O Chesterton έχει γράψει πως μέσα στον Φασισμό υπάρχει αρκετός φουτουρισμός. Ο Άγγλος συγγραφέας προχώρησε σ' αύτη του τη διαπίστωση, αγνοώντας προφανώς, τις σχέσεις φιλίας ανάμεσα στο Marinetti και στο Mussolini.
Σαν καλός μουσικός εντόπισε μέσα σε μια συμφωνία την συγχορδία ενός οργάνου και την απομόνωσε.
Ίσως κάποτε να υπήρχε φουτουρισμός μέσα στον φασισμό. Το ομολογώ χωρίς καμιά κακή διάθεση. Ο φουτουρισμός εξέφρασε πολύ πιστά ορισμένες σύγχρονες ανάγκες και ένα κάποιο μιλανέζικο περιβάλλον.
Η λατρεία της ταχύτητας, η αγάπη για τις βίαιες λύσεις, η περιφρόνηση των μαζών και ταυτόχρονα η γοητευτική έκκληση προς αυτές τις ίδιες, η τάση για μια υπνωτική κυριαρχία των μαζών, ο εκθειασμός ενός αποκλειστικού εθνικού αισθήματος, η αντιπάθεια για τη γραφειοκρατία συνιστούν συναισθηματικές τάσεις που μπόρεσαν να περάσουν αυτούσιες από τον φουτουρισμό στον φασισμό.
Σε μια δεδομένη ιστορική στιγμή ομοιότητες του είδους μπορούν να εμφανιστούν ακόμα και σε αντίπαλες ιδεολογίες- πολύ περισσότερο δε στις προσκείμενες.
Δεν χρειάζεται λοιπόν να υπενθυμίσουμε, όπως κάνει το τελευταίο φουτουριστικό μανιφέστο ότι οι πρώτοι φουτουριστές υπήρξαν Ιnterventisti (οπαδοί της εξόδου της χώρας στο πόλεμο) ότι με την κατηγορία του Interventismo φυλακίσθηκαν κατά τη διάρκεια της μάχης του Μάρνη, ότι πάλι με την κατηγορία του Interventismo κλείστηκαν στη φυλακή μαζί με τον Μussolini στις 12 Απριλίου 1915, ότι στα 1919 βρέθηκαν για μια ακόμη φορά στην φυλακή μαζί με τον Mussolini με τις κατηγορίες της φασιστικής απόπειρας ενάντια στην ασφάλεια του κράτους, και της «σύστασης ένοπλων ομάδων».
Δεν χρειάζεται να θυμηθούμε, όπως προτρέπει το μανιφέστο εκείνο, ότι εκείνοι που δημιούργησαν τους πρώτους Συνδέσμους ανάμεσα στους Arditi και στα πρώτα Fasci di combattimento ήταν πράγματι οι Φουτουριστές.
Όπως είπε με μια ιστορική πλέον φράση, μια φουτουριστική και φασιστική εφημερίδα ο Mussolini είναι μια «θαυμάσια φουτουριστική ιδιοσυγκρασία». Γι' αυτό δεν υπάρχει ή παραμικρή αμφιβολία.
Ύστερα απ' όλα αυτά είναι πια δυνατό να ζητούνται εξηγήσεις και να εκφράζονται αμφιβολίες;
Προσωπικά είμαι φίλος των καθαρών Ιδεών. Δεν κάνω πολιτική. Ίσως οι δύο αυτές δραστηριότητες, η θετική και η αρνητική να συνδέονται με κάποιο νήμα λογικής. Είναι όμως πολύ δύσκολο να αντιμετωπισθούν πολιτικά δίχως κάποιο κίνδυνο σύγχυσης των ιδεών.
Σαν φίλος των ξεκάθαρων ιδεών δεν μπορώ να ανακαλύψω μέσα στην ανάπτυξη του Φασισμού, μια οποιαδήποτε θέση για το Φουτουρισμό.
Ο τρόπος κωδικοποίησης του Φασισμού, οι αιτίες υπάρξεως του, τα προγράμματα του, αντικρούονται με το πρόγραμμα και την πραγματικότητα του Φουτουρισμού νοούμενου σαν τέχνη.
Αν δεν κάνω κάποιο λάθος ο Φασισμός θέλει να είναι: αξιοκρατία, παράδοση, σεβασμός στην εξουσία. Ο Φασισμός αρέσκεται να αναπολεί τη Ρώμη και τη κλασσικότητα. Ο Φασισμός θέλει να κρατηθεί πάνω στην γραμμή που χάραξαν ένδοξοι Ιταλοί και μεγάλοι ιταλικοί θεσμοί όπως ο Καθολικισμός.
Σ' όλα αυτά τώρα ο Φουτουρισμός είναι αντίθετος. Ο Φουτουρισμός είναι η διαμαρτυρία ενάντια στη παράδοση· είναι ο αγώνας ενάντια στα Μουσεία και στο κλασσικισμό...
Ή ιδρυτική διακήρυξη του Φουτουρισμού που χρησιμοποιείται σα προπαγάνδα και σα διαμαρτυρία, και μέχρι σήμερα τουλάχιστον δεν έχει αποκηρυχθεί από την ηγεσία του Φουτουριστικού Κινήματος, διαβεβαιώνει ότι επιθυμεί: «να πολεμήσει ενάντια στο μοραλισμό, στο φεμινισμό κ.λπ.».
Πώς είναι δυνατό να ταυτιστούν όλα αυτά τα πράγματα με το Φασισμό, που αντίθετα, επιθυμεί να αποκαταστήσει όλες αυτές τις ηθικές αξίες και αρέσκεται να επιλέγει για τα εξώφυλλα των στρατιωτικών του περιοδικών τις φωτογραφίες από τα πιο γνήσια ρωμαϊκά ερείπια;
Ο Φουτουρισμός είναι η τέχνη του ελεύθερου στίχου, της ελεύθερης έκφρασης, των ελεύθερων λέξεων ή καλύτερα ακόμη της κατάργησης των λέξεων, τέχνη της αφής και των θορύβων. Ο Φασισμός αντίθετα ενισχύει το λειτούργημα του σχολείου, εισάγει παντού τα Λατινικά, αναγνωρίζει στο De Amicis και στο Μanzoni τους αντιπροσώπους του ιταλικού πνεύματος.
Μια αντίθεση περισσότερο έντονη βρίσκεται σε ό,τι αφορά τον Διεθνισμό. Ο Φασισμός είναι μια πολιτική προσπάθεια καθαρά ιταλική. Αυτός είναι ο λόγος που δεν μπορεί να συμμαχήσει με τους φασισμούς άλλων χωρών, μ' εκείνα δηλαδή τα κινήματα που παρουσιάζονται σα φασιστικά· το γεγονός ότι είναι κατά βάθος εθνικιστικά, τα εξαναγκάζει να αντιταχθούν στο ιταλικό έθνος.
Ένας ουγγρικός φασισμός σαν παράδειγμα δεν μπορούσε να έχει άλλο τελικό σκοπό από την προσάρτηση του Φιούμε στην Ουγγαρία.
Αντίθετα ο Φουτουρισμός είναι ένα κίνημα με διεθνιστικό χαρακτήρα. Ο ίδιος ο Marinetti παραδέχεται ότι υπάρχουν φουτουριστές Ρώσοι, Αμερικανοί, Αυστραλοί, Γερμανοί...
Τα ποιήματα του, φτιαγμένα από σύμβολα, προσανατολίζονται πραγματικά προς τον διεθνισμό και το VOLAPUCK. Το νόμιμο παιδί του Φουτουρισμού είναι η κίνηση DADA, μια κίνηση που γεννήθηκε στην Ελβετία κατά τη διάρκεια του πολέμου, μέσα σ' ένα καθαρά ουδέτερο και αντεθνικιστικό χώρο, κάτω από την διεύθυνση του Tristan Tzara, που είναι, αν δεν κάνω λάθος, Ρουμάνος και τυπικά δίχως ρίζες.
Η κίνηση DADA, αν μπορεί
ποτέ να έχει κάποιο νόημα, δεν μπορεί να είναι άλλο από την περιφρόνηση για όλα τα ιδανικά του πολέμου. Στάθηκε η μεγαλύτερη και η πιο λογική εκδήλωση αναρχίας μετά το πόλεμο.
Όσο για τον Φουτουρισμό, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι σ' ένα μοναδικό κράτος μπόρεσε να βρει την λογική του θέση: στη Ρωσία.
Εκεί ο Φουτουρισμός και ο Μπολσεβικισμός υπέγραψαν συμμαχία. Η επίσημη τέχνη του Μπολσεβικισμού δεν ήταν άλλη από εκείνη του Φουτουρισμού.
Τα μνημεία της επανάστασης, τα πλακάτ, τα βιβλία, φέρουν τα σημάδια της τέχνης των φουτουριστικών ιδεών. Όλα αυτά έχουν λογική και συνέπεια.
Οι δύο επαναστάσεις, οι δύο αντιιστορίες, έχουν συμμαχήσει. Τόσο η μία όσο και η άλλη επιθυμούν να καταστρέψουν το παρελθόν και να δημιουργήσουν τα πάντα πάνω σε καινούργιες, βιομηχανικού τύπου, βάσεις. Το εργοστάσιο στάθηκε η πηγή των Μπολσεβίκικων πολιτικών ιδεών. Το ίδιο υπήρξε και η έμπνευση της φουτουριστικής τέχνης.
Δεν υπάρχει λοιπόν κανένας τρόπος ταύτισης της φουτουριστικής τέχνης με τον ιταλικό Φασισμό. Ωστόσο η σύγχυση που δημιουργήθηκε από την προσέγγιση των προσώπων, τις τυχαίες συναντήσεις, τον αναβρασμό των δυνάμεων που έφεραν τον Marinetti δίπλα στον Mussolini, εξακολουθεί να παραμένει. Κάτι τέτοιο ίσως και να βόλευε κατά τη διάρκεια της επαναστατικής περιόδου. Τώρα όμως σε μια περίοδο διακυβέρνησης είναι απαράδεκτη.
Ο ιταλικός φασισμός δεν μπορεί να δεχτεί το καταστροφικό πρόγραμμα του Φουτουρισμού και οφείλει εξ αίτιας της ιταλικής του λογικής να αποκαταστήσει για μια ακόμη φορά εκείνα τα στοιχεία πού είχαν συγκρουστεί με τον φουτουρισμό.
Από την εφημερίδα: IL SECΟLO 3 Ιουλίου 1923.
(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΝΕΑ ΤΑΣΗ Τεύχος 3 Αύγουστος-Οκτώβριος 1987)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου