EΚΚΕΝΩΣΙΣ ΤΟΥ ΤΟΜΕΩΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ (29 ΜΑΪOY 1941).
198. Ο Ταξίαρχος Τσάπελλ, καίτοι διέθετεν αρχικώς πολύ ισχυροτέρας του εχθρού δυνάμεις, ετήρησε συνεχώς αμυντικήν στάσιν περιορισθείς εις την προσπάθειαν εξασφαλίσεως της κατοχής του αεροδρομίου και του λιμένος του Ηρακλείου. Κατόπιν όμως της συνεχούς ενισχύσεως του εχθρού , ανησυχών διά την τύχην των υπ’ αυτόν στρατευμάτων , απέστειλε την νύκτα της 26ης προς 27ην Μαίου σήμα μέσω Καίρου προς τον Στρατηγόν Φρέυμπεργκ , δι’ ου ανέφερεν ότι ο εχθρός εγκαθίστατο σταθερώς ιππαστί επί της αγούσης προς Νότον οδού (Ηράκλειον-Κνωσσός-Αρχάνες) , ότι αι προσγειώσεις των αλεξιπτωτιστών ελάμβανον χώραν εκτός των δυνατοτήτων αποκρούσεως τούτων , αι θέσεις του εδεσπόζοντο υπό εχθρικών στρατευμάτων , ευρισκομένων υψηλότερον και τα πυρομαχικά ήρχισαν εξαντλούμενα. Περαίνων εζήτει οδηγίας κατά πόσον θα έδει να επιτεθή και διανοίξη την προς Δυσμάς ή Νότον οδόν.
198. Ο Ταξίαρχος Τσάπελλ, καίτοι διέθετεν αρχικώς πολύ ισχυροτέρας του εχθρού δυνάμεις, ετήρησε συνεχώς αμυντικήν στάσιν περιορισθείς εις την προσπάθειαν εξασφαλίσεως της κατοχής του αεροδρομίου και του λιμένος του Ηρακλείου. Κατόπιν όμως της συνεχούς ενισχύσεως του εχθρού , ανησυχών διά την τύχην των υπ’ αυτόν στρατευμάτων , απέστειλε την νύκτα της 26ης προς 27ην Μαίου σήμα μέσω Καίρου προς τον Στρατηγόν Φρέυμπεργκ , δι’ ου ανέφερεν ότι ο εχθρός εγκαθίστατο σταθερώς ιππαστί επί της αγούσης προς Νότον οδού (Ηράκλειον-Κνωσσός-Αρχάνες) , ότι αι προσγειώσεις των αλεξιπτωτιστών ελάμβανον χώραν εκτός των δυνατοτήτων αποκρούσεως τούτων , αι θέσεις του εδεσπόζοντο υπό εχθρικών στρατευμάτων , ευρισκομένων υψηλότερον και τα πυρομαχικά ήρχισαν εξαντλούμενα. Περαίνων εζήτει οδηγίας κατά πόσον θα έδει να επιτεθή και διανοίξη την προς Δυσμάς ή Νότον οδόν.
Το Γενικόν Στρατηγείον Μέσης Ανατολής , ηρώτησεν εάν το Τάγμα των Άρτζυλ και Σάττερλαντ είχε φθάσει εις την περιοχήν του τομέως, εάν ήτο δυνατόν να γίνη επίθεσις προς διάνοιξιν της οδού προς Τυμπάκι και εάν ο λιμήν Ηρακλείου ηδύνατο να χρησιμοποιηθή.O Τσάπελ ανέφερε καταφατικώς ως προς την δυνατότητα χρησιμοποιήσεως του λιμένος Ηρακλείου[1].
Το Γενικόν Στρατηγείον απήντησε δια της λέξεως «εκκένωσις» . Η εντολή αύτη δεν εκοινοποιήθη εις τα τμήματα την ημέραν ταύτην ΄αντιθέτως διετάχθη η εκτέλεσις επιθετικών κρούσεων , όπου παρουσιάζετο ευκαιρία προς τούτο.
Διά τα Ελληνικά τμήματα η 27η Μαίου διήλθεν εν ηρεμία των τμημάτων συνεχιζόντων την εγκατάστασίν των επί των νέων θέσεων με Σταθμόν Διοικήσεως του Διοικητού του ΙΙΙ Στρατιωτικού Διαμερίσματος εις Κάτω Αρχάνες . Τα τμήματα υπέφερον πολύ εκ της πείνης και ελλείψεως πυρομαχικών , και πολλοί άνδρες εκ των εντοπίων διέρρεον ως εκ τούτου εις τα χωρία των.
Τα Γερμανικά τμήματα αφ’ ετέρου συνεκεντρούντο εις τας θέσεις των προπαρασκευαζόμενα διά την τελικήν κατά του αεροδρομίου εξόρμησιν , ενώ η Γερμανική αεροπορία ανεφωδίαζε ταύτα εις πυρομαχικά και παντοειδή εφόδια. Αι εις Λόφον Αγίου Ηλία δυνάμεις του Ταγματάρχου Σουλτς ενισχύθησαν δι’ ενός ελαφρού πυροβόλου μετά των πυρομαχικών του , το οποίον εξεφορτώθη από εν Γιούγκερ 52 προσγειωθέν εις τον λόφον.
Κατά την ιδίαν ημέραν εν ακόμη τμήμα δυνάμεως τάγματος απεβιβάσθη εξ αεροπλάνων περί τις Γούρνες προς ενίσχυσιν των Γερμανικών δυνάμεων. Απεστάλησαν ταυτοχρόνως οδηγίαι ίνα την 28ην Μαΐου μετά προπαρασκευαστικόν από αέρος βομβαρδισμόν καταληφθή το αεροδρόμιον και διατηρηθή ελεύθερον διά τα Γερμανικά αεροσκάφη.
Ουδεμία πληροφορία είχε περιέλθει εις τους Γερμανούς περί της υπό των Βρεττανών επικειμένης εγκαταλείψεως της περιοχής. Ο Συνταγματάρχης Μπρόγερ, θεωρών ανεπαρκή τον μεσολαβούντα χρόνον ίνα περάτωση τας προπαρασκευάς του, εζήτησε να επιτεθή το εσπέρας της 29ης Μαΐου, όπερ και εγένετο αποδεκτόν.
Η 27η Μαΐου διέρρευσε, των Ελλήνων προσπαθούντων να ανασυγκροτηθώσι και ανεφοδιασθώσι προς συνέχισιν του αγώνος και των Γερμανών παρασκευαζομένων δια την τελικήν έπίθεσιν κατά του αεροδρομίου, ενώ η Βρεττανική Διοίκησις του τομέως προητοίμαζεν εν πάση μυστικότητι την εκκένωσιν.
199. Την πρωΐαν της 28ης Μαΐου, εν συγκεντρώσει των Διοικητών των μονάδων, πλην των Ελλήνων οίτινες έμεινον απληροφόρητοι μέχρι τέλους, ο Ταξίαρχος Τσάπελ εκοινοποίησε τας περί εκκενώσεως εκ του λιμένος Ηρακλείου εντολάς του, εν αις καθωρίζετο ότι πάντα τα τμήματα θα επεβιβάζοντο πλοίων κατά την επερχομένην νύκτα, ως και η σειρά και το δρομολόγιον κινήσεως των τμημάτων προς τον λιμένα διά την συγκέντρωσιν εις τον χώρον επιβιβάσεως. Καθωρίζοντο ομοίως τα ληπτέα μέτρα ασφαλείας, ως και αι αναγκαιούσαι καταστροφαί έργων και υλικού. Βάσει των εντολών τούτων, τα οχήματα ηχρηστεύθησαν και αι αποθήκαι κατεστράφησαν. Εκκρηκτικαί ύλαι ετοποθετήθησαν εις τας αποθήκας καυσίμων και πυρομαχικών, ρυθμισθείσαι όπως εκραγώσι την πρωΐαν της 29ης Μαΐου.
Συμφώνως προς το σχέδιον εκκενώσεως την 28ην Μαΐου, άμα τη επελεύσει του σκότους, ήρχισεν η κίνησις των τμημάτων προς τον κυματοθραύστην του λιμένος. Την 2330 κατέπλευσαν δύο καταδομικά και εξ άντιτορπιλλικά [2] διά την επιβίβασιν των τμημάτων. Τέσσαρα εκ των αντιτορπιλλικών εισήλθον ταυτοχρόνως εντός του λιμένος και παρέλαβον τα ήδη αναμένοντα τμήματα.
Ο ούτως απελευθερωθείς χώρος επί της προκυμαίας, κατελαμβάνετο υπό συνεχώς προσερχομένων τμημάτων, διασχιζόντων την πόλιν εις φάλαγγα κατ' άνδρα λόγω των ερειπίων άτινα επλήρουν τας οδούς. Περί την 0100 της 29-5-41, αι τελευταίαι θέσεις εγκατελείφθησαν, πλην μικρού αποσπάσματος ευρισκομένου εις την θέσιν Χουντέτσι, όπου είχεν ανεγερθή οδόφραγμα και του εις Κνωσσόν χειρουργείου εκστρατείας αποκλεισμένου υπό των Γερμανών, ως και των εις περιοχήν Μεσσαράς (Τυμπάκι, Άγιοι Δέκα) τμημάτων του Τάγματος Άρτζυλ και Σάτερλαντ.
Την 0300 της 29-5-41, η νοηπομπή απέπλευσεν προς Αφρικήν.«... Οι Έλληνες δεν έλαβον γνώσιν της επιβιβάσεως και της αποχωρήσεως, δεδομένου ότι η δράσις των Γερμανών εις την περιοχήν των, καθίστα αδύνατον την ασφαλή μετάδοσιν των διαταγών και εν πάση περιπτώσει τα πλοία δεν ήτο δυνατόν να μεταφέρουν περισσοτέρους άνδρας. Η απόφασις ίσως φανή σκληρά, όταν την εξετάση τις εξ αποστάσεως, αλλά δυσκόλως θ' αμφισβητηθή το γεγονός ότι η τυχόν απόπειρα της επιβιβάσεως των ημιεκπαιδευμένων Ελλήνων, δυνατόν να έθετεν εν κινδύνω ολόκληρον την λεπτήν ταύτην επιχείρησιν» [2].
200. Εις τας 28 Μαΐου, ο Διοικητής της Γερμανικής ομάδος Συνταγματάρχης Μπρόγερ, εξηκολούθησε τας προπαρασκευάς του διά την ισχυράν του επίθεσιν προς κατάληψιν του αεροδρομίου.
Η αεροπορία εβομβάρδιζε πλείστους κατωκημένους τόπους περί τον άξονα της οδού Ηρακλείου - Τυμπάκι, η δε οδός επολυβολείτο και επετηρείτο συνεχώς.
Την εσπέραν της ιδίας ημέρας, οι Γερμανοί αντελήφθησαν την κίνησιν ττλοίων ανοικτά της ακτής, πλην τούτο δεν φαίνεται ότι τους ενέβαλε εις σκέψιν τινά.
Ότε την πρωίαν της επομένης 29ης Μαίου, περίπολοι αναγνωρίσεως εκινήθησαν προς την Βρεττανικήν περίμετρον, αύται ευρέθησαν προ κενού, και ουδεμίαν αντίστασιν συνήντησαν, τόσον εις την περιοχήν της πόλεως όσον και προς το αεροδρόμιον. Τότε αι δυνάμεις του Μπρόγερ εκινήθησαν προς το αεροδρόμιο και το Ηράκλειον, άτινα και κατελήφθησαν άνευ αντιστάσεως τινός. Η Διοίκησις των Γερμανικών τμημάτων εγκατεστάθη εις τους στρατώνας του 43ου Συντάγμα¬τος Πεζικού.
201. Καθ' όλην την 28ην Μαΐου, τα Ελληνικά τμήματα παρέμεινον εις τας θέσεις των, εις ουδεμίαν προβαίνοντα ενέργειαν λόγω πλήρους αδυναμίας προς τούτο.
Το απόγευμα ο Υποστράτηγος Λιναρδάκης συνέταξε έγγραφον προς την Αγγλικήν Διοίκησιν, εις το οποίον εν συνεχεία προς προηγούμενα έγγραφα του περιέγραψε την ανάγκην ανεφοδιασμού εις τρόφιμα και πυρομαχικά. Το έγγραφον τούτο απεστάλη την επομένην εις το εις Αγίους Δέκα ευρισκόμενον τμήμα των Άρτζυλ και Σάτερλαντ, άνευ αποτελέσματος ως ήτο φυσικόν.
Κατά την νύκτα της 28ης προς 29ην Μαίου κατέφθανον εις Αρχάνες αξιωματικοί εκ της περιοχής Χανίων, οίτινες επληροφόρησαν περί της καταλήψεως του αεροδρομίου Χανίων και της Σούδας υπό των Γερμανών και της διαρροής των Βρεττανών προς Σφακιά. Την πρωΐαν δε της 29ης διεπιστώθη ότι και οι Βρεττανοί του τομέως Ηρακλείου είχον εκκενώσει διά νυκτός την περιοχήν.
202. Οι εις τα στρατόπεδα Χουδέτσι και 'Αγιον Θωμάν Ιταλοί αιχμάλωτοι διέρρεον ωθούμενοι υπό της πείνης και ελυμαίνοντο τα χωρία προς ανεύρεσιν τροφής.
«. . .Κατόπιν της ούτω διαμορφωθείσης καταστάσεως (εκθέτει ο Υποστράτηγος Λιναρδάκης) και λόγω της παντελούς ελλείψεως πυρομαχικών, συσκεφθείς μετά των ανωτέρων αξιωματικών εις τον Σταθμόν Διοικήσεως μου, απεφάσισα να ζητήσω ανακωχήν, αναθέσας εις τον Ταγματάρχην Τσαγκαράκην να μεταβή εις Ηράκλειον προς συνάντησιν του Διοικητού των Γερμανικών δυνάμεων. Η απόφασις αυτη επεβάλλετο και διά να παύσουν οι βομβαρδισμοί των χωρίων τα οποία εβομβαρδίζοντο συνεχώς επί δυο ημέρας». . . . [4]
Ο Ταγματάρχης Τσαγκαράκης μετά Γερμανομαθούς αξιωματικού, μετέβη εις τους στρατώνας τού 43ου Συντάγματος το απόγευμα της ιδίας ημέρας και παρουσιασθείς εις τον Συνταγματάρχην Μπρόγερ επρότεινε ανακωχήν υφ' ους όρους συνήφθη τοιαύτη διά τα στρατεύματα της ηπειρωτικής Ελλάδος. Ο Γερμανός Διοικητής απέρριψε την πρότασιν ταύτην και απήτησε την άνευ όρων παράδοσιν, άλλως θα εσυνεχίζοντο οι βομβαρδισμοί των χωρίων, και θα διέττασε το μηχανοκίνητον απόσπασμα Βίτμαν εκκίνησαν ήδη εκ Ρεθύμνου, ίνα κατευθυνθή εναντίον των Ελληνικών τμημάτων.
Κατόπιν τούτου, ο Έλλην Ταγματάρχης παρεκάλεσε να διαταχθή τουλάχιστον η κατάπαυσις των βομβαρδισμών των χωρίων, εφ' όσον ο Ελληνικός στρατός δεν εμάχετο πλέον. Είτα δε απεχώρησε συνοδευόμενος, υπό Γερμανού αξιωματικού, ίνα ούτος έλθη εις επαφήν μετά του Υποστρατήγου Λιναρδάκη και λάβη παρ' αυτού έγγραφον περί άνευ όρων παραδόσεως, δι' ην δεν είχεν εξουσιοδότησιν ο Τσαγκαράκης [5].
Μετά την επίδοσιν του περί παραδόσεως εγγράφου του Συνταγματάρχου Μπρόγερ εις τον Υποστράτηγον Λιναρδάκην, ούτος αποδεχθείς τούτο περί την 2215 εξέδωκε τας περί καταθέσεως και συγκεντρώσεως των όπλων διαταγάς του, πλην των φρουρούντων τους Ιταλούς αιχμαλώτους τμημάτων, μέχρι παραδόσεως τούτων εις τους Γερμανούς. Αι διαταγαί αύται απηυθύνοντο τόσον προς τα στρατιωτικά τμήματα, όσον και τας Αστυνομικάς αρχάς των νομών Ηρακλείου και Λασηθίου.
203. Την 30ην Μαίου, ο Υποστράτηγος Λιναρδάκης μετέβη εις τα γραφεία του 43ου Συντάγματος Πεζικού προς συνάντησιν του Διοικητού των Γερμανικών δυνάμεων και υπογραφήν της ανακωχής. Κατά την συνάντησιν ταύτην εζήτησε και πάλιν όπως εφαρμοσθώσι και δια τους εν Κρήτη οι όροι οι ισχύοντες και δια τους εν ηπειρωτική Ελλάδι αξιωματικούς, ως και την άμεσον κατάπαυσιν των βομβαρδισμών και την υπό την Γερμανικής Διοικήσεως ανάληψιν της διατροφής των Ελληνικών τμημάτων. Τα τμήματα ταύτα ανήρχοντο εις χιλίους περίπου εξ ηπειρωτικής Ελλάδος, κυρίως κατόπιν της αθρόας διαρροής των εντοπίων στρατιωτών προς τα χωρία των. Το απόγευμα της ιδίας ημέρας, το απόσπασμα Βίτμαν κινούμενον εκ Ρεθύμνου συνήντησεν εις Ηράκλειον τα τμήματα του Συνταγματάρχου Μπρόγερ, εκείθεν δε συνέχισαν την κίνησίν του έφθασε κατά τη νύκτα εις Ιεράπετραν, ένθα συνηντήθη μετά των Ιταλικών τμημάτων.
Την 31ην Μαΐου τα Ελληνικά τμήματα μετεστάθμευσαν εις Πεζά. Εκείθεν, την 1ην Ιουνίου, δύο λόχοι κατόπιν διαταγής της Γερμανικής Διοικήσεως μετεστάθμευσαν εις Ηράκλειον, η δε λοιπή δύναμις μετά τίνων αξιωματικών εις Μεσαράν.
Οι λοιποί αξιωματικοί παρέμειναν υπό επιτήρησιν εις Πεζά και Αρχάνες, οπόθεν την 9ην Ιουνίου μετήχθησαν δι' αυτοκινήτων εις το στρατόπεδον αιχμαλώτων Μάλεμε, και εις το τοιούτον Παιδικών εξοχών Χανίων. Απο της 20ης Ιουνίου μέχρι τέλους Νοεμβρίου, ήρχισε και συνετελέσθη τμηματική απόλυσις αξιωματικών και οπλιτών, μεταφερομένων εις ηπειρωτικήν Ελλάδα.
Εκ των διαρρευσάντων μετά του οπλισμού των οπλιτών και αξιωματικών ως και των ενόπλων ομάδων πολιτών, εσχηματίσθησαν βραδύτερον καθ' άπασαν την Κρήτην αι δυνάμεις αντιστάσεως, αίτινες διά των αγώνων των και των θυσιών των εβοήθησαν τον συμμαχικόν αγώνα, αλλά συγχρόνως προεκάλεσαν την μήνιν του κατακτητού, όστις επέβαλε σκληροτάτας κυρώσεις επί του αμάχου πληθυσμού της ηρωικής Μεγαλονήσου.
204. Μετά δεκαήμερον σκληρόν αγώνα, έληξεν η μάχη της Κρήτης, με πλήρη επικράτησιν, των Γερμανικών δυνάμεων. Δέον όμως να σημειωθή ενταύθα, ότι κατά τον δεκαήμερον αυτόν αγώνα, ήσαν τόσον σοβαραί αι απώλειαι του εκλεκτού Σώματος των αλεξιπτωτιστών, ώστε μέχρι πέρατος του πολέμου, οι Γερμανοί ουδέποτε ετόλμησαν να αναλάβουν τοιούτου είδους επιχείρησιν. Κατά διαταγήν του Χίτλερ, αι μονάδες Αλεξιπτωτιστών μετετράπησαν εις μονάδας κανονικού στρατού.
Το Γενικόν Στρατηγείον απήντησε δια της λέξεως «εκκένωσις» . Η εντολή αύτη δεν εκοινοποιήθη εις τα τμήματα την ημέραν ταύτην ΄αντιθέτως διετάχθη η εκτέλεσις επιθετικών κρούσεων , όπου παρουσιάζετο ευκαιρία προς τούτο.
Διά τα Ελληνικά τμήματα η 27η Μαίου διήλθεν εν ηρεμία των τμημάτων συνεχιζόντων την εγκατάστασίν των επί των νέων θέσεων με Σταθμόν Διοικήσεως του Διοικητού του ΙΙΙ Στρατιωτικού Διαμερίσματος εις Κάτω Αρχάνες . Τα τμήματα υπέφερον πολύ εκ της πείνης και ελλείψεως πυρομαχικών , και πολλοί άνδρες εκ των εντοπίων διέρρεον ως εκ τούτου εις τα χωρία των.
Τα Γερμανικά τμήματα αφ’ ετέρου συνεκεντρούντο εις τας θέσεις των προπαρασκευαζόμενα διά την τελικήν κατά του αεροδρομίου εξόρμησιν , ενώ η Γερμανική αεροπορία ανεφωδίαζε ταύτα εις πυρομαχικά και παντοειδή εφόδια. Αι εις Λόφον Αγίου Ηλία δυνάμεις του Ταγματάρχου Σουλτς ενισχύθησαν δι’ ενός ελαφρού πυροβόλου μετά των πυρομαχικών του , το οποίον εξεφορτώθη από εν Γιούγκερ 52 προσγειωθέν εις τον λόφον.
Κατά την ιδίαν ημέραν εν ακόμη τμήμα δυνάμεως τάγματος απεβιβάσθη εξ αεροπλάνων περί τις Γούρνες προς ενίσχυσιν των Γερμανικών δυνάμεων. Απεστάλησαν ταυτοχρόνως οδηγίαι ίνα την 28ην Μαΐου μετά προπαρασκευαστικόν από αέρος βομβαρδισμόν καταληφθή το αεροδρόμιον και διατηρηθή ελεύθερον διά τα Γερμανικά αεροσκάφη.
Ουδεμία πληροφορία είχε περιέλθει εις τους Γερμανούς περί της υπό των Βρεττανών επικειμένης εγκαταλείψεως της περιοχής. Ο Συνταγματάρχης Μπρόγερ, θεωρών ανεπαρκή τον μεσολαβούντα χρόνον ίνα περάτωση τας προπαρασκευάς του, εζήτησε να επιτεθή το εσπέρας της 29ης Μαΐου, όπερ και εγένετο αποδεκτόν.
Η 27η Μαΐου διέρρευσε, των Ελλήνων προσπαθούντων να ανασυγκροτηθώσι και ανεφοδιασθώσι προς συνέχισιν του αγώνος και των Γερμανών παρασκευαζομένων δια την τελικήν έπίθεσιν κατά του αεροδρομίου, ενώ η Βρεττανική Διοίκησις του τομέως προητοίμαζεν εν πάση μυστικότητι την εκκένωσιν.
199. Την πρωΐαν της 28ης Μαΐου, εν συγκεντρώσει των Διοικητών των μονάδων, πλην των Ελλήνων οίτινες έμεινον απληροφόρητοι μέχρι τέλους, ο Ταξίαρχος Τσάπελ εκοινοποίησε τας περί εκκενώσεως εκ του λιμένος Ηρακλείου εντολάς του, εν αις καθωρίζετο ότι πάντα τα τμήματα θα επεβιβάζοντο πλοίων κατά την επερχομένην νύκτα, ως και η σειρά και το δρομολόγιον κινήσεως των τμημάτων προς τον λιμένα διά την συγκέντρωσιν εις τον χώρον επιβιβάσεως. Καθωρίζοντο ομοίως τα ληπτέα μέτρα ασφαλείας, ως και αι αναγκαιούσαι καταστροφαί έργων και υλικού. Βάσει των εντολών τούτων, τα οχήματα ηχρηστεύθησαν και αι αποθήκαι κατεστράφησαν. Εκκρηκτικαί ύλαι ετοποθετήθησαν εις τας αποθήκας καυσίμων και πυρομαχικών, ρυθμισθείσαι όπως εκραγώσι την πρωΐαν της 29ης Μαΐου.
Συμφώνως προς το σχέδιον εκκενώσεως την 28ην Μαΐου, άμα τη επελεύσει του σκότους, ήρχισεν η κίνησις των τμημάτων προς τον κυματοθραύστην του λιμένος. Την 2330 κατέπλευσαν δύο καταδομικά και εξ άντιτορπιλλικά [2] διά την επιβίβασιν των τμημάτων. Τέσσαρα εκ των αντιτορπιλλικών εισήλθον ταυτοχρόνως εντός του λιμένος και παρέλαβον τα ήδη αναμένοντα τμήματα.
Ο ούτως απελευθερωθείς χώρος επί της προκυμαίας, κατελαμβάνετο υπό συνεχώς προσερχομένων τμημάτων, διασχιζόντων την πόλιν εις φάλαγγα κατ' άνδρα λόγω των ερειπίων άτινα επλήρουν τας οδούς. Περί την 0100 της 29-5-41, αι τελευταίαι θέσεις εγκατελείφθησαν, πλην μικρού αποσπάσματος ευρισκομένου εις την θέσιν Χουντέτσι, όπου είχεν ανεγερθή οδόφραγμα και του εις Κνωσσόν χειρουργείου εκστρατείας αποκλεισμένου υπό των Γερμανών, ως και των εις περιοχήν Μεσσαράς (Τυμπάκι, Άγιοι Δέκα) τμημάτων του Τάγματος Άρτζυλ και Σάτερλαντ.
Την 0300 της 29-5-41, η νοηπομπή απέπλευσεν προς Αφρικήν.«... Οι Έλληνες δεν έλαβον γνώσιν της επιβιβάσεως και της αποχωρήσεως, δεδομένου ότι η δράσις των Γερμανών εις την περιοχήν των, καθίστα αδύνατον την ασφαλή μετάδοσιν των διαταγών και εν πάση περιπτώσει τα πλοία δεν ήτο δυνατόν να μεταφέρουν περισσοτέρους άνδρας. Η απόφασις ίσως φανή σκληρά, όταν την εξετάση τις εξ αποστάσεως, αλλά δυσκόλως θ' αμφισβητηθή το γεγονός ότι η τυχόν απόπειρα της επιβιβάσεως των ημιεκπαιδευμένων Ελλήνων, δυνατόν να έθετεν εν κινδύνω ολόκληρον την λεπτήν ταύτην επιχείρησιν» [2].
200. Εις τας 28 Μαΐου, ο Διοικητής της Γερμανικής ομάδος Συνταγματάρχης Μπρόγερ, εξηκολούθησε τας προπαρασκευάς του διά την ισχυράν του επίθεσιν προς κατάληψιν του αεροδρομίου.
Η αεροπορία εβομβάρδιζε πλείστους κατωκημένους τόπους περί τον άξονα της οδού Ηρακλείου - Τυμπάκι, η δε οδός επολυβολείτο και επετηρείτο συνεχώς.
Την εσπέραν της ιδίας ημέρας, οι Γερμανοί αντελήφθησαν την κίνησιν ττλοίων ανοικτά της ακτής, πλην τούτο δεν φαίνεται ότι τους ενέβαλε εις σκέψιν τινά.
Ότε την πρωίαν της επομένης 29ης Μαίου, περίπολοι αναγνωρίσεως εκινήθησαν προς την Βρεττανικήν περίμετρον, αύται ευρέθησαν προ κενού, και ουδεμίαν αντίστασιν συνήντησαν, τόσον εις την περιοχήν της πόλεως όσον και προς το αεροδρόμιον. Τότε αι δυνάμεις του Μπρόγερ εκινήθησαν προς το αεροδρόμιο και το Ηράκλειον, άτινα και κατελήφθησαν άνευ αντιστάσεως τινός. Η Διοίκησις των Γερμανικών τμημάτων εγκατεστάθη εις τους στρατώνας του 43ου Συντάγμα¬τος Πεζικού.
201. Καθ' όλην την 28ην Μαΐου, τα Ελληνικά τμήματα παρέμεινον εις τας θέσεις των, εις ουδεμίαν προβαίνοντα ενέργειαν λόγω πλήρους αδυναμίας προς τούτο.
Το απόγευμα ο Υποστράτηγος Λιναρδάκης συνέταξε έγγραφον προς την Αγγλικήν Διοίκησιν, εις το οποίον εν συνεχεία προς προηγούμενα έγγραφα του περιέγραψε την ανάγκην ανεφοδιασμού εις τρόφιμα και πυρομαχικά. Το έγγραφον τούτο απεστάλη την επομένην εις το εις Αγίους Δέκα ευρισκόμενον τμήμα των Άρτζυλ και Σάτερλαντ, άνευ αποτελέσματος ως ήτο φυσικόν.
Κατά την νύκτα της 28ης προς 29ην Μαίου κατέφθανον εις Αρχάνες αξιωματικοί εκ της περιοχής Χανίων, οίτινες επληροφόρησαν περί της καταλήψεως του αεροδρομίου Χανίων και της Σούδας υπό των Γερμανών και της διαρροής των Βρεττανών προς Σφακιά. Την πρωΐαν δε της 29ης διεπιστώθη ότι και οι Βρεττανοί του τομέως Ηρακλείου είχον εκκενώσει διά νυκτός την περιοχήν.
202. Οι εις τα στρατόπεδα Χουδέτσι και 'Αγιον Θωμάν Ιταλοί αιχμάλωτοι διέρρεον ωθούμενοι υπό της πείνης και ελυμαίνοντο τα χωρία προς ανεύρεσιν τροφής.
«. . .Κατόπιν της ούτω διαμορφωθείσης καταστάσεως (εκθέτει ο Υποστράτηγος Λιναρδάκης) και λόγω της παντελούς ελλείψεως πυρομαχικών, συσκεφθείς μετά των ανωτέρων αξιωματικών εις τον Σταθμόν Διοικήσεως μου, απεφάσισα να ζητήσω ανακωχήν, αναθέσας εις τον Ταγματάρχην Τσαγκαράκην να μεταβή εις Ηράκλειον προς συνάντησιν του Διοικητού των Γερμανικών δυνάμεων. Η απόφασις αυτη επεβάλλετο και διά να παύσουν οι βομβαρδισμοί των χωρίων τα οποία εβομβαρδίζοντο συνεχώς επί δυο ημέρας». . . . [4]
Ο Ταγματάρχης Τσαγκαράκης μετά Γερμανομαθούς αξιωματικού, μετέβη εις τους στρατώνας τού 43ου Συντάγματος το απόγευμα της ιδίας ημέρας και παρουσιασθείς εις τον Συνταγματάρχην Μπρόγερ επρότεινε ανακωχήν υφ' ους όρους συνήφθη τοιαύτη διά τα στρατεύματα της ηπειρωτικής Ελλάδος. Ο Γερμανός Διοικητής απέρριψε την πρότασιν ταύτην και απήτησε την άνευ όρων παράδοσιν, άλλως θα εσυνεχίζοντο οι βομβαρδισμοί των χωρίων, και θα διέττασε το μηχανοκίνητον απόσπασμα Βίτμαν εκκίνησαν ήδη εκ Ρεθύμνου, ίνα κατευθυνθή εναντίον των Ελληνικών τμημάτων.
Κατόπιν τούτου, ο Έλλην Ταγματάρχης παρεκάλεσε να διαταχθή τουλάχιστον η κατάπαυσις των βομβαρδισμών των χωρίων, εφ' όσον ο Ελληνικός στρατός δεν εμάχετο πλέον. Είτα δε απεχώρησε συνοδευόμενος, υπό Γερμανού αξιωματικού, ίνα ούτος έλθη εις επαφήν μετά του Υποστρατήγου Λιναρδάκη και λάβη παρ' αυτού έγγραφον περί άνευ όρων παραδόσεως, δι' ην δεν είχεν εξουσιοδότησιν ο Τσαγκαράκης [5].
Μετά την επίδοσιν του περί παραδόσεως εγγράφου του Συνταγματάρχου Μπρόγερ εις τον Υποστράτηγον Λιναρδάκην, ούτος αποδεχθείς τούτο περί την 2215 εξέδωκε τας περί καταθέσεως και συγκεντρώσεως των όπλων διαταγάς του, πλην των φρουρούντων τους Ιταλούς αιχμαλώτους τμημάτων, μέχρι παραδόσεως τούτων εις τους Γερμανούς. Αι διαταγαί αύται απηυθύνοντο τόσον προς τα στρατιωτικά τμήματα, όσον και τας Αστυνομικάς αρχάς των νομών Ηρακλείου και Λασηθίου.
203. Την 30ην Μαίου, ο Υποστράτηγος Λιναρδάκης μετέβη εις τα γραφεία του 43ου Συντάγματος Πεζικού προς συνάντησιν του Διοικητού των Γερμανικών δυνάμεων και υπογραφήν της ανακωχής. Κατά την συνάντησιν ταύτην εζήτησε και πάλιν όπως εφαρμοσθώσι και δια τους εν Κρήτη οι όροι οι ισχύοντες και δια τους εν ηπειρωτική Ελλάδι αξιωματικούς, ως και την άμεσον κατάπαυσιν των βομβαρδισμών και την υπό την Γερμανικής Διοικήσεως ανάληψιν της διατροφής των Ελληνικών τμημάτων. Τα τμήματα ταύτα ανήρχοντο εις χιλίους περίπου εξ ηπειρωτικής Ελλάδος, κυρίως κατόπιν της αθρόας διαρροής των εντοπίων στρατιωτών προς τα χωρία των. Το απόγευμα της ιδίας ημέρας, το απόσπασμα Βίτμαν κινούμενον εκ Ρεθύμνου συνήντησεν εις Ηράκλειον τα τμήματα του Συνταγματάρχου Μπρόγερ, εκείθεν δε συνέχισαν την κίνησίν του έφθασε κατά τη νύκτα εις Ιεράπετραν, ένθα συνηντήθη μετά των Ιταλικών τμημάτων.
Την 31ην Μαΐου τα Ελληνικά τμήματα μετεστάθμευσαν εις Πεζά. Εκείθεν, την 1ην Ιουνίου, δύο λόχοι κατόπιν διαταγής της Γερμανικής Διοικήσεως μετεστάθμευσαν εις Ηράκλειον, η δε λοιπή δύναμις μετά τίνων αξιωματικών εις Μεσαράν.
Οι λοιποί αξιωματικοί παρέμειναν υπό επιτήρησιν εις Πεζά και Αρχάνες, οπόθεν την 9ην Ιουνίου μετήχθησαν δι' αυτοκινήτων εις το στρατόπεδον αιχμαλώτων Μάλεμε, και εις το τοιούτον Παιδικών εξοχών Χανίων. Απο της 20ης Ιουνίου μέχρι τέλους Νοεμβρίου, ήρχισε και συνετελέσθη τμηματική απόλυσις αξιωματικών και οπλιτών, μεταφερομένων εις ηπειρωτικήν Ελλάδα.
Εκ των διαρρευσάντων μετά του οπλισμού των οπλιτών και αξιωματικών ως και των ενόπλων ομάδων πολιτών, εσχηματίσθησαν βραδύτερον καθ' άπασαν την Κρήτην αι δυνάμεις αντιστάσεως, αίτινες διά των αγώνων των και των θυσιών των εβοήθησαν τον συμμαχικόν αγώνα, αλλά συγχρόνως προεκάλεσαν την μήνιν του κατακτητού, όστις επέβαλε σκληροτάτας κυρώσεις επί του αμάχου πληθυσμού της ηρωικής Μεγαλονήσου.
204. Μετά δεκαήμερον σκληρόν αγώνα, έληξεν η μάχη της Κρήτης, με πλήρη επικράτησιν, των Γερμανικών δυνάμεων. Δέον όμως να σημειωθή ενταύθα, ότι κατά τον δεκαήμερον αυτόν αγώνα, ήσαν τόσον σοβαραί αι απώλειαι του εκλεκτού Σώματος των αλεξιπτωτιστών, ώστε μέχρι πέρατος του πολέμου, οι Γερμανοί ουδέποτε ετόλμησαν να αναλάβουν τοιούτου είδους επιχείρησιν. Κατά διαταγήν του Χίτλερ, αι μονάδες Αλεξιπτωτιστών μετετράπησαν εις μονάδας κανονικού στρατού.
[1]"Greece, Crete, Syria" (Επίσημος Αυστραλιανή Ιστορία).Σελ. 290-291.
[2] Είχον σταλή τρία καταδρομικά, αλλά το εν εξ αυτών κατά τον πλουν, προσβληθέν υπό της Γερμανικής αεροπορίας και βληθέν διετάχθη να επιστρέψη εις Αλεξάνδρειαν.
[3] Επίσημος Αυστραλιανή Ιστορία. "Greece, Crete, Syria". Σελ. 291.
[4] Aρχείον ΔΙΣ/Φ. 674/Ζ/Ι. Σελ. 16.
[5] Αρχείον ΔΙΣ/Φ. 674/Ζ/Ι. Σελ. 10
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου