο εις το σκότος την 8ην νυκτερινήν ώραν , όπως συνεφωνήθη και έπρεπε να γίνη άλλη θα ήταν η εξέλιξις. Έπειτα η έγκαιρος ειδοποίησις της κυβερνήσεως περί της καταλήψεως του Ναυστάθμου , εκ της γνωστής συμπλοκής του Περάματος, μας έθεσεν εις θέσιν αναμφισβητήτως μειονεκτικήν .Διότι άλλως θα καθίστατο πολύ ευκολώτερον να μεταβούν εις τα σημεία δι α προωρίζοντο οι μεμυημένοι αξιωματικοί , προ παντός δε να έλθουν εις το πρότυπον τάγμα ευζώνων , οι εντεταλμένοι αξιωματικοί οπότε...δεν θα ευρισκόμεθα εις την αχάριστον θέσιν να δίδομεν σήμερον συνεντεύξεις από τας φυλακάς.
Εάν είχομεν εις την διάθεσίν μας στοιχειωδώς απαραίτητον αριθμόν αξιωματικών δια να κινήσωμεν τους λόχους, αντιλαμβάνεσθε ότι η δύναμις αύτη , όσον μικρά και αν σας φαίνεται εις αριθμόν, υπό την ηγεσίαν όμως αξιωματικών της πνοής ενός Τσιγάντε και ενός Στεφανάκου εξερχομένη εις την πόλιν θα ήτο υπεραρκετή να γίνη κυρία της καταστάσεως και να επιβληθή ώς επανάστασις.
Υποσημειώσεις:
[1] Η επανάστασις της 1ης Μαρτίου 1935 θα ημπορούσε να επιτύχη μόνον εις μίαν περίπτωσιν : Εάν οΙ επαναστάται, επιδεικνύοντες Ιδιαιτέραν ευψυχίαν, κατώρθωναν να επιβληθούν εντός ωρών από της εκδηλώσεως της επαναστάσεως. Μακράς διαρκείας εμφύλιος πόλεμος τότε μόνον θα κατέληγεν υπέρ των Επαναστατών, όταν ούτοι ελάμβανον εξωτερικήν βοήθειαν. Το κίνημα της Θεσσαλονίκης και η επανάστασις του στρατηγού Φράνκο εις την Ισπανίαν, αποτελούν την επιβεβαίωσιν της αρχής ταύτης. Ο Ελ. Βενιζέλος δεν υπελόγιζεν εις εξωτερικήν βοήθειαν. Η Μ. Βρεταννία, η Γαλλία και η Γιουγκοσλαβία, όχι μόνον δεν υπεβοήθησαν την επανάστασιν, αλλ' ανεπιφυλάκτως ετάχθησαν παρά το πλευρόν της κυβερνήσεως Τσαλδάρη. Βρεταννικά και γαλλικά πολεμικά σκάφη κατέπλευσαν εις τον όρμον του Φαλήρου, ενώ η γιουγκοσλαβική κυβέρνησις προθύμως παρεχώρει αεροπλάνα εις την κυβέρνησιν των Αθηνών. Κάτηγορήθη τότε ο Βενιζέλος ότι ευρίσκετο εις συνεννόησιν με τον Μουσσολίνι και ότι ανέμενε ιταλικάς εκδηλώσεις υπέρ των επαναστατών. Ή υπό της ιταλικής κυβερνήσεως απαγόρευσις της αναχωρήσεως του στρατηγού Πλαστήρα και η άρνησις του ραδιοφονικού σταθμού του Μπάρι, όπως μεταδώση τα διαγγέλματα και τα ανακοινωθέντα των επαναστατών, απετέλεσαν αδιάψευστον απόδειξιν περί του αντιθέτου. Εις την πραγματικότητα, ούτε προσυνεννόησις του Βενιζέλου με οιανδήποτε ξένην δύναμιν υπήρχεν, ούτε κανέν ξένον κράτος εξεδήλωσε την διάθεσιν να βοηθήση τους Επαναστάτας .(Γ. ΔΑΦΝΗΣ : Η ΕΛΛΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΔΥΟ ΠΟΛΕΜΩΝ Τόμος Β σελ 353)
[2] Ο Παπαθανασόπουλος πούχε αναλάβει το σβύσιμο των φώτων πήγε με τους συνταγμ. πυρ Βακκά Δημ., λοχ. πεζ. Σπύρο Παπούλα και άλλους αρκετούς σ' ένα σπίτι κοντά στο εργοστάσιο. Εκεί πήγαν τεχνικοί από το εργοστάσιο που ήταν οργανωμένοι, τούς κάλεσαν να μπουν στο εργοστάσιο και να επιβάλουν μερικές ζημιές. Τούς βρήκαν ν' αγκαλιάζονται και να χαίρονται για την κατάληψη του στόλου και τη μάχη του Μακρυγιάννη και ύστερα σηκώθηκαν και έφυγαν χωρίς να κάνουν τη δουλειά πού είχαν αναλάβει. Βέβαια δεν υπολογίζαμε ποτέ πως μπορούσαμε να επιβληθούμε στην Αθήνα, αλλά τα πράγματα απόδειξαν πως με τη σύγχιση και το φόβο που είχαν οι κυβερνητικοί στην αρχή, αν όλοι που είχαν αναλάβει να κάνουν κάτι στην Αθήνα το έκαναν, ίσως να επικρατούσαμε.(ΣΤ. ΣΑΡΑΦΗΣ: ΑΠΑΝΤΑ Τόμος Β ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ σελ 424.)
(Οι δηλώσεις του Στ. Σαράφη δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα "δημοκρατικών αρχών" ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ στο φύλο της Παρασκευής 28 Ιουνίου 1935)
Υποσημειώσεις:
[1] Η επανάστασις της 1ης Μαρτίου 1935 θα ημπορούσε να επιτύχη μόνον εις μίαν περίπτωσιν : Εάν οΙ επαναστάται, επιδεικνύοντες Ιδιαιτέραν ευψυχίαν, κατώρθωναν να επιβληθούν εντός ωρών από της εκδηλώσεως της επαναστάσεως. Μακράς διαρκείας εμφύλιος πόλεμος τότε μόνον θα κατέληγεν υπέρ των Επαναστατών, όταν ούτοι ελάμβανον εξωτερικήν βοήθειαν. Το κίνημα της Θεσσαλονίκης και η επανάστασις του στρατηγού Φράνκο εις την Ισπανίαν, αποτελούν την επιβεβαίωσιν της αρχής ταύτης. Ο Ελ. Βενιζέλος δεν υπελόγιζεν εις εξωτερικήν βοήθειαν. Η Μ. Βρεταννία, η Γαλλία και η Γιουγκοσλαβία, όχι μόνον δεν υπεβοήθησαν την επανάστασιν, αλλ' ανεπιφυλάκτως ετάχθησαν παρά το πλευρόν της κυβερνήσεως Τσαλδάρη. Βρεταννικά και γαλλικά πολεμικά σκάφη κατέπλευσαν εις τον όρμον του Φαλήρου, ενώ η γιουγκοσλαβική κυβέρνησις προθύμως παρεχώρει αεροπλάνα εις την κυβέρνησιν των Αθηνών. Κάτηγορήθη τότε ο Βενιζέλος ότι ευρίσκετο εις συνεννόησιν με τον Μουσσολίνι και ότι ανέμενε ιταλικάς εκδηλώσεις υπέρ των επαναστατών. Ή υπό της ιταλικής κυβερνήσεως απαγόρευσις της αναχωρήσεως του στρατηγού Πλαστήρα και η άρνησις του ραδιοφονικού σταθμού του Μπάρι, όπως μεταδώση τα διαγγέλματα και τα ανακοινωθέντα των επαναστατών, απετέλεσαν αδιάψευστον απόδειξιν περί του αντιθέτου. Εις την πραγματικότητα, ούτε προσυνεννόησις του Βενιζέλου με οιανδήποτε ξένην δύναμιν υπήρχεν, ούτε κανέν ξένον κράτος εξεδήλωσε την διάθεσιν να βοηθήση τους Επαναστάτας .(Γ. ΔΑΦΝΗΣ : Η ΕΛΛΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΔΥΟ ΠΟΛΕΜΩΝ Τόμος Β σελ 353)
[2] Ο Παπαθανασόπουλος πούχε αναλάβει το σβύσιμο των φώτων πήγε με τους συνταγμ. πυρ Βακκά Δημ., λοχ. πεζ. Σπύρο Παπούλα και άλλους αρκετούς σ' ένα σπίτι κοντά στο εργοστάσιο. Εκεί πήγαν τεχνικοί από το εργοστάσιο που ήταν οργανωμένοι, τούς κάλεσαν να μπουν στο εργοστάσιο και να επιβάλουν μερικές ζημιές. Τούς βρήκαν ν' αγκαλιάζονται και να χαίρονται για την κατάληψη του στόλου και τη μάχη του Μακρυγιάννη και ύστερα σηκώθηκαν και έφυγαν χωρίς να κάνουν τη δουλειά πού είχαν αναλάβει. Βέβαια δεν υπολογίζαμε ποτέ πως μπορούσαμε να επιβληθούμε στην Αθήνα, αλλά τα πράγματα απόδειξαν πως με τη σύγχιση και το φόβο που είχαν οι κυβερνητικοί στην αρχή, αν όλοι που είχαν αναλάβει να κάνουν κάτι στην Αθήνα το έκαναν, ίσως να επικρατούσαμε.(ΣΤ. ΣΑΡΑΦΗΣ: ΑΠΑΝΤΑ Τόμος Β ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ σελ 424.)
(Οι δηλώσεις του Στ. Σαράφη δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα "δημοκρατικών αρχών" ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ στο φύλο της Παρασκευής 28 Ιουνίου 1935)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου