Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΕ ΠΡΩΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ: ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΤΖΟΥΓΚΑΣΒΙΛΙ

Συνέντευξη που έδωσε η μητέρα του Στάλιν στον Αμερικανό Δημοσιογράφο H.R . Knickerbocker.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΧΙΙ


ΣΤΑΛΙΝ:Η ΕΝΣΑΡΚΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΛΗΣΗΣ

Κάποιος μικρός μαθητής από τη Γεωργία που κλήθηκε να αναφέρει τα ονόματα των μεγαλύτερων κυβερνητών της ιστορίας της χώρας του , απαντούσε:Vachtang  o Γενναίος , Δαυίδ ο Αποκαταστάτης, Βασίλισσα Ταμάρα και Σοσό ο Μεγάλος.

Γιατί ο Σοσό ο Μεγάλος; τον ρώτησε ο δάσκαλος.

Γιατί ο Σοσό ήταν ο πρώτος που προσάρτησε τη Ρωσία στη Γεωργία.

Το ανέκδοτο αυτό αξίζει όσο ένα βιβλίο  γι αυτόν που γνωρίζει ποιος είναι ο Σοσό. Είναι ο υπέρτατος αρχηγός 150.000.000 ανθρώπων παρά το γεγονός ότι το κόμμα του ,ισχυρίζεται  ότι απλά είναι: "Ο πιο επίσημος εκφραστής  του δόγματος του Λένιν " και ο τίτλος του δεν είναι άλλος από εκείνο  του "Γενικού Γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής."

Το πορτραίτο του βρίσκεται κρεμασμένο σε κάθε κατάστημα, σε κάθε εργοστάσιο και σε κάθε γραφείο της Σοβιετικής Ένωσης.Κατά τακτικά διαστήματα, κάνει την εμφάνισή του στις εφημερίδες ολοκλήρου του κόσμου.

Είναι πιθανότατα ο ισχυρότερος πολιτικός ηγέτης κάθε Έθνους. Στη Ρωσία το όνομά του ταυτίζεται με τη  λατρεία , την υπόσχεση και την απειλή.

Για τη μητέρα του όμως ,δεν είναι τίποτα από όλα αυτά.

Για την Αικατερίνη Τζουγκασβίλι, ο Ιωσήφ Τζουγκαζβίλι , γνωστός στη Τσαρική αστυνομία με το όνομα Κόμπα και στο κόσμο ολόκληρο σαν Στάλιν, είναι απλά ο Σοσό , ο γιός του οποίου η καταπληκτική , απίθανη σταδιοδρομία,δεν την έχει παρηγορήσει εντελώς από το πόνο που δοκίμασε όταν αυτός δεν μπόρεσε να γίνει παπάς.................

.......................................................................................

ΟΙ ΣΤΑΛΙΝ ΗΣΑΝ ΑΝΤΙΡΩΣΟΙ

Στον γεωργιανό μεταφραστή μου,  είπε: "Λυπάμαι που μιλώ τόσο λίγο τα ρωσικά."

Ο Στάλιν κυρίαρχος εδαφών που κάποτε ονομάζονταν Πασών των Ρωσιών, μεγάλωσε μέσα σε μια οικογένεια  όπου το μίσος για τη Ρωσία ήταν τέτοιο ώστε κανένας δεν ήθελε να μάθει τη γλώσσα.Το παιδί τη σπούδασε μόνο σαν αναγκαίο μέσο για την επανάσταση.Σήμερα τη χρησιμοποιεί σε διακηρύξεις  που σημαδεύουν τα πεπρωμένα του Έθνους και 72 εκατομμύρια Ρώσων τον ακούνε. Αλλά για τη μητέρα του είναι πάντα μια ξένη γλώσσα.

Με απλότητα και ευγένεια  μας προσκάλεσε να καθίσουμε. Πλησιάσαμε τις καρέκλες  σε ένα μεγάλο τραπέζι καλυμμένο με ένα κόκκινο τραπεζομάντιλο  κάπως τσαλακωμένο. Μας ζήτησε συγνώμη που δεν είχε καφέ ή τσάι για να μας προσφέρει.


ΠΑΝΤΑ ΕΝΑ ΚΑΛΟ ΠΑΙΔΙ
Στη συνέχεια άρχισε με χαρακτηριστικό τρόπο να λέει:
-O Σοσό ήταν πάντα καλό παιδί!
-Συγνώμη , ποιος είναι ο Σοσό;
-Ο Σοσό; Μα ο γιος μου ο Ιωσήφ.Το Σοσό είναι το γεωργιανό υποκοριστικό μας για τον Ιωσήφ. Ναι,πάντα υπήρξε καλό παιδί.Ποτέ δεν χρειάστηκε να τον τιμωρήσω.Μελετούσε πολύ,διάβαζε πάντα,μιλούσε και αναζητούσε το γιατί όλων των πραγμάτων.Άρχισε να πηγαίνει σχολείο στο Γκόρυ  σε ηλικία 8 ετών.
Όταν ονόμασε το Γκόρυ, ένα χωριό, τρεις ώρες απόσταση από τη Τυφλίδα η φωνή της ξαφνικά δυνάμωσε:
-Θα ήθελα να διορθώσετε ένα πράγμα-είπε με αποφασιστικότητα- Ο κόσμος πιστεύει ότι ο Σοσό γεννήθηκε στο Λίλο  αλλά δεν είναι αλήθεια.Στο Λίλο γεννήθηκε ο παππούς του.Ο Σοσό γεννήθηκε στο Γκόρυ .Θα μπορούσα να σας δείξω το σπίτι. Είμαι η μητέρα του και οφείλω να γνωρίζω πολύ καλά πού γεννήθηκε.
Η ταραχή  της δυνάμωσε.
-Πενήντα χρόνια πριν! Ο Σοσό θα συμπληρώσει  τα 51 μια εβδομάδα μετά τα Χριστούγεννα με το παλιό ημερολόγιο.Δεν γνωρίζω ποια θα είναι  η ακριβής ημερομηνία με το νέο τρόπο μέτρησης των χρόνων.Δεν μπόρεσα ποτέ να το μάθω. Εκείνο που γνωρίζω  είναι ότι ήμουν είκοσι χρονών και ο Σοσό ήταν το τέταρτο από τα παιδιά μου .Αλλά τα άλλα πέθαναν πριν από τη γέννησή του. Έτσι ο Σοσό   ήταν το μόνο παιδί που μου απέμενε.Φυσικά το φρόντισα σαν να ήταν  θησαυρός.Ήταν ότι πολυτιμότερο είχα στο κόσμο.
-Και τώρα -τη διακόψαμε-είσαστε πολύ υπερήφανη.Αλλά σκεφθήκατε ποτέ ότι θα γινόταν  αυτό που είναι σήμερα.
...................................................................................... 


ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗ ΜΗΤΕΡΑ ΕΝΑ ΜΥΣΤΗΡΙΟ
Στο σημείο αυτό η φωνή της  έγινε κάπως μελαγχολική.Για την ίδια του τη μητέρα  ,ο Στάλιν έχει κάτι το μυστηριώδες.Έστρεψε το βλέμμα ολόγυρα στο δωμάτιο και παρέμεινε για αρκετό διάστημα σιωπηλή.Το δωμάτιο φάνηκε να μεγαλώνει και η κυρία Τζουγκασβίλι να γίνεται όλο και μικρότερη.Ήταν ένα ευρύχωρο δωμάτιο , με πολλά έπιπλα, επτά καρέκλες , διαφορετικές η μία από την άλλη, δύο ντουλάπες ,τρεις καναπέδες ,ένα τραπεζάκι σε μια γωνία ,ένα μεγάλο τραπέζι γύρω από τα οποία καθόμασταν. Παρ όλα αυτά  τα έπιπλα φαίνονταν πολύ λίγα.
Έξω, ένα αεράκι κουνούσε το δένδρο μια συκιάς.Το αεράκι κούνησε και τα γκρίζα μαλλιά της κυρίας Τζουγκασβίλι.
-Η Μόσχα βρίσκεται πολύ μακρυά. Κοιτάξτε- αναφώναξε καθώς σηκωνόταν  και κατευθυνόταν στη γωνία του τραπεζιού  όπου βρίσκονταν στοιβαγμένα εφημερίδες και περιοδικά ' μου έδειξε εκείνο το σωρό των περιοδικών που καθένα τους περιείχε άρθρα, ομιλίες και πορτραίτα του Στάλιν.
-Βλέπετε πως εργάζεται; Έχει κάνει όλα αυτά τα πράγματα. Εργάζεται υπερβολικά , υπερβολικά.Έχει και την οικογένειά του , αλλά ασχολείται με τόσα άλλα που δεν έχει χρόνο να ασχοληθή με την οικογένεια.Είναι το εγγόνι  μου ο Yasha,το παιδί που ο Σοσό απέκτησε με τη πρώτη του γυναίκα [1] .Ο Yasha είναι τώρα 24 χρόνων.Η μητέρα του η Αικατερίνη πέθανε από πνευμονία πριν από την επανάσταση και τώρα έχω άλλα δύο εγγόνια: ο γιος  του Σοσό Βασίλης είναι στα 8 και το κοριτσάκι η Σβετλάνα είναι στα 5  . Ο Σοσό τα απέκτησε από τη δεύτερη γυναίκα του τη Ναντέζντα Αλληλούγεβα [2].
Ο πατέρας της   ήταν ένας  μεγάλος κομμουνιστής και  φίλος του Λένιν. 
Η αναφορά στο Λένιν της θύμισε κάτι.
-Να ξέρετε-είπε- ότι ήταν ο Λένιν αυτός που  που έδωσε στο Σοσό το όνομα Στάλιν.Ο Λένιν είπε πως ήταν σαν το ατσάλι.Ήταν ένα καλό όνομα.
Σήμανε μεσημέρι. Της ζήτησα την άδεια να τραβήξω μια φωτογραφία της. Δίστασε και στη συνέχεια είπε πως ένοιωθε πονοκέφαλο και συνεπώς δεν θα ήταν δυνατό.

-Ίσως αργότερα, το απόγευμα;

-Ποιος ξέρει! Ελάτε πάλι γύρω στις 5  και θα δω.

Στις πέντε είμασταν πάλι εκεί. Η Αικατερίνη Τζουγασβίλι μας περίμενε εδώ και μια ώρα. Αυτή τη φορά δεν φορούσε το απλό σπιτικό ένδυμα της γεωργιανής χωρικής. Φορούσε ένα επίσημο φόρεμα λευκό και μαύρο.

Κατεβήκαμε στο κήπο. Γύρω μας οι μανόλιες, τα γιασεμιά ,τα σκουροπράσινα φύλα  των τροπικών δένδρων ,τα κατακόκκινα άνθη  ενός αργοπορημένου φθινοπώρου, μας θύμιζαν ότι βρισκόμασταν σε άλλη χώρα , μακριά από τη Ρωσία.

Η Αικατερίνη Τζουγκασβίλι μας αποχαιρέτησε. Με εγκάρδιο γεωργιανό τρόπο πήρε το χέρι μου στα δικά της. και είπε:

-Θέλω να σας ζητήσω μια χάρη. Θα μου στείλετε ένα πορτραίτο του Σοσό;

Της το υποσχέθηκα.

[1] Το 1904 ο Στάλιν παντρεύτηκε τη Γεκατερίνα Σβανίτζε, με την οποία απέκτησαν έναν γιο, τον Γιάκοβ. H Γεκατερίνα πέθανε το 1907. Ο Γιάκοβ χάθηκε σε γερμανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης κατά τον B´ Παγκόσμιο Πόλεμο. Λέγεται ότι ο Στάλιν, στην παντοδυναμία του τότε, αρνήθηκε την πρόταση να ανταλλάξει τον γιο του με γερμανούς αιχμαλώτους.

[2] Η Ναντέζντα Σεργκέγεβνα Αλληλούγεβα, όπως ήδη ανέφερα, ήταν εί­κοσι δύο χρόνια νεότερη από τον άντρα της. Στην ουσία, μόλις τελείωσε το γυμνάσιο, έγινε αμέσως σύζυγος ενός από τους ηγέ­τες του Κόμματος. Τα ντοκουμέντα, οι ανθρώπινες μαρτυρίες, μαζί και της κόρης τους, της Σβετλάνας, λένε πως η Αλληλού­γεβα, παρά το νεαρό της ηλικίας της, ήταν άνθρωπος με ακέ­ραιο χαρακτήρα. Με τον καιρό έγινε μέλος του Κόμματος. Ερ­γαζόταν στο Λαϊκό Επιτροπάτο Εθνοτήτων και συγχρόνως σπούδαζε. Έτυχε να εργαστεί και σαν γραμματέας υπηρεσίας στο Γκόρκι, όπου έμεινε ο Λένιν. Όταν τέθηκε ζήτημα μετα­φοράς της πρωτεύουσας από την Πετρούπολη στη Μόσχα, ο Στάλιν πήρε μαζί του και τους γονείς της γυναίκας του, οι οποίοι ζούσαν για πολύ καιρό μαζί με την κόρη τους. Αργότερα, εγκαταστάθηκαν όλοι μαζί στο μικρό διαμέρισμα του Κρεμλίνου.

Η Ναντέζντα Σεργκέγεβνα προσαρμόστηκε αμέσως στην ατμόσφαιρα των ατέλειωτων συσκέψεων, συγκεντρώσεων, αγώνων και ταξιδιών, μέσα στην οποία ζούσε ο άντρας της. Μελε­τώντας τα ντοκουμέντα των Αρχείων Στάλιν, διαπίστωσα ότι τα γράμματα, οι εντολές, οι οδηγίες και τα τηλεγραφήματα δεν συντάσσονταν μόνο από τους βοηθούς και τους εργαζόμενους στη Γραμματεία του Στάλιν: Ναζαρετιάν, Τοβστούχα, Κάνερ, Μέχλις, Ντβίνσκι, αλλά κι από τη Ναντέζντα Σεργκέγεβνα. Τα μεγάλα, σχεδόν παιδικά, μάτια της μέχρι χτες μαθήτριας γυ­μνασίου ρουφούσαν κυριολεκτικά τον κόσμο, όπου ζούσε ο ά­ντρας της: συνέδρια, ολομέλειες, ατέλειωτες τηλεφωνικές συν­διαλέξεις, νυχτερινές συσκέψεις, λογομαχίες, βουνά από ντο­κουμέντα. Η Αλληλούγεβα αντιλαμβανόταν ότι ο άντρας της ανήκει αποκλειστικά στη δουλειά, και μόνο στη δουλειά. Στην αρχή δεν αντιλαμβανόταν ακόμα πόσο ασήμαντη θέση κατείχε η ίδια στη ζωή του. Ένας ευτυχισμένος γάμος είναι μια γέφυρα πάνω από δυο ανθρώπους για να επικοινωνούν αδιάκοπα σ' όλη τους τη ζωή. Ο Στάλιν δεν διέθετε χρόνο για μια τέτοια επικοινωνία. Συχνά, στα παράπονα της συζύγου του: «Λεν σε ενδιαφέρει η οικογένεια, δεν νοιάζεσαι για τα παιδιά...» ο Στά­λιν απαντούσε αγενέστατα, ακόμη και με βρισιές. Ως ένα βαθ­μό, αυτή η έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ Αλληλούγεβα και Στά­λιν αναπληρωνόταν με τη δουλειά, τη μάθηση, τις συχνές συ­ναντήσεις με τις γυναίκες των συναγωνιστών του άντρα της: Πολίνα Σεμιόνοβνα Ζεμτσούζινα (σύζυγος του Μόλοτοφ), Ντό­ρα Μοϊσέγεβνα Χαζάν (σύζυγος του Αντρέγεφ), Μαρία Μάρκοβνα Καγκάνοβιτς, Εσφίρια Ισάγεβνα Γκούρβιτς (δεύτερη γυ­ναίκα του Μπουχάριν).

Κατά τη δεκαετία του '20 ο Στάλιν και η Αλληλούγεβα απέ­κτησαν δύο παιδιά: πρώτα, το 1921, τον Βασίλι και μετά τέσσε­ρα χρόνια τη Σβετλάνα. ' Υστερα ήρθε να μείνει μαζί τους κι ο άλλος γιος του Στάλιν, ο Γιάκοβ (από την πρώτη γυναίκα του, την Αικατερίνα Σβανίτζε). Ο Γιάκοβ ήταν μόλις εφτά χρόνια νεότερος της μητριάς του. Εκείνη, όμως, αγαπούσε ειλικρινά αυτόν το νεαρό που δεν γνώρισε καμιά πατρική στοργή. Αφού η Αλληλούγεβα εργαζόταν, τα παιδιά τα φρόντιζε η νταντά. Στο διαμέρισμα του Κρεμλίνου ή στη βίλα στο Ζουμπάλοβο υπήρχε πάντα πολύς κόσμος, κυρίως συγγενείς. Εκτός από τους γονείς της Αλληλούγεβα, σύχναζαν εκεί και τ' αδέρφια της Φιόντορ, Πάβελ και Άννα με τους δικούς της. Σύχναζαν ακό­μη κι οι συγγενείς του Στάλιν από την πρώτη γυναίκα. Στη δεκαετϊα του '30, μετά το θάνατο της Αλληλούγεβα, αυτή η θο­ρυβώδης σύναξη συγγενών, που ο Στάλιν τους έβλεπε σπάνια άρχισε να αραιώνει αισθητά και τελικά διαλύθηκε. Μόνο οι γονείς της Αλληλούγεβα πήγαν από φυσικό θάνατο. Πολλοί από τους συγγενείς του Στάλιν εκτελέστηκαν σαν «εχθροί του λαού». Ο Πάβελ, αδελφός της Ναντέζντα Σεργκέγεβνα, επιχεί­ρησε κάμποσες φορές να πείσει τον Γενικό Γραμματέα για το πόσο άδικες ήταν πολλές διώξεις και συλλήψεις, ακόμη και συγγενών του Στάλιν, αλλά του κάκου. Ο «αρχηγός» πίστευε τυφλά στο «τιμωρό χέρι» της κατασταλτικής μηχανής του. Όλα αυτά, όμως, θα συμβούν στη μοιραία δεκαετία του '30.

Ο ίδιος ο Στάλιν δεν μπόρεσε και προφανώς ούτε θέλησε να ασχοληθεί πραγματικά με την αγωγή των παιδιών του. Τα έβλεπε πολύ σπάνια: καμιά φορά τις Κυριακές, όταν τα έφερναν στη βίλα ή στο Νότο, όπου προπολεμικά ο Γενικός Γραμματέας αναπαυόταν τακτικά στο Σότσι, τη Λιβάντια ή τη Μουχαλάτκα. Λεν είναι και τόσο σπάνιες οι περιπτιόσεις που σε οικογένειες επιφανών ιστορικών προσώπων μεγαλώνουν παιδιά προβληματικά, ακριβώς επειδή οι γονείς τους είναι διάσημοι. Τα παιδιά του Στάλιν ελάχιστα πράγματα γνώριζαν για τον πατέρα τους, που δεν διέθετε ποτέ χρόνο γι' αυτά. Ο Βασίλι, γράφει η Σβετλάνα, της αποκάλυψε κάποια μέρα ένα «μυστικό», λέγοντας της: «Ξέρεις, ο πατέρας μας ήταν Γεωργιανός στα νιάτα του!» Αυτός ο παιδικός τρόπος έκφρασης ήταν μια άμεση επισήμαν­ση του έντονου εκρωσισμού που είχε υποστεί ο πατέρας τους.(Ντμίτρι Βολκογκόνοφ: Θρίαμβος και Τραγωδία .Ι Β Στάλιν Πολιτικό πορτρέτο Βιβλίο 1 Μέρος 1 Σύγχρονη Εποχή 1989)