ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΕΡΕΝΣΚΥ:Η ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΟΠΩΣ ΤΗΝ ΕΖΗΣΑ

Η πρώτη διάπλαση

Σήμερα λέγεται Ουλιάνοφσκ, από τ' όνομα του Βλαντίμιρ Ίλιτς Ουλιάνωφ, που γεννήθηκε εκεί στα 1870.

Μετάφραση: Άγγελος Νίκας
Εκδόσεις ΠΑΠΥΡΟΣ
ΑΘΗΝΑ 1972 Σελ.450

Το Σιμπίρσκ, πόλη στο μέσο Βόλγα, ήταν μια από τις πιο καθυστερημένες επαρχιακές πρωτεύουσες στα χρόνια της βασιλείας του Αλεξάνδρου 3ου (1881 - 1894). Δεν είχε σιδηρόδρομο. Τα ατμόπλοια περνούσαν τον ποταμό, όσον καιρό ήταν πλωτός, ενώ μόνο τ' άλογο μπορούσε να χρησιμοποιηθή για τις μεταφορές στους μακρόσυρτους μήνες του χειμώνα, όταν η μοναδική λεωφόρος ήταν το ατέλειωτο παγωμένο ποτάμι. Η πόλη κτίστηκε το 1648 σ' ένα λόφο στην ψηλότερη όχθη. Στην κορυφή του υψωνόταν η μητρόπολη, το μέγαρο του κυβερνήτη, το γυμνάσιο, ένα γυναικείο μοναστήρι κι η δημόσια βιβλιοθήκη. Όλη η πλαγιά του, ως την άκρη του  νερού, σκεπαζόταν με περβόλια από θρασεμένες μηλιές και βυσσινιές. Η άνοιξη τον σκέπαζε με άσπρα μυρωδάτα λουλούδια και τότε η νύχτα κρατούσε την ανάσα της για ν' ακούη τ' αηδόνια. Μια φαρδειά λεωφόρος με δενδροστοιχίες, γνωστή με τ' όνομα Βενέτς (κορώνα), καμάρι του πληθυσμού, κατέβαινε απότομα από την κορφή ως τον όχτο και τ' απέραντα λιβάδια, πέρ' από το ποτάμι, ήταν χαρά των ματιών. Κάθε χρόνο, όταν  έλυωνε το χιόνι, ο ποταμός άφηνε την κοίτη του, πλημμύριζε τις χαμηλότερες εκτάσεις στην αριστερή του όχθη και σχημάτιζε πάνω στα χωράφια μια θάλασσα, που έφτανε ως πέρα στον ορίζοντα. Αργότερα, με τις ζέστες του καλοκαιριού, όταν οι χωριάτες πήγαιναν εκεί να θερίσουν το πυκνό χορτάρι και να στήσουν τις ψηλές θημωνιές, τα χωράφια αυτά ζωήρευαν απ τα τραγούδια τους, καθώς κι απ τα παιχνίδια των εκδρομέων οπό την πόλη. Τριγύρω στην πολιτεία, πάνω στις όρθιες όχθες του ποταμού, υψώνονταν τα εξοχικά σπίτια των γαιοκτημόνων.

Από πολιτική άποψη, η πόλη αντανακλούσε σε μικρογραφία όλες τις παραλλαγές από την αναταραχή, που χτυπούσε στα θεμέλια του το κράτος. Γιατί όσο κι αν δέσποζαν στο Σιμπίρσκ οι συντηρητικοί τσιφλικάδες, με τις εχθρικές διαθέσεις τους απέναντι στις μεγάλες, φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις του Αλεξάνδρου 2ου, μια εκλεκτή μειοψηφία από δασκάλους, γιατρούς, δικαστές και δικηγόρους υποστήριζε με πάθος τις μεταρρυθμίσεις αυτές κι έφερνε νέες, φιλελεύθερες ιδέες στην καθημερινή ζωή τής πολιτείας. Και στο κατώτερο σκαλί της κοινωνικής ιεραρχίας βρισκόταν μια τρίτη ομάδα, οι ριζοσπάστες, οι «μηδενιστές», όπως ονόμαζε τους νεαρούς επαναστάτες ταραχοποιούς η ανώτερη συντηρητική τάξη.

(18)  H Αγία Πετρούπολη θυμήθηκε με τρόπο κάπως δυσάρεστο, πως υπάρχει το Σιμπίρσκ, όταν ανακαλύφτηκε μια συνωμοσία για τη δολοφονία του Αλεξάνδρου 3ου. Η απόπειρα είχε οριστή για την 1η Μαρτίου 1887 κι ένας από τους συνωμότες, ο Αλέξανδρος Ουλιάνωφ, ήταν γιος του επιθεωρητή στην δημοτική εκπαίδευση στο Σιμπίρσκ και μεγαλύτερος αδερφός του Βλαντίμιρ Ουλιάνωφ (του Λένιν).Η ταπεινή μας πολιτεία, αν και χωρίς σιδηρό­δρομο ούτε καθημερινό ταχυδρομείο, κατάφερε να σύνδεση τη ζωή της με τη ζωή της παντοδύναμης αυτοκρατορίας[1].

Ο Αλέξανδρος Ούλιάνωφ, αν και πέρασε φευγαλέα από τη ζωή μου, άφησε μια ανεξίτηλη εντύπωση, όχι σαν άτομο, αλλά σα μια εφιαλτική φο­βέρα στην παιδική μου φαντασία. Έφτανε ν' ακούσω τ' όνομά του, για να δω με τη φαντασία μου ένα μυστηριακό αμάξι με κλειστές πράσινες γρίλιες να περνάη μες στο σκοτάδι την πόλη παίρνοντας ανθρώπους μακριά, στο άγνωστο, ύστερ οπό διαταγή του αυστηρού πατέρα της Σόνιας. Ο πατέρας της Σόνιας, μιας μικρούλας, που την έφερναν καμιά φορά να χορέψη μαζί μας, ήταν ο αρχηγός στη χωροφυλακή στην επαρχία Σιμπίρσκ. Η ανακά­λυψη της συνωμοσίας στην Πετρούπολη και η σύλληψη του γιου ενός από τους ανώτερους υπαλλήλους του Σιμπίρσκ προκάλεσαν αντίποινα στην πόλη μας και συλλήψεις, που γίνονταν κατά κανόνα τη νύχτα. Οι τρομαγμένες συζητήσεις των μεγάλων για τα φοβερά αυτά πράγματα έφταναν ως το δω­μάτιο των παιδιών και καθώς οι γονιοί μας είχαν στενή φιλία με τούς Ούλιά­νωφ, δεν αργήσαμε να μάθουμε την εκτέλεση του γιου τους, ενός νέου με πολλά προσόντα. Αυτή στάθηκε ή πρώτη μου επαφή με το επαναστατικό κίνημα.

Γεννήθηκα τo 1881, στις 22 Απριλίου. Ο πατέρας μου, Φιόντορ Μιχαήλοβιτς, ήταν τότε διευθυντής σ' ένα γυμνάσιο για αγόρια και σ' ένα λύκειο για κορίτσια. Έφτασε στη θέση αυτή οπό μια εξέλιξη όχι και τόσο συνη­θισμένη. Γεννήθηκε το 1842 κι ό πατέρας του ήταν ένας φτωχός πάπας συν­οικιακής ενορίας στην περιοχή του Κέρενσκυ στην επαρχία Πένζα. Τ' όνομα της πόλης αυτής, όπως και το επώνυμο μου, προέρχονται οπό τον ποταμό Κέρενκα και τονίζονται στην προπαραλήγουσα. Μολαταύτα, Ρώσοι και ξένοι συνηθίζουν να τονίζουν λαθεμένα το επίθετο μου στην παραλήγουσα.Εκείνα τα χρόνια ό κλήρος αποτελούσε ξεχωριστή τάξη, με δικές του προαιώνιες παραδόσεις και έθιμα. Υπήρχαν ακόμη και ειδικά σχολεία για τα παιδιά των κληρικών. Από ένα τέτοιο σχολείο βγήκε κι ο πατέρας μου για να σπουδάση  έπειτα σε σεμινάριο θεολογίας στην Πένζα. Μετά την επανάσταση του 1848 στη δυτική Ευρώπη, απαγορεύτηκε να σπουδάζουν στα πανεπιστήμια όσοι  δεν άνηκαν στην αριστοκρατική τάξη, αλλά στήν περίοδο τής βασιλείας του Αλεξάνδρου 2ου αυτή ή κοινωνική διάκριση καταργήθηκε και πραγματοποι­ήθηκε τελικά ή μεγάλη φιλοδοξία του πατέρα μου να μπη στο πανεπιστή­μιο. Η φτώχεια του τον ανάγκασε να δούλεψη για ένα διάστημα δάσκαλος σ' ένα συνηθισμένο επαρχιακό δημοτικό σχολειό, όταν όμως κέρδισε αρ­κετά απ αυτήν την αγγαρεία, γράφτηκε στο πανεπιστήμιο του Καζάν, ένα οπό τα καλύτερα τότε στη Ρωσία. Όπως πολλοί επίδοξοι κληρικοί της γενιάς του, δεν είχε πραγματικά κλίση γι' αυτό το επάγγελμα κι αντί ν' ακολουθήση (19) τη σταδιοδρομία του πατέρα του, αφιερώθηκε ολόψυχα στη μελέτη της ιστο­ρίας και της κλασικής φιλολογίας. Γρήγορα αναγνωρίστηκαν κι εκτιμήθηκαν οι ξεχωριστές διδακτικές του ικανότητες. Στα τριάντα του χρόνια διορίστηκε γενικός επιμελητής σε γυμνάσιο και στα τριάντα επτά έγινε διευθυντής σχο­λείου στη Βιάτκα. Ύστερα από δυο χρόνια πήρε τη θέση του διευθυντή σε δυο σχολεία, ένα για αγόρια κι' ένα για κορίτσια, στο Σιμπίρσκ.

---

[1] Από μια παραξενιά της ιστορίας, στο Σιμπίρσκ γεννήθηκαν οι  τρεις άντρες, πού συν­δέονται αμεσώτερα με την κρίσιμη εκείνη περίοδο στη ρωσική Ιστορία : ο λαομίσητος τε­λευταίος υπουργός Εσωτερικών του Τσάρου Α. Ντ. Προτοποπώφ (1864), ο Λένιν κι εγώ.