ΔΙΚΗ ΤΩΝ ΕΞ. ΑΠΟΛΟΓΙΑ Γ. ΧΑΤΖΑΝΕΣΤΗ 5

9. — Αλλά από της 16ης χάνεται ο Τρικούπης έξαφνα, αδημονώ, απο­στέλλω αεροπλάνον, εάν ήτο δυνατόν να εξευρεθή ο Τρικούπης, δεν εύρίσκετο. Καθ' όλον αυτό το διάστημα τα αεροπλάνα μας ανετρέποντο το εν κατόπιν του άλλου' δεν ήτο δυνατόν να ίδωμεν τας κινήσεις του εχθρού πλέον, όταν μετά την γενομένην υποχώρησιν του Τρικούπη είδεν ο εχθρός ότι το ποθούμενον ετελέσθη, τότε αρχίσαμεν να κινούμεθα αεροπορικώς. Λοιπόν τα σώ­ματα αυτά, οι αεροπόροι μας δεν κατορθώθη να ανεύρουν εν ολόκληρον σώμα στρατού! Εις το μεταξύ έμεινεν η I μεραρχία, η II μεραρχία και μερικά τμήματα της XIII και της VII τα οποία απετέλουν μίαν ενιαίαν ομάδα και τα οποία ο εχθρός έτεινε και αυτά να τα ωθήση προς Βορράν. Και έλαβον διαταγήν από εμέ πως να κάμψωσι προς την Σμύρνην και πως να πλησίαση η μία μεραρχία την άλλην, ει δυνατόν ν' αναλάβωσι να εύρωσι και το ανύπαρκτον δι' ημάς ελεύθερον Σώμα, εις το oποίον ήτο και ο Τρικούπης.

Ο Τρικούπης και αυτός ανέφερεν εις την αρχήν ότι ο εχθρός έτεινε νά μας ωθήση προς βορράν .Είχον ήδη, και κατά τας μαρτυρικάς καταθέσεις, λάβει όλα τα μέτρα δια μίαν τοιαύτην οδόν, ώστε να ευρεθώ εκεί δια Πανόρμου — Μουδανιών, όπισθεν προς το 3ον Σώμα, ώστε να δύναμαι εκεί εφοδιαζόμενος να έλθω εις επικουρίαν. Και έχω την αναφοράν προς το Υπουργείον την οποίαν θα σας αναγνώσω ύστερον, περι της λήψεως όλων των μέτρων, ώστε να γίνη και η μεταφορά των Σωμάτων αυτών. Εν τω μεταξύ χάνομεν τον Τρικούπην εντελώς, τον χάνει δε και ο Φράγκου και ο· Βαλέτας. Αποτείνονται προς ημάς, ημείς ζητούμεν από αυτούς πληροφορίας. Τέλος πάντων αδύνατον να ευρεθή το Σώμα. Επί τη προϋποθέσει ότι ετράπη προς βορράν, στέλλομεν προς βορράν. Δεν ευρίσκεται τίποτε. Εξακολουθεί η άγνοια μέχρι της 17ης και 18ης. Εις το μεταξύ εξελίσσονται μάχαι δευτερεύουσαι μεταξύ των Σωμάτων από της 2ας και της 1ης Μεραρχίας, της ομάδος Φράγκου περί το Μπανάζ και Τουλού Μπουνάρ κατόπιν. Εις το μεταξύ αυτό μας έρχεται μία είδησις ότι εθεάθη ο Τρικούπης, ο Διγενής και ο Δημαράς μετά των επιτελείων των. Η είδησις αυτή με ανησυχεί. Δεν εφανταζόμην πώς ήτο δυνατόν να ευρεθούν όλοι αυτοί μαζύ. Αυτό εμύριζεν αποσύνθεσιν' διότι φυσικά θά ήσαν εις τας θέσεις των αν τα πράγματα έβαινον ομαλώς. Αλλά δεν εξακριβούται αυτό' εξακολουθούν οι αεροπόροι να ερευ­νούν, και τέλος πάντων μετά τας 18 ο Χατζηζαφειρίου, μου φαίνεται ο ίδιος ο διευθύνων το τμήμα το αεροπορικόν, τον οποίον είχα στείλει, ανέφερεν, συνέπεσε δε και αυτός και δύο άλλοι αεροπόροι να πληροφορήσωσι το αυτό, οτι πρώτον ανεφάνη η Ανεξάρτητος, δεύτερον μία μάζα ατελείωτος (ως ανέ­φερεν ο ταγματάρχης κ. Παναγάκος) μήκους 30—40 χιλιομέτρων, βαίνουσα προς δυσμάς.
Εις εμέ πληροφορίαι άλλαι ήρχοντο. Από εκείνης της στιγμής εθεώρησα την κατάστασιν όχι κρίσιμο , αλλ' απελπιστικήν, διότι δεν μου επετρέπετο να την θεωρήσω μη απελπιστικήν. Πάντως δεν την εθεώρησα και ως μη δυναμένην να διορθωθή. Εφανταζόμην ότι θα ήτο δυνατόν να καταβάλω προσπάθειας όπως όλον αυτόν τον κόσμον τον συγκεντρώσω ανατο­λικώς της Φιλαδελφείας επί της γραμμής εκείνης την οποίαν είχον προορί­σει και εκεί να στηριχθή. Ενθυμούμαι ότι την ιδέαν αυτήν, επειδή με έβλεπεν ακόμη ο αρμοστής, του την είπον, αλλ' εκείνος είχεν ήδη καταληφθή υπό δέους και έλεγεν : «αφίσατέ τα αυτά, την Σμύρνην, την Σμύρνην». Λέγω δεν ημπορεί ένας στρατός να υπάγη, από εκεί που είναι τώρα, αμέ­σως εις την Σμύρνην' θα προσπαθήσω ν' αμυνθώ διαδοχικώς. Επειδή δε και το 3ον Σώμα Στρατού είχεν υποχωρήσει, δεν έφανταζόμην ότι ήθελον εύρει και δι' αυτό δυσκολίας. Ήλπιζον ότι δι' αυτού του Σώματος και μιας μεραρχίας της Θράκης, την οποίαν είχον ήδη διατάξει να ενισχύση εκ των όπισθεν θαλασσίως τήν Σμύρνην, θα ηδυνάμην να κρατήσω αυτήν την γραμμήν έστω και προσωρινώς. Τότε εις τα δύο αυτά στάδια της 17 και 19 εξέδωσα αυτάς προς διαταγάς τας οποίας εν μέρει θ' αναγνώσω όσα χρειάζονται εις το Στρατοδικείον. Η πρώτη αναφορά είναι προς το Υπουργείον. Δεικνύει πόσον αντελήφθην την κατάστασιν εξ αρχής. Είναι εις τάς 15, δη­λαδή δυο ημέρας μετά τήν έπίθεσιν (αναγινώσκει):

10. — Εις την 17, όταν  αι αναφοραί ήσαν απελπιστικαί του ταγματάρχου Παναγάκου, του στρατηγού Φράγκου κλπ. Αι διαταγαί αυταί , κ. Στρατοδίκαι, εγράφησαν από το χέρι μου. Θεωρώ καθήκον  μου να το τονίσω αυτό , διότι ηξεύρετε πόσον απεικονίζεται  το αίσθημα του διατάσσοντος εις τας  διαταγάς αυτού. Όταν δε γράφονται  ιδιοχείρως , απεικονίζεται και η ψυχή  αυτού. Λοιπόν (αναγινώσκει):

(Προηγούμενο)

(Επόμενο)