ΤΟ ΙΕΡΟΝ ΠΥΡ ΕΙΣ ΤΟ ΠΑΝΑΘΗΝΑΪΚΟΝ ΣΤΑΔΙΟΝ

Η ΕΟΡΤΗ ΕΙΣ ΤΟ ΣΤΑΔΙΟΝ.
 Με αρχαιοπρεπή μεγαλοπρέπειαν  και επιβλητικότητα έγινεν η εορτή  και εις το Παναθηναϊκόν Στάδιον, όπου μετεφέρθη το ιερόν πυρ από της Ακροπόλεως.

Το Στάδιον είχεν, ως γνωστόν από της ενάρξεως των αγώνων, σημαιοστολισθή μεγαλοπρεπώς με όλας τας σημαίας  των κρατών που μετέχουν  εις τους Ολυμπιακούς αγώνας , προ ημερών  δε εστήθη  εις το μέσον σχεδόν του στίβου  και προ της κερκίδoς των επισήμων ο βωμός εις τον οποίον θα μετεφέρετο  το Ολυμπιακόν πυρ.

Δια να παρακολουθήση  όσον το δυνατόν περισσότερος κόσμος την τελετήν, τα εισητήρια του Σταδίου  ωρίσθησαν εις δρ 5 μόνον  και επωλούντο κατά το σύνηθες εις τον έξωθι του Σταδίου χώρον.

Το πλήθος ήρχισε να προσέρχεται από της 5ης απογευματινής δια να καταλάβη θέσεις , δυνάμεις δε της Αστυνομίας Πόλεων ετήρουν την τάξιν εις τα προπύλαια του Σταδίου και εις τα διαζώματα.

Δια τους ξένους είχεν οργανωθή  ειδική υπηρεσία εκ μέρους της τουριστικής αστυνομίας , η οποία και καθοδηγεί  πάντα προσερχόεμνον δίδουσα  τας ζητουμένας πληροφορίας.

Περί ώραν 5.30 ολόκληρος σχεδόν η δυτική πλευρά του Σταδίου είχε πληρωθή  και ήρχισεν  ολίγον κατ' ολίγον  να καταλαμβάνεται  και η έναντι. Οι αθληταί είχον  προσέλθει από εωρίς  και ευρίσκοντο  εις τα αποδυτήρια ,ενώ τα ξένα  κινηματογραφικά συνεργεία  και το Γερμανικόν με την Λένι Ρίφενσταλ επί κεφαλής κατέλαβον θέσιν επί των προπυλαίων του Σταδίου προς καλυτέραν κινηματογράφησιν της εορτής.

Την ιδίαν ώραν κατέφθασαν και τμήματα του Προτύπου Τάγματος Ευζώνων καθώς και των Στρατιωτικών ΣΑχολών , τα οποία ακτέλαβον  τας πρωρισμένας δι' αυτά θέσεις. Ολίγον αργότερον κατέφθασαν ο δήμαρχος  Αθηναίων  κ. Κοτζιάς και μετ' αυτόν ο πρωθυπουργός κ.,Μεταξάς συνοδευόμενος  από τους λοιπούς επισήμους.

Ο Βασιλεύς φέρων στολήν ναυάρχου  κατέφθασεν  εις το Στάδιον  την 6,30΄ενώ η μουσική  ανέκρουε  το βασιλικόν εμβατληριον  και κατλέλαβε  την δι αυτόν  πριωρισμένην θέσιν  εις την 19ην κερκιδα, μεθ ό ληρχισεν  αμέσως η εορτή , συμφώνως προς το επίσημον πρόγραμμα.

Ο ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ ΥΜΝΟΣ

Μόλις έφθασεν ο Βασιλεύς  η μουσική ανέκρουσε  τον εθνικόν ύμνον, γενομένης επάρσεως  της ελληνικής σημαίας  εις ένα εκ των παρα τον Βωμόν  του Σταδίου ευρισκομένων  ιστών. Τον εθνικόν ύμνον  έψαλε συγχρόνως η χορωδία των Αθηνών  υπό την διεύθυνσιν του κ. Φ. Οικονομίδου.

Μετά ταύτα ο σαλπιγκτής εσάλπισεν ησυχίαν και εν μέσω νεκρικής σιγής, η οποία εβασίλευεν εις ολόκληρον  το Στάδιον , η δεσποινίς Ελένη Παπαδάκη του Εθνικού θεάτρου απήγγειλε τον Ολυμπιακόν ύμνον (στίχους Κωστή Παλαμά), έχοντα , ως γνωστόν, ως εξής:

Αρχαίον πνεύμα αθάνατον , αγνέ πατέρα

του ωραίου, του μεγάλου και τ' αληθινού,

κατέβα, φανερώσου κι' άστραψε εδώ πέρα

στη δόξα της δικής σου γης και τ' ουρανού .

Στο δρόμο και στο πάλεμα και στο  λιθάρι, 

στων ευγενών  αγώνων λάμψε την ορμή

και με το αμάραντο στεφάνωσε κλωνάρι

και σιδερένιο πλάσε και άξιο το κορμί.

Κάμποι, βουνά και θαλασσα φέγγουνε μαζί σου

σαν ένας λευκοπόρφυρος μέγας ναός  

και τρέχει στον ναόν εδώ προσκυνητής σου, 

αρχαίον πνεύμα αθάνατον, κάθε λαός.

Ακολούθως απήγγειλε την Καλλιπάτειραν του Μαβίλλη, μετά το πέρας  δε της απαγγελίας θύελλα χειροκροτημάτων εξέσπασε  από όλας τας γωνίας  του Σταδίου. 

ΤΟ ΙΕΡΟΝ ΦΩΣ ΕΙΣ ΤΟ ΣΤΑΔΙΟΝ 
Εν τω μεταξύ οι φέροντες το ιερόν φως από της Ακροπόλεως λαμπαδηδρόμοι είχον εκτελέσει την διαδρομήν των και ο τελευταίος εξ αυτών παλαίμαχος Έλλην πρωταθλητής Αλέξης Κράνης όστις είχε παραλάβει το πυρ από τον Θεοδωρακόπουλον, διελθών με την ιεράν δάδαν κάτωθεν της Πύλης Αδριανού , επλησίαζεν εις το Στάδιον. 
Η στιγμή εκείνη ήτο εκτάκτως συγκινητική. Δια του μεγαφώνου του τοποθετηθέντος επί των προπυλαίων επεστήθη η προσοχή του κοινού τρείς φοράς, ότι το ιερόν φως της Ολυμπίας πλησιάζει πλέον ειςτο στάδιο, και όλων τα βλέμματα εκαρφώθησαν εις το μέρος οπόθεν θα εισήρχετο ο δρομεύς.

Όταν ο Κράνης ενεφανίσθη εις τα προπύλαια κρατών την δάδα του ολυμπιακού φωτός και εισήλθε γοργός και ζωηρός εις το Στάδιον, είναι αδύνατον να περιγραφή τι συνέβη.

Ολόκληρον το πλήθος που κατείχε και τας δύο πτέρυγας του Σταδίου εσηκώθη όρθιον δια μιας και με τα βλέμματα εστραμμένα προς τον Έλληνα πρωταθλητήν, ο οποίος εκρατούσε υψηλά την δάδα, εχειροκρότει και εζητοκραύγαζε επί ολόκληρα λεπτά συνεχώς. Ο Κράνης φθάνει τρέχων προ της κερκίδος των επισήμων, ίσταται μίαν στιγμήν , υψώνει την δάδα υψηλά, χαιρετά προς τον Βασιλέα και αμέσως κάμνει μεταβολήν, πλησιάζει τον βωμόν , δίνει την δάδα εις τον εκεί πλησίον ιστάμενον Δήμαρχον Αθηναίων και ο τελευταίος μεταδίδει το πυρ εις τον βωμόν. Αι φλόγες αναπηδούν από τον βωμόν αμέσως.

Το ιερόν πυρ της Ολυμπίας καίει πλέον εις τον βωμόν του Σταδίου ,ενώ ο Κράνης παραλαβών τον εσβεσμένον πυρσόν του αποχωρεί εις τα αποδυτήρια. 
Αμέσως κατόπιν αρχίζει η εκτέλεσις του Δ ΄μέρους της εορτής του Σταδίου , το και μεγαλοπρεπέστατον όλων το οποίον ανεφέρετο εις την συμβολικήν αναπαράστασιν των εποχών της Ελληνικής Ιστορίας. 
Η αναπαράστασις έγινε δια της εξόδου εκ των αποδυτηρίων και διαδρομής εις το Στάδιον των δεσποινίδων του Λυκείου των Ελληνίδων αι οποίαι έφερον αμφιέσεις της εποχής ην εσυμβόλιζεν εκάστη .
Το θέαμα ήταν από τα ωραιότερα και τα μεγαλοπρεπέστερα, εις την μεγαλοπρέπειαν δε της όλης πομπής συνέβαλλε και η μουσική υπόκρουσις δια της οποίας συνωδεύετο η έξοδος και το ρυθμικόν βάδισμα των Ελληνίδων.
Εκάστην εποχήν ανεπαρίστανεν ομάς δεσποινίδων,επι κεφαλής της οποίας ευρίσκετο εις έφηβος αθλητής . Προηγούντο αι αναπαριστώσαι την Μινωικήν εποχήν κόραι με στολήν των Θεαινών των Όφεων, και ηκολούθουν αι ενδεδυμέναι μυκηναϊκάς στολάς, στολάς της αρχαικής κλασσικής περιόδου, των μακεδονικών χρόνων, των Βυζαντινών και των νεωτέρων ελληνικών χρόνων μακεδονικές, Αμαλίας, νησιωτικές και τελευταίες μανιάτικες και κρητικές. Εις τους παρισταμένους ξένους έκαμεν ιδιαιτέραν εντύπωσιν η πομπή των ελληνικών εποχών. 
Μετά το τέλος της πομπής εγένετο η διαδρομή της ολυμπιακής φλογός δια μέσου των ελληνικών εποχών συμβολικών , ακολούθως δε υψώθη η Ολυμπιακή σημαία και ο αθλητής Μοιρόπουλος δοθέντος συνθήματος ήναψε την δάδα του από τον βωμόν και εξήλθεν επευφημούμενος του Σταδίου. 
Ο Μοιρόπουλος μετέδωσε την φλόγα εις τον έξωθι του Σταδίου αναμένοντα αθλητήν Βαμβακάν , ο οποίος δια των οδών Ηρώδου Αττικού και Κηφισιάς έφθασε προ του μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτου, όπου παρέδωκε την φλόγαν εις τον αθλητήν Κορρέν όστις και ήναψε την κανδύλαν του Αγνώστου Στρατιώτου ενώ το πυροβολείον του Λυκαβηττού έρριπτε δύο κανονιοβολισμούς. 
Κατά την στιγμήν αυτήν και ο κόσμος εξερχόμενος του Σταδίου κατηυθύνετο προς την οδόν Ηρώδου του Αττικού και δια της λεωφόρου Αμαλίας προς το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτου , του Βασιλέως και των επισήμων αποχωρησάντων ευθύς ως εξήλθεν ο Μητρόπουλος με το ιερόν φως από το Στάδιον. 

Εφημερίδα ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ Τετάρτη 22 Ιουλίου 1936

Η ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΤΗς 4ης ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΔΙΑΓΓΕΛΜΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΜΕΤΑΞΑ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΑΟ
ΤΟ ΖΕΥΓΟΣ ΓΚΑΙΜΠΕΛΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΤΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 
ΑΝΕΙΡΗΝΕΥΤΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ  ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΦΑΤΡΙΩΝ ΥΠΟΝΟΜΕΥΟΥΝ ΤΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΗΣ 4Ης ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ
ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΓΟΝΑΤΑΣ: ΔΙΚΤΑΚΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΞΑ
ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΚΟΥΚΟΥΝΑΣ: ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ
Κ. ΖΑΒΙΤΣΙΑΝΟΣ: O ΛΙΜΠΕΡΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΝΤΕΧΝΙΑΚΟ ΚΡΑΤΟΣ (Συνέντευξη στην εφημερίδα ΒΡΑΔΥΝΗ 14/8/36)

Δρ ΣΤΡΑΤΧΟΥΖ: ΠΟΥ ΕΥΡΙΣΚΕΙ ΤΑ ΧΡΗΜΑΤΑ ΤΟ ΡΑΪΧ;

Αι καταπληκτικαί επιτυχίαι των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων κατά ξηράν, αέρα και θάλασσαν επεσκίασαν σχεδόν εντελώς μερικάς άλλας επιτυχίας , αι οποίαι , εν τούτοις, δεν συνετέλεσαν ολιγώτερον εις την μέχρι τούδε επιτευχθείσαν νίκην, Μεταξύ των επιτυχιών αυτών είναι άξια όλως ιδιαιτέρας μνείας η επί του οικονομικού πεδίου σημειωθείσα. Είναι εντελώς αυτονόητον ότι οι τεράστιοι γερμανικοί εξοπλισμοί , ο σχηματισμός μεγάλων αποθεμάτων εις τρόφιμα, πρώτας ύλας, πολεμοφόδια κοκε.. η περίθαλψις των πληθυσμών των κατακτηθέντων εδαφών και όλαι αι αμέσως ή εμμέσως συνδεόμεναι με τον πόλεμον προσπάθεια απήτησαν και εξακολουθούν να απαιτούν δαπάνας, αι οποίαι φθάνουν εις ιλιγγιώδεις αριθμούς.Το αυτό ισχύει άλλως τε όχι μόνον δια την Γερμανίαν , αλλά και δια τας άλλας εμπολέμους χώρας, είναι δε γνωστόν ότι μεταξύ των άλλων παραγόντων , οίτινες εξηνάγκασαν την Γαλλία να συνθηκολογήση , ήτο και η πλήρης καταβαράθρωσις των οικονομικών της. Με ποίους πόρους και με ποίας οικονομικάς μεθόδους ηδυνήθη να ανταπεξέλθη το Ράιχ εις τας δαπάνας αυτάς; Και πως συμβαίνει να διατηρή το γερμανικόν μάρκον την πλήρη συναλλαγματικήν και αγοραστικήν του αξίαν , καθ' ην στιγμήν η αγγλική λίρα και το γαλλικόν φράγκον απώλεσαν μέγα μέρος της αξίας των; Η απάντησις εις τα ερωτήματα αυτά δέον να αναζητηθή εις τα προπολεμικά ακόμα έτη. Ήδη από του 1931 ήρχισεν η Γερμανία εφαρμόζουσα συναλαγματικήν πολιτικήν , η οποία συνεχώς βελτιουμένη, επεδίωξε και επέτυχε την σταθεροποίησιν της τιμής του μάρκου. Χάρις εις την πολιτικήν αυτήν επετεύχθη και η σταθεροποίησις των τιμών και των ημερομισθίων εις αμετάβλητα επίπεδα, παρά το γεγονός ότι πολλά προϊόντα εσημείωσαν σημαντικήν αύξησιν της τιμής των εις την διεθνήν αγοράν. H σταθερότης του μάρκου εξησφαλίσθη πρωτίστως δι' εγκαίρου αποφράξεως όλων των οδών διαρροής συναλλάγματος.Το μέτρον του συναλλαγματικού ελέγχου, το οποίον ισχύει εις την Γερμανίαν από ετών εφηρμόσθη εις την Αγγλίαν ολίγον μετά την έκρηξιν του πολέμου και εξακολουθεί, ως είναι φυσικόν , να παρουσιάζη και σήμερον ασθενή σημεία , τα οποία εθεράπευσεν εις την Γερμανίαν η μεσολαβήσασα πείρα. Εκτός όμως του συναλλαγματικού ελέγχου επεβλήθη εν Γερμανία - και πάλιν εγκαίρως- πλήρης ρύθμισις και προσαρμογή της παραγωγής προς την κατανάλωσιν , αλλά και της καταναλώσεως προς την δυνατήν παραγωγήν. Περαιτέρω εφηρμόσθη αυστηρός έλεγχος των τιμών με αποτέλεσμα να μη παρατηρηθή, από του Αυγούστου 1939 και εντεύθεν, ειμή ελαφρά μόνον αύξησις του τιμαρίθμου χονδρικής πωλήσεως κατά 1,2 %. Πόσον αποτελεσματικός υπήρξεν ο έλεγχος των τιμών αποδεικνύεται από το γεγονός ότι, παρά την ελαφράν αυτήν αύξησιν των τιμών του χονδρικού εμπορίου , παρετηρήθη ελάττωσις του κόστους της ζωής, ασήμαντος μεν (0,1%), σημαντικοτάτη όμως εάν ληφθούν υπ' όψιν αι εις τας άλλας εμπολέμους χώρας σημειωθήσαι αυξήσεις.

Και αυτά μεν όσον αφορά την σταθεροποίησιν του μάρκου και την ρύθμισιν του κόστους της ζωής. Ας ίδωμεν τώρα πόθεν προσεπορίσθη το Ράιχ τα δια την διεξαγωγήν του πολέμου αναγκαία οικονομικά μέσα. Κατά τον προηγούμενον πόλεμον , και καθ' όλην την τετραετίαν 1914-1918 , εισέπραξε -συνεπώς δε και εδαπάνησεν - η Γερμανία 96,5 δισεκατομμύρια χρυσά μάρκα. Εξ αυτών προήρχοντο μόνον τα 10,6 δισεκατομμύρια (ήτοι 11,3%) από φόρους. Τα υπόλοιπα εκαλύφθησαν δια δανείων , συγκεκριμένως δε τα 53% δια μακροπροθέσμων δανείων, τα δε υπόλοιπα δι' εντόκων γραμματίων. Κατά τον παρόντα όμως πόλεμον συνεισφέρουν τα εκ των φόρων εισοδήματα ασυγκρίτως μεγαλείτερα ποσά. Ούτω, ενώ, ως προαναφέραμε, ανήλθον αι εκ φόρων εισπράξεις καθ' όλην την τετραετίαν 1914-1918 εις 10,6 δισεκατομμύρια μάρκα, φθάνουν αύται , δια μόνον το οικονομικόν έτος 1939-`1940 τα 24 δισεκατομμύρια. Αι εκ φόρων εισπράξεις του προσεχούς οικονομικού έτους προβλέπεται ότι θα είναι κατά πολύ ανώτεραι. Τοιουτοτρόπως καλύπτει το Ράιχ , ένα αξιόλογον ποσοστόν των εκτάκτων πολεμικών του δαπανών δια τακτικών εισοδημάτων του προϋπολογισμού του .Τα εισοδήματα αυτά καλύπτουν μέχρι τούδε το ήμισυ σχεδόν των πολεμικών δαπανών ενώ εις την Αγγλίαν δεν φθάνουν δια να καλύψουν ουδέ το εν τρίτον,Σημειωτέον ότι ο υπολογισμός αυτός δια την Αγγλίαν γίνεται επί τη βάσει προβλεφθέντων εξόδων εξ 7,5 εκατομμυρίων λιρών ημερησίως. 

Το ποσόν όμως αυτό έχει φθάση ήδη προ πολλού τα 10 εκατομμύρια. 

Δια της καλύψεως των υπολοίπων πολεμικών του δαπανών , εκείνων δηλαδή τας οποίας δεν καλύπτουν τα εκ των φόρων εισοδήματα, προσέφυγε το Ράιχ εις εσωτερικά δάνεια. Δεον εν τούτοις να σημειωθή ότι τα δάνεια αυτά ανεζητήθησαν αποκλειστικώς εις τα πλεονάσματα της αποταμιεύσεως του γερμανικού λαού. Τα δάνεια αυτά δια των οποίων εκαλύφθη το υπόλοιπον ήμισυ των πολεμικών δαπανών , δεν προσέλαβον την μορφήν αναγκαστικού δανείου ή δανείων πραγματοποιηθέντων με εντατικήν διαφήμισιν και πομπώδεις υποσχέσεις .Μέχρι του τέλους Δεκεμβρίου του 1939 είχε δανεισθή το Ράιχ εσωτερικώς 10,5 δισεκατομμύρια μάρκα χωρίς να προσφύγη εις την έκδοσιν οιουδήποτε πολεμικού δανείου. Ακόμα και αυτή η Ράιχσμπανκ ελάχιστα κλήθηκε να συνεισφέρη. 

Αι πολεμικαί δαπάναι της Γερμανίας αντικρύσθησαν κατα το μεγαλείτερο ποσοστόν των από τα εκ φόρων εισοδήματα και από τα πλεονάσματα των οικονομιών του γερμανικού λαού. Δια να επιτευχθή όμως η είσπραξις μεγάλων φόρων και αποθεματικών πλεονασμάτων εχρειάσθη η συγκεντρωτική διεύθυνσις της όλης οικονομίας , η διατήρησις του χαμηλού κόστους ζωής, η καταπολέμησις και η τελεία εξάλειψις της ανεργίας και ολόκληρος σειρά άλλων επιτυχών προσπαθειών , αίτινες επέτρεψαν εις τον γερμανικόν λαόν να αναλάβη εις τους οικονομικώς ασθενείς ώμους τυ το τεράστιον φορτίον των δαπανών του μεγαλειτέρου πολέμου της ιστορίας. 

Εάν αι πολεμικαί μέθοδοι του γερμανικού στρατού εσημείωσαν επανάστασιν εις τας στρατιωτικάς μεθόδους, η οικονομική απόδοσις και αντοχή του γερμανικού λαού σημειώνει ανάλογον επανάστασιν η οποία θα έχη βαθύτατον αντίκτυπον εις την μελοντικήν διεθνή οικονομίαν.

Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ 3 Ιουλίου 1940

ΑΠΟ ΤΟ ΚΡΟΝΙΟΝ ΕΙΣ ΤΟ ΒΕΡΟΛΙΝΟΝ- Η ΧΘΕΣΙΝΗ ΜΥΣΤΑΓΩΓΙΑ ΕΙΣ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΑΛΤΙΝ

Στην Ολυμπία χθες έγινε κάτι το αφάνταστο , το μεγαλόπρεπο το συγκινητικό. Να ανέζησε τάχα  ένα κομμάτι από το κλέος των Ολυμπιακών αγώνων; Ή η φαντασία  όσων παρηκολούθησαν την τελετή προσπάθησε να αναπαραστήση  μια αμυδρά εικόνα  των εορτών που διετηρήθησαν  μίαν χιλιετηρίδα  και πλέον. Στο ίδιο αυτό περιβάλλον, στην ίδια ειδυλλιακή φύσι, στο ίδιο φως που χθές κατέπληξε  τους ξένους, εδώ και αιώνες ολοκλήρους εκαλείτο  όλος ο κόσμος να προσφέρη ό, τι είχεν εις πνεύμα και αθλητικήν ρώμην.

Και χθες το πρωί όταν ανέτειλε ο ίδιος ήλιος που είχε φωτίσει  εδώ και τόσα χρόνια  την Ολυμπίαν με τους βωμούς, τα αγάλματα, τους αγώνας της..... μια μουσική ανέκρουσε  το εωθινόν για να θυμίση στις δέκα χιλιάδες προσκηνητάς ότι κάποτε στη γη της η δόξα ήταν μόνιμη.....

Στην Ολυμπία χθες το πρωί  έγινε μία δέησις. Όσοι ευλαβητικοί προσκηνητές μαζεύτηκαν  από τα γύρω χωριά  και εκάθησαν  στις πλαγιές του πευκόφυτου  κρονίου, ατένιζαν και στην ιερά Άλτιν και στο σύγχρονο χώρο που έχει στηθή η στήλη του βαρώνου Κουμπερτέν και ένας βωμός. Πολύ δύσκολο να ανατρέξη κανενός η φαντασία στα βάθη των ευκλεών αιώνων... Απομεινάρια κογχυλίτου λίθου που ήταν κατασκευασμενοι  οι περίφημοι ναοί δεν είναι δυνατόν να δώσουν  έστω και ελάχιστη εικόνα του κάλλους της Ολυμπίας. Εκείνο που έμεινε και θα μείνει ζωντανό, θεσπέσιο , αιώνιο,είναι το θέλγητρο του τοπίου. Έχουν γραφεί τόσα  από ξένους και δικούς μας συγγραφείς για την χώρα της Ολυμπίας. Ο Βασίλειος Λεονάρδος  στην "Ολυμπία"  του γράφει :"Τον προσερχόμενον θεατήν  δεν καταπλήττει ορίζοντος αχάνεια, ουρανομήκη όρη, ουδέ το της φύσεως μεγαλείον, γοητεύεται  όμως ούτος την  ψυχήν υπό  αλλοίων του τόπου θελγήτρων  και μεταρσιούται την διάνοιαν  ανατρέχων εις πολιωτάτους μυθικούς και ενδόξους  ιστορικούς αιώνας" και συνεχίζει ο σοφός Λεωνάρδος: 

"Η  κλεινή  κοιλάς παρείχε - γράφει - φύσει δια των αισθήσεων εις την ψυχήν  μυχίαν τινα ειρήνην και γηθοσύνην". 

Πραγματικά "ειρήνην και γηθοσύνην " αισθάνθηκαν οι προσκυνηταί της Ολυμπάις. Έπρεπε  να ήταν όμως εκατό χιλιάδες και όχι δέκα.

Σαν ξύπνησε η Ολυμπία,σαν υψώθηκε ο ήλιος πίσω από το κωνοειδές καταπράσινο Κρόνιο και ασήμωσε τις νερένιες γραμμές του Κλαδέου και του Αλφειού , οι άνθρωποι που υπέφεραν τον καυτερό ήλιο της 20 Ιουλίου 1936,ημέρας ιστορικής , έπιασαν ο καθένας μια θέσι . Άλλοι κάτω από τα πεύκα του Κρονίου , άλλοι γύρω από τα κιγκλιδώματα της πλατείας του Κουμπερτέν. Και περίμεναν από τη νύκτα ως τη στιγμή που δόθηκε από το ύψωμα του Κρονίου το σάλπισμα της προσοχής για να αρχίση η τελετή, Το θέαμα από τα σπανιώτερα είχε καταμαγεύσει τους ξένους. Πιο μπροστά, από το πρωϊ μια θαυμασία γυναίκα - η Λένι Ρίφενσταλ- πήρε το συνεργείο της το κινηματογραφικό και στην αφετηρία του αρχαίου Σταδίου σκηνοθέτησε η ίδια το άναμα του Ολυμπιακού φωτός. Ύστερα, εκεί στο ναό της Ήρας, που υψώνονται δύο κολώνες και υπάρχει δίπλα του ένας σπόνδυλος, έδειξε το σκηνοθετικό της δαιμόνιο. Πήρε την Πράτσικα με τις μαθήτριές της, βρήκε αμέσως ένα Γερμανό ηθοποιό που ήταν οπερατέρ της -γιατί ο Κονδύλης, ο πρώτος δρομεύς, δεν δέχτηκε με κανένα τρόπο να φορέση μια στενή περισκελίδα όπως φορούσαν οι αρχαίοι- τον έγδυσε , τον έκανε δρομέα , άναψε στον πρόχειρο βωμό που ήταν ο σπόνδυλος χόρτα ξερά από την Ιερά Άλτιν, ετοποθέτησε τις μηχανές και ετράβηξε την ταινία, δίνοντας συμβουλές παράγγέλματα, οδηγίες. Δέκα φορές πήρε το ίδιο πράγμα,την εκκίνησι με τη δάδα του πρώτου δρομέως. Ο Γερμανός εψήθηκε κυριολεκτικώς και ο ιδρώς έτρεχε ποτάμι. Η Ρίφενσταλ του πετούσε μια πετσέτα για να σκουπιστή και άρχιζε ύστερα πάλι το πάρσιμο της ταινίας. 

Πλησιάζει η ώρα της τελετής. Όλοι σαν να έχουν την προσοχή τους στραμμένη σε μακρινούς , στις αρχαίες εορτές . Δεν παρακολουθεί ο κόσμος εδώ. Συγκινείται , δέεται και δεν λογαριάζει τον πραγματικό λίβα που τον ψήνει. Είναι ένα θέαμα εξαιρετικό. Μια τάξι μια πειθαρχία, μια μυσταγωγία που όλοι κάτι λένε με τη σιωπή της . Και είναι ένα πλήθος ένας κόσμος. Σε μια στιγμή ακούγονται ήχοι μουσικής χαρμόσυνοι και στην άδεια πλατεία του Κουμπερτέν παρελαύνουν με αρχαίες φορεσιές οι μαθήτριες της Πράτσικα , οι δρομείς, οι μαθήτριες του Πύργου. 

Οι φωτοδότιδες νεανίδες προχωρούνε, εισέρχονται στην Άλτιν -χάνουνται. Οι δρομείς χαιρετάνε με υψωμένο το χέρι τη στήλη του Κουμπερτέν και παρατάσσονται. Οι ξένοι παρακολουθούν με συγκίνησι, οι ξένοι δημοσιογράφοι κρατούν σημειώσεις και ολόκληρος η παράταξις πολιορκείται από κινηματογραφιστάς και φωτορεπόρτερς,...

Μπροστά στο μικρόφωνο αρχίζουν οι λόγοι των επισήμων και το Βερολίνον απαντάει αμέσως ό,τι ακούγονται εκεί ευκρινέστατα. Ακόμα και το τεράτισμα των ...... εκατομμυρίων τζιτζικιών φθάνει στο Βερολίνο και το παίρνει η φωνοληπτική πλάκα. Ο Γερμανός σπήκερ Μάρεκ δεν αφήνει το ακουστικό από το χέρι. Το περίεργο είναι ότι μιλάει στην ίδια γραμμή που μεταδίδει τους λόγους το μικρόφωνο. Αυτό οφείλεται σε ένα καινούριο μηχάνημα των Γερμανών. "Φαντόμ"-φανταστική γραμμή τη λένε - που μπορεί κανείς να μιλήση από τη γραμμή η οποία εργάζεται χωρίς να παρεμβάλλεται καθόλου...

Τη στιγμή που γίνονται αυτά στην πλατεία Κουμπερτέν , στην αφετηρία του αρχαίου Σταδίου γίνεται μία ωραία ιεροτελεστεία. Αι φωτοδότιδες παρθένοι της Πράτσικα παίρνουν από τον ήλιο το Ολυμπιακόν φως. Είναι μοναχές τους. Σε κανένα δεν επετράπη να παραστή στην πυροδότησι. Και αλήθεια σ΄αυτήν την τελετή που η Λένι Ρίφενσταλ την είχε κινηματογραφήσει από το πρωί σε δοκιμές , δεν έπρεπε να είναι κανένας απολύτως, Μόνο ο Φοίβος και αι ελληνίδες παρθένοι, αι φωτοδότιδες έπρεπε να παρίστανται στη θεία εορτή.

Αξίζει να σημειωθή ιδιαιτέρως αυτή η λεπτομέρεια . Πρώτη φορά σε μέρος τελετής που δεν παρέστησαν ...οι επίσημοι και οι προσκεκλημένοι, Είχε κάτι από τα ελευσίνια μυστήρια η ιδέα αυτή που τόσο καλά εφαρμόσθηκε...

Οι λόγοι , ο ένας κατόπιν του άλλου , μεταδίδονται από το μικρόφωνο όταν από την ιεράν Άλτιν φαίνονται αι φωτοδότιδες μεταφέρουσαι το φως. Το μεταφέρει η πλέον ωραιοτέρα, που κρατάει την δάδα. Είναι στον δεύτερο στοίχο δεξιά. Προχωρούν με ρυθμικό βάδισμα τα κορίτσια με την Πράτσικα μαζύ. Η στιγμή αυτή είναι από τις συγκινητικώτερες. Η πομπή προχωρεί προς το βωμό και όταν φθάνη εκεί κάνει ένα κύκλο γύρω του . Δύο ανεβαίνουν στις βαθμίδες του βωμού και η μία που κρατάει την δάδα, την ανάβει.

Είναι η συγκινητικώτερη στιγμή, Όλοι την παρακολουθούν με δέος και ευλάβεια, με σιωπήν. Θα μεταλαμπαδευθή το Ολυμπιακόν φως. Ο νέος Κονδύλης, γέννημα θρέμμα της Ολυμπίας, διασχίζει τις φωτοδότιδες κόρες και ανάβει την δάδα από το πυρ του βωμού. Αυτήν την στιγμήν περίμενε ο κόσμος.Είναι αδύνατον να μη ερίγησαν όλων τα κορμιά, να μην εσταμάτησε για μια στιγμή η αναπνοή τους , να μην εμούδιασε το στόμα τους. Ο ήλιος, ένας ήλιος ασημένιος, καυτερός, έλουζε όλη τη καταπράσινη ειδυλλιακή χώρα της Ολυμπίας. Ο νεαρός Κονδύλης ημίγυμνος, ηλιοκαμμένος, μόλις άναψε την πρώτην δάδα τρέχει...τρέχει κρατώντας την ψηλά. Ο κόσμος ξέσπασε σε χειροκροτήματα, σε μπράβο.

Σε μια στιγμή παρακάμπτει την περιφερειακήν οδόν του Κρονίου και φεύγει, τρέχει να μεταλαμπαδεύση με την ιερή φλόγα της Ολυμπίας το Ολυμπιακόν φως -τον αιώνιο ελληνικό πολιτισμό του άθλους και του πνεύματος.

(Εφημερίδα ΒΡΑΔΥΝΗ Τρίτη  21 Ιουλίου 1936)

(Επιστροφή)

ΒΕΡΟΛΙΝΟ: ΣΑΒΒΑΤΟ 1 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1936

H ΦΛΟΓΑ ΣΤΟ ΒΕΡΟΛΙΝΟΝ

Είναι αδύνατον να περιγραφή η σκηνή της αφίξεως της Ολυμπιακής φλογός εις το Βερολίνον δια της Λεωφόρου  των Φιλυρών. Άπειρα πλήθη συγκεντρωμένα εις την ευρυτάτην λεωφόρον εξέσπασαν  εις εκκωφαντικάς  ζητοκραυγάς  και επευφημίας  όταν ο λαμπαδηδρόμος έφθασε προ του Μουσείου.Το ολυμπιακόν πυρ  μετεδόθη  εις τον εκεί σtηθέντα βωμόν  και διετηρήθη  μέχρι της 4ης μεταμεσημβρινής  φρουρούμενον υπό της Χιτλερικής Νεολαίας.

Μετά την τελετήν και περί  ώραν 13ην τα μέλη της Διεθνούς Ολυμπιακής επιτροπής , καθώς και της οργανωτικής επιτροπής  των αγώνων  επιβάντα αυτοκινήτων  μετέβησαν εις το παρά την Βιλελμστράσε μέγαρον της Καγκελλαρίας , όπου εγένοντο δεκτά  υπό του Καγκελλαρίου.

Ο ΧΙΤΛΕΡ ΘΑ ΚΑΝΗ ΑΝΑΣΚΑΦΑΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΟΛΥΜΠΙΑΝ

Ο Καγκελλάριος υποδεχθείς τα μέλη της Ολυμπιακής Επιτροπής εξ ονόματος του Γερμανικού λαού είπεν:

-Είμαι ευγνώμων προς την Διεθνή Επιτροπήν , ήτις ώρισεν όπως η 11η Ολυμπιάς τελεσθή εν Βερολίνω και όπως δοθή εις το Ράιχ η ευκαιρία να προαγάγη το Ολυμπιακόν ιδεώδες. H Γερμανία ανέλαβεν ευχαρίστως και χαρμοσύνως την αποστολήν του να προετοιμάση τους παρόντας αγώνας υπό μορφήν προσεγγίζουσαν κατά το δυνατόν την μεγάλην ιδέαν και τας ευγενείς παραδόσεις των κλασσικών ελληνικών Ολυμπιάδων. Ελπίζω ότι συνετέλεσα ούτω εις το να ενισχύσω το ιδεώδες , από το οποίον πρέπει να εμπνεονται οι ευγενείς αυτοί αγώνες: ιδεώδες αναγεννήσεως της συνεννοήσεως μεταξύ των λαών. Αι θεμελιώδεις αρχαί των Ολυμπιάδων αι επανεμφανιζόμεναι σήμερον προ των ομμάτων του κόσμου έχουν ιεράν την προέλευσιν. Ανεφάνησαν το πρώτον εις το σεπτόν ιερόν όπου επί 1000 και πλέον έτη επανηγυρίσθησαν ως εκδήλωσις θρησκευτικού συναισθήματος και έμπρακτος επίσης εκδήλωσις της δυνάμεως του Ελληνικού λαού. 

24/9/1936

Το σεπτόν ιερόν της Ολυμπίας  επανείδε το φως χάρις εις την εργασίαν Γερμανών σοφών από του 1875 μέχρι του 1881 επί τη βάσει συμβάσεως συναφθείσης τότε μετά της ελληνικής κυβερνήσεως. Ούτω ο κόσμος όλος ηδυνήθη να λάβη μίαν σαφεστέραν ιδέαν του ιερού χώρου εντός του οποίου ετελείτο η εθνική λατρεία των Ελλήνων. Ήδη απεφάσισα, δια να καθιερωθή μόνιμος η ανάμνησις της ενδεκάτης Ολυμπιάδος του Βερολίνου , να επαναληφθούν αι διακοπείσαι προ τόσων ετών εργασίαι των ανασκαφών εις τον ιερόν χώρον της Ολυμπίας δια να έλθουν εις φως και όσα καλύπτει ακόμη το χώμα. Ευχαριστώ την Βασιλικήν κυβέρνησιν της Ελλάδος δια την προθυμίαν μεθ' ης μου παρέσχε την συγκατάθεσίν της εις την επιτέλεσιν του έργου τούτου. Όταν αι ανασκαφαί συμπληρωθούν , θα έχη αποδοθή εις την σύγχρονον ανθρωπότητα πλήρες το ιερόν κέντρον της αρχαίας λατρείας,
Ελπίζω ότι τούτο θα συντελέση εις το να διατηρηθή εις το διηνεκές η ανάμνησις των εορτών της Ολυμπιάδος του 1936. Αυτή είναι η ειλικρινής ευχή όλων μας.Κατ΄αυτόν τον τρόπον το ιερόν μέρος του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού θα επιστραφή εις την σημερινήν ανθρωπότητα".

 Η ΤΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΛΟΥΣΤΓΚΑΡΝΤΕΝ

Από τας πρώτας μεταμεσημβρινάς ώρας , όλη η από του Λουστγκάρντεν  μέχρι και πέραν του Σταδίου περιοχή αντήχει από τον εθνικόν γερμανικόν ύμνον από ζητοκραυγάς  υπέρ του Καγκελλαρίου Χίτλερ , από εμβατήρια και άσματα.

Τριάκοντα  χιλιάδες μέλη της Γερμανικής και της Διεθνούς Αθλητικής Νεολαίας κατέλαβαν τον περί το Μουσείον χώρον . μετά την προσφώνησιν του αρχηγού της Γερμανικής Νεολαίας Βάλδουρ φον Σίραχ , εσήμανεν ο Ολυμπιακός κώδων μεθ' ο ο υπουργός της Προπαγάνδας κ.Γκαίμπελς  έλαβε τον λόγον ειπών τα εξής εν μέσω αφαντάστου ενθουσιασμού.

-Επάνω εις τον Ολυμπιακόν Κώδωνα είναι γραμμένη η φράσις: "Προσκαλώ την Νεολαίαν",

Η Νεολαία του Βερολίνου , η Γερμανική Νεολαία , ας μη κλείση τα ώτα εις την πρόσκλησιν αυτήν.

Επιμεληθήτε το σώμα και την ψυχήν. Χαιρετίζω όλους τους αθλητάς και τας αθλητρίας  που συμμετέχουν εις την Ολυμπιάδα.

ΑΝΩ ΣΧΩΜΕΝ ΤΑΣ ΚΑΡΔΙΑΣ

Η ώρα ήτο μία μεταμεσημβρίαν όταν ο Ολυμπιακός ραδιοφωνικός πομπός του Βερολίνου  ανήγγειλεν εις τον κόσμον : To Απολλώνειον Φως  της Ούμπίας διλήλθεν από τόσα κράτη  χωρίς να σβύση. Είθε να παραμείνη πάντοτε άσβεστον  και να υπενθυμίζη το αθάνατον  δίδαγμα των Ελλήνων, οίτινες  "ου περί χρημάτων τον αγώνα εποιούντο  αλλά περί αρετής".Γερμανοι, Γερμανίδες  και ξένοι της Γερμανίας  χαιρετίζομεν  την Όλυμπιακήν φλόγα με υψωμένην την χείρα και υψωμένας τας καρδίας, ενωμένοι  εις μίαν λέξιν:"Ειρήνη". Και κατέληξεν  ο εκφωνητής με την λειτουργικήν φράσιν:"

"Άνω σχώμεν τας καρδίας".

Επηκολούθησεν η επίσκεψις των μελών της επιτροπής εις το μέγαρον της Καγκελλαρίας παρά τω αρχηγώ του κράτους.....
Εν τω μεταξύ από της μεσημβρίας, ο κόσμος εκινείτο με κάθε συγκοινωνιακόν μέσον προς το Oλυμπιακόν Στάδιον.Την 2αν ακόμη απογευματινήν, δύο ώρας προ της ενάρξεως της εορτής, ολόκληρος ο χώρος του Σταδίου είχε καταληφθή από 150.000 θεατών, ενώ ο περί το Στάδιον χώρος  κατεκλύζετο συνεχώς από εκατοντάδας χιλιάδων λαού. Ουδέποτε το Βερολίνον εγνώρισε παρόμοιον συναγερμόν του λαού του. Υπολογίζεται , ότι περί το ένα εκατομμύριον θεατών συνεκεντρώθησαν εις τας πέριξ του Σταδίου εκτάσεις , ενώ τα κεντρικά σημεία της πόλεως κατεκλύζοντο από εκατοντάδας χιλιάδων λαού , ο οποίος δεν ηδυνήθη να μεταβή εις το Στάδιον και τα πέριξ αυτού , και παρηκολούθει τα της μεγαλειώδους τελετής από προχείρους ραδιοφωνικάς εγκαταστάσεις, αίτινες έγιναν από μεγάλα καταστήματα και τας κρατικάς υπηρεσίας εις τους δρόμους.
Χιλιάδες ανδρών της αστυνομίας , των ταγμάτων εφόδου και άλλων στρατιωτικών σωμάτων , με επί κεφαλής εφίππους άνδρας της αστυνομίας, ετήρουν την τάξιν περί το Στάδιον. Επίσης από πρωίας είχε κινητοποιηθή ολόκληρος η δύναμις του Ερυθρού Σταυρού και του Σταθμού Πρώτων Βοηθειών.
Απερίγραπτος είναι ο ενθουσιασμός με τον οποίον αι εκατόν πενήντα χιλιάδες θεατών του Ολυμπιακού Σταδίου υπεδέχθησαν την ομάδα των 30 ελληνοπαίδων προσκεκλημένων του Χίτλερ και των δεσποινίδων του Λυκείου των Ελληνίδων . Άμα τη εμφανίσει των νέων και των νεανίδων με γραφικάς στολάς φουστανελλοφόρων και διαφόρων ελληνικών χωρών, όλος αυτός ο κόσμος εξέσπασεν εις ουρανομήκεις ζητοκραυγάς και θερμάς εκδηλώσεις υπέρ της Ελλάδος.
Την είσοδον των νέων φουστανελλοφόρων και των νεανίδων ανήγγειλεν επισήμως ο "σπήκερ" του Σταδίου την 3ην απογευματινήν. Η αναγγελία του ήτο σύνθημα ενάρξεως των εκδηλώσεων υπέρ της Ελλάδος. Επί πέντε λεπτά το Στάδιον εσείετο. Μετά της ελληνικής ομάδος εισήλθον εις το Στάδιον αι ομάδες νέων 27 άλλων χωρών. Όλων των ομάδων τα μέλη έφερον γραφικάς εθνικάς ενδυμασίας των χωρών των.

ΑΙ ΘΥΡΑΙ ΤΟΥ ΣΤΑΔΙΟΥ ΚΛΕΙΟΥΝ

Την 3 1/2 απογευματινήν  ακριβώς έκλεισαν όλαι αι θύραι του σταδίου πλην  της επισήμου εισόδου και απηγορεύθη η προς το Ολυμπιακόν Στάδιον κίνησις, δια τον φόβον δυστυχημάτων  εκ του συνωστισμού και της κοσμοσυρροής.

Από της ώρας αυτής ήρχισεν η προσέλευσις  των επισήμων. Πρώτοι έφθασαν οι αντιπρόσωποι  των διαφόρων κρατών εις την "Διεθνή Ολυμπιακήν Επιτροπήν" με επικεφαλής  τον κόμητα Μπαγιέ Λατούρ , καταλαβόντες  τας τιμητικάς δι΄ αυτούς θέσεις. Μία θέσις εις το μέσον όλων έμεινε κενή, τιμής ένεκεν, ως ανήκουσα εις τον ιδρυτήν των νεωτέρων Ολυμπιάδων Βαρώνον ντε Κουμπερτέν, όστις ασθενών δεν ήλθεν εις Βερολίνον.
O ΔΙΑΔΟΧΟΣ ΚΑΙ Ο ΛΟΥΗΣ ΑΠΟΘΕΩΝΟΝΤΑΙ
Εν σώματι επίσης προσήλθον οι αρχηγοί του γερμανκού αθλητισμού , με επικεφαλής τον γενικόν αρχηγόν Φον Tσάμμερ ούντ Ώστεν. Ενθουσιώδης όλων όμως υπήρξεν η υποδοχή του Διαδόχου μας , την είσοδον του οποίου εις το Στάδιον ανήγγειλεν ο εκφωνητής.
Αι χιλιάδες των θεατών τον εχειροκρότησαν και ζητοκραύγασαν υπέρ της Ελλάδος. Ο Διάδοχος Παύλος αφίκετο , συνοδευόμενος υπό της ελληνικής αντιπροσωπείας εις τους Ολυμπιακούς αγώνας και από τον Έλληνα πρεσβευτήν εν Βερολίνω. Ετοποθετήθη εις εξαιρετικήν θέσιν, παρά τον Διάδοχον της Ιταλίας Ουμβέρτον.
Μετά των άλλων επισήμων εισήλθεν εις το Στάδιον και ο Μαραθωνοδρόμος Σπύρος Λούης, φορών φουστανέλλαν. Αι χιλιάδες των θεατών τον επευφήμησαν εν εξάλω ενθουσιασμώ. Ο ιστορικός Ολυμπιονίκης συνοδευόμενος από τιμητικήν φρουράν ετοποθετήθη εις εξαιρετικήν θέσιν, παρά την εξέδραν του Χίτλερ.
Η όψις του Σταδίου πλημμυρισμένου από μυριάδας θεατών πλαισιουμένων υπό των σημαιών των 53 κρατών επί των επάλξεων του Σταδίου με πρώτην την Ελληνικήν, ευθύς μετά την Ολυμπιακήν , είναι μεγαλειώδης.
Τελευταίοςπροσήλθεν εις το Στάδιον, περιστοιχιζόμενος από τους Γκαίριγκ, Γκαίμπελς και ανωτάτους αξιωματούχους του Ράιχ, ο Αδόλφος Χίτλερ.
Τον Χίτλερ ωδήγησεν εις την τιμητικήν θέσιν του ο πρόεδρος της Γερμανικής Ολυμπιακής επιτροπής Δρ Λέβαλτ, ενώ αι μουσικαί επαιάνιζαν τον γερμανικόν ύμνον . Από της θέσεώς του ο Χίτλερ εχαιρέτισε τα ζητοκραυγάζοντα πλήθη και ευθύς αμέσως εδόθη το σύνθημα της ενάρξεως της ΧΙ Ολυμπιάδος.

Η ΤΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΠΑΡΕΛΑΣΕΩΣ.

Οι θεαταί παρέμεινον με τις ομπρέλες ανοικτές περιδεείς κάπως μήπως η ελαφρά βροχή επιτεινομένη, διέλυε το μοναδικόν θέαμα , το οποίον έμελλε να παρουσιάση το στάδιον κατά την επίσημον στιγμήν της ενάρξεως της ΧΙ Ολυμπιάδος .Το θέαμα των ανοικτών ομβρελών ωμοίαζε προς αληθή στέγην , ήτις εκάλυπτε το στάδιον. Ο ολυμπιακός κώδων ο ανηρτημένος εις τον μέγαν τετράγωνον πύργον, όστις έχει ύψος εβδομήκοντα μέτρων , ήρξατο βραδέως κρουόμενος εκπέμπων το άγγελμα "καλών την νεολαίαν του κόσμου".Κανονιοβολισμοί ερρίφθησαν και πεντήκοντα μία σημαίαι αντιπροσωπεύουσαι τα μετέχοντα των αγώνων έθνη , υψώθησαν εις τους επί τούτο κοντούς.

Αι ομάδες των αθλητών ήρχισαν ακολούθως παρελεύνουσαι προ της εξέδρας των επισήμων προπορευομένης της ελληνικής ομάδος με τον σημαιοφόρον αυτής επί κεφαλής . Τελευταία προσήλθεν η γερμανική ομάς σχηματίζουσα κατά την παρέλασίν της την αλφαβητικήν τάξιν των ονομάτων των διαφόρων χωρών γερμανιστί. Δευτέρα μετά την ελληνικήν ήρχετο η αιγυπτιακή ομάς ως αρχομένη από ΑΕ κατά την γερμανικήν γραφήν.

Αι διάφοροι ομάδες εχαιρέτων κατά διάφορον τρόπον. Οι Αιγύπτιοι απηύθυναν προς τους επισήμους Ολυμπιακόν χαιρετισμόν. Οι Αργεντινοί παρήλαυνον προ αυτού με το βλέμμα προσηλωμένον προς αυτόν. Οι Αυστραλοί υποστέλλοντες την σημαίαν μέχρι του εδάφους, οι Βούλγαροι δια μικράς στάσεως. Οι Νοτιοαφρικανοί απεκαλύπτοντο και τέλος εκάστη ομάς εχαιρέτα κατά τον ιδιάζοντα αυτή τρόπον.

Το θέαμα των πολυχρόμων στολών των ομάδων προσέδιδεν εις τον στίβον του Σταδίου όψιν φαντασμαγορικήν .Κατά την διάρκειαν της παρελάσεως ίπτατο άνω του Σταδίου και εις χαμηλόν ύψος το τεράστιον αερόπλοιον "Χίντεμπουργκ"

Όταν αι Ολυμπιακαί ομάδες παρετάχθησαν προ της κερκίδος των επισήμων οι σημαιοφόροι απεσπάσθησαν των άλλων αθλητών και συνεκεντρώθησαν εις ημικύκλιον προ ειδικού βάθρου επί του οποίου ανήλθεν ο Γερμανός Ολυμπιονίκης της άρσεως βαρών Ισμαϊρ δια να απαγγείλη τον Ολυμπιακόν όρκον. 

Την ώραν του όρκου 20.000 περιστέρια αφέθησαν ελεύθερα και εσκέπασαν τον ουρανόν , σαν σύννεφο. Τα μεγάφωνα ανήγγειλαν ότι ελευθερώθησαν δια να φέρουν εις όλον τον κόσμον το μύνημα της ειρήνης που συμβολίζουν οι Ολυμπιακοί αγώνες και εις την οποίαν σήμερον πιστεύει ολόκληρος η πεπολιτισμένη ανθρωπότης.

(Εφημερίδα ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ  2 Αυγούστου 1936)

(ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ)

ΣΑΡΛ ΝΤΕ ΓΚΩΛ: ΜΕΡΣ ΕΛ ΚΕΜΠΙΡ .ΝΤΡΟΠΙΑΣΜΕΝΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ Η ΝΑΥΤΙΚΗ ΝΙΚΗ;

Στις 8 Ιουλίου 1940 ο στρατηγός Ντε Γκωλ απευθύνεται από το Ραδιοφωνικό Σταθμό του Λονδίνου στους Γάλλους συμπατριώτες του με σκοπό να δώσε τη δική του εκδοχή για τη τραγωδία που έπληξε το γαλλικό ναυτικό στο Μερ Ελ Κεμπίρ. 

Κατά την προσωρινή διάλυση των γαλλικών στρατευμάτων που ακολούθησε μετά την συνθηκολόγηση, ένα επεισόδιο ιδιαίτερα απάνθρωπο σημειώθηκε στις 3 του Ιουλίου. Αναφέρομαι, καθώς θα καταλάβατε, στον τρομερό κανονιοβολισμό του Οράν. 

Θα μιλήσω γι' αυτό καθαρά και χωρίς περιστροφές, γιατί, σ' ένα δράμα όπου κάθε λαός παίζει τη ζωή του, πρέπει οι άνθρωποι οι ψυχωμένοι, νάχουν το θάρρος και να δουν τα πράγματα ξεκάθαρα κι υστέρα να τα κρίνουν με ειλικρίνεια. Και πρώτα θα πω αυτό: δεν υπάρχει ούτε ένας Γάλλος πού να μη πληροφορήθηκε με πόνο και με οργή ότι πλοία γαλλικά βυθίστηκαν από τους Συμμάχους μας. Αυτός ο πόνος, αυτή η οργή, έρχονται απ' ό,τι βαθύτερο έχουμε εντός μας. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να κρύβουμε τα συναισθήματα μας κι όσο για μένα, τα εκ­φράζω ανοιχτά. Ακόμη, απευθυνόμενος στους Άγγλους, τους καλώ να μας απαλ­λάξουν και ν' απαλλάξουν κι αυτοί τον εαυτό τους από κάθε απόπειρα να παρου­σιασθεί αυτή ή ντροπιασμένη τραγωδία σαν μια ναυτική νίκη.

Τα πλοία του Οράν, στην πραγματικότητα, δεν ήταν σε θέση να αρχίσουν μια ναυμαχία. Βρίσκονταν αγκυροβολημένα χωρίς την δυνατότητα να κάνουν ελιγμούς, ή να πάρουν θέσεις μάχης, ενώ παράλληλα τα πληρώματα κι οι αξιωματικοί τους είχαν υποστεί τόσες σκληρές δοκιμασίες του ηθικού των, επΙ δεκαπέντε ολόκληρες ήμερες. Άφησαν στα αγγλικά πλοία την δυνατότητα να κανονιοβολήσουν πρώτα, πράγμα που, ο καθένας, ξέρει πόσο είναι αποφασιστικής σημασίας όταν ο αγών διε­ξάγεται σε μια θαλάσσια περιοχή με τόσο περιωρισμένες διαστάσεις. Η καταστροφή τους δεν ήταν αποτέλεσμα μιας δοξασμένης μάχης. Κι αυτά τα δηλώνει ένας Γάλ­λος στρατιώτης προς τούς Άγγλους συμμάχους με την μεγαλύτερη ειλικρίνεια που επιβάλλεται από την ίδια την ναυτική υπεροχή τους.

Μετά, απευθυνόμενος στους Γάλλους, τους ζητώ να δουν τη βαθύτερη ουσία των πραγμάτων απ' τη μοναδική πλευρά πού μπορεί να ιδωθεί, δηλαδή απ' την άποψη της νίκης και της απελευθερώσεως. Δυνάμει μιας ατιμωτικής υποχρεώσεως, η Κυ­βέρνηση αυτή του Μπορντώ συγκατατέθηκε να παραδοθούν τα πλοία μας στη διάθεση του εχθρού. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι, κατ' αρχήν και κατ' ανάγκην, ο εχθρός θα τα χρησιμοποιούσε μιαν ημέρα είτε εναντίον της Αγγλίας, είτε εναντίον ιδίας της χώρας μας. "Ε, λοιπόν! Τό λέω δίχως δισταγμό, καλύτερα πού καταστράφηκαν![1]

Προτιμώ περισσότερο να ξέρω πως ακόμη και το «Δουνκέρκη», το όμορφο, το αγαπημένο, το ισχυρό μας «Δουνκέρκη», χάθηκε για πάντα μπροστά στο Μέρ - ελ Κεμπίρ, παρά να το δω μιαν ημέρα με γερμανικό πλήρωμα να βομβαρδίζει τα αγγλικά λιμάνια ή το Αλγέρι, την Καζαμπλάνκα και το Ντακάρ. 
Προκαλώντας αυτή την αδελφοκτόνο ναυμαχία, κι υστέρα ζητώντας να στρέψει εναντίον των προδομένων Συμμάχων την οργή των Γάλλων, η διορισμένη αυτή Κυβέρνηση του Μπορντώ έπαιξε τον ρόλο της,τον δουλικό της ρόλο.
Κάνοντας χρήση του γεγονότος αυτού για να στρέψει δυο λαούς, τον αγγλικό και το γαλλικό, τον ένα εναντίον του άλλου, ο εχθρός έπαιξε κι αυτός το ρόλο του, το ρόλο του σαν κατακτητού. 

Παίρνοντας το δράμα έτσι όπως είναι, θέλω να πω: λυπηρό και αποτρόπαιο, αλλά αποκρούοντας σαν απαράδεκτη τη δημιουργία ηθικής αντιθέσεως ανάμεσα στους Άγγλους και στους Γάλλους, εξαιτίας του, όλοι εκείνοι που κρίνουν σωστά, είτε ανήκουν στον ένα, είτε στον άλλο λαό, παίζουν κι αυτοί τον ρόλο τους, σαν πα­τριώτες.

Οι Άγγλοι, λαός με περίσκεψη, δεν μπορούν ν' αγνοήσουν ότι δεν θα υπήρχε γι' αυτούς καμιά νίκη πού να φαινόταν πιθανή αν ποτέ η ψυχή της Γαλλίας περνούσε στον εχθρό. 

Οι Γάλλοι, άξιοι τούτου του ονόματος, δεν μπορεί να μη παραδεχθούν ότι μια αγγλική ήττα θα είχε σαν αποτέλεσμα την παντοτεινή υποδούλωση τους. 

Ό, τι και να συμβεί, ακόμη κι αν ένας απ' αυτούς τους δυο λαούς, αν για ένα διάστημα βρεθεί κάτω απ' το ζυγό του κοινού εχθρού, οι δυο λαοί μας, οι δυο μεγάλοι λαοί μας, θα μείνουν για πάντα ο ένας δεμένος με τον άλλο, θα υπομείνουν τη μοί­ρα τους μαζί και μαζί θα νικήσουν. 

Όσο για κείνους απ' τους Γάλλους που μένουν ακόμη ελεύθεροι να δράσουν ανάλογα με την τιμή και το συμφέρον της Γαλλίας, δηλώνω εξ ονόματος τους ότι έχουν πάρει μια για πάντα, την αμετάκλητη και σκληρή απόφαση τους: Έχουν αποφασίσει μια για πάντα ν' αγωνισθούν.

Υποσημειώσεις:
[1] Το πνεύμα της Γαλλίας επέτρεψε στον λαό της να κατανόηση την σημασία του Μερς - ελ - Κε­μπίρ σε όλο της το βάθος και, μέσα στον Γολγοθά της, να βρη σ' αυτήν τη σκληρή δοκιμασία, που προσετέθη στα άλλα της δεινά, νέους λόγους να ελπίζη και καινούργιες δυνάμεις. Ο στρατηγός ΝτΕ Γκωλ, που δεν τον είχα συμβουλευθή προηγουμέ­νως ετήρησε θαυμάσια στάση, που η Γαλλία, όταν απηλευθερώθη και απεκαταστάθη στο μεγαλείο της, την επεκύρωσε. Από τον κ. Τέτζεν, σημαντικό μέλος της Αντιστάσεως και μετέπειτα υπουργό Εθνικής Αμύνης, γνωρίζω ένα γεγονός πού αξίζει να το διη­γηθώ. Δύο αγροτικές οικογένειες, από ένα χωριό κοντά στην Τουλώνα, έχασαν η κάθε μία ένα γιο στο Μερς - ελ - Κεμπίρ κατά τον αγγλικό βομβαρδισμό. Όλοι οι γείτονες θέλησαν να παρευρεθούν στην κηδεία. Οι δύο οικογένειες εζήτησαν η αγγλι­κή σημαία να σκεπάση τα φέρετρα μαζί με τη γαλ­λική και η επιθυμία τους έγινε σεβαστή. Δεν δείχνει μήπως η κίνηση αυτή ότι το πνεύμα κατανοήσεως των απλών ανθρώπων φθάνει ως το θειο ;(Ουίνστον Τσώρτσιλ: Δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος Τόμος Α  σελ 690-1)

ΣΤΕΡΓΙΑΔΗΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ

Όταν, μετά πάροδον χρόνου, η τουρκική αντίδρασις επέβαλε την επέκτασιν της ελληνικής κατοχής, πέραν των ορίων της συνθήκης των Σεβρών προς την Προύσαν, συνέβη τούτο : Η μεραρχία της οποίας ηγείτο ο στρατηγός Ιωάννου, προελαύνουσα προς την Προύσαν, συνήντησε κοπάδια από πρόβατα και αγελάδας που απετέλουν τον εφοδιασμόν των τούρκων ατάκτων. Ήτο καθαρώς πολεμική λεία και εχρησιμοποιήθησαν δια την τροφοδότησιν του προελαύνοντος στρατού. Το πράγμα έφθασε μέχρι του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο οποίος ετηλεγράφησεν εις τον Στεργιάδην να καλέση τον Ιωάννου και να του ζητήση εξηγήσεις.

Όντως, ο Στεργιάδης εκάλεσε τον Ιωάννου, ο οποίος προσήλθεν εις το Διοικητήριον κρατών, ως πάντοτε, το μαστίγιόν του. Είπεν εις τον ιδιαίτερον γραμματέα του Στεργιάδη να τον αναγγείλη, εκρέμασε δ' εν τω μεταξύ το πηλήκιον και το μαστίγιόν του εις την κρεμάστραν. Ο ιδιαίτερος τον παρεκάλεσε να περιμένη μέχρις ότου εξέλθη ένας άλλος επισκέπτης. Δεν εχρειάσθη άλλωστε, να περιμένη επί πολύ. Είδεν έξαφνα ο στρατηγός ανοιγομένην την θύραν του γραφείου του υπάτου αρμοστού, τον ίδιον τον Στεργιάδην να εκδιώκη πυξ-λαξ ένα πολίτην και να κλείνη κατόπιν την πόρταν. Ο Ιωάννου έμεινεν εμβρόντητος. Εσηκώθη όμως αμέσως, εφόρεσε το πηλήκιόν του, επήρε δε και το μαστίγιόν εις το χέρι.

—Αφήστε τα, στρατηγέ μου, είπεν ο ιδιαίτερος, θα σας αναγγείλω αμέσως.

Ο Ιωάννου εκτύπησε δυο - τρεις φοράς το μαστίγιον εις τις μπόττες του και απήντησε :

—Όχι, θα το πάρω, μπορεί να μου χρειασθή.

Μετά δυο-τρία λεπτά ο ιδιαίτερος εξήλθεν από το γραφείον του Στεργιάδη και είπε προς τον Ιωάννου :

—Ο κ. Ύπατος Αρμοστής σας περιμένει.

Να διεβίβασεν άραγε ο ιδιαίτερος τα λόγια του Ιωάννου ; Πιθανόν διότι ουδέ νύξιν του έκαμεν ο Στεργιάδης περί του σκοπού δια τον οποίον τον εκάλεσε, αλλ' απλώς του εζήτησε πληροφορίας περί του στρατού και της καταστάσεως.

ΡΑΙΗΜΟΝ ΚΑΡΤΙΕ: Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΟΥ ΜΕΡΣ-ΕΛ-ΚΕΜΠΙΡ

Ολόκληρο το μήνα Ιούνιο στην Αγγλία δεν πέφτει ούτε μια βόμβα, τον Ιούλιο η αεροπορική δράση εξακολουθεί να περιορίζεται σε επιθέσεις εναντίον των λιμένων. Ο Χίτλερ αναγγέλλει μερική αποστράτευση του γερμανικού στρατού με τη διάλυση 35 μεραρχιών και διατάσσει να δοθούν εντολές στις διπλωματικές του αντιπρο­σωπείες να μην αποκρούουν κρούσεις Βρεταννών πρακτό­ρων. Οι συζητήσεις του με το φιλικό του περιβάλλον περιστρέφονται όλες γύρω στο ίδιο θέμα : οι Άγγλοι θα διαπραγματευθούν, η εκστρατεία στη Δύση ετελείωσε.
Ακριβώς τότε ένα δραματικό γεγονός, η καταστροφή μέρους του γαλλικού στόλου, έρχεται να διακήρυξη με έμ­φαση την απόφαση της Αγγλίας να συνέχιση τον πόλεμο με όλα τα μέσα.
Αυτόν τον γαλλικό στόλο, πού είχε γίνει εφιάλτης για τους Άγγλους, το γαλλικό Ναυαρχείο τον είχε απομακρύ­νει όσο μπορούσε περισσότερο από τα μητροπολιτικά ύ­δατα. Ένα σημαντικό τμήμα του, 2 θωρηκτά, 8 αντιτορπιλλικά, το πολύ μεγάλο υποβρύχιο «Συρκούφ», περίπου 200 βοηθητικά σκάφη βρίσκονται στ' αγγλικά λιμάνια. Ένα άλλο τμήμα, 1 θωρηκτό και 4 καταδρομικά υπό τας διαταγάς του ναυάρχου Γκοντφρουά είναι αγκυροβολη­μένα στην Αλεξάνδρεια' 1 αεροπλανοφόρο και 2 θωρη­κτά βρίσκονται στις Αντίλλες. Τα δύο μεγάλα πολεμικά των 35.000 τόννων, που η κατασκευή τους τέλειωνε και βρίσκονταν σε κατάσταση πλεύσεως, δραπέτευσαν από τα ναυπηγεία τη στιγμή που οι Γερμανοί έμπαιναν στη Βρετάνη, όμως το Ζαν - Μπαρ . σκάφος χωρίς εξοπλισμό ακόμα, δεν έφτασε παρά στην Καζαμπλάνκα, ενώ το «Ρισελιέ». εφοδιασμένο ήδη με τα πυροβόλα του των 15 ιντσών, είχε φτάσει στο Ντακάρ. Επτά καταδρομικά σταθμεύουν στο Αλγέρι και αυτό που αποκαλείται δύναμις επιδρομών, δηλαδή η ισχυρότερη μοίρα, βρίσκεται στο λιμάνι του Μερς ελ Κεμπίρ. Είναι εκεί τα θωρηκτά «Βρετάνη» και «Προβηγκία» το μεταγωγικό αεροπλάνων «Κομμαντάν Τεστ» ,6 αντιτορπιλλικά της κλάσεως του «Τερίμπλ», τέλος τα πολύτιμα θωρηκτά μάχης «Δουνκέρκη» και «Στρασβούργο» . Αυτά κυρίως τα σκάφη δικαιολογούν τις αγγλικές ανησυχίες. Αν η Γερμανία κατόρθωνε να τα πρόσθεση στο "Σάνχορστ " και το "Γκνάιζεναου θα διέθετε τότε μία μάχιμη δύναμη ή μία πειρατική ομάδα , εναντίον της οποίας θα έπρεπε να χρησιμοποιηθή το σύνολο του αγγλικού στόλου. Το άρθρο 7 της ανακωχής και ο όρκος του ναυάρχου Νταρλάν είναι οι μόνες εγγυήσεις, πού προστατεύουν τη Μεγάλη Βρεταννία εναντίον αυτού του κινδύνου.

Οι συνθήκες μέσα στις οποίες αποφασίσθηκε η επιχείρησις «Καταπέλτης», που απέβλεπε στο να τεθή εκτός μάχης ο γαλλικός στόλος παραμένουν σκοτεινές.Το αγγλικό Ναυαρχείο ήταν της γνώμης να μην εκτελεσθή . Ο Τσώρτσιλ όμως την επέβαλε.. Φαίνεται πώς οί στρατιωτικοί λόγοι επηρέασαν λιγότερο την απόφασή του. Κυρίως ήταν η επιθυμία να αποδείξη με μια τραγική χειρονομία τη θέληση της Αγγλίας να πολεμήση απεγνωσμένα. «Πέρα για πέρα αγγλικός τρόπος» θα πη ο έντιμος ιστορικός του Βισύ Ρομπέρ Αρόν , «να καις τα σκάφη σου θυσιάζοντας τα σκάφη των άλλων». Στα απομνημονεύματά του ο Τσώρσιλ συγκρίνει τον εαυτό του με τον Δαντόν: «Τί χρειάζεται ; Τόλμη. Οι συνασπισμένοι βασιλείς μας απειλούν ας τους απαντήσουμε ρίχνοντας τους, ένα βασιλικό κεφάλι....»

Η αναλογία ανάμεσα στις δυο αυτές περιπτώσεις δεν είναι φανερή και στο σύνολό τους , τ' αποτελέσματα της επιχειρήσεως «Καταπέλτης» υπήρξαν αποτρόπαια. Ήταν όμως μια επίδειξη ενεργητικότητος και εδημιούργησε τις εντυπώσεις, που είχε ελπίσει ο εμπνευστής της. 

Στην Αγγλία η επιχείρηση «Καταπέλτης» εξελίχθηκε χωρίς δυσκολία. Τα γαλλικά πληρώματα πιάστηκαν στον ύπνο και οι απώλειες περιορίσθηκαν, σε- έναν Άγγλο νεκρό και μερικούς τραυματίες. Στην Αλεξάνδρεια ο ναύαρχος Γκοντφρουά δέχθηκε να εξουδετερωθούν τα σκάφη του, που σκούριαζαν μέσα στον όρμο, χωρίς μαζούτ και με τα ουραία των πυροβόλων τους αφημένα στην ξηρά. Στο Ντακάρ το «Ρισελιέ» έπαθε ζημιές, όμως δεν αχρηστεύθηκε. 

Στο Μερς ελ - Κεμπίρ η τραγωδία έφθασε ως τη φρικτή λύση της. 

Σύμφωνα με τους όρους της ανακωχής η δύναμις των καταδρομικών προχωρούσε στο έργον του παροπλισμού της. Τα πέντε μεγάλα πολεμικά βρίσκονταν αγκυροβολημένα δίπλα - δίπλα στο μισοτελειωμένο λιμενοβραχίονα. Τα έξι αντιτορπιλλικά βρίσκονται στην άλλη πλευρά του κόλπου κάτω από τον υψηλό λόφο που δέσποζε πάνω στο λιμάνι. Οι φωτιές στα καζάνια ήταν σβησμένες και τα πληρώματα απασχολημένα με την μεταφορά των πυρομαχικών στην ξηρά. 

Η δύναμις «Η» υπό την διοίκηση του ναυάρχου Σόμερσβιλ εμφανίσθηκε στις 3 Ιουλίου, ώρα 7 το πρωί. Περιελάμβανε 1 καταδρομικό μάχης, 2 θωρηκτά και 1 αεροπλανοφόρο. Άρχισε να ποντίζη νάρκες στον δίαυλο, ύστερα ένα τελεσίγραφο δόθηκε στο ναύαρχο Ζανσούλ από τον πλοίαρχο Σ. Χόλλαντ. Το έγγραφο αυτό διατύπωνε ορισμένες προτάσεις με το δικαίωμα εκλογής: 

1) να φύγουν τα σκάφη μαζί μέ την αγγλική μοίρα, για να συνεχίσουν τον αγώνα εναντίον της Γερμανίας και της Ιταλίας' 

2) να κατευθυνθούν σ' ένα λιμένα του Ηνωμένου Βασιλείου με περιορισμένο πλήρωμα και υπό βρεταννικό έλεγχο' 

3) να καταφύγουν στις Αντίλλες, όπου τα γαλλικά πολεμικά θα μπορούσαν να τεθούν υπό τον έλεγχο των Ηνωμένων Πολιτειών ως το τέλος των εχθροπραξιών' 

4) να αυτοβυθιστούν τα σκάφη' 

5) να απορριφθούν όλες οι προηγούμενες λύσεις και στην περίπτωση αυτή ο Άγγλος ναύαρχος γνωστοποιεί πως έχει τα αναγκαία μέσα και την εξουσιοδότηση να καταστρέψη τα γαλλικά πολεμικά σκάφη. Στον Γάλλο ναύαρχο εδόθη μια προθεσμία έξι ωρών για να κάνη την εκλογή του. 

«Ήμουν προτεστάντης κι αγγλόφιλος » θα γράψη αργότερα ο Ζανσούλ «η προσωπική μου αντίδραση ήταν να φύγουμε με τους Άγγλους». Είχε όμως επίγνωση πως αυτό θα προκαλούσε την καταγγελία της ανακωχής και την κατοχή της Βορείου Αφρικής. Απάντησε στον Σόμερβιλ, πως θα αντέτασσε βία στη βία. Όταν δόθηκε η διαταγή ν' ανάψουν οι μηχανές, τα πληρώματα χειροκρότησαν πιστεύοντας πως ξαναμπαίνουν στη μάχη εναντίον των Γερμανών. 

Δέκα μέρες μετά την ανακωχή οι επικοινωνίες  βρίσκονταν ακόμα σε πλήρη αποδιοργάνωση. Ο Νταρλάν είχε αποσύρει τον πρότυπο σταθμό διοικήσεως του, που είχε εγκαταστήσει στο Μαινταινόν, κοντά στο Παρίσι , πρώτα στο Ρουαγιάν κι έπειτα είχε μεταφέρει τα υπολείμματα του ναυαρχείου του στο Νεράκ μικρή πόλη των Πυρηναίων, όπου η αδελφή του είχε ένα κτήμα κατάλληλο για προσωρινό άσυλο. Ο Ζανσούλ περιορίσθηκε να στείλη ένα σύντομο μήνυμα, όπου χωρίς να αναφέρη τις άλλες προτάσεις , γνωστοποιούσε, ότι ισχυρή αγγλική ναυτική δύναμη του είχε δώσει προθεσμία έξη ωρών για να αυτοβυθισθή και ότι είχε την πρόθεση ν΄ αντιτάξη βία.

Μια απάντηση, που δεν την περίμενε, του ήρθε πέντε λε­πτά πριν από τον πρώτο κανονιοβολισμό: τo γαλλικό Ναυαρχείο επιδοκίμαζε τη στάση του και τον διέτασσε ν' απόρριψη τo τελεσίγραφο. 

Το «Βρετάνη» χτυπημένο από την πρώτη ομοβροντία,
τινάχτηκε στον αέρα. 

Μια στιγμή πριν ο Ζανσούλ είχε πιστέψει, πως θ' απ­έφευγε την τραγωδία. Είχε αναλάβει την ευθύνη να δείξη στον Χόλλαντ τις μυστικές εντολές, με τις όποιες ήταν εφοδιασμένος κάθε διοικητής γαλλικού πολεμικού. Ο ναύαρχος Νταρλάν υπενθύμιζε, πως το μόνιμο καθήκον ενός διοικητού ήταν να προτίμηση να καταστρέψη το πλοίο του, παρά να το αφήση να πέση σε ξένα χέρια. Ο Χόλλαντ, ένας γαλλόφιλος αξιωματικός με γαλλική μόρ­φωση, που η αποστολή του τον έκανε να νιώθη σπαραγμό, έτρεξε να συναντήση τον Σόμερβιλ. Ο Σόμερβιλ έσπευσε να πληροφορήση το Λονδίνο, πως κατείχε την απόδειξη, ότι τα γαλλικά πολεμικά δεν κινδυνεύουν να αιχμαλωτισθούν από τον εχθρό. Οι λόρδοι του Ναυαρχείου με τη σειρά τους φάνηκαν διατεθειμένοι να δεχθούν τη γαλλική υπόσχεση. Όμως ο Τσώρτσιλ ήθελε «το βασιλι­κό κεφάλι του». Στις 4 και 26 το απόγευμα ο Σόμερβιλ έλαβε το συνοπτικό μήνυμα του Τσώρτσιλ : «Οι Γάλλοι πρέπει να αυτοβυθισθούν ή πρέπει να τους βυθίσετε πριν να νυχτώση».
Λίγο πριν τις 5 και μισή ο πλοίαρχος Χόλλαντ εγ­κατέλειψε το «Δουνκέρκη» μεταφέροντας στο ναύαρχο του την τελευταία γαλλική άρνηση. Όταν πέρασε μπροστά από το «Βρετάνη», ο αξιωματικός επιφυλακής, που δεν θα ζούσε παρά μερικές στιγμές ακόμα, του απέδωσε τιμές. Οι κανονιοβολισμοί άρχισαν στις 17 και 54'.[2]  Τα γαλλικά πολεμικά, που δεν είχαν σηκώσει τις άγκυρες, ήταν ακίνητοι στόχοι. Το «Στρασβούργο», καθώς και τα αντιτορπιλλικά « Τερίμπλ », «

Ναύαρχος Ζανσούλ

Τίγρης » και « Βολτά » αποσπάσθηκαν από τις άγκυρες τους και βγήκαν στο πέ­λαγος περνώντας ανάμεσα από τις νάρκες, που είχαν ποντίσει οι Άγγλοι, τις ομοβροντίες που τα επλαισίωσαν και τα αεροπλάνα που τα κατεδίωξαν. Το «Δουνκέρκη», επιχειρώντας τον ίδιο ελιγμό, απέτυχε, αφού έριξε 40 οβίδες εναντίον του «Χουντ». Το «Προβηγκία», βαριά χτυπημένο, έπεσε στην ακτή βάλλοντας με όλα τα πυροβόλα του. Μια οβίδα των 15 κατέστρεψε το αντιτορπιλλικό «Μογκαντόρ». Το «Βρετάνη» τέλος, χτυπημένο από την πρώτη ομοβροντία, τινάχτηκε στον αέρα. Οι βολές των πυροβόλων σταμάτησαν, όταν ο ναύαρχος Ζανσούλ έδωσε σήμα, ότι όλα τα πολεμικά του ήταν εκτός μάχης. Την άλλη μέρα ωστόσο με διαταγή του Λονδίνου τρία κύματα τορπιλλοβόλων αεροπλάνων δοκίμασαν μάταια ν' αποτελειώσουν το «Δουνκέρκη», πού είχε πάθει ελαφρές ζημιές. Πρόσθεσαν στη δράση τους και τον περιττό πολυβολισμό των βενζινακάτων, πού ήταν φορτωμένες ναύτες, ανεβάζοντας τούς νεκρούς τού Μερς-ελ-Κεμπίρ σε 1297, από τους οποίους 977 μόνο απ' το «Βρετάνη».[3]
Θα μπορούσε αυτή η απρόκλητη επίθεση να προκαλέση πόλεμο μεταξύ Γαλλίας και Αγγλίας. Προς στιγμήν ο ωροδείκτης της μοίρας δίστασε. Ο Νταρλάν δήλωσε : «Προδόθηκα από τους εν όπλοις συντρόφους μου' δεν πίστεψαν στο λόγο, που τους είχα δώσει». Με διαταγή του τα πολεμικά διακόπτουν τη διαδικασία παροπλισμού τους. Διατάσσεται γενική αντεπίθεση με το «Στρασβούργο» και τα θωρηκτά του Αλγερίου. Αποφασίζεται ο αεροπορικός βομβαρδισμός του Γιβραλτάρ. Ο υπουργός των Εξωτε­ρικών Πωλ Μπωντουέν κατορθώνει να αναβληθούν τα πολεμοχαρή αυτά μέτρα και περιορίζει την αντίδραση στη διακοπή των ανύπαρκτων πια διπλωματικών σχέσεων. Όμως η μνησικακία του γαλλικού Ναυτικού και του γαλλικού έθνους θ' αργήσουν να σβήσουν. 

Υποσημειώσεις:
[1] Κι' όμως ποτέ δεν είχε καθαρά αποδειχθεί ότι ο γαλλικός στόλος είχε εκδηλώσει εχθρικές διαθέσεις ενάντια στον βρεταννικό. Απ' την πρώτη στιγμή που έφτασα στο Λονδίνο, είχα βεβαιώσει .γι' αυτό την αγγλική κυβέρνηση καθώς και το ναυαρ­χείο. Ακόμη, είναι βέβαιο πως ο Νταρλάν, ανεξάρτητα από κάθε κίνητρο που θα του υπαγόρευε το εθνικό συμφέρον, δεν θα πήγαινε ποτέ από μόνος του να παρα­δοθεί στους Γερμανούς' και ο στόλος το ίδιο, όσο βρισκόταν κάτω απ' την διοί­κηση του. Στο βάθος, αν ο Νταρλάν κι' οι αξιωματικοί του, αρνήθηκαν να δε­χθούν τον υπέροχο ρόλο πού τους πρόσφεραν τα γεγονότα και να γίνουν η απώτατη ενίσχυση της Γαλλίας, τότε που, σε αντίθεση με τον στρατό, ο στόλος βρι­σκόταν ανέπαφος, τόκαναν μόνο και μόνο επειδή πίστευαν ότι θα περισώσουν τα πλοία τους, Ο λόρδος Λοϋντ, ο Άγγλος υπουργός Αποικιών κι΄ ο σερ Ντάντλεϋ Πάουντ, πρώτος λόρδος του Ναυαρχείου, ήρθαν στο Μπορντώ στις 16 Ιουνίου και πέτυχαν να τους δώσει ο Νταρλάν τον λόγο της τιμής του ότι τα πλοία του δεν θα παραδοθούν. Ο Πεταίν κι' ο Μπωντουέν, απ' την μεριά τους, είχαν δώσει κι'αυτοί ρητή υπόσχεση. Τέλος, αντίθετα με όσα πίστευαν στην αρχή οι αγγλοαμερικανικές υπηρεσίες, οι όροι της. συνθηκολόγησης δεν ανέφεραν καμιά άμεση επέμ­βαση των Γερμανών στο γαλλικό στόλο.
Πρέπει να παραδεχθούμε ωστόσο ότι, μπροστά στην συνθηκολόγηση των κυβερνητών του Μπορντώ και στις προοπτικές των μελλοντικών τους υποχρεώσεων, η Αγγλία μπορούσε πολύ καλά ν' αμφιβάλλει σχετικά με το ότι ο εχθρός δεν θα επιχειρούσε μια μέρα να γίνει κύριος του στόλου μας. Παρ' όλο τον πόνο και την αγανάκτηση, που είχε πλημμυρίσει εμένα και τους συντρόφους μου, μετά το δράμα του Μερ έλ Κεμπίρ, από την συμπεριφορά των Άγγλων κι' απ' τον τρόπο που πανηγύριζαν, έκρινα πώς ή σωτηρία-της Γαλλίας ήταν πάνω απ' όλα, ακόμη κι' απ! την τύχη των πλοίων της και πως το καθήκον μου εξακολουθούσε νάναι πάντα ή συνέχιση του αγώνα.(Σαρλ Ντε Γκωλ: Απομνημονεύματα Τόμος Α σελ 108-9)

[2] H πρώτη oμοβροντία σκάει πάνω στhν προβλήτα στις 4.57'. Σκοτώνει πολύν κόσμο και κάνει σκόνη τo φάρο. Ήταν πολύ κοντή για το «Δουνκέρκη». Αλλά η δεύτερη πέφτει πάνω στα πλοία. 

Οι Άγγλοι έπιασαν από την άλλη μεριά του ακρωτηρίου του Μερς ελ - Κεμπίρ. Όλη μέρα είχαν το καιρό να τηλεμετρήσουν, να κάνουν αναγνωρίσεις, να διαλέξουν τους στόχους τους. Τώρα είναι αθέατοι κρυμμένοι πίσω από μια γλώσσα γης. 

Οι Γάλλοι αγκυροβολημένοι είναι πιασμένοι σέ ποντικοπαγίδα. Δε θέλησαν να σαλέψουν ως τώρα, αλλά στο εξής πρέπει να ξεκινήσουν και νά βγουν στ' ανοιχτά. Αλλιώς δεν μπορεί να γίνει μάχη. 

Πρώτα πρώτα, δeν βλέπουν τον εχθρό, υστέρα δεν γίνε­ται με το δευτερότερο πυροβολικό τους συγκεντρωμένο στην πλώρη, να απαντήσουν στα 24 πυροβόλα των 380 των αγγλικών θωρηκτών. 

Από τα πρώτα δευτερόλεπτα, τόννοι και τόννοι εκρηκτι­κών υλών ξεχύνονται πάνω στον ασάλευτο άτυχο στόλο. Ρί­χνουν ωστόσο, τα γαλλικά καράβια ενώ προσπαθούν να αποπλεύσουν. 

Μονομιάς, το «Βρετάνη» έχει βληθεί ανεπανόρθωτα. Χτυπη­μένο στην πρύμνη, παίρνει φωτιά και η πυρκαγιά απλώνεται γρήγορα στην πλώρη και στα ύφαλα που ξερνούν έναν μαύρο καπνό. Το καράβι χτυπιέται ακόμα, αρχίζει να βουλιάζει. 

Κ' υστέρα, ξαφνικά, δεσπόζοντας πάνω άπ' όλο τον πάταγο, μια τεράστια καταπόρφυρη έκρηξη σκοτώνει 1.000 από τους 1.200 ναύτες του πληρώματος και στέλνει το καράβι στο βυθό ανάποδα. 

Το «Δουνκέρκη» άρπαξε απ' την πρώτη στιγμή μια μεγάλη οβίδα. Όχι σοβαρή ζημιά. Αλλά δέχεται άλλες τρεις, που σκοτώνουν πολλούς, παραλύουν τον πυργίσκο, και προπαντός κόβουν τα ηλεκτρικά καλώδια. 

Το «Δουνκέρκη» τρέχει με.την ταχύτητα πού άρχιζε να παίρνει και πάει να εξοκείλλει στο βάθος του κόλπου. 

Το «Προβάνς» κατάφερε να απομακρυνθεί από την προβλήτα. Αρχίζει να ρίχνει, αλλά η σκόπευση του, μοναδικό μέρος του καραβιού απ' όπου φαίνεται ο εχθρός, σε λίγο αχρηστεύεται. 

Ύστερα έρχονται κι άλλες αγγλικές οβίδες, που ανάβουν πυρκαγιές και ανοίγουν ένα σοβαρό ρήγμα στα ύφαλα. 

Με τη σειρά του, το «Προβάνς» θα εξοκείλλει κι' αυτό, με 200 νεκρούς. 

Το «Στρασβούργο», κατάφερε να φύγει. Τα πληρώματα των 82 άλλων καραβιών το βλέπουν σε λίγο να περνάει το πέρασμα. Δεν προσέκρουσε στις νάρκες. Από θαύμα. 

Η ισχυρή και μεγαλόπρεπη σιλουέτα του κατευθύνεται προς το πέλαγος συνοδευόμενη από πέντε αντιτορπιλλικά. 

Το έκτο, το «Μογκαντόρ», θαυμάσιο σκάφος εντελώς πρόσφατο, χτυπήθηκε σοβαρά τη στιγμή που πήγαινε να βγει από τον όρμο. Όλο το πίσω μέρος του εξαφανίστηκε. 

Αλλά το «Στρασβούργο» έφυγε. Αφού πολεμήσει με τα αγγλικά θωρηκτά, που κρύβονται πίσω από ένα προπέτασμα καπνού, θα κατορθώσει να φτάσει στην Τουλόν με άθικτα τα αντιτορπιλλικά, που τους καλύπτει την υποχώρηση. 

Το «Χουντ» καταδιώκει πραγματικά τούς Γάλλους περισσότερο από μια ώρα. 

Στις 5.10', ό Ζανσούλ αναγγέλλει με σήμα: 

«Όλα μου τα πλοία εκτός μάχης. Σας ζητώ να σταματή­σετε το πυρ». 

Ο Σόμερβιλ απαντα: 

«Υψώσατε το κατάλληλο σήμα (ήταν μια τετράγωνη λευκή σημαία)». 

Ψάχνοντας καλά, για ν' αποφύγουν τη λευκή σημαία, οι Γάλλοι βρίσκουν ένα κρεβατοσκέπασμα μπεζ ανοιχτό με μπλε γραμμές. 

Ο στόλος του Ατλαντικού, με την επωνυμία «Επιδρομική Δύναμη», τέλειωσε τις μέρες του. Δεν θα μπορέσει ποτέ πια να φτάσει στη Μαρτινίκα. Μαζί του, 1.297 ναυτικοί σκοτώθηκαν και 351 τραυματίστηκαν. (Κλωντ ντε Σαμπαλιέ: Η τραγωδία του γαλλικού στόλου  στο Μερς ελ Κεμπίρ.)
[3] Η ανακοίνωση του Βρετανικού Υπουργείου Πληροφοριών που εκδόθηκε το μεσημέρι της επομένης αναφέρει σχετικά: 
Ως γνωστόν η γαλλική κυβέρνησις, βασιζομένη εις τας υποσχέσεις της Γερμανίας  και της Ιταλίας  ότι ο γαλλικός στόλος δεν θα χρησιμοποιηθή κατά της Αγγλίας ανέλαβε δια των όρων της ανακωχής να επιτρέψη όπως ο γαλλικός στόλος  περιέλθη εις χείρας του εχθρού.

Η κυβέρνησις της Α, Μεγαλειότητος απολέσασα πάσαν εμπιστοσύνην εις τας υποσχέσεις της Γερμανίας και Ιταλίας ενόμισε ότι ήτο υποχρεωμένη όχι μόνον χάριν των ιδικών της συμφερόντων, αλλά και επί τη ελπίδι της αποκαταστάσεως της ακεραιότητος της Γαλλίας  και προτού είναι πολύ αργά,όπως  μη χρησιμοποιηθή ο γαλλικός στόλος εναντίον της υπό του κοινού εχθρού. Επί τω σκοπώ τούτω μέτρα ελήφθησαν όπως από της πρωίας της 4ης Ιουλίου συγκεντρωθούν  όλα τα γαλλικά πολεμικά τα ευρισκόμενα εις αγγλικούς λιμένας  υπό τον αγγλικόν έλεγχον. Η επιχείρησις αύτη διεξήχθη επιτυχώς. Μόνον δύο θύματα εσημειώθησαν λόγω παρανοήσεως.Ταυτοχρόνως τα γαλλικά σκάφη τα ευρισκόμενα  εις τους λιμένας  της Β.Αφρικής ετέθησαν υπό συνθήκας τοιαύτας , ώστε να μη περιέλθουν  εις χείρας εχθρού. Εις τον διοικούντα τα πλοία ταύτα αξιωματικόν εδόθη η εξήγησις , ότι εάν οι όροι αυτής δεν εγένοντο δεκτοί , η Μεγάλη Βρεττανία  είναι έτοιμη να λάβη όλα τα μέτρα όπως ουδέν εκτων σκαφών αυτών χρησιμοποιηθή εναντίον της μέχρι τέλους του πολέμου. Η κυβέρνησις της Μεγ. Βρεττανίας  ήλπιζεν , ότι οι όροι ούτοι  θα εγίνοντο δεκτοί. Επειδή όμως ο Γάλλος Ναύαρχος του Οράν ηρνήθη ν' αποδεχθή τους προταθέντας όρους εδέησε να γίνη ενέργεια κατά των γαλλικών σκαφών των ευρισκομένων εις τον εν λόγω λιμένα."(Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 5/7/40)

Σχετικά:
1.Ο ΤΣΟΡΤΣΙΛ ΥΠΕΡΑΣΠΙΖΕΤΑΙ ΤΟΥΣ ΧΕΙΡΙΣΜΟΥΣ ΠΟΥ ΟΔΗΓΗΣΑΝ ΣΤΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΟΥ ΜΕΡΣ ΕΛ ΚΕΡΙΜΠ ΚΑΙ Η ΒΟΥΛΗ ΤΟΝ ΕΠΙΔΟΚΙΜΑΖΕΙ.
2. ΣΑΡΛ ΝΤΕ ΓΚΩΛ: ΜΕΡΣ ΕΛ ΚΕΜΠΙΡ .ΝΤΡΟΠΙΑΣΜΕΝΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ Η ΝΑΥΤΙΚΗ ΝΙΚΗ;

Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ; ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

Επιστροφή 

ΤΟ ΒΕΡΟΛΙΝΟ ΠΟΛΗ ΤΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ

«  Αναμένω από κάθε Γερμανό να εκτελέσει το καθήκον του μέχρι του τέλους, να δεχθεί κάθε θυσία, η οποία του ζητείται ή που πρόκειται να του ζητηθεί. Αναμένω από κάθε υγιή άνθρωπο να διαθέσει στον αγώνα το σώμα και την ψυχή του.

Αναμένω από κάθε άρρωστο, κάθε αδύναμο, από κάθε άνθρωπο απαραίτητο, να εργασθεί έως ότου σβήσουν και οι τελευταίες δυνάμεις του.

 Αναμένω από τους κατοίκους των πόλεων να λάβουν τα όπλα, αναμένω από τους αγρότες... να δώσουν ψωμί στους στρατιώτες και τους εργάτες αυτού του αγώνα.

Αναμένω από τις γυναίκες και τις κοπέλες όλες να βοηθήσουν αυτόν τον αγώνα, όπως έκαναν μέχρι τώρα. με υπέρτατο φανατισμό. Λέγοντας αυ­τά απευθύνομαι με πλήρη εμπιστοσύνη στην Γερμανική νεολαία...  Ακόμα και σ' αυτό τον αγώνα, δεν θα είναι η Κεντρική Ασία αυτή που θα νικήσει, αλλά η Ευρώπη...».

                       Αδόλφος Χίτλερ 30 - l - 45

 

 Με τους Ρώσους στον ποταμό Όντερ το Βερολίνο θεωρείται και τυπικά πόλη του μετώπου. Ο εχθρός απέχει πλέον από τα ανατολικά προάστια της πρωτεύουσας  μόλις δύο ώρες . Οι πολίτες προετοιμάζονται για τη τελευταία μάχη που αναπόφευκτα θα δώσουν από τη στιγμή που τα στρατεύματα του Μετώπου υποχρεωθούν να υποχωρήσουν .Στις 6 Μαρτίου ο Στρατηγός (Generalleutnant) Hellmuth Reymann[1] με προσωπική απόφαση του Φύρερ, καλείται να οργανώσει την άμυνα της Πρωτεύουσας του Ράιχ (σε αντικατάσταση του Bruno Ritter von Hauenschild.) Στις 9 Μαρτίου ημέρα που καινούρια  Σοβιετικά τμήματα προσεγγίζουν από Βορρά και από Νότο τη πόλη του Στεττίνο στην ανατολική Όχθη του Όντερ, ο στρατηγός Reymann υπογράφει την «βασική διαταγή» για την άμυνα του Βερολίνου. Μέσα από 24 άρθρα δίνεται ανάγλυφη η εικόνα της υπεράνθρωπης προσπάθειας και το μέγεθος των θυσιών που απαιτούνται. Το δεύτερο άρθρο δεν αφήνει περιθώρια για ψευδαισθήσεις και παρερμηνείες. Προβλέπει με σαφήνεια: «Η υπεράσπισις της πρωτευούσης θα συνεχισθεί μέχρι τον τελευταίο άνδρα και την τελευταία σφαίρα».

Στην πράξη ή πόλη είναι τεράστια θάλασσα από ερείπια.

Οι Αμερικανοί βομβάρδιζαν την ημέρα και η R.A F την νύκτα. Οι αριθμοί που αναφέρονταν στις καταστροφές μεγάλωναν ώρα με την ώρα και γίνονταν εντυπωσιακοί. Οι βόμβες είχαν ισοπεδώσει περισσότερα από 2.600 εκτάρια οικοδομημένης γης[2]. Μία έκταση δέκα φορές μεγαλύτερη από την κατεστραμμένη επιφάνεια του Λονδίνου εξ αιτίας των βομβαρδισμών της Λουφτβάφφε. Ογδοντα­τέσσερα εκατομμύρια κυβικά μέτρα ερειπίων έφραζαν τους δρόμους. Ήσαν αρκετά για να υψωθεί ένας λόφος πάνω από 300 μέτρα... Επί 1.562.000 κατοικιών περίπου οι μισές είχαν χτυπηθεί και ένα σπίτι στα τρία είχε τελείως καταστραφεί η είχε κριθεί ακατοίκητο.»[3]

 Παρ , όλα αυτά ή ζωή εξακολουθεί να κυλά έστω και φαινομενικά με τον πρώτο ρυθμό. Τα καταστήματα λειτουργούν κανονικά, οι Βερολινέζοι πληρώνουν τα τρόφιμα που αγοράζουν από τον μπακάλη, τα ταχυδρομεία και οι Τράπεζες προσπαθούν να λειτουργήσουν όπως και στους καιρούς της ειρήνης.  Οι  εφημερίδες εκδίδονται και κυκλοφορούν καθημερινά αρκετοί κινηματογράφοι και θέατρα καθώς και ένα μέρος του ζωολογικού κήπου παραμένουν ανοικτά  για το κοινό.

Χρησιμοποιούσαν στις συζητήσεις  τους τις ίδιες λέξεις  που χρησιμοποιούσαν και πριν. Εσέβοντο  ακόμη την προσωπικότητα  και την ατομική ζωή του άλλου. Εγόγγυζαν, αλλ' ακόμη σιωπούσαν  αν βρισκόταν κοντά τους κάποιος αδιάλλακτος Ναζί. Όταν ήθελαν  ν' ανακουφισθούν , πήγαιναν ακόμη στα κατάλληλα μέρη κι έκλειναν την πόρτα πίσω τους.Όλα αυτά επρόκειτο ν' αλλάξουν .Συγκρινόμενη με το παρελθόν, η ζωή είχε ξεφύγει από τον κανονικό ρυθμό της . αλλ' οι Βερολινέζοι δεν είχαν φθάσει ακόμη στο σημείο να διαπιστώσουν πως οι συνήθειες και τα έθιμα που καλλιεργήθηκαν επί αιώνες μπορούν να παραχωρήσουν ξαφνικά τη θέση τους στην άγρια βαρβαρότητα. Αυτό έμελλε να γίνη σε λίγο.[4]

  12.000 αστυνομικοί εκτελούν ακόμα υπηρεσία έστω και αν τώρα φορούν στρατιωτικό κράνος και είναι οπλισμένοι με τουφέκια και κάθε μέρα 600.000 κόσμος εξακολουθεί να πηγαίνει στις δουλειές του. Οι άνθρωποι μετά το πρώτο σοκ και βλέποντας τις ημέρες να περνούν δίχως θεαματικές εξελίξεις από το Μέτωπο της αντιμετωπίζουν τη ζωή με μεγαλύτερη αισιοδοξία και δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι ο Gröfaz [5] θα στείλει τούς Ρώσους για μια ακόμη  φορά πίσω στην Ασία.
 Πόσοι ακριβώς βρίσκονταν στο Βερολίνο εκείνες τις τραγικές ημέρες δεν είναι δυνατόν να προσεγγίσει κανείς  με ακρίβεια. Υπολογίζεται ότι στις αρχές του 1945 υπήρχαν περίπου 2. 700.000. άτομα από τα οποία οι γυναίκες υπερέβαιναν τα 2.000.000. Οι άνδρες ηλικίας 18 - 30 χρόνων δεν ξεπερνούσαν τις 100.000 και οι περισσότεροι από αυτούς ήσαν η τραυματισμένοι η στο στάδιο της αναρρώσεως.
Βέβαια με τη ταχύτατη προέλαση των Σοβιετικών και την άφιξή τους στον Όντερ  μεγάλα κύματα προσφύγων πλημμυρίζουν τη πόλη παρά τις προσπάθειες των αρχών να ελέγξουν τις επιπτώσεις του. Όσοι από τους Βερολινέζους μπορούν να φύγουν το κάνουν δίχως καθυστερήσεις. "Όλοι πλέον διαισθάνονται το κίνδυνο. Όσοι μπορούν να φύγουν από το Βερολίνο το κάνουν δίχως χρονοτριβή. 
Ο Γιόζεφ Γκαίμπελς ο υπουργός Προπαγάνδας του Ράιχ είναι η σπουδαιότερη μετά το Χίτλερ πολιτική προσωπικότητα που παραμένει στη Πρωτεύουσα. Γκαουλάιτερ του Βερολίνου και πολιτικός προϊστάμενος του Reymann είναι ο πρώτος πού αντιλαμβάνεται τις ολέθριες συνέπειες πάνω στο ηθικό του λαού πού θα έχουν αυτές οι άσκοπες μετακινήσεις των προσφύγων και οι ανεξέλεγκτες φήμες πού αρχίζουν ήδη να ταξιδεύουν μέσα από τα τηλεφωνικά καλώδια. Στα τέλη Ιανουαρίου οι πρόσφυγες ξεπερνούν τα 4.000.000 και μέσα σε ένα μόλις εικοσαήμερο υπερδιπλασιάζονται.
Με έντονα διαβήματα προς τούς Γκαουλάϊτερ των ανατολικών διαμερισμάτων του Ράιχ ζητά να ληφθεί μέριμνα ώστε να εξασφαλισθεί η μόνιμος διαμονή των προσφύγων πλησίον των συνόρων. Κάθε μαζική μετακίνηση πληθυσμών προς το εσωτερικό της χώρας απαγορεύεται. Τα τραίνα παρακάμπτουν τη Πρωτεύουσα .Τονίζει ότι ο πανικός των προσφύγων έχει μεγαλοποιήσει υπέρμετρα τόσο την σημασία όσο και την ισχύ της Ρωσικής επιθέσεως. Διαβεβαιώνει ότι τα στρατεύματα του ανατολικού μετώπου είναι πανέτοιμα να αντιμετωπίσουν τον εχθρό. Ως εκ τούτου ο πανικός δεν δικαιολογείται και οποιαδήποτε προσπάθεια κατασκευής οχυρωματικών έργων όχι μόνον είναι περιττή αλλά και επιζήμια διότι υπονομεύει την Εθνική ενότητα και την πίστη του Γερμανικού λαού για την τελική Νίκη.

Ο Γκαίμπελς κατάφερε να φανεί αντάξιος των περιστάσεων. Αν και όλες οι επικλήσεις είχαν αποτύχει και οι πολυάριθμοι υποστηρικτές είχαν λιποταχτήσει, υπήρχε τουλάχιστον ακόμα το σύνθημα του επαναστατικού Ναζισμού' ένα σύνθημα που είχε εμπνεύσει τους απόκληρους, τους φτωχούς, τους περιθωριακούς, τα αποβράσματα της κοινωνίας, αυτούς δηλαδή που είχαν στηρίξει το Ναζισμό πριν από τους Πρώσους αριστοκράτες και τους στρατηγούς, τους βιομηχάνους και τους δημόσιους λειτουργούς ένα σύνθημα που θα μπορούσε γι' άλλη μια φορά να αποτελέσει πηγή έμπνευσης, τώρα που δεν μπορούσαν πια να υπολογίζουν σ' αυτούς τους δειλούς συμμάχους. Από το ραδιοφωνικό σταθμό του Βερολίνου, κι αργότερα από το σταθμό των Λύκων, το σύνθημα ακούστηκε και πάλι. Το σύνθημα της καταστροφής. Η φωνή του Ναζισμού χωρίς αναστολές, αναλλοίωτη από τις εξελίξεις που είχαν συμβεί στο μεσοδιάστημα.[7]

Ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού εύχεται να φθάσουν στο Βερολίνο πρώτοι οι Αγγλοαμερικάνοι αλλά, καλού κακού προετοιμάζονται καρτερικά για τα χειρότερα.

Η Μαργκό Σάουερμπρουχ είχε εντυπωσιαστεί από το πλήθος των πολιτών που είχαν αποπειραθεί να αυτοκτονήσουν συμπεριλαμβα­νομένων δεκάδων γυναικών που δεν είχαν κακοποιηθεί η βιασθεί. Τρομοκρατημένοι από αυτά πού είχαν ήδη ακούσει, πολλοί είχαν κόψει τις φλέβες των χεριών τους. Μερικοί είχαν προσπαθήσει να σκοτώσουν ακόμα και τα παιδιά τους. Πόσοι κατόρθωσαν να αυτοκτονήσουν κανείς δεν μπορεί να το πει - ή ιατρός είχε δει μόνον όσους δεν τα είχαν καταφέρει - αλλά φαινόταν βέβαιο ότι αν οι Ρώσοι καταλάμβαναν την πόλη ένα κύμα αυτοκτονιών θα συγκλόνιζε το Βερολίνο[8]."

Όπως παραδέχεται ο ιατρός Λάμπρεχτ το πλέον διαδεδομένο θέμα ­ακόμα και ανάμεσα στους γιατρούς - είναι η τεχνική της αυτοκτονίας.

Αλλά ήσαν περισσότερο από απλές συζητήσεις. Πολλοί κατάστρωναν σχέδια για τον τρόπο πού θα πέθαιναν. Σε κάθε συνοικία οι γιατροί ήσαν πολιορκημένοι από ασθενείς και φίλους πού ζητούσαν πληροφορίες για μια ανώδυνη αυτοκτονία καθώς και συνταγές για το δηλητήριο. " Αν οι γιατροί αρνούντο τότε ο κόσμος έτρεχε στους φαρμακοποιούς. Παρασυρμένοι από ένα κύμα τρόμου έξαλλοι οι Βερολινέζοι  είχαν αποφασίσει κατά χιλιάδες να πεθά­νουν με κάθε τρόπο παρά να υπομείνουν τον ερυθρό στρατό.[9]

Όμως δίπλα σ' αυτούς τούς απελπισμένους ανθρώπους , υπάρχουν  και οι άλλοι. Αρνούνται ακόμα να πιστέψουν ότι είναι ποτέ δυνατόν οι Ρώσοι να φθάσουν μέχρι το Βερολίνο. Ακόμη και στη περίπτωση που συμβεί κάτι τέτοιο είναι έτοιμοι να τούς υποδεχθούν με το όπλο στα χέρια. Αδιαφορούν για τις βόμβες που πέφτουν,δεν τρομάζουν με τις εκατόμβες των νεκρών και τη θάλασσα των ερειπίων   Όλες αυτές οι δοκιμασίες δεν καταφέρνουν τίποτε περισσότερο από το να εξαγνίζουν και να χαλυβδώνουν την αφοσίωσή τους στον Εθνικοσοσιαλισμό και τη πίστη τους για τη τελική δικαίωση.
Νέα παιδιά της Χιτλερικής νεολαίας ζουν με το άγχος, ότι ο πόλεμος μπορεί να τελειώσει δίχως να προλάβουν να ρίξουν έστω και μία τουφεκιά και  ζητούν  να φύγουν το συντομότερο για το μέτωπο. Σ' αυτόν το γενικό ενθουσιασμό συμμετέχουν οι κοπέλες της , Ενώσεως Γερμανίδων καθώς και παιδιά της J. ν. Η οργάνωση αυτή είχε στις τάξεις της παιδιά ηλικίας 10 - 14 χρόνων. Στον καιρό της ειρήνης αποτελούσαν ένα διακοσμητικό στοιχείο στις γιγάντιες παρελάσεις και είχαν την φήμη του καλύτερου πληροφοριοδότη της κυβερνήσεως του Ράιχ. Τώρα στην γενική κινητοποίηση ασχολούνται με τις κατασβέσεις των πυρκαγιών, την μεταφορά των τραυματιών, γεμίζουν με συνθήματα τούς τοίχους πού έχουν απομείνει ακόμα όρθιοι και τραγουδούν:

Ένας νέος λαός ανατέλλει, έτοιμος για επίθεση
Ψηλότερα τις σημαίες συναγωνιστές
Αισθανόμαστε τον καιρό να μας πιέζει
τον καιρό των νέων πολεμιστών
μπροστά από μας βαδίζουν με σχισμένες σημαίες
οι νεκροί ήρωες του νέου έθνους
και πάνω από μας οι ήρωες πρόγονοι
Γερμανία πατρίδα μας. τώρα ερχόμαστε και εμείς.[10]

Τα πάρκα μετατρέπονται σε κέντρα εκπαιδεύσεως όπου αγόρια και κορίτσια εκπαιδεύονται στην ρίψη του Πάντσερ - φάουστ (αντιαρματική γροθιά) και στην σκοποβολή. Οι εκπαιδευτές συναντούν τρομερές δυσκολίες μ’ αυτά τα παιδιά πού γκρινιάζουν για τη περιορισμένη ποσότητα πυρομαχικών που προβλέπεται για την εκπαίδευσή τους  και ζητούν να φύγουν για το μέτωπο. Η διαχείριση των πυρομαχικών γίνεται με τρομερή φειδώ και μόνον μια φορά την εβδομάδα γίνονται ασκήσεις με πραγματικά πυρά. Η προσέλευση των «εκπαιδευόμενων» σ΄αυτές τις περιπτώσεις είναι τεραστία.

..Χιλιάδες από αυτούς τους φανατικούς ήσαν παιδιά και όπως το μεγαλύτερο μέρος εκείνης της γενιάς δεν γνώριζαν παρά έναν θεό: τον Χίτλερ. Από την προσχολική ακόμη ηλικία είχαν γαλουχηθεί με την ιδεολογία του Εθνικοσοσιαλισμού... Αλλά οι πλέον πιστοί από αυτά τα στρατιωτικά ρομπότ ήσαν μέλη των SS. Ήσαν τόσο σίγουροι για την τελική νίκη και τόσο πιστοί στον Χίτλερ, πού για τούς άλλους Γερμανούς η διανοητική τους κατάσταση προκαλούσε τον οίκτο. Ο φανατισμός τους ήταν τόσο μεγάλος που μερικές φορές φαινόταν ότι είχε εισβάλει μέσα στο υποσυνείδητο. Ο ιατρός Φ. Σάουερμπρουχ του νοσοκομείου Σαριτέ την στιγμή κατά την οποία χειρουργούσε πάνω στο ναρκωμένο σώμα ενός SS πού είχε μεταφερθεί με βαριά τραύματα από το μέτωπο του Όντερ ξαφνικά έμεινε σαν απολιθωμένος. Στην ησυχία της χειρουργικής αιθούσης, παρ’ όλο πού ήταν ναρκωμένος ο SS άρχισε να μιλά. Ήρεμα και καθαρά συνέχιζε να επαναλαμβάνει: Χάιλ Χίτλερ, Χάιλ Χίτλερ, Χάιλ Χίτλερ.[11]

Παρ' όλη αυτή την γενική κινητοποίηση του πληθυσμού, το Βερολίνο δεν μπορεί να θεωρηθεί ένα Φέστουγκ όπως το παρουσιάζει ή προπαγάνδα του δόκτορα Γκαίμπελς. 'Οχυρωματικά έργα δεν υπάρχουν. Ο στρατός όλος είναι στα διάφορα μέτωπα. . Ο Χίτλερ ακόμα και εκείνη την στιγμή δεν σκέφτεται να μετατρέψει την πρωτεύουσα του Ράιχ σε πεδίο μάχης. Πιστεύει ότι τα στρατεύματα του Όντερ είναι σε θέση να αναχαιτίσουν την Ρωσική απειλή, ελπίζει ακόμη την οριστική ρήξη των «συμμάχων». Οι ενδείξεις είναι ενθαρρυντικές. Στην απελευθερωμένη Γαλλία μια βιαστική συμφωνία του λιποτάκτη Τορές με τον Ντε Γκολ μόλις και σώζει την χώρα από ένα αιματοκύλισμα, ενώ στην Ελλάδα ή σύγκρουση Αγγλικών και Ρωσικών συμφερόντων αποκορυφώνει το δράμα του εμφυλίου πολέμου.
Παρόλα αυτά έστω και προληπτικά ή οχύρωση της πρωτευούσης ξεκινά . Σκάβονται αντιαρματικοί τάφροι, φράζονται οι δρόμοι με αντιαρματικά εμπόδια, σχηματίζονται ναρκοπέδια, τοποθετούνται πολυβόλα σε στρατηγικές θέσεις. Είναι αλήθεια ότι όλες αυτές οι προετοιμασίες προβληματίζουν κάπως τούς Βερολινέζους.

Πριν αποφασιστούν τα καινούρια μέτρα   όλοι σκέπτονταν: . Ο Gröfaz βρίσκει άσκοπο να οχυρώσει την πρωτεύουσα.  Άρα τα πράγματα πάνε καλά.

Τώρα όμως βλέποντας τα αναποδογυρισμένα και παραγεμισμένα με πέτρες τραμ να φράζουν τούς δρόμους, τις οχυρωμένες πίσω από τα οδοφράγματα μονάδες VS και HJ αρχίζουν να αναρωτιούνται κατά πόσο το Βερολίνο μπορεί να θεωρηθεί ένα ισχυρότατο οχυρό, ένα «Festung».

0 δόκτωρ Γκαίμπελς όμως άγρυπνα. Γι’ αυτόν το ηθικό του πληθυσμού και η πίστη του αναφορικά με την τελική Νίκη του Ράιχ έχει πρωταρχική σημασία. Πιστεύει ότι οι πολίτες πρέπει να αισθάνονται ασφαλείς μέσα στην πρωτεύουσα. Και αν τα οχυρωματικά έργα, που κατασκευάζονται δεν εμπνέουν εμπιστοσύνη, αυτός θα τους βρει καλύτερα. Με εντολή του το εικονογραφημένο Das Reich στα μέσα Μαρτίου θα δημοσιεύσει μία λεπτομερή περιγραφή ενός τεραστίου συγκροτήματος από οχυρωματικά έργα που περιτριγυρίζουν την πρωτεύουσα. Τα ανύπαρκτα αυτά έργα όχι μόνον πείθουν τούς Βερολινέζους αλλά και τους σκανδαλί­ζουν σε τέτοιο βαθμό ώστε να αναρωτιούνται, αν στο εξής πρέπει να δημοσιεύονται τέτοια υψίστης σημασίας μυστικά που μπορούν να χρησι­μεύσουν στον εχθρό. Ανάμεσα σ΄αυτούς είναι και ο συνταγματάρχης Hans Refior που μόλις έχει αναλάβει καθήκοντα Επιτελάρχη του Reymann'

 Ο στρατηγός Reymann γνωρίζει ότι η κατάσταση είναι τελείως διαφορετική. Όχι μόνον δεν υπάρχουν οχυρωματικά έργα, όχι μόνον δεν υπάρχουν στρατεύματα αλλά του λείπουν ακόμα και αυτοί οι ανώτεροι αξιωματικοί για να επανδρώσουν το επιτελείο του.

Τα πυρομαχικά είναι ελάχιστα. Οι εντεταλμένοι για την αεροπορική άμυνα στους 6 τεράστιους αντιαεροπορικούς πύργους, οι οποίοι βρίσκονταν στο Humboldthain στο Friedrichshain και στον Ζωολογικό κήπο,έχουν εντολές να κάνουν οικονομία στη κατανάλωση των πυρομαχικών . 

«Στην έδρα του επιτελείου του στο Χοεντζόλλερνταμ ο διοικη­τής της πόλεως στρατηγός Reymann στεκόταν όρθιος μπροστά από τον απλωμένο στον τοίχο τοπογραφικό χάρτη του Βερολίνου κοιτάζοντας τις σημειωμένες γραμμές αμύνης, διερωτώμενος, όπως θα πει αργότερα «τι πράγμα, στο όνομα του Θεού πίστευαν ότι μπορούσα να κάνω»[12].

Δεν υπάρχει ένα γενικό σχέδιο φυγαδεύσεως του πληθυσμού. Τα στοιχεία του Δημάρχου αναφέρουν ότι ζουν μέσα στην πόλη II0.000 παιδιά τα οποία θα δημιουργήσουν τεράστια προβλήματα την στιγμή της πολιορκίας.  Ο οπλισμός είναι ανεπαρκής. Τα στοιχειώδη εφόδια για μία άμυνα όπως τα συρματοπλέγματα και οι νάρκες λείπουν. Ο στρατηγός γνωρίζει ότι δεν πρέπει να περιμένει καμία βοήθεια από τα στρατεύματα του Όντερ. «Εμείς θα πολεμήσουμε και θα πεθάνουμε εδώ» τον διαβεβαιώνει κατηγορηματικά ο Επιτελάρχης του  Μπούσσε.

Όπως θα παραδεχθεί ο Reymann:  

"βρισκόμαστε μπροστά σε μία αποστολή πού δεν μπορούσαμε να εκπληρώσουμε ούτε είχαμε την παραμικρή δυνατότητα επιτυχίας. Μπορούσα μονάχα να ελπίζω ότι θα γίνει κάποιο θαύμα πού θα αλλάξει την κατάσταση ή θα τελειώσει ο πόλεμος πριν πολιορκηθεί το Βερολίνο. ' Αλλιώς ο Θεός ας βοηθήσει τούς Βερολινέζους»[13].

 Παρ' όλα αυτά ή προσπάθεια κατασκευής οχυρωματικών έργων εντείνεται. Μία πρώτη γραμμή αμύνης - ένας κλοιός 100 περίπου χμ πού απέχει από τα προάστια του Βερολίνου 30 - 50 χμ - ενισχύεται με ένα δεύτερο εσωτερικό δακτυλίδι μήκους 40 χλμ.  Η πόλη διαιρείται σε 8 τομείς στην θεωρία αυτοδύναμους ενώ το κέντρο οχυρώνεται με ένα τρίτο δακτυλίδι άμυνας. Κάθε τομέας βαπτίζεται με ένα γράμμα του αλφάβητου (Α - Η) και διοικείται από έναν Μέραρχο. Το κέντρο συμβολίζεται με το γράμμα Ζ.[14]

Όλα αυτά προξενούσαν εντύπωση πάνω στον χάρτη του Γκαίμπελς αλλά στην πραγματικότητα σήμαιναν ελάχιστα πράγματα. Για μία σοβαρή άμυνα του Βερολίνου θα χρειάζονταν 18  πλήρεις μεραρχίες... 8 για την εξωτερική γραμμή και 10 για τις δύο εσωτερικές.[15]
Όμως ο στρατηγός δεν διαθέτει παρόμοιες δυνάμεις. Οι άνδρες του πέρα από τις λιγοστές δυνάμεις του τακτικού στρατού, προέρχονταν από τις τάξεις της VS ( Φόλκστουρμ - Λαϊκά τμήματα εφόδου) και της H.J (Χίτλερ-γιούγκεν Χιτλερική νεολαία). Σ' αυτούς θα προστεθούν και οι τραυματίες των νοσοκομείων που είναι σε θέση να σταθούν στα πόδια τους. Ένα σύνολο 75.000 ανδρών. Ο οπλισμός τους είναι ετερόκλητος. Δεκαπέντε διαφορετικά είδη όπλων. Σημειώνονται τα πρώτα κρούσματα λιποταξίας. Η επαγρύπνηση εντείνεται. Αιφνιδιαστικές έρευνες στο μετρό, τα εστιατόρια στους κινηματογράφους. Οι λιποτάκτες συλλαμβάνονται, δικάζονται συνοπτικά από τα έκτακτα στρατοδικεία και εκτελούνται επί τόπου δια απαγχονισμού. Στα στήθη των κρεμασμένων κρέμονται επιγραφές όπως: «ΣΤΑΘΗΚΑ ΔΕΙΛΟΣ ΝΑ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΩ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ» «ΟΠΟΙΟΣ ΦΟΒΑΤΑΙ ΤΟΝ ΗΡΩΙΚΟ ΘΑΝΑΤΟ ΠΕΘΑΙΝΕΙ ΑTIMAΣMENΟΣ». Οι κρεμασμένοι έρχονται σε μεγάλη αντίθεση με τα γραμμένα στους τοίχους συνθήματα. ΟΠΟΙΟΣ ΠΙΣΤΕΥΕΙ ΣΤΟΝ XITΛΕΡ ΠΙΣΤΕΥΕΙ ΣΤΗΝ ΝΙΚΗ ΓΙΑ ΜΑΣ ΤΙΠΟΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΔΕΝ ΘΑ ΣΥΝΘΗΚΟΛΟΓΗΣΟΥΜΕ ΠΟΤΕ. ΤΟ ΒΕΡΟΛΙΝΟ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ, Η ΒΙΕΝΝΗ ΘΑ ΞΑΝΑΓΙΝΕΙ ΓEPΜΑΝΙΚΗ Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΩΡΑ ΕΙΝΑΙ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟΝ ΗΛΙΟ ΠΟΥ ΑΝΑΤΕΛΛΕΙ.

Υποσημειώσεις:

[  1] Hellmuth Reymann (24 Nοεμβρίου 1892 – 8 Δεκεμβρίου 1988)
[  2] Υπολογίζεται ότι από τους 1.350.000 τόννους βομβών που έριξαν οι Σύμμαχοι στη Γερμανία κατά την διάρκεια του πολέμου το 1/3 περίπου έπεσε στο διάστημα μεταξύ Φεβρουαρίου και Μαΐου του 1945. Από τα 329.000 των νεκρών από τους βομβαρδισμούς πάνω από το 1/3 χάθηκαν στο ίδιο διάστημα.
[  3] C. Ryan L'ultima battaglia. Garzzanti1971 σελ 5
[  4] Έρικ Κιούμπι: Οι Ρώσοι και το Βερολίνο 1945 Εκδόσεις Δημ.Δαρεμά 1969 σελ 32
[  5] Σύντμηση των λέξεων Grosser Feldherr Aller Zeiten, ο μεγαλύτερος στρατηγός όλων των χρόνων. Μ ' αυτό τον τίτλο ο λαός του Βερολίνου αποκαλούσε τον Χίτλερ
[  6]

[  7] Hugh Trevor-Roper: Χίτλερ. Οι τελευταίες μέρες 1945
[ 8] C. Ryan L'ultima battaglia. Garzzanti1971 σελ 25 

[  9] C. Ryan L'ultima battaglia. Garzzanti1971 σελ 25

[10]Είη junges voIk steht auf zum Sturm Bereit/ Reisst die Fahnen Hohen Kameraden/ Wir FίίhΙen Nahen Unsere Zeit/Die Zeit der jungen Soldaten/ Vor uns marschieren mit sturmzerfetzten Fahnen/Die Toten Helden der Jungen Nation,/Und Uber uns die Heldenahnen/DeutschIand, VaterIand, wir Kommen schon

[11] C. Ryan L'ultima battaglia. Garzzanti1971 σελ 44

[12]

[13]

[14]

[15] Α. Tully: Le ultime ore di Berlino σελ 151
                                                                                                                                                                    Επιστροφή