ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΑΓΑΣΑΣ: OI ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΒΗΜΑ-ΒΗΜΑ

Οι δύο Βαλκανικοί Πόλεμοι αποτελούν το μεγαλύτερο στρατηγικό επίτευγμα του ελληνισμού μετά το1821. Μέσα σε διάστημα μικρότερο των δέκα μόνον μηνών, από 5 Οκτωβρίου 1912 μέχρι 28 Ιουλίου 1913, η Ελλάδα διπλασίασε την έκτασή της, από 63.211τετραγωνικά χιλιόμετρα σε 120.308, υπερδιπλασίασε τον πληθυσμό της από2.631.952 σε 4.718.221 κατοίκους και πολλαπλασίασε τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της. Από τα ερείπια της οικονομικής και της στρατιωτικής καταστροφής της, το 1893 και το 1897, επετέλεσε ένα απίστευτοµα πραγματικό θαύμα. Αυτό το δίδαγμα και το μήνυμα της Ιστορίας εκπέμπει και από τον Πειραιά ο εορτασμός των Εκατό Χρόνων. Στους χαλεπούς καιρούς εμπνέει υπερηφάνεια και εθνική αυτοπεποίθηση. Φανερώνει ότι, μέσα σε ελάχιστο, αλλά πυκνό ιστορικό Χρόνο, το Έθνος των Ελλήνων μπορεί πάλι τώρα να υπερβεί την εθνική χρεοκοπία, να εξέλθει από την ταπείνωση και να επιτύχει πάλι ένα θαύμα.Αρκεί να το πιστέψει, να ενωθεί και να αγωνισθεί σκληρά σε όλα τα επίπεδα, Λαού και ιδίως ηγεσίας.

Εισαγωγή, το Μακεδονικό Ζήτημα

Τη γεωπολιτική σκηνή των Βαλκανικών Πολέμων διεμόρφωσαν κρίσιμα ιστορικά γεγονότα. Από τα μέσα του 19ου αιώνα η άλλοτε πανίσχυρη Οθωμανική Αυτοκρατορία άρχισε σταδιακά να παρακμάζει και να συρρικνώνεται εντυπωσιακά. Στο ευρωπαϊκό της τμήμα, στα Βαλκάνια, άρχισε να δημιουργείται μια νέα γεωπολιτική πραγματικότητα καθώς οι υπόδουλοι Έλληνες και διαδοχικά οι Σέρβοι, οι Μαυροβούνιοι, οι Ρουμάνοι και οι Βούλγαροι σχημάτισαν τα πρώτα εθνικά κράτη τους τα οποία, στη συνέχεια,διεκδικούσαν όσα εδάφη είχαν απομείνει ακόμη υπό οθωμανική κυριαρχία, όπως η Μακεδονία, η Θράκη, η Ήπειρος, η Κρήτη, το Αρχιπέλαγος του Αιγαίου η Βοσνία-Ερζεγοβίνη κ.α.
Προκειμένου να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντα στην περιοχή και παράλληλα να εξουδετερώσουν τους ανταγωνιστές τους, οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής, Ρωσία, Αγγλία, Γαλλία,Ιταλία, Αυστρο-Ουγγαρία επενέβαιναν και συχνά χρησιμοποιούσαν σαν προστάτες τα μικρά βαλκανικά κράτη και τους ακόμη υποδούλους πληθυσμούς.
Η διανομή των οθωμανικών εδαφών ονομάζεται Ανατολικό Ζήτημα. Κλάδος αυτού είναι το Μακεδονικό Ζήτημα. Τη Μακεδονία διεκδικούσαν οι Έλληνες, οι Βούλγαροι και οι Σέρβοι.
Προκειμένου να διαδεχθεί την Οθωμανική Αυτοκρατορία και να ελέγξει τη Μακεδονία ώστε να κατέλθει στις θερμές θάλασσες η Ρωσική Αυτοκρατορία αφύπνισε και χρησιμοποίησε τους Βουλγάρους που ήσαν ομόδοξοι Ορθόδοξοι και επί πλέον Σλάβοι Με πίεση της Ρωσίας το 1870 ο Σουλτάνος αναγνώρισε την αυτόνομη Βουλγαρική Εξαρχία, που αποσχίσθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο µε στόχο να αφυπνίσει τους Βουλγάρους, να προσελκύσει, µέσω της γλώσσας, τους σλαβοφώνους Μακεδόνες και αυτή η κρίσιμη ανθρώπινη μάζα να απογαλακτισθεί από την ισχυρή ελληνική επιρροή και να αντιπαραταχθεί στους Έλληνες Μακεδόνες.

Το 1877 η Ρωσία κήρυξε πόλεμο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, απελευθέρωσε τη Βουλγαρία και τον Φεβρουάριο 1878 έφθασε έξω από την Κωνσταντινούπολη στο προάστιο Άγιος Στέφανος,όπου υποχρέωσε τον Σουλτάνο να υπογράψει την ομώνυμη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, η οποία δημιουργούσε τη «Μεγάλη Βουλγαρία» από τον Δούναβη μέχρι τη Θράκη και ολόκληρη σχεδόν τη Μακεδονία μέχρι τον Αλιάκμονα εκτός από τη Θεσσαλονίκη και τη Χαλκιδική. Αμέσως οι Έλληνες Μακεδόνες επανεστάτησαν στον Όλυμπο και στα Πιέρια, στην περιοχή της Κοζάνης και στις Πρέσπες. Στο Λιτόχωρο σχηματίσθηκε η Προσωρινή Κυβέρνηση της Μακεδονίας και στο όρος Μπούρινο της Κοζάνης η Προσωρινή Κυβέρνηση Ελιμείας. Στις Πρέσπες επεκράτησαν πλήρως. Στις μεγάλες μακεδονικές πόλεις οι Έλληνες προχώρησαν σε διαδηλώσεις και «διαμαρτυρήσεις». Επακολούθησαν ολοκαυτώματα.
Οι ευρωπαϊκές Μεγάλες Δυνάμεις αντέδρασαν αμέσως στην κάθοδο της Ρωσίας στα Βαλκάνια και ιδίως στο Αιγαίο. Έτσι τον Ιούλιο 1878 επέβαλαν τη Συνθήκη του Βερολίνου. Βάσει αυτής η Ελλάδα πήρε τη Θεσσαλία και μικρό μέρος της Ηπείρου μέχρι την Άρτα. Η Βουλγαρία παρέμεινε αυτόνομη υποτελής Ηγεμονία αλλά έχασε τα εδάφη της Θράκης και της Μακεδονίας.
Το 1893 η Ελλάδα,βαριά χρεωμένη στους ξένους δανειστές της, κήρυξε επίσημα πτώχευση. Τρία χρόνια αργότερα, το 1897, κήρυξε τον πόλεμο στην Τουρκία και υπέστη στρατιωτική πανωλεθρία στη Θεσσαλία. Οι Μεγάλες Δυνάμεις την έσωσαν από την πλήρη υποδούλωση και, σε αντιστάθμισμα,της επέβαλαν τον Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο: όλοι οι κρατικοί πόροι από τα ζωτικά προϊόντα του Ελληνικού Μονοπωλίου (καπνός, αλάτι, σπίρτα, πετρέλαιο, οινόπνευμα κ.α.) πήγαιναν στους ξένους δανειστές της.

Ο Μακεδονικός Αγώνας

Παρόλα αυτά, μετά από έξη μόλις χρόνια, οι Έλληνες αναμετρήθηκαν σκληρά µε τους Βουλγάρους στην τουρκοκρατούμενη Μακεδονία. Και επεκράτησαν.
Ο Μακεδονικός Αγώνας, από το 1904 μέχρι το 1908, υπήρξε ένα λαμπρό έπος του ελληνισμού. Ο ευπατρίδης ανθυπολοχαγός Παύλος Μελάς εισήλθε στη Μακεδονία επί κεφαλής μεγάλου ανταρτικού σώματος. Έπεσε στη Στάτιστα, στα Κορέστεια, στις l3 Οκτωβρίου 1904. Η θυσία του έδωσε το σύνθημα και το σύμβολο για την ελληνική αντεπίθεση, η οποία ξεδιπλώθηκε τα επόμενα τέσσερα χρόνια και ανέκοψε τη βουλγαρική επιδρομή μέχρι τις βόρειες περιοχές της Μακεδονίας γύρω από το Μοναστήρι, τη Γευγελή και τη Στρώμνιτσα.
Εκατοντάδες ψυχωμένοι εθελοντές από την Κρήτη, τη Μάνη, τον Μοριά, τη Ρούμελη, τα νησιά, ακόμη και την Κύπρο, καθώς επίσης νεαροί αξιωματικοί σχημάτισαν ένοπλες ανταρτικές ομάδες και πολέμησαν στη Μακεδονία. Πολλοί έπεσαν. Παράλληλα οι Μητροπολίτες, οι Πρόξενοι, οι δάσκαλοι, οι παπάδες, οι προύχοντες και οι απλοί χωρικοί ανέπτυξαν ένα αποτελεσματικό δίκτυο αντίστασης,τροφοδοσίας, πληροφοριών, οδηγών, κρυσφυγέτων κ.α.
Αφανείς, αλλά ανεκτίμητοι πρωταγωνιστές και θύματα του Αγώνα, ήσαν οι γηγενείς Μακεδόνες,ιδιαίτερα οι σλαβόφωνοι. Χωρίς τον σλαβόφωνο µμακεδονικό ελληνισμό τα πάντα θα είχαν χαθεί. Σλαβόφωνοι άλλωστε ήσαν οι πρώτοι Μακεδονομάχοι καπετάνιοι.
Αυτή η ένοπλη φάση του Μακεδονικού Αγώνα έληξε τον Ιούλιο του 1908 όταν, µε επίκεντρο τη Θεσσαλονίκη, επαναστάτησαν οι Νεότουρκοι, εγκαθίδρυσαν Σύνταγμα ισονομίας και ισοπολιτείας όλων των υπηκόων και εγγυήθηκαν δικαιώματα στις μειονότητες. Σύντομα παρεσπόνδησαν και εξαπέλυσαν διωγμούς.
Εντωμεταξύ το 1909στην Αθήνα επικράτησε αναίμακτα το στρατιωτικό κίνημα του Γουδή και από την επαναστατημένη Κρήτη κάλεσε ως Παράκλητο τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Οξυδερκής πολιτικός και διπλωμάτης ο Ελευθέριος Βενιζέλος θριάμβευσε στις εκλογές και σε σύντομο διάστημα κατέστησε ετοιμοπόλεμη την Ελλάδα. Καθιέρωσε φιλελεύθερο Σύνταγμα, ανασυνέταξε το ξεπερασμένο πολιτικό σύστημα, αναδιοργάνωσε εκ βάθρων και εξόπλισε τον Στρατό. Δημιούργησε ισχυρό στόλο και όρισε Αρχιστράτηγο τον Διάδοχο, που το όνομά του Κωνσταντίνος, εξέπεμπε ισχυρότατο εθνικό συμβολισμό. Οι δύο αυτοί ηγέτες ενέπνευσαν αυτοπεποίθηση, ενότητα και αυτοθυσία στον Λαό.
Ήταν η Ώρα η Καλή.  

Οι δυνάμεις και τα Μέτωπα του Α' Βαλκανικού Πολέμου

Μετά από τέσσερα χρόνια, αντιδρώντας στην εθνοφυλεκτική πολιτική των Νεοτούρκων και διεκδικώντας τις οθωμανικές επαρχίες των Βαλκανίων, την Άνοιξη του 1912, η Βουλγαρία, η Σερβία και το Μαυροβούνιο συμμάχησαν και απεφάσισαν να πολεμήσουν την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Τον Μάιο 1912 η Ελλάδα συμμάχησε μόνον µε τη Βουλγαρία. Οι δύο άλλες χώρες ήσαν ντε φάκτο σύμμαχοίµας. Στις 5 Οκτωβρίου 1912 οι σύμμαχοι κήρυξαν τον πόλεμο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία από όλες τις πλευρές. Τότε οι Βαλκάνιοι σύμμαχοι και οι ξένοι επιτελείς -ακόμη και ορισμένοι Έλληνες- δεν πίστευαν ότι η Ελλάδα θα μπορούσε ποτέ να επιτύχει όσα, ωστόσο, επέτυχε. Οι ελληνικές δυνάμεις ήσαν τουλάχιστον τρεις φορές μικρότερες των βουλγαρικών και δυο φορές μικρότερες των σερβικών. Επί πλέον, για να προελάσουν στη Μακεδονία, έπρεπε να διασπάσουν τέσσερις ισχυρότατες οχυρές στενωπούς: το Σαραντάπορο, τα Στενά Ολύμπου-Πέτρας, την Καστανιά στο Βέρμιο και, προς Φλώρινα-Μοναστήρι, το Κλειδί (Κιλί Ντερβέν).Έπρεπε επίσης να διαβούν μεγάλα φυσικά εμπόδια όπως οι ποταμοί Αλιάκμων, Αξιός και Γαλλικός και ο απέραντος Βάλτος των Γιαννιτσών. Ταυτόχρονα στην Ήπειρο όφειλαν να κινηθούν σε ένα εξαιρετικά πυκνό ορεινό ανάγλυφο µε βαθιές χαράδρες και αλλεπάλληλες κλεισούρες, να διαβούν ορμητικούς μικρούς ποταμούς και προ πάντων να εκπορθήσουν το τρομερό οχυρό Μπιζάνι που όλοι θεωρούσαν απόρθητο.

Οι δυνάμεις των τεσσάρων συμμάχων ήσαν οι εξής:

Ελλάδα: 10.000 πεζοί, 1.000ιππείς και 180 πυροβόλα

Βουλγαρία: 300.000 πεζοί, 5.000ιππείς και 720 πυροβόλα

Σερβία: 220.000 πεζοί, 3.000ιππείς και 500 πυροβόλα

Μαυροβούνιο: 35.000 πεζοί και 130πυροβόλα

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία παρέταξε στα βαλκανικά μέτωπά της 340.000 πεζούς, 6.000 ιππείς, 850 κινούμενα πυροβόλα και750 τοπομαχικά πυροβόλα φρουρίων. Στις εμπροσθοφυλακές του ελληνικού στρατού ενεργούσαν καταδρομικά Σώματα Προσκόπων που στελέχωναν Μακεδονομάχοι, ιδίως Κρητικοί, άριστοι πολεμιστές που γνώριζαν σε κάθε λεπτομέρεια τα μακεδονικά εδάφη και, μετά, πολέμησαν στην Βόρειο 'Ήπειρο.

Οι Μαυροβούνιοι εισέβαλαν στο Κοσσυφοπέδιο και στη σημερινή Αλβανία όπου πολιόρκησαν τη Σκόδρα. Οι Βούλγαροι κατέλαβαν την Ανατολική Μακεδονία, μεγάλο μέρος της Κεντρικής Μακεδονίας μέχρι τα πρόθυρα της Θεσσαλονίκης, τις Σαράντα Εκκλησιές, την Αδριανούπολη και τη Θράκη και έφτασαν μέχρι έξω από την Κωνσταντινούπολη. Οι Σέρβοι, κατευθυνόμενοι νότια, κυρίευσαν τμήμα του Κοσσυφοπεδίου και το σημερινό κράτος των Σκοπίων αντιμετωπίζοντας ισχυρότατες δυνάμεις του Οθωμανικού Στρατού που, όμως, τελικά διέφυγαν στην 'Ήπειροµέσω Βίγλας-Κορυτσάς. Εισήλθαν στο κατακαημένο Μοναστήρι και διεξεδίκησαν τη Φλώρινα όπου μόλις τους πρόλαβε μια ίλη του Ελληνικού Ιππικού. Η Ελλάδα ενήργησε αποφασιστικά σε τρία ταυτοχρόνως Μέτωπα:

Στη Θεσσαλία µε κατεύθυνση τη Μακεδονία µε διπλό τελικό στόχο το Μοναστήρι και προ πάντων τη Θεσσαλονίκη, στην Ήπειρο µε κύριο στόχο τα Ιωάννινα και στο Αιγαίο με σκοπό να κρατήσει κλεισμένο στα Στενά τον ισχυρό Οθωμανικό Στόλο και να απελευθερώσει τα νησιά του Αρχιπελάγους και παράλιες πόλεις όπως η Καβάλα και η Αλεξανδρούπολη. Παράλληλα ο Στόλος ενήργησε και στα παράλια του Ιονίου Πελάγους όπου ανεφοδίασε τον Στρατό της Ηπείρου και κράτησε ανοικτή την Πρέβεζα.

Η συμβολή του Ελληνικού Στόλου στις νίκες όλων των βαλκανικών συμμάχων υπήρξε καθοριστικής σημασίας. Τα ελληνικά πλοία δεν επέτρεψαν στους Οθωμανούς να μεταφέρουν δυνάμεις από τη Μικρά Ασία ούτε να βομβαρδίσουν παράκτιες στρατιωτικές δυνάμεις και πόλεις. Μόνον η Ελλάδα, από όλους τους συμμάχους, διέθετε ναυτική δύναμη.

Ταυτόχρονα με την κήρυξη του πολέμου η Αθήνα κήρυξε την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα και δέχθηκε τους Κρήτες βουλευτές στη Βουλή των Ελλήνων.

Η προέλαση του Ελληνικού Στρατού στη Μακεδονία

Εξορμώντας από τη Μελούνα προς τη Μακεδονία με αρχιστράτηγο τον Διάδοχο Κωνσταντίνο, ο Ελληνικός Στρατός επέτυχε το θαύμα τον Οκτώβριο: Μέσα σε 22 μόνον ημέρες απελευθέρωσε μεγάλο μέρος της Δυτικής και της Κεντρικής Μακεδονίας, κέρδισε όλες τις μάχες και εισήλθε στη Θεσσαλονίκη.
Το Στρατιωτικό Ημερολόγιο καταγράφει μέρα προς μέρα τους σημαντικότερους σταθμούς στη Μακεδονία και στην Ήπειρο. Πριν από κάθε σχεδόν απελευθέρωση πόλης έχει προηγηθεί νικηφόρα μάχη. Συνοψίζουμε: Στις5 Οκτωβρίου 1912 ο Ελληνικός Στρατός εξορμά προς τη Μακεδονία και την Ήπειρο.Σώματα Προσκόπων καταλαμβάνουν την Ιερισσό και προελαύνουν στη Χαλκιδική. Στις6 Οκτωβρίου απελευθερώνεται η Ελασσόνα και η Δεσκάτη. Μετά από σκληρές μάχες8-10 Οκτωβρίου στο Σαραντάπορο, εκπορθείται το στρατηγικό πέρασμα και απελευθερώνονται τα Σέρβια. Στις 11 απελευθερώνεται η Κοζάνη και στις 14 του ίδιου μήνα ο Στρατός στρέφεται ανατολικά προς τη Θεσσαλονίκη. 16 Οκτωβρίου: Απελευθερώνονται η Βέροια και η Κατερίνη. Αμέσως μετά η Νάουσα, η Έδεσσα, ο Γιδάς και το Αμύνταιο.

Στις18 ο Βότσης τορπιλλίζει το τουρκικό θωρηκτό «Φετχή Μπουλέντ» μέσα στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Από τις 19 έως 20του μηνός διεξάγεται η αποφασιστική μάχη των Γιαννιτσών όπου ο Στρατός νικά και ανοίγει τον δρόμο προς Θεσσαλονίκη. Στις 26 Οκτωβρίου νύχτα, ανήμερα του πολιούχου Αγίου Δημητρίου, παραδίδεται η Θεσσαλονίκη, όπου την επομένη εισέρχεται ο Αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος και στις 29 ο Βασιλεύς Γεώργιος Α', που ακολουθεί καταπόδι τον προελαύνοντα Στρατό του.

Στις2 Νοεμβρίου ο νικηφόρος Στόλος απελευθερώνει το Άγιον Όρος και την επομένη ο Κωνσταντίνος εξορμά από τη Θεσσαλονίκη προς Φλώρινα-Μοναστήρι. Στις 7απελευθερώνεται η Φλώρινα και στις 11 η Καστοριά. Εντωμεταξύ οι Σέρβοι προλαβαίνουν και μπαίνουν πρώτοι στο Μοναστήρι -τη μητρόπολη του ελληνισμού στην Άνω Μακεδονία.

Στις20 Νοεμβρίου 1912 Βουλγαρία, Σερβία και Μαυροβούνιο συνάπτουν ανακωχή με την Τουρκία. Η Ελλάδα -ολομόναχη πια- συνεχίζει τον Πόλεμο στην Ήπειρο και στο Αιγαίο, όπου κατάγει τις ακόλουθες νίκες.

Αιγαίο: Στις 3 Δεκεμβρίου 1912 η Ναυμαχία της Έλλης: ο Ελληνικός Στόλος με τον ναύαρχο Π. Κουντουριώτη καταναυμαχεί τον Τουρκικό Στόλο. Μετά από 32 ημέρες, τον συντρίβει στη ναυμαχία της Λήμνου και τον αποκλείει οριστικά στα Στενά. Κυριαρχεί στο Αιγαίο και απελευθερώνει όλα τα νησιά.

Μέτωπο της Ηπείρου: Στο μέτωπο της Ηπείρου, μέχρι το τέλος Νοεμβρίου ο Ελληνικός Στρατός είναι μικρός (13.000 άνδρες και αρκετοί εθελοντές: Κρητικοί, Μανιάτες, Ηπειρώτες και Φιλέλληνες Ιταλοί)αλλά, με τη βοήθεια του Στόλου, κέρδισε σημαντικές πόλεις και κρίσιμες διαβάσεις προς τα Ιωάννινα. Μετά την ολοκλήρωση των επιχειρήσεων στη Μακεδονία,τον Δεκέμβριο ενισχύθηκαν αποφασιστικά οι ελληνικές δυνάμεις στο μέτωπο της Ηπείρου και τη διοίκησή τους ανέλαβε ο Κωνσταντίνος.

Το Στρατιωτικό Ημερολόγιο καταγράφει μέρα προς μέρα την πορεία της νίκης. Στις6 Οκτωβρίου καταλαβαίνεται το οχυρό Γρίμποβο, στις 12 η Φιλιππιάδα και στις 21 η Πρέβεζα. Την επομένη εβδομάδα καταλαμβάνονταιµε εφ' όπλου λόγχη οι Κλεισούρες το Μέτσοβο και τα Πέντε Πηγάδια προς Γιάννενα. Τον Φεβρουάριο 1913 συγκεντρωμένος ο Στρατός υπό τον Κωνσταντίνο επιτυγχάνει τη στρατηγική καμπή. Στις 20, μετά από σκληρή αναμέτρηση μηνών, παίρνει το απόρθητο Μπιζάνι και στις 21 τα Ιωάννινα όπου παραδόθηκε άνευ όρων ο Τουρκικός Στρατός: 1.000 αξιωματικοί, 32.000 οπλίτες και 108 πυροβόλα. Τις επόμενες 4 μέρες απελευθερώνονται διαδοχικά η Κόνιτσα και οι Φιλιάτες. Στη Βόρειο Ήπειρο εντωμεταξύ από τον Δεκέμβριο 1912 μέχρι τις 5 Μαρτίου 1913απελευθερώνονται διαδοχικά η Κορυτσά, το Λεσκοβίκι, η Πρεμετή, η Κλεισούρα, το Δέλβινο, το Αργυρόκαστρο, οι Άγιοι Σαράντα και το Τεπελένι.

Έτσι λήγει νικηφόρα ο Α' Βαλκανικός Πόλεμος. Οι Μεγάλες Δυνάμεις συγκαλούν Διάσκεψη Ειρήνης στο Λονδίνο όπου στις 17 Μαΐου 1913η Ελλάδα, η Βουλγαρία, η Σερβία και το Μαυροβούνιο υπογράφουν τη Συνθήκη Ειρήνηςµε την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η Συνθήκη επιδικάζει στην Ελλάδα τη σημερινή Ήπειρο, τη Δυτική Μακεδονία και μεγάλο μέρος της Κεντρικής Μακεδονίας. Ο Ελληνικός Στρατός παραμένει, όμως, σε ορισμένες πόλεις της Ανατολικής Μακεδονίας όπως, κυρίως, η Νιγρίτα και η Ελευθερούπολη.Η Βόρειος Ήπειρος και τα αιγαιοπελαγίτικα νησιά δεν επιδικάζονται στην Ελλάδα αλλά παραμένουν ντε φάκτο υπό την ελληνική εξουσία. Στη Βουλγαρία επιδικάζεται η Ανατολική Μακεδονία και μεγάλο μέρος της σημερινής Κεντρικής Μακεδονίας, που το βόρειο και το ανατολικό όριό της απείχε λίγα μόνον χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη όπου, από τα τέλη Οκτωβρίου, στρατωνιζόταν ισχυρή δύναμη του βουλγαρικού στρατού µε πρόσχημα την «ανάπαυση». Ωστόσο, το ειρηνικό διάλειμμα αποδεικνύεται πολύ σύντομο.

Την5η Μαρτίου 1913 δολοφονείται στη Θεσσαλονίκη ο Βασιλεύς Γεώργιος Α '. Νέος Βασιλεύς των Ελλήνων ορκίζεται ο Αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος.

Οι Βούλγαροι αισθάνονταν «μεγάλοι ηττημένοι» επειδή, ενώ είχαν διαθέσει στον συμμαχικό πόλεμο τις ισχυρότερες στρατιωτικές δυνάμεις, διαψεύσθηκε το όνειρο της Μεγάλης Βουλγαρίας. Ένα μόλις μήνα πριν υπογράψουν τη Συνθήκη Ειρήνης του Α' Βαλκανικού Πολέμου, επιτίθενται, στις 20 Φεβρουαρίου 1913, αιφνιδιαστικά εναντίον του Ελληνικού Στρατού στη Νιγρίτα και στην Ελευθερούπολη αλλά, μετά από άγριες μάχες τριών ημερών, εξαναγκάσθηκαν να υποχωρήσουν στις Σέρρες. Την ίδια μέρα επιτίθενται και κατά των Σέρβων στη Γευγελή. Το Βελιγράδι και η Αθήνα συνειδητοποίησαν ότι προμηνύεται ο Β' Βαλκανικός Πόλεμος. Γι' αυτό, δύο μόνον ημέρες μετά τη Συνθήκη Ειρήνης του Λονδίνου, στις 19 Μαΐου 1913 υπέγραψαν στη Θεσσαλονίκη Συνθήκη Συμμαχίας.

Ο Β' Βαλκανικός Πόλεμος

Ένα μήνα αργότερα ξέσπασε ο Δεύτερος Βαλκανικός Πόλεμος. Χωρίς να κηρύξει πόλεμο η Βουλγαρία, στις 16 Ιουνίου 1913, ώρα 8 το πρωί, εξαπέλυσε ολομέτωπη αιφνιδιαστική επίθεση εναντίον των Ελλήνων και των Σέρβων η οποία όμως αποκρούστηκε. Την ίδια μέρα αρνούνται να αποσυρθούν ειρηνικά από τη Θεσσαλονίκη, όπου την επομένη μαίνονται άγριες οδομαχίες όλη μέρα κι όλη νύχτα μέχρι το πρωί της 18ης Ιουνίου, οπότε οι Βούλγαροι παραδίδονται: 19 αξιωματικοί,1.280 στρατιώτες και 80 κομιτατζήδες.

Ενώ η μεγάλη βουλγαρική επίθεση καθήλωσε το Σερβικό Στρατό στη Γευγελή, στις 18 Ιουνίου οι ελληνικές δυνάμεις εξαπέλυσαν γενική αντεπίθεση σε όλο το μέτωπο. Επί τρία μερόνυχτα, 18-21 Ιουνίου, οι Έλληνες πολέμησαν σε δύο οχυρά μέτωπα ταυτοχρόνως, στον Λαχανά και στο Κιλκίς, όπου οι Βούλγαροι είχαν οχυρωθεί εξαιρετικά και παρέτασσαν υπέρτερες δυνάμεις με μεγαλύτερη δύναμη πυρός.Οι Έλληνες επετίθεντο όρθιοι με εφ' όπλου λόγχη και απίστευτο ηρωισμό. Νίκησαν κατά κράτος αλλά έχυσαν το αίμα τους ποτάμι. Στο πεδίο της τιμής έπεσαν τότε 8.353παλικάρια της Ελλάδος, ανάμεσά τους πολλοί αξιωματικοί.

Μέσα σε ένα μόνον μήνα ο Ελληνικός Στρατός απελευθέρωσε την υπόλοιπη Κεντρική Μακεδονία, όλη την Ανατολική Μακεδονία μαζί με τη Δοϊράνη,τη Στρώμνιτσα και το Μελένοικο καθώς επίσης στη Θράκη την Ξάνθη, την Κομοτηνή και την Αλεξανδρούπολη. Κινούμενος ακάθεκτος προς Βορράν, με τελική κατεύθυνση τη Σόφια, διέσπασε τα Στενά του ιστορικού Κλειδίου, ανήλθε την κοιλάδα της Στρώμνιτσας, εξεπόρθησε τα απρόσιτα Στενά της Κρέσνας εισήλθε στο υψίπεδο της Σόφιας και εκεί έδωσε την τελευταία νικηφόρα μάχη του, στο Σιμιτλή. Κατά την υποχώρησή του ο Βουλγαρικός Στρατός, πλαισιωμένος και από κομιτατζήδες, διέπραξε άγριες ωμότητες σε βάρος του αμάχου ελληνικού πληθυσμού.Μεταξύ άλλων πυρπόλησε τις Σέρρες και τη Νιγρίτα, εξετέλεσε πολλούς προύχοντες, έκαψε συθέμελα το Δοξάτο και σφαγίασε 3.000 αμάχους, λεηλάτησε το Σιδηρόκαστρο και έσφαξε τον Μητροπολίτη του Κωνσταντίνο κ.α.

Ο Β' Βαλκανικός Πόλεμος κράτησε ένα μόνον μήνα-αλλά τι μήνα! Στις 17 Ιουλίου υπεγράφη γενική ανακωχή. Λίγες ημέρες ενωρίτερα,αξιοποιώντας τις ελληνικές νίκες κατά των Βουλγάρων, η Ρουμανία και η Τουρκία επετέθησαν κατά της Βουλγαρίας.Οι Τούρκοι ανακατέλαβαν εδάφη στην Ανατολική Θράκη και στη Ρωμυλία ενώ οι Ρουμάνοι κατέλαβαν τη Δοβρουτσά και έφθασαν αμαχητί σχεδόν στα πρόθυρα της Σόφιας. Οι Βούλγαροι υπέκυψαν. Από 17 μέχρι 28 Ιουλίου συνήλθε στο Βουκουρέστι η Διεθνής Διάσκεψη Ειρήνης με συμμετοχή του Πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου.Η Συνθήκη του Βουκουρεστίου, στις 28 Ιουλίου 1913, κατέστησε αμετάκλητα τα σύνορα της σημερινής Ελληνικής Μακεδονίας με ανατολικό όριο τον Νέστο ποταμό. Η Ελλάδα είχε επιτύχει έναν άθλο που ουδείς τολμούσε να ονειρευθεί πριν δέκα μόλις μήνες.