Το υπογραφέν εις τας 23 Σεπτεμβρίου 1928 εν Ρώμη σύμφωνον φιλίας ,δεν ήτο με τυπικώς συμμαχία ,την οποίαν προταθείσαν απέκρουσεν ο Ε.Βενιζέλος δια να μη παρεξηγηθή από τους Γάλλους , Άγγλους και Γιουγκοσλάβους. Αφεώρα εν τούτοις συνεννόησιν τόσον ευρείας μορφής ώστε ουσιαστικώς να καταντά συμμαχία. Τούτο ιδίως εφ όσον προεβλέπετο αμοιβαία παροχή «πολιτικής και διπλωματικής υποστηρίξεως» εάν «η ασφάλεια και τα συμφέροντα» ενός των συμβαλλομένων «ήθελον απειληθή συνεπεία βιαίων εισβολών προερχομένων έξωθεν». Ανάλογος όρος δεν περιελήφθη εις το ελληνογιουγκοσλαβικόν σύμφωνον.
Αλλά περισσότερον ενδιαφέροντα παραμένουν όσα ο ίδιος εξιστορεί εις την προμνημονευθείσαν σύσκεψιν των πολιτικών ηγετών της 28ης Φεβρουαρίου 1934. Και εκ τούτων αποκαλύπτεται μετά πόσης δεξιοτεχνίας και πονηρίας επεδίωκε να παρασύρη ο Μουσσολίνι τον Ε. Βενιζέλον όχι καν εις συμμαχίαν, αλλ' υπό το άρμα της ιταλικής προστασίας. Εν αρχή ο Ε. Βενιζέλος αναπτύσσει τους εκτεθέντας ήδη λόγους, ένεκα των οποίων απέρριψε την υπό του Μουσσολίνι προταθείσαν συμμαχίαν. Ο Ιταλός δικτάτωρ φαίνεται πειθόμενος και προχωρεί εις πλέον δελεαστικήν πρότασιν. Αλλ' εδώ αξίζει να παρατεθή η εξιστόρησις την οποίαν έκαμεν ο ίδιος ο Ε. Βενιζέλος. Ιδού τί αφηγείται:
«... Ο κ. Μουσσολίνι μου είπε ότι θα έκαμνε το ίδιον και εκείνος εάν αντεπροσώπευε την Ελλάδα, και ανεγνώρισε πληρέστατα την αξίαν των επιχειρημάτων μου. Διότι είπα εις τον Μουσσολίνι ότι η επιθυμία μου ήτο να έχωμεν φιλικάς σχέσεις και με την Γιουγκοσλαβίαν. Τότε μου είπεν εις Ρώμην, ο κ. Μουσσολίνι: δηλαδή, κ. Βενιζέλε, γνωρίζετε τας δυσχερείας που έχετε με τους Σέρβους, γνωρίζετε ότι υπάρχουν και βλέψεις προς την Θεσσαλονίκην, ίσως όχι από τας κυβερνήσεις αλλά από άλλα στοιχεία. Λοιπόν είμαι διατεθειμένος να σας δώσω ένα έγγραφον δια του οποίου θα δηλώ ότι εις περίστασιν κατά την οποίαν η κυριαρχία η ελληνική εις την Θεσσαλονίκην ήθελε κινδυνεύσει από σλαβικήν επιδρομήν, η Ιταλία θα έλθη εις υποστήριξιν της Ελλάδος. Η πρότασις αύτη του κ. Μουσσολίνι μου έκαμεν εντύπωσιν μεγάλην και ήμουν βαθέως συγκεκινημένος. Του εξέφρασα την ευγνωμοσύνην μου, αλλά συγχρόνως είπα εις αυτόν ότι είμαι δυστυχής, διότι ενώ ήδη απέκρουσα και την ιδέαν της συμμαχίας, θεωρώ ότι καθήκον μου είναι να μη αποδεχθώ αυτήν την προσφοράν του εγγράφου εκ μέρους της Εξοχότητός σας. Εφάνη διαπορών και μου είπεν: Εννόησα το πρώτον, αλλά αυτήν την φοράν δεν εννοώ. Επιτρέψατε μου του είπα, να σας εξηγήσω».
Και εξηγεί ο Ε. Βενιζέλος τους φόβους του ότι και τοιαύτη δήλωσις θα παρεξηγείτο από τους παλαιούς φίλους, πράγμα το οποίον δεν επεθύμει και συνέχισεν: «... ο κ. Μουσσολίνι μου είπεν: Ευρίσκομαι εις την ανάγκην και διά δευτέραν φοράν να επιδοκιμάσω την στάσιν σας. Αλλ' ακούσατε, έχω να σας κάμω μίαν δήλωσιν η οποία γίνεται, αν θέλετε, ωσάν να μην είσθε παρών, εις τον αέρα, αφού δεν θέλετε χαρτί και την οποίαν δεν ημπορείτε να αρνηθήτε να την ακούσητε. Σας λέγω λοιπόν, μου είπεν ο κ. Μουσσολίνι, συμμαχία ή μη συμμαχία, έγγραφον ή μη έγγραφον, εν ή περιπτώσει η κυριαρχία της Θεσσαλονίκης κινδυνεύει εγώ γνωρίζω ότι δεν θα είναι μόνη η Ελλάς, η οποία θα υπερασπισθή την Θεσσαλονίκην, θα είναι και άλλο κράτος. Εν πάση περιπτώσει σας βεβαιώ ότι θα είναι και άλλο κράτος. Δεν μου είπε δια την Ιταλίαν του έσφιξα το χέρι».
Είναι ακόμη περισσότερον ενδιαφέρουσα ησυνέχεια της συζητήσεως. Δηλαδή μετά πόσης επιμονής μάχεται τότε ο Ε. Βενιζέλος να υπερασπίση την ειλικρίνειαν των αισθημάτων της Φασιστικής Ιταλίας έναντι της Ελλάδος, όταν αντιμετωπίζει την επιφυλακτικήν διάθεσιν του τότε (1934) υπουργού των Εξωτερικών Δ. Μαξίμου, της κυβερνήσεως Π. Τσαλδάρη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου