(Προηγούμενο)
Ψυχή του φουτουριστικού κινήματος και αδιαφιλονίκητος αρχηγός του μέχρι του τέλους, υπήρξε ο Filippo Tomaso Marinetti (1876-1944), ο «Ιταλογάλλος» ποιητής.
Γεννημένος στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου από Ιταλούς γονείς, αναθρεμμένος στα στήθη μιας Σουδανέζας παραμάνας, έρχεται από πολύ μικρός σε επαφή με την ανήσυχη γλώσσα των Γάλλων συμβολιστών και αφιερώνεται ολόψυχα στην λογοτεχνία (1). Παράλληλα, με τις πανεπιστημιακές του σπουδές — στον κλάδο της Νομικής — συνεργάζεται με πολλά έγκυρα περιοδικά όπως La Vogue , La Plume, La Revue Blanche και γίνεται φανατικός απόστολος της μεγάλης ρομαντικής και συμβολιστικής γαλλικής ποίησης μέσα στην Ιταλία.
Απαγγέλει και μεταφράζει στίχους του Ηugo, του Βaudelaire , του Mallarme, του Rimaud , του Verharen , του Moreas , του Claudel, του Verlaine και δημιουργεί στενές σχέσεις με τους Ιταλούς λογοτέχνες όπως ο Βutti, ο Νotari, ο Capuana, ο Βotta κ.λπ.
Στα 1905 εκδίδει το διεθνές περιοδικό "Ρoesia" με τη συνεργασία του Sem Benelli και του Vitalino Ponti . Μέσα από τις σελίδες του παρελαύνουν ονόματα όπως Cavacchioli, Buzzi, Folgore, Govoni, Palazzeschi, Boccioni, Russolo, Carra ,Severini , Mazza, Sant'Elia, Jannelli καi άλλων καλλιτεχνών που λίγα χρόνια αργότερα θα δώσουν ζωή στο Φουτουριστικό κίνημα.
Η δημοσίευση της Φουτουριστικής διακήρυξης σε μια έγκυρη εφημερίδα όπως η "Le Figaro" κάνει διάσημη σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μια καλλιτεχνική κίνηση που δεν έχει ακόμα γεννηθεί. Ο θόρυβος που προκαλείται γύρω από τις προκλητικές τοποθετήσεις των φουτουριστών προσφέρει στον Marinetti μια ανεπανάληπτη ευκαιρία να καθιερώσει το κίνημα του μέσα από ένα καθεστώς μονίμων προκλήσεων.
Ταραξίας σαν τον Αλφρέ Ζαρρύ και οργανωτής θεαμάτων σαν τον Γκιγιώμ Απολλιναίρ έχει ανακαλύψει 50 χρόνια πριν από το Μάρσαλ ΜΑΚ Λούαν πως «στον ευρύτερο κόσμο των επικοινωνιών του 20ου αιώνα, το μέσο είναι το μήνυμα· ό,τι και αν θέλεις να πεις, ο τρόπος που το λες είναι εξίσου σημαντικός, όσο και αυτό που λες» (1α).
Από την πρώτη στιγμή οι φουτουριστές επιχειρούν να περάσουν τα μηνύματα τους στον κόσμο με μια μεθοδολογία που θυμίζει προεκλογική εκστρατεία. Για τον Marinetti και τους φουτουριστές συντρόφους του εκείνο που μετρά περισσότερο δεν είναι η αποδοχή της ιδεολογίας τους από τις μάζες, αλλά η ίδια η συμμετοχή των μαζών. Χωρίς να κρύβουν την περιφρόνηση τους γι' αυτές, είναι οι πρώτοι που τις πλησιάζουν, που τις αντιμετωπίζουν πρόσωπο με πρόσωπο, που επιχειρούν τέλος με κάθε είδους προκλήσεις να αποσπάσουν την ενεργό συμμετοχή τους.
Σε μια χώρα όπου η πρόκληση και τα οξυμένα από τα πολιτικά πάθη πνεύματα σημαδεύουν τη δημόσια ζωή, σε μια χώρα όπου είναι ακόμα αισθητός ο απόηχος της κραυγής του Παπίνι «βρήτε τη δύναμη να γίνετε τρελοί», οι φουτουριστές αντιπροσωπεύουν τους γνησιότερους εκφραστές της εποχής τους.
Ο Marinetti ομολογεί απερίφραστα:
«Ο Φουτουρισμός δεν παραδέχεται ούτε νόμους, ούτε κώδικες, ούτε δικαστές, ούτε αστυνομικούς, ούτε μαστρωπούς, ούτε ευνούχους ηθικολόγους.
Ο Φουτουρισμός είναι το μαστίγιο που θα κάνει ροδοκόκκινα σε καθημερινή βάση τα μάγουλα των δειλών της Ιταλίας. Ο Φουτουρισμός είναι δυναμίτης κάτω από τα ερείπια του παρελθόντος» (2).
Τα θέατρα, οι δρόμοι, οι πλατείες και αυτές ακόμα οι αίθουσες των δικαστηρίων μετατρέπονται σε άμβωνες του Φουτουριστικού Ευαγγελίου. Όπου και αν βρεθούν οι Φουτουριστές, προκαλούν, βρίζουν, συμπλέκονται με το κοινό τους, κάνουν συνέχεια τον Τύπο ν' ασχολείται μαζί τους.
Στα 1909, πριν ο κόσμος προλάβει να συνέλθει από την έκπληξη της ιδρυτικής διακήρυξης του Φουτουρισμού, ο Marinetti προκαλεί και πάλι το συντηρητικό ιταλικό κοινό με το υπερφυσικό πέος - κάπου 11 μέτρα — του εξωτικού ήρωα Μafarka, πρωταγωνιστή του ομώνυμου μυθιστορήματος του. O Marinetti δεν κάνει οικονομία στις λέξεις, ούτε χαλιναγωγεί την περιγραφική του διάθεση για τη ρεαλιστική απεικόνιση των φανερών και κρυφών χαρισμάτων του Αφρικανού ήρωα του.
Λίγο πριν από τις γενικές εκλογές του ίδιου χρόνου, οι φουτουριστές δημιουργούν καινούργια αναταραχή με τη δημοσίευση των πολιτικών τους θέσεων που στρέφονται ανοικτά ενάντια στην εκκλησία, στους φιλειρηνιστές και στις παλαιοκομματικές μούμιες.
«Φουτουριστές εκλογείς!
Εμείς οι φουτουριστές που σαν μοναδικό μας πολιτικό πρόγραμμα έχουμε την υπερηφάνεια, τον δυναμισμό και την εθνική επέκταση, καταγγέλλουμε στη χώρα, την πιθανότητα μιας πιθανής νίκης του κλήρου... Εμείς οι φουτουριστές κάνουμε έκκληση σ' όλους τους νέους της Ιταλίας για ένα μέχρις εσχάτων αγώνα ενάντια στους υποψήφιους που συμμάχησαν με τους γέρους και τους παπάδες».
Στα 1910 οι φουτουριστικές προκλήσεις περνούν σε μια φάση περισσότερο οργανωμένη και αποτελεσματική από την προηγούμενη. Αρχίζουν οι λεγόμενες φουτουριστικές βραδιές που θεωρητικά είχαν σαν αντικειμενικό σκοπό να παρουσιάσουν στο κοινό τη φουτουριστική τέχνη. Στην πράξη, μηδεμιάς εξαιρουμένης, ήσαν όλες προσεκτικά οργανωμένες πηγές προκλήσεων.
«Η βραδιά άρχιζε πάντα με τον Μαρινέττι και τους φίλους του (προστατευόμενους από τυχόν επιθέσεις χάρη στον επιβλητικό όγκο του ποιητή Αρμάντο Μάτσα) να βρίζουν έξαλλοι την πόλη που τους φιλοξενούσε και τις διασημότητες της. Η αστυνομία σπάνια κουνιόταν για να προστατέψει τους φουτουριστές από το κοινό τους. Μάλιστα μια φορά στην Μπολόνια, φαίνεται ότι οι αστυνομικοί ενώθηκαν με τους 3.000 πολίτες που όρμησαν πάνω στους 11 φουτουριστές.
Στο βαθμό που η βραδιά συνεχιζόταν έπειτα από τέτοια επεισόδια, μπορεί να περιλάμβανε επίδειξη φουτουριστικών πινάκων, ανάγνωση μανιφέστων, τα μουγκρητά και τα ξυσίματα των θορυβομελοποιών του Russolo, δείγματα φουτουριστικού βαριετέ και καινούργιες αμοιβαίες βρισιές... (3).
Η συμπεριφορά του κοινού απέναντι στις Φουτουριστικές βραδιές υπήρξε ιδιόμορφη. Παρά το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία του ήταν εκ διαμέτρου αντίθετη με τις φουτουριστικές υπερβολές, τα θέατρα γέμιζαν ασφυκτικά. Ο κόσμος που έκανε τα αδύνατα δυνατά για να προμηθευτεί ένα εισιτήριο ήταν ο ίδιος κόσμος που λίγη ώρα πριν είχε αδειάσει τα καλάθια των πλανόδιων μικροπωλητών από τα λαχανικά και τα φρούτα, για να τα χρησιμοποιήσει σαν αυτοσχέδια βλήματα κατά των Φουτουριστών καλλιτεχνών. Στην τόνωση αυτής της πολεμικής ατμόσφαιρας συνέβαλλαν αποφασιστικά τα έφιππα και πεζοπόρα τμήματα της αστυνομίας που είχαν σαν αποστολή την παρεμπόδιση μιας γενίκευσης των ταραχών στην πόλη, μια που οι ταραχές στο θέατρο ήταν ήδη κάτι δεδομένο.
Το δόγμα του Marinetti: «Πόλεμος, μοναδική υγιεινή του κόσμου», εύρισκε στις φουτουριστικές βραδιές την υπέρτατη πρακτική του εφαρμογή.
Ο Marinetti όχι μόνο δεν έχασε το θάρρος του μπροστά στις βρισιές, τα αδιάκοπα σφυρίγματα και την καταιγίδα των φρούτων και των λαχανικών που έπεφταν πάνω στη σκηνή, αλλά ένοιωθε βαθειά αγαλλίαση. Μια φορά και ενώ ο καταιγισμός με τα ιδιόμορφα βλήματα συνεχιζόταν με αμείωτη ένταση ο Marinetti, επικίνδυνα ήρεμος φώναξε στο κοινό του:
«—Αισθάνομαι σαν ένα ένδοξο ιταλικό θωρηκτό στα Δαρδανέλλια, αλλά οι κραταιοί Τούρκοι σημαδεύουν άσχημα».
Οι Φουτουριστές δεν κάνουν οικονομία στις προκλήσεις. Στο Τeatro Lirico του Μιλάνου η αντιαυστριακή ωδή του Βuzzi δημιουργεί διπλωματικό επεισόδιο και πριν η αστυνομία προλάβει να συλλάβει τον Marinetti επί σκηνής, ο τελευταίος βρίσκει την ευκαιρία να φωνάξει: «Ζήτω ο πόλεμος μοναδική υγιεινή του κόσμου. Κάτω η Αυστρία».
Στη Βενετία στο La Fenice , o Marinetti απευθυνόμενος προς το κοινό, του θέτει το ερώτημα:
«Βενετοί! Βενετοί! Γιατί θέλετε να είσαστε ακόμη οι πιστοί σκλάβοι του παρελθόντος, οι ρυπαροί φύλακες του μεγαλύτερου πορνείου της ιστορίας...;
Στο Ρoliteama Chiarella του Τορίνο η πρόκληση γεννιέται από την ανάγνωση της Τεχνικής Διακήρυξης τών Φουτουριστών ζωγράφων.
«Η καινούργια μας συνείδηση δεν θεωρεί πλέον τον άνθρωπο στο κέντρο της ζωής του σύμπαντος. Ο πόνος ενός ανθρώπου έχει για μας τόσο ενδιαφέρον όσο μια ηλεκτρική λάμπα, που υποφέρει μέσα σε σπασμούς και ουρλιάζει με τις πιο σπαραχτικές εκφράσεις πόνου». (4)
Στα 1911 με το ξέσπασμα του πολέμου στη Λιβύη, οι Φουτουριστές δίνουν περισσότερο έντονα το πολιτικό τους στίγμα:
« Εμείς οι φουτουριστές που εδώ και δύο χρόνια εξυμνούμε ανάμεσα στις αποδοκιμασίες των ποδαγρικών και των παραλυτικών, την αγάπη για τον κίνδυνο και τη βία, τον πατριωτισμό και τον πόλεμο, μοναδική υγιεινή του κόσμου, είμαστε ευτυχισμένοι που επιτέλους ζούμε αυτή τη μεγάλη φουτουριστική ώρα της Ιταλίας...
Φουτουριστές ζωγράφοι, ποιητές, γλύπτες, μουσικοί της Ιταλίας. Όσο διαρκεί ο πόλεμος ας αφήσουμε κατά μέρος τους στίχους, τα πινέλα, τις σμίλες και τις ορχήστρες! Άρχισαν οι ρόδινες διακοπές της ιδιοφυίας».
Μαγνητισμένος από τη βοή του πολέμου ο Marinetti φεύγει για τη Λιβύη με την ιδιότητα του πολεμικού ανταποκριτή.
Στα χρόνια που ακολουθούν μέχρι την έκρηξη του Α. Παγκοσμίου πολέμου μια σειρά από εμπνευσμένα Μανιφέστα που φέρνουν την σφραγίδα της ιδιοφυΐας του Αρχηγού του Φουτουρισμού, απελευθερώνουν οριστικά τη φουτουριστική λογοτεχνία και το Φουτουριστικό Θέατρο από τη συμβολιστική κληρονομιά του.
Στην ποίηση ο ελεύθερος στίχος εγκαταλείπεται και αντικαθίσταται από τις «ελεύθερες λέξεις» (parole in Liberta). Στην πεζογραφία αναγγέλλεται η κατάργηση του συντακτικού και η υιοθέτηση της ελεύθερης και εκφραστικής ορθογραφίας. Στο χώρο του σύγχρονου θεάτρου που «παραπαίει ηλίθια ανάμεσα στην ιστορική αναπαράσταση και τη φωτογραφική αναπαραγωγή της καθημερινής ζωής μας» (5) τοποθετείται το βαριετέ και οι ανυπολόγιστες δυνατότητες έκφρασης που μπορεί να προσφέρει.
«Το βαριετέ είναι το μόνο που κάνει χρήση της συνεργασίας' του κοινού. Αυτό δεν παραμένει στατικό σαν ανόητος Voyeur, αλλά συμμετέχει θορυβωδώς στα δρώμενα, τραγουδώντας, συνοδεύοντας την ορχήστρα... Το βαριετέ χρησιμοποιεί τον καπνό των τσιγάρων και των πούρων για να συγχωνεύσουν την ατμόσφαιρα του κοινού με εκείνη του παλκοσένικου». (6)
Στο χώρο της μουσικής μια ακόμα σπουδαία καινοτομία. Την τέχνη των θορύβων (L' Arte dei rumori). Εμπνευστής της στάθηκε o φουτουριστής ζωγράφος Russolo που θέλησε «να διευρύνει τον αποδεκτό ορισμό της μουσικής, με τον ίδιο τρόπο που ο Marinetti, με τις ελεύθερες λέξεις και την αποσύνθεση του συντακτικού, είχε αμφισβητήσει τα παραδοσιακά όρια της λογοτεχνίας.(7)».
Για να πειστούμε για την εκπληκτική ποικιλία των θορύβων, αρκεί να σκεφτούμε το μουγκρητό του κεραυνού, το σφύριγμα του ανέμου, το βουητό ενός καταρράκτη, το κελάρισμα ενός ρυακιού, το θρόισμα των φύλλων...
Χαιρόμαστε να κάνουμε νοητές ενορχηστρώσεις του κρότου που κάνουν τα ρολά των καταστημάτων όταν κατεβαίνουν, του πάταγου πού κάνουν οι πόρτες όταν κλείνουν, της αντάρας και του σουρσίματος των ποδιών του πλήθους» (8).
Εκείνη την εποχή ο Marinetti ταξιδεύει αδιάκοπα. Από το Λονδίνο στο Παρίσι και από τη Μόσχα στην Πετρούπολη δεν κάνει άλλο από το να δίνει συνεντεύξεις, να κάνει εκθέσεις και να προπαγανδίζει την καινούργια του θρησκεία. Παράλληλα πειραματίζεται με τις «ελεύθερες λέξεις».
Οι «ελεύθερες λέξεις» — πραγματική καινοτομία του Φουτουρισμού — γεννιούνται μέσα από το αισθητικό θέαμα του πολέμου. Το «ΜΑΧΗ + ΒΑΡΟΣ + ΜΥΡΩΔΙΑ» (1912), προαναγγέλει το καταπληκτικό ΖΑΝG ΤUMB ΤUΜΒ, μια ρεαλιστική περιγραφή της πολιορκίας της Αδριανούπολης από τους Τούρκους.
 |
| Filippo Tommaso Marinetti, c. 1915. |
Γεννημένος στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου από Ιταλούς γονείς, αναθρεμμένος στα στήθη μιας Σουδανέζας παραμάνας, έρχεται από πολύ μικρός σε επαφή με την ανήσυχη γλώσσα των Γάλλων συμβολιστών και αφιερώνεται ολόψυχα στην λογοτεχνία (1). Παράλληλα, με τις πανεπιστημιακές του σπουδές — στον κλάδο της Νομικής — συνεργάζεται με πολλά έγκυρα περιοδικά όπως La Vogue , La Plume, La Revue Blanche και γίνεται φανατικός απόστολος της μεγάλης ρομαντικής και συμβολιστικής γαλλικής ποίησης μέσα στην Ιταλία.
Απαγγέλει και μεταφράζει στίχους του Ηugo, του Βaudelaire , του Mallarme, του Rimaud , του Verharen , του Moreas , του Claudel, του Verlaine και δημιουργεί στενές σχέσεις με τους Ιταλούς λογοτέχνες όπως ο Βutti, ο Νotari, ο Capuana, ο Βotta κ.λπ.
Στα 1905 εκδίδει το διεθνές περιοδικό "Ρoesia" με τη συνεργασία του Sem Benelli και του Vitalino Ponti . Μέσα από τις σελίδες του παρελαύνουν ονόματα όπως Cavacchioli, Buzzi, Folgore, Govoni, Palazzeschi, Boccioni, Russolo, Carra ,Severini , Mazza, Sant'Elia, Jannelli καi άλλων καλλιτεχνών που λίγα χρόνια αργότερα θα δώσουν ζωή στο Φουτουριστικό κίνημα.
Η δημοσίευση της Φουτουριστικής διακήρυξης σε μια έγκυρη εφημερίδα όπως η "Le Figaro" κάνει διάσημη σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μια καλλιτεχνική κίνηση που δεν έχει ακόμα γεννηθεί. Ο θόρυβος που προκαλείται γύρω από τις προκλητικές τοποθετήσεις των φουτουριστών προσφέρει στον Marinetti μια ανεπανάληπτη ευκαιρία να καθιερώσει το κίνημα του μέσα από ένα καθεστώς μονίμων προκλήσεων.
Ταραξίας σαν τον Αλφρέ Ζαρρύ και οργανωτής θεαμάτων σαν τον Γκιγιώμ Απολλιναίρ έχει ανακαλύψει 50 χρόνια πριν από το Μάρσαλ ΜΑΚ Λούαν πως «στον ευρύτερο κόσμο των επικοινωνιών του 20ου αιώνα, το μέσο είναι το μήνυμα· ό,τι και αν θέλεις να πεις, ο τρόπος που το λες είναι εξίσου σημαντικός, όσο και αυτό που λες» (1α).
Από την πρώτη στιγμή οι φουτουριστές επιχειρούν να περάσουν τα μηνύματα τους στον κόσμο με μια μεθοδολογία που θυμίζει προεκλογική εκστρατεία. Για τον Marinetti και τους φουτουριστές συντρόφους του εκείνο που μετρά περισσότερο δεν είναι η αποδοχή της ιδεολογίας τους από τις μάζες, αλλά η ίδια η συμμετοχή των μαζών. Χωρίς να κρύβουν την περιφρόνηση τους γι' αυτές, είναι οι πρώτοι που τις πλησιάζουν, που τις αντιμετωπίζουν πρόσωπο με πρόσωπο, που επιχειρούν τέλος με κάθε είδους προκλήσεις να αποσπάσουν την ενεργό συμμετοχή τους.
 |
| O Filippo Tommaso Marinetti (κέντρο), ο ιδρυτής του Φουτουριστικού κινήματος, και οι καλλιτέχνες (αριστερά προς δεξιά) Luigi Russolo, Carlo Carrà, Umberto Boccioni, και Gino Severini. |
Ο Marinetti ομολογεί απερίφραστα:
«Ο Φουτουρισμός δεν παραδέχεται ούτε νόμους, ούτε κώδικες, ούτε δικαστές, ούτε αστυνομικούς, ούτε μαστρωπούς, ούτε ευνούχους ηθικολόγους.
Ο Φουτουρισμός είναι το μαστίγιο που θα κάνει ροδοκόκκινα σε καθημερινή βάση τα μάγουλα των δειλών της Ιταλίας. Ο Φουτουρισμός είναι δυναμίτης κάτω από τα ερείπια του παρελθόντος» (2).
Τα θέατρα, οι δρόμοι, οι πλατείες και αυτές ακόμα οι αίθουσες των δικαστηρίων μετατρέπονται σε άμβωνες του Φουτουριστικού Ευαγγελίου. Όπου και αν βρεθούν οι Φουτουριστές, προκαλούν, βρίζουν, συμπλέκονται με το κοινό τους, κάνουν συνέχεια τον Τύπο ν' ασχολείται μαζί τους.
Στα 1909, πριν ο κόσμος προλάβει να συνέλθει από την έκπληξη της ιδρυτικής διακήρυξης του Φουτουρισμού, ο Marinetti προκαλεί και πάλι το συντηρητικό ιταλικό κοινό με το υπερφυσικό πέος - κάπου 11 μέτρα — του εξωτικού ήρωα Μafarka, πρωταγωνιστή του ομώνυμου μυθιστορήματος του. O Marinetti δεν κάνει οικονομία στις λέξεις, ούτε χαλιναγωγεί την περιγραφική του διάθεση για τη ρεαλιστική απεικόνιση των φανερών και κρυφών χαρισμάτων του Αφρικανού ήρωα του.
Λίγο πριν από τις γενικές εκλογές του ίδιου χρόνου, οι φουτουριστές δημιουργούν καινούργια αναταραχή με τη δημοσίευση των πολιτικών τους θέσεων που στρέφονται ανοικτά ενάντια στην εκκλησία, στους φιλειρηνιστές και στις παλαιοκομματικές μούμιες.
«Φουτουριστές εκλογείς!
Εμείς οι φουτουριστές που σαν μοναδικό μας πολιτικό πρόγραμμα έχουμε την υπερηφάνεια, τον δυναμισμό και την εθνική επέκταση, καταγγέλλουμε στη χώρα, την πιθανότητα μιας πιθανής νίκης του κλήρου... Εμείς οι φουτουριστές κάνουμε έκκληση σ' όλους τους νέους της Ιταλίας για ένα μέχρις εσχάτων αγώνα ενάντια στους υποψήφιους που συμμάχησαν με τους γέρους και τους παπάδες».
Στα 1910 οι φουτουριστικές προκλήσεις περνούν σε μια φάση περισσότερο οργανωμένη και αποτελεσματική από την προηγούμενη. Αρχίζουν οι λεγόμενες φουτουριστικές βραδιές που θεωρητικά είχαν σαν αντικειμενικό σκοπό να παρουσιάσουν στο κοινό τη φουτουριστική τέχνη. Στην πράξη, μηδεμιάς εξαιρουμένης, ήσαν όλες προσεκτικά οργανωμένες πηγές προκλήσεων.
«Η βραδιά άρχιζε πάντα με τον Μαρινέττι και τους φίλους του (προστατευόμενους από τυχόν επιθέσεις χάρη στον επιβλητικό όγκο του ποιητή Αρμάντο Μάτσα) να βρίζουν έξαλλοι την πόλη που τους φιλοξενούσε και τις διασημότητες της. Η αστυνομία σπάνια κουνιόταν για να προστατέψει τους φουτουριστές από το κοινό τους. Μάλιστα μια φορά στην Μπολόνια, φαίνεται ότι οι αστυνομικοί ενώθηκαν με τους 3.000 πολίτες που όρμησαν πάνω στους 11 φουτουριστές.
Στο βαθμό που η βραδιά συνεχιζόταν έπειτα από τέτοια επεισόδια, μπορεί να περιλάμβανε επίδειξη φουτουριστικών πινάκων, ανάγνωση μανιφέστων, τα μουγκρητά και τα ξυσίματα των θορυβομελοποιών του Russolo, δείγματα φουτουριστικού βαριετέ και καινούργιες αμοιβαίες βρισιές... (3).
Η συμπεριφορά του κοινού απέναντι στις Φουτουριστικές βραδιές υπήρξε ιδιόμορφη. Παρά το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία του ήταν εκ διαμέτρου αντίθετη με τις φουτουριστικές υπερβολές, τα θέατρα γέμιζαν ασφυκτικά. Ο κόσμος που έκανε τα αδύνατα δυνατά για να προμηθευτεί ένα εισιτήριο ήταν ο ίδιος κόσμος που λίγη ώρα πριν είχε αδειάσει τα καλάθια των πλανόδιων μικροπωλητών από τα λαχανικά και τα φρούτα, για να τα χρησιμοποιήσει σαν αυτοσχέδια βλήματα κατά των Φουτουριστών καλλιτεχνών. Στην τόνωση αυτής της πολεμικής ατμόσφαιρας συνέβαλλαν αποφασιστικά τα έφιππα και πεζοπόρα τμήματα της αστυνομίας που είχαν σαν αποστολή την παρεμπόδιση μιας γενίκευσης των ταραχών στην πόλη, μια που οι ταραχές στο θέατρο ήταν ήδη κάτι δεδομένο.
Το δόγμα του Marinetti: «Πόλεμος, μοναδική υγιεινή του κόσμου», εύρισκε στις φουτουριστικές βραδιές την υπέρτατη πρακτική του εφαρμογή.
Ο Marinetti όχι μόνο δεν έχασε το θάρρος του μπροστά στις βρισιές, τα αδιάκοπα σφυρίγματα και την καταιγίδα των φρούτων και των λαχανικών που έπεφταν πάνω στη σκηνή, αλλά ένοιωθε βαθειά αγαλλίαση. Μια φορά και ενώ ο καταιγισμός με τα ιδιόμορφα βλήματα συνεχιζόταν με αμείωτη ένταση ο Marinetti, επικίνδυνα ήρεμος φώναξε στο κοινό του:
«—Αισθάνομαι σαν ένα ένδοξο ιταλικό θωρηκτό στα Δαρδανέλλια, αλλά οι κραταιοί Τούρκοι σημαδεύουν άσχημα».
Οι Φουτουριστές δεν κάνουν οικονομία στις προκλήσεις. Στο Τeatro Lirico του Μιλάνου η αντιαυστριακή ωδή του Βuzzi δημιουργεί διπλωματικό επεισόδιο και πριν η αστυνομία προλάβει να συλλάβει τον Marinetti επί σκηνής, ο τελευταίος βρίσκει την ευκαιρία να φωνάξει: «Ζήτω ο πόλεμος μοναδική υγιεινή του κόσμου. Κάτω η Αυστρία».
Στη Βενετία στο La Fenice , o Marinetti απευθυνόμενος προς το κοινό, του θέτει το ερώτημα:
«Βενετοί! Βενετοί! Γιατί θέλετε να είσαστε ακόμη οι πιστοί σκλάβοι του παρελθόντος, οι ρυπαροί φύλακες του μεγαλύτερου πορνείου της ιστορίας...;
Στο Ρoliteama Chiarella του Τορίνο η πρόκληση γεννιέται από την ανάγνωση της Τεχνικής Διακήρυξης τών Φουτουριστών ζωγράφων.
«Η καινούργια μας συνείδηση δεν θεωρεί πλέον τον άνθρωπο στο κέντρο της ζωής του σύμπαντος. Ο πόνος ενός ανθρώπου έχει για μας τόσο ενδιαφέρον όσο μια ηλεκτρική λάμπα, που υποφέρει μέσα σε σπασμούς και ουρλιάζει με τις πιο σπαραχτικές εκφράσεις πόνου». (4)
Στα 1911 με το ξέσπασμα του πολέμου στη Λιβύη, οι Φουτουριστές δίνουν περισσότερο έντονα το πολιτικό τους στίγμα:
« Εμείς οι φουτουριστές που εδώ και δύο χρόνια εξυμνούμε ανάμεσα στις αποδοκιμασίες των ποδαγρικών και των παραλυτικών, την αγάπη για τον κίνδυνο και τη βία, τον πατριωτισμό και τον πόλεμο, μοναδική υγιεινή του κόσμου, είμαστε ευτυχισμένοι που επιτέλους ζούμε αυτή τη μεγάλη φουτουριστική ώρα της Ιταλίας...
Φουτουριστές ζωγράφοι, ποιητές, γλύπτες, μουσικοί της Ιταλίας. Όσο διαρκεί ο πόλεμος ας αφήσουμε κατά μέρος τους στίχους, τα πινέλα, τις σμίλες και τις ορχήστρες! Άρχισαν οι ρόδινες διακοπές της ιδιοφυίας».
Μαγνητισμένος από τη βοή του πολέμου ο Marinetti φεύγει για τη Λιβύη με την ιδιότητα του πολεμικού ανταποκριτή.
Στα χρόνια που ακολουθούν μέχρι την έκρηξη του Α. Παγκοσμίου πολέμου μια σειρά από εμπνευσμένα Μανιφέστα που φέρνουν την σφραγίδα της ιδιοφυΐας του Αρχηγού του Φουτουρισμού, απελευθερώνουν οριστικά τη φουτουριστική λογοτεχνία και το Φουτουριστικό Θέατρο από τη συμβολιστική κληρονομιά του.
Στην ποίηση ο ελεύθερος στίχος εγκαταλείπεται και αντικαθίσταται από τις «ελεύθερες λέξεις» (parole in Liberta). Στην πεζογραφία αναγγέλλεται η κατάργηση του συντακτικού και η υιοθέτηση της ελεύθερης και εκφραστικής ορθογραφίας. Στο χώρο του σύγχρονου θεάτρου που «παραπαίει ηλίθια ανάμεσα στην ιστορική αναπαράσταση και τη φωτογραφική αναπαραγωγή της καθημερινής ζωής μας» (5) τοποθετείται το βαριετέ και οι ανυπολόγιστες δυνατότητες έκφρασης που μπορεί να προσφέρει.
«Το βαριετέ είναι το μόνο που κάνει χρήση της συνεργασίας' του κοινού. Αυτό δεν παραμένει στατικό σαν ανόητος Voyeur, αλλά συμμετέχει θορυβωδώς στα δρώμενα, τραγουδώντας, συνοδεύοντας την ορχήστρα... Το βαριετέ χρησιμοποιεί τον καπνό των τσιγάρων και των πούρων για να συγχωνεύσουν την ατμόσφαιρα του κοινού με εκείνη του παλκοσένικου». (6)
Στο χώρο της μουσικής μια ακόμα σπουδαία καινοτομία. Την τέχνη των θορύβων (L' Arte dei rumori). Εμπνευστής της στάθηκε o φουτουριστής ζωγράφος Russolo που θέλησε «να διευρύνει τον αποδεκτό ορισμό της μουσικής, με τον ίδιο τρόπο που ο Marinetti, με τις ελεύθερες λέξεις και την αποσύνθεση του συντακτικού, είχε αμφισβητήσει τα παραδοσιακά όρια της λογοτεχνίας.(7)».
Για να πειστούμε για την εκπληκτική ποικιλία των θορύβων, αρκεί να σκεφτούμε το μουγκρητό του κεραυνού, το σφύριγμα του ανέμου, το βουητό ενός καταρράκτη, το κελάρισμα ενός ρυακιού, το θρόισμα των φύλλων...
Χαιρόμαστε να κάνουμε νοητές ενορχηστρώσεις του κρότου που κάνουν τα ρολά των καταστημάτων όταν κατεβαίνουν, του πάταγου πού κάνουν οι πόρτες όταν κλείνουν, της αντάρας και του σουρσίματος των ποδιών του πλήθους» (8).
Εκείνη την εποχή ο Marinetti ταξιδεύει αδιάκοπα. Από το Λονδίνο στο Παρίσι και από τη Μόσχα στην Πετρούπολη δεν κάνει άλλο από το να δίνει συνεντεύξεις, να κάνει εκθέσεις και να προπαγανδίζει την καινούργια του θρησκεία. Παράλληλα πειραματίζεται με τις «ελεύθερες λέξεις».
Οι «ελεύθερες λέξεις» — πραγματική καινοτομία του Φουτουρισμού — γεννιούνται μέσα από το αισθητικό θέαμα του πολέμου. Το «ΜΑΧΗ + ΒΑΡΟΣ + ΜΥΡΩΔΙΑ» (1912), προαναγγέλει το καταπληκτικό ΖΑΝG ΤUMB ΤUΜΒ, μια ρεαλιστική περιγραφή της πολιορκίας της Αδριανούπολης από τους Τούρκους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου