ALBERT LEO SCHLAGETER (12 Αυγούστου 1894 -26 Μαίου 1923.) Ι

1. Ο Αlbert Leo Schlageter γεννήθηκε στο Schönau im Schwarzwald μια μικρή πόλη της Νότιας Γερμανίας στο Μέλανα Δρυμό πάνω στο ποταμό Wiese. Γεωγραφικά η πόλη βρίσκεται ανάμεσα στη Βασιλεία και το Freiburg τριάντα πέντε χιλιόμετρα βορειοανατολικά της πρώτης και μόλις 23 χιλιόμετρα νότια της δεύτερης. 

Ήταν το 6 κατά σειρά παιδί μιας πολύτεκνης και μάλλον φτωχής αγροτικής οικογένειας καθολικών. Παιδί χαμηλών τόνων με κλίση στα γράμματα, χαρακτήρας πράος και εσωστρεφής, ξεχώριζε από τους άλλους συνομηλίκους του . Τόσο αυτός όσο και τα αδέλφια του είχαν γαλουχηθεί με εκείνες τις διαχρονικές πατροπαράδοτες αξίες όπου η αγάπη για τη Πατρίδα , η εντιμότητα του χαρακτήρα και η φροντίδα για το συνάνθρωπο ήταν πάντα στις πρώτες θέσεις της ιεραρχίας. 

"Η αγάπη για τους γονείς και για τα αδέλφια του και η αγάπη για τη πατρίδα χαρακτηρίζουν ολόκληρη τη ζωή του .Αυτή όμως η αγάπη δεν περιορίζεται στους πράσινους λόφους του Μέλανα Δρυμού αλλά αγκαλιάζει τη Γερμανία ολόκληρη ... " παραδέχτηκε ένας από τους βιογράφους του.[1] .

Schlageters Elternhause in Schönau.
Η κατοικία των γονιών του Schlageter στο Schönau.

Η ποιότητα λόγων και έργων του νεαρού δεν πέρασαν απαρατήρητες από τους συντοπίτες του ,πολύ περισσότερο δε από τον τον ηλικιωμένο εφημέριο της ενορίας ο οποίος είδε σ΄ αυτόν τον άξιο συνεχιστή της αποστολής του στην υπηρεσία του Θεού. Φαίνεται ότι ο εφημέριος έκανε γνωστές τις σκέψεις του στη μητέρα του νεαρού η οποία και μόνο στην ιδέα να δει το γιο της κληρικό ένοιωσε μεγάλη χαρά και περηφάνια. Ο ίδιος ο Αlbert Leo , στην αρχή τουλάχιστον δεν έδειξε αρνητική διάθεση σε μια παρόμοια προοπτική .

Με την ολοκλήρωση των γυμνασιακών του σπουδών στο γειτονικό Freiburg ο Αlbert Leo πήρε καινούριες αποφάσεις. Δήλωσε τη πρόθεσή του να γραφτεί στο Πανεπιστήμιο όχι όμως για να σπουδάσει Θεολογία αλλά για παρακολουθήσει τα μαθήματα στο Τμήμα των Πολιτικών Επιστημών .... 

Υποσημειώσεις.

1.1 Die Liebe zu Eltern und Geschwistern und die Liebe zur Heimat zeichnen sein ganzes Leben aus. Aber diese Liebe bleibt nicht auf die grünen Höhen des Schwarzwaldes beschränkt, sondern umschließt schon früh das ganze Deutschland. (Hermann Billung )
1.2 Schlagetcr's character was a marriage of youthful bravado and deep-seated religious convictions. During the war he wrote several letters to an esteemed teacher, Rektor Matthius Lang zu Konsianz, reverently thanking him for his prayers and for those of the pious brothers of the Sankt Konradihaus, In one such letter, Alfred sought advice about entering the priesthood, to which he had felt a calling for several years, "I have prayed to the Holy Spirit and the dear Mother of God for her support in this regard..... I have made mistakes and' have sinned, , , , But there is nothing that suits my nature more than theology. (Jay Warren Baird: To Die for Germany: Heroes in the Nazi Pantheon .)

2. Ο πόλεμος που ξέσπασε στα 1914 ανέτρεψε τα σχέδια του. Όπως χιλιάδες άλλοι συνομήλικοί του ,έτσι και ο εικοσάχρονος πια Schlageter , δίχως δεύτερη σκέψη, έσπευσε να καταταγεί εθελοντής στο Στρατό. Τοποθετήθηκε στο 76 Feldartillerieregiment και ύστερα από μια περίοδο εκπαίδευσης , στις 7 Μαρτίου 1915, αναχώρησε με το Σύνταγμά του για το Δυτικό Μέτωπο . Πολέμησε σαν απλός στρατιώτης στις πολύνεκρες μάχες του Ypres (1915), του Somme (1916) και του Verdun. Στη διάρκεια ενός τραγικού οδοιπορικού μέσα από τη φρίκη των μαχών και τις κάθε είδους κακουχίες , από τη Φλάνδρα μέχρι τα Βόσγια , ο Schlageter είχε όλο το χρόνο και πάνω από όλα τις ευκαιρίες για να αποδείξει πόσο γενναίος και άξιος στρατιώτης ήταν. Δύο ολόκληρα χρόνια στο καμίνι του πολέμου ήταν αρκετά για να τον μεταμορφώσουν σε άνθρωπο διαφορετικό. Ο σκληροτράχηλος στρατιώτης δεν θύμιζε σε τίποτα τον ευαίσθητο χαμηλών τόνων νέο που ένας εφημέριος πίσω στη πατρίδα ονειρευόταν ακόμα να τον δει να φορά το ράσο και να στρατεύεται στην υπηρεσία του Θεού. Για τις ανδραγαθίες στο πεδίο της μάχης παρασημοφορήθηκε με το Σιδηρούν Σταυρό τόσο της πρώτης όσο και της και δευτέρας Τάξεως. Στη στη τρίτη μάχη του Ypres (1917) πολέμησε με το βαθμό του ανθυπολοχαγού και εκεί διακρίθηκε, για μια ακόμα φορά.[1] Όσοι τον γνώρισαν από κοντά ή συνεργάστηκαν μαζί του παραδέχθηκαν ότι όχι μόνο είχε έφεση για το στρατιωτικό επάγγελμα αλλά διέθετε αν όχι όλα, τουλάχιστον τα περισσότερα εσωτερικά και εξωτερικά χαρακτηριστικά ενός ηγέτη .Τον περιέγραψαν αυστηρό με τον εαυτό του , ολιγόλογο και με καλή διάθεση, πάντα πρόθυμο να ακούσει προβλήματα των στρατιωτών του και να δώσει τις καλύτερες δυνατές λύσεις . ........
Βρισκόταν πάντα δίπλα στους στρατιώτες του κάθε φορά που τον χρειάζονταν . Συμμεριζόταν μαζί τους τις κακουχίες του πολέμου και φρόντιζε πάντα, στα δύσκολα, να δίνει πρώτος το παράδειγμα. Λέγεται ότι σε κάποιο διάλειμμα μιας κοπιαστικής πορείας , όταν δόθηκε το σύνθημα για ολιγόωρη ανάπαυση και οι εξαντλημένοι άνδρες του δίχως δεύτερη σκέψη έπεσαν να ξεκουραστούν σε όποιο σημείο βρέθηκε ο καθένας , ο Ανθυπολοχαγός Schlageter θεώρησε απόλυτα φυσικό να κάνει ακριβώς το ίδιο αρνούμενος επιδεικτικά τις ανέσεις ενός κρεβατιού . Σε ανώτερό του που τον παρατήρησε γι αυτή την "ισοπέδωση προς τα κάτω", ο Ανθυπολοχαγός απάντησε με μια φράση λακωνική που κάτω από μια συγκαλυμμένη αυθάδεια φανέρωνε τη ποιότητα του ηγέτη.
- Ich schlafe, wo meine Männer schlafen! (Κοιμάμαι όπου κοιμούνται οι άνδρες μου)

Υποσημειώσεις.

2.1 Τα παρατηρητήρια είτε πάνω σε ψηλούς πύργους , είτε στα καλάθια των αερόστατων  αποτελούσαν πρωταρχικό στόχο του εχθρού. Ο Schlageter διακινδύνευσε πολλές φορές τη ζωή του σε παρόμοιες αποστολές . Κάποτε  σε μια κατάρρευση ενός τέτοιου πύργου από μια εχθρική οβίδα, ο ίδιος τραυματίστηκε βαρύτατα .


3.Μετά τον απροσδόκητο τερματισμό του πολέμου το Νοέμβριο του 1918 και την ήττα της πατρίδας του, ο Schlageter επέστρεψε πίσω στο πανεπιστήμιο με πρόθεση να συνεχίσει τις σπουδές του.

Μιλώντας με σύγχρονους πολιτικούς όρους, τα γερμανικά πανεπιστήμια τότε, εξελίσσονταν, με ραγδαίο μάλιστα ρυθμό, σε πανίσχυρα προπύργια της "δεξιάς αντίδρασης" . Οι φοιτητές που είχαν επιζήσει από τις πολύνεκρες μάχες, είχαν επιστρέψει και πάλι στα θρανία αλλά οι περισσότεροι παρακολουθούσαν τα μαθήματά τους φορώντας ακόμα τις στολές και τα παράσημά τους . Η ήττα η συνθηκολόγηση και οι φόβοι για όλα όσα ακόμα επρόκειτο να ακολουθήσουν, είχαν γεννήσει σε μια μεγάλη μερίδα του λαού τρόμο και ανασφάλεια για το μέλλον της χώρας τους που οι νικητές απροκάλυπτα απειλούσαν με αφανισμό........
Η επιβολή της Δημοκρατίας έμοιαζε σαν μια επιπλέον τιμωρία και οι διανοούμενοι πάσχιζαν να δώσουν μια λογική απάντηση στο βασανιστικό ερώτημα . "Πώς μπόρεσαν να συμβούν όλα αυτά ;"
Σύντομα η εκδοχή ότι ο γερμανικός λαός μαχαιρώθηκε πισόπλατα εξελίχθηκε σε μια βολική θεωρία που όλοι πια επαναλάμβαναν με διαρκώς μεγαλύτερη συχνότητα .
Αν και ο πόλεμος είχε τελειώσει, ο συμμαχικός αποκλεισμός συνεχιζόταν με αποτέλεσμα η πείνα να δημιουργεί εκατοντάδες χιλιάδες θύματα ανάμεσα στον άμαχο πληθυσμό. Οι νικητές δεν έκρυβαν τις προθέσεις τους να διαμελίσουν τη Γερμανία και στα ανατολικά σύνορα οι Πολωνοί που ονειρεύονταν την ανασύσταση της δικιάς τους μεγάλης πατρίδας, είχαν ήδη ξεκινήσει με τη τρομοκρατία να ξεριζώνουν μεθοδικά από τις εστίες τους ,τους γερμανικούς πληθυσμούς των συνόρων .[1]
Ενάντια σε όλους αυτούς του κινδύνους που απειλούσαν τη χώρα ορθώθηκαν τα Freikorps αυτές οι παραστρατιωτικές μονάδες της απελπισίας που οργανώθηκαν βιαστικά με τη πρωτοβουλία ικανών αξιωματικών και με ελάχιστα μέσα με μοναδικό σκοπό να υποκαταστήσουν έναν ήδη εκτός νόμου γερμανικό στρατό.
Αλλά και εκτός Γερμανίας οι εκκλήσεις για βοήθεια πλήθαιναν. Ψηλά στη Βαλτική οι γερμανικές μειονότητες βρίσκονταν στο έλεος της μπολσεβικικής απειλής. . Λεττονία και Εσθονία αγωνίζονταν να διασφαλίσουν με κάθε τρόπο την ανεξαρτησία τους ενάντια στα στρατεύματα των Ρώσων μπολσεβίκων . Και σε αυτή τη προσπάθεια δεν ήταν λίγοι οι Γερμανοί που έσπευσαν να βοηθήσουν. Ανάμεσά τους και ο Schlageter . Πολέμησε με πείσμα μέσα από τις γραμμές της Baltische Landeswehr [2] και πήρε μέρος στην επίθεση εναντίον της Ρίγας. Μετά τη διάλυση της Baltische Landeswehr ύστερα από τις μεθοδεύσεις των Άγγλων , ο Schlageter επέστρεψε και πάλι στη Γερμανία. Στην Άνω Σιλεσία είχε την ευκαιρία να δει το πολωνικό κίνδυνο στις πραγματικές του διαστάσεις. Έμεινε για ένα διάστημα στο Νταντιχ, ελεύθερη πόλη πλέον όπου δούλεψε για ένα διάστημα στα χωράφια και στη συνέχεια μετακόμισε στο Βερολίνο όπου προσπάθησε να κερδίσει το ψωμί του σαν έμπορος. Βρισκόταν στο Βερολίνο όταν ξέσπασε το κίνημα του Kapp [3] ,πήρε ενεργό μέρος στα γεγονότα και πιθανότατα εκείνες τις ταραγμένες ημέρες γνώρισε εκεί και τον νεαρό Βαυαρό πολιτικό Αδόλφο Χίτλερ. [4]
Η δράση έφερε αντίδραση. Σαν απάντηση στο πραξικόπημα του Kapp, οργανώθηκε στο Ρουρ μια Κόκκινη εξέγερση. Στις 13 Μαρτίου 50.000-80.000 εργάτες οπλίστηκαν από τις λεηλατημένες αποθήκες των εργοστασίων Κρουπ και σε διάστημα μόλις 24 ωρών έγιναν κύριοι της κατάστασης. Η Ruhraufstand (Εξέγερση του Ρουρ) ήταν πλέον πραγματικότητα .
Η επιτυχία της εξέγερσης, όπως ήταν αναμενόμενο, τρομοκράτησε τη μέση και ανώτερη τάξη . Ανήσυχη η Κυβέρνηση του Βερολίνου για τις διαστάσεις που μπορούσε να πάρει η εξέγερση, επιχείρησε αρχικά να εκτονώσει τη κατάσταση με διαπραγματεύσεις και όταν αυτές έπεσαν στο κενό, υιοθέτησε τη στρατιωτική λύση της επέμβασης. Στις 2 Απριλίου 1920 ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις στις οποίες συμμετέχουν και εθελοντές των Ελευθέρων Σωμάτων μπήκαν στην επαναστατημένη περιοχή Ανάμεσα στους εθελοντές βρίσκεται και ο Schlageter . Σε διάστημα μόλις 10 ημερών η τάξη αποκαταστάθηκε και ο Στρατηγός von Watter κέρδισε καινούριες δάφνες. Όταν ολοκληρώθηκε ο απολογισμός της αιματοχυσίας οι νεκροί που καταμετρήθηκαν στη μεριά των   επαναστατών ήταν περισσότεροι από 1000. Ήταν δηλαδή τέσσερις φορές περισσότεροι από εκείνους του στρατού και των Ελευθέρων σωμάτων............. 
Στα 1922 όπως και πολλοί άλλοι νέοι των εκτός νόμου πλέον, Ελεύθερων σωμάτων [5] ο Σλαγκετερ πέρασε στις τάξεις του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος. Ήταν ένας από τους ανθρώπους της «νέας φυλής των πολεμιστών» όπως ομολογεί οErnst von Salomon, που βρήκαν τον δρόμο τους οριστικά, στη πολιτική ζωή .

Υποσημειώσεις. 
3.1 Ο ισχυρός άνδρας της Πολωνίας ονομάζεται  Józef Piłsudski. Περισσότερο από ένα Εθνικό κράτος ονειρεύεται και δεν το κρύβει τη  «Międzymorze Federation» , μια ομοσπονδία Κρατών ανάμεσα σε δύο θάλασσες, που πέρα από τη Πολωνία θα περιλαμβάνει  τόσο τη Λιθουανία όσο την Λευκορωσία και την Ουκρανία. Στα πλαίσια αυτής της δυναμικής οι Πολωνοί συνεχίζουν πιο έντονες τις προσπάθειές τους προς κάθε κατεύθυνση   ανιχνεύοντας τις μικρότερες αντιδράσεις.  . Με  ένοπλες ομάδες και με   τρομοκρατικές πρακτικές  πολεμούν  για την έξοδό τους στη Βαλτική  και την προσάρτηση της ήδη σε ένα μεγάλο βαθμό κατεχόμενης Σιλεσίας .Διατηρώντας από τα μέσα Ιανουαρίου  κάτω από τον έλεγχό τους  την επαρχία του Πόζεν τώρα  δεν διστάζουν σε κάθε ευκαιρία να συγκρουστούν με τα υπολείμματα μονάδων του γερμανικού στρατού. και τις δυνάμεις των συνοριοφυλάκων (Grenzschutz) οι οποίες επιχειρούν να τους κλείσουν τον δρόμο. Οι Πολωνοί ονειρεύονται περίπατο αλλά η αντίσταση που συναντούν τους υποχρεώνει να πληρώνουν ακριβό τίμημα σε αίμα για κάθε μέτρο γης που καταλαμβάνουν. Πρόθυμοι να διευκολύνουν τον πολωνικό επεκτατισμό πάνω στα γερμανικά εδάφη οι νικητές, στις  16 Φεβρουαρίου  αξιώνουν από τη  Κυβέρνηση Philipp Scheidemann  να αναγνωρίσει τα πολωνικά στρατεύματα σαν μέρος του συμμαχικού στρατού . Στο περίφημο μνημόνιό του της 25 Μαρτίου 1919 ο Λόυδ ΤΖώρτζ  καταγγέλει τον κίνδυνο. «Η πρόταση της Πολωνικής Επιτροπής να υποτάξει 2.100.000  Γερμανούς σε ένα λαό που που κατά τη διάρκεια της ιστορίας του δεν απέδειξε ποτέ την ικανότητά του να αυτοκυβερνηθεί ,θα οδηγήσει κατά την άποψή μου, αργά ή γρήγορα σε πόλεμο πάνω στην Ευρώπη.» Η ανακωχή που επιβάλλεται στις  25 Μαΐου 1919 κάνει το έργο των Πολωνών πολύ πιο εύκολο και βαθαίνει το μίσος ανάμεσα στους δύο λαούς.
3.2 Baltische Landeswehr Οργανώθηκε με πρωτοβουλία της Λετονικής Κυβέρνησης  με σκοπό να αποτελέσει τη βάση του Εθνικού Στρατού της χώρας. Η προσπάθεια χρηματοδοτήθηκε από τους μεγαλοϊδιοκτήτες γης και πολλοί Γερμανοί  έσπευσαν να καταταγούν με φανερό σκοπό να πολεμήσουν εναντίον του Μπολσεβικισμού. Επί διοίκησης Alfred Fletcher η κατάταξη των Γερμανών στο στρατό ήταν τόσο μεγάλη που στα μέσα Φεβρουαρίου 1919 αν αληθεύει ο ισχυρισμός του Robert G.L. Waite οι Λετονοί ήσαν μόλις το 1/5 της στρατιωτικής δύναμης. 

3.3 Στις 8 Μαρτίου με απόφαση της Κυβέρνησης  Millerand, συμμαχικά στρατεύματα καταλαμβάνουν τις πόλεις Dusseldorf , Duisburg  και Ruhrort. Η πρόκληση αυτή  γεννά ταυτόχρονη αντίδραση τόσο  στο Βερολίνο όσο και στο Μόναχο. Στις  12 Μαρτίου κάνει απειλητικά την εμφάνισή της στη Γερμανική Πρωτεύουσα η Ναυτική Ταξιαρχία (Marinebrigade) Reinhardt πλαισιωμένη  από τμήματα των Ελευθέρων Σωμάτων. Ενάντια στη γαλλική υπεροψία και στη κυβερνητική αδράνεια που ερμηνεύεται σαν ηττοπάθεια , ο πολιτικός Wolfgang Kapp,  (1858–1922)   αντιπαραθέτει την εκτός τόπου και χρόνου ρομαντική ιδέα μιας παλινόρθωσης της Αυτοκρατορίας. Το σχέδιο αυτό  όμως βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με τη συνθήκη των Βερσαλλιών  και τη  θέληση των νικητών και είναι στη πράξη ανεφάρμοστο. Οι Γάλλοι στο μεταξύ απειλούν  ότι  αν η Γερμανική Κυβέρνηση  δεν μπορέσει να επιβάλλει την τάξη, τότε θα την επιβάλουν αυτοί ακόμα και αν χρειαστεί να βαδίσουν προς το Βερολίνο.  Τα πράγματα χειροτερεύουν  όταν την επομένη  οι στασιαστές ανακαλύπτουν ότι σύσσωμη η Κυβέρνηση έχει εγκαταλείψει το Βερολίνο αναζητώντας καταφύγιο στη Δρέσδη. 

Τη λύση τη δίνει ο von Seeckt . Απορρίπτει δίχως συζήτηση τις διαταγές του  Noske   να υπερασπίσει την έννομη τάξη συντρίβοντας τους στασιαστές. Η ηττημένη Γερμανία δεν έχει τη πολυτέλεια να κλείσει ένα χαμένο πόλεμο με έναν εμφύλιο που θα έβαζε σε κίνδυνο τη συνοχή ενός στρατεύματος που αναγεννιόταν από τις στάχτες του. Ύστερα από πολλές συζητήσεις πείθει τους στασιαστές ότι το πραξικόπημα χωρίς λαϊκή υποστήριξη είναι καταδικασμένο , ότι από ένα εμφύλιο δεν κερδίζει κανείς  και  αναδεικνύει σε δόγμα μια φράση που θα μείνει ιστορική: «Truppe schiesst nicht auf Truppe».Τελικά η «εκτροπή» τερματίζεται με έναν ανώδυνο συμβιβασμό. Οι επαναστάτες οφείλουν    να  εγκαταλείψουν το Βερολίνο και να επιστρέψουν στα στρατόπεδά τους με  τάξη και με το κεφάλι ψηλά. Ο  von Seeckt  δεσμεύεται να εγγυηθεί  την ασφάλεια και ατιμωρησία  όλων, ακόμη και των πρωτεργατών   συμπεριλαμβανομένων  του Εhrhardt και του Luttwitz και του Kapp,. Για να κερδίσει κάτι από αυτή την υπόθεση και η Κυβέρνηση διατάζει από την εξορία της μια γενική απεργία ώστε να καλλιεργηθεί ένας παραπάνω μύθος, που επίσημα παραμένει ακόμα σε ισχύ. 

3.4 Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι τις εκρηκτικές ημέρες στο Βερολίνο ο Hitler βρισκόταν εκεί σαν αντιπρόσωπος των Εθνικιστών του Μονάχου . Ταξιδεύοντας για πρώτη φορά στη ζωή του με αεροπλάνο και με την πλαστή ταυτότητα  εμπορικού αντιπροσώπου είχε την ευκαιρία να γνωρίσει από τα μέσα, τη φύση της προσπάθειας και φυσικά κάθε άλλο παρά υπερήφανος ένοιωσε όταν  αντιλήφθηκε  πως ο εκπρόσωπος τύπου των κινηματιών ήταν ο Τrebistch Lincoln  ένας πρώην Βρετανός βουλευτής εβραϊκής  καταγωγής από την Ουγγαρία.
3.5 Στις 29  Ιουνίου 1921 η κυβέρνηση του Josef Wirth    υπακούοντας στις αυστηρές διαταγές του Λονδίνου και του Παρισιού προχώρησε  στον πλήρη αφοπλισμό των Freikorps . 

4.Στα τέλη του 1922,   μια καθυστερημένη παρτίδα τηλεγραφόξυλα που οι Γερμανοί όφειλαν να παραδώσουν στους Γάλλους στα πλαίσια των συμφωνιών για τις πολεμικές αποζημιώσεις, πυροδότησε καινούρια ένταση ανάμεσα στις δύο χώρες. Η Γαλλική Κυβέρνηση κατηγόρησε τους Γερμανούς ότι αθετούσαν συστηματικά τις οικονομικές υποχρεώσεις τους απέναντι στους νικητές του Μεγάλου πολέμου και η Γερμανική Κυβέρνηση σαν απάντηση κατήγγειλε ότι οι Νικητές του πολέμου την είχαν υποχρεώσει  να αναλάβει δεσμεύσεις πολύ μεγαλύτερες από αυτές που μπορούσε να επωμισθεί.[1] Το θέμα διογκώθηκε σκόπιμα μέχρι υπερβολής και η Γαλλική Βουλή κλήθηκε να επιλέξει τη καταλληλότερη λύση  που θα κατοχύρωνε  τα γαλλικά συμφέροντα. Με μεγάλη πλειοψηφία, με ψήφους 452 υπέρ και μόλις 72 κατά, η Γαλλική Βουλή αποφάσισε να στείλει Γαλλικά στρατεύματα στο Ρουρ [2] , με  σκοπό να συνετίσει τη κακοπροαίρετη και δύστροπη Γερμανία .[3]

"Κάτω τα χέρια από το Ρουρ"

Στις 11/1/23 Γαλλικά και Βελγικά στρατεύματα πέρασαν  συντεταγμένα τις γέφυρες του Ρήνου στις περιοχές Düsseldorf e Duisburg και προωθήθηκαν στο εσωτερικό.  Η κεντρική Κυβέρνηση του Βερολίνου, η κυβέρνηση Cuno, δεν μπορούσε  να μείνει αδιάφορη σε αυτή την ωμή παραβίαση της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας που έβαζε παράλληλα σε μεγάλο κίνδυνο το μέλλον της Εθνικής οικονομίας ..  Η Κυβέρνηση προχώρησε  σε μια σειρά έντονων διαμαρτυριών και όταν οι διαμαρτυρίες της συνάντησαν την απόλυτη αδιαφορία,  κάλεσε  ανοικτά το πληθυσμό της περιοχής  σε παθητική αντίσταση ενάντια στον εισβολέα.  

Η κατοχή του Ρουρ ξύπνησε τέτοια εθνική λύσσα στη Γερμανία , που όμοιά της ούτε ο πόλεμος , ούτε οι Βερσαλλίες είχαν προκαλέσει. Η Γαλλία θεωρήθηκε η αιτία για όλες τις δυστυχίες. Ο λαός αποδέχθηκε τη μεγάλη πρόκληση. Καταστηματάρχες  αρνήθηκαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε στρατιώτες του εχθρού, και προκλητικές πινακίδες σε εμφανή σημεία  προειδοποιούσαν ότι σκυλιά και Γάλλοι ήσαν ανεπιθύμητοι στα μαγαζιά τους. Τα τραμ παρέμεναν προκλητικά ακινητοποιημένα κάθε φορά που ανέβαιναν σ΄ αυτά στρατιώτες του εχθρού. 

Το μίσος για τον εισβολέα γεφύρωσε παλαιά πάθη και παλιοί αντίπαλοι από την όχι και τόσο μακρινή κόκκινη εξέγερση του Ρουρ βρέθηκαν να πολεμούν στο ίδιο χαράκωμα. 
 Στα πλαίσια της παθητικής αντίστασης οι μαζικές απεργίες νέκρωσαν τα ορυχεία και οι πράξεις δολιοφθοράς πήραν τη μορφή καθολικού ανταρτοπόλεμου μέσα και έξω από τις πόλεις. 

Άμεση συνέπεια της γαλλικής στρατιωτικής κατοχής ήταν η οικονομική κατάρρευση σε εθνικό επίπεδο. Ένα καρβέλι ψωμί  που στα 1918 στοίχιζε 0,63 μάρκα  στις αρχές του 1923 στοίχιζε  250 .Η ισοτιμία δολαρίου-μάρκου  που στα 1914 ήταν 1/4,2 , στα 1922  έφτασε  1/500 και την στιγμή της κατοχής στο Ρουρ εκτοξεύτηκε στο 1/ 10.000 .......
Για να εμποδίσουν τα κατάφορτα  με λεηλατημένα γερμανικά αγαθά τραίνα  να φτάσουν στη Γαλλία οι  πατριώτες που υποστήριζαν την ένοπλη δράση κατέφυγαν στη δυναμική λύση των εκρηκτικών. Ανάμεσά τους βρίσκεται και ο  Schlageter.Βετεράνος αξιωματικός του πυροβολικού έμπειρος στα εκρηκτικά με πλούσια δράση στον ανορθόδοξο πόλεμο  καθοδηγεί  μια ομάδα αποφασισμένων πατριωτών. Με ορμητήριο το Elberfeld και τη βοήθεια και τη πολύτιμη συνεργασία του Heinz Hauenstein η οργάνωση του   άπλωσε μεθοδικά τα πλοκάμια των δραστηριοτήτων της προς όλα τα σημεία του ορίζοντα. Η εμπειρία από τις δύσκολες ημέρες της Σιλεσίας όταν με άλλους συντρόφους αντιμετώπισε την υπεροψία του Πολωνού εισβολέα στάθηκε γι αυτόν  μια πολύτιμη παρακαταθήκη.  Η ομάδα είχε στη διάθεσή της πλαστές ταυτότητες , διαβατήρια, όπλα, πυροκροτητές εκρηκτικά και χρήματα . Ισχυροί βιομήχανοι που έδιναν το δικό τους παράλληλο αγώνα για την επιβίωσης ήσαν πρόθυμοι να στηρίξουν  και να χρηματοδοτήσουν  τον ένοπλο αγώνα που έμοιαζε ακατάσβεστος. 

   Απέναντι σ΄αυτές τις  πράξεις ανταρτοπολέμου που  είχαν αρχίσει πλέον να στοιχίζουν αίμα οι Γάλλοι αντέδρασαν με την  κλασσική ψυχολογία που χαρακτήριζε  τα στρατεύματα κατοχής σε οποιαδήποτε χώρα του κόσμου.[4] Ονόμασαν τους πατριώτες "τρομοκράτες" και  προσπάθησαν  να δελεάσουν με οικονομικά και άλλα κίνητρα δοσίλογους  και  προδότες κατ΄ ευφημισμό  "πατριώτες" και "νομοταγείς πολίτες" 


Υποσημειώσεις. 

4.1 Στις αρχές Νοεμβρίου 1922 και ελάχιστες ημέρες μετά από την ιταλική "πορεία προς τη Ρώμη" έφτασε στο Βερολίνο η Συμμαχική επιτροπή επανορθώσεων . Αρχηγός της αποστολής ήταν   ο Louis Barthou μέχρι πρόσφατα  Υπουργός  Δικαιοσύνης  στη Δεύτερη Κυβέρνηση Poincaré . Η εντύπωση που αποκόμισε ήταν  ότι η Γερμανία δεν μπορούσε  να ανταποκριθεί στις οικονομικές της υποχρεώσεις. Το χρεοστάσιο ήταν  πλέον αναπόφευκτο και στις 13 Νοεμβρίου η Γερμανία το ζήτησε επίσημα περνώντας από την Κυβέρνηση Wirth στην Κυβέρνηση Βίλχελμ Cuno διευθυντή της Hamburg America. 

4.2 Στο Ρουρ χτυπούσε η καρδιά της Γερμανικής βιομηχανίας που μετά την απώλεια της Άνω Σιλεσίας , μόνο σε χάλυβα και χυτοσίδερο, κάλυπτε το  80% της εθνικής παραγωγής 

4.3
4.4 Μέσα σε διάστημα 19 μόλις μηνών γαλλικής κατοχής καταγράφηκαν  137 νεκροί ,603 τραυματίες και περισσότεροι από 10.000 εκτοπισμένοι.  



5. Σε αντίθεση με τους Γερμανούς  πολιτικούς , οι στρατιωτικοί και πάνω απ' όλους ο Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Seeckt  αντιμετώπιζαν με μεγάλη ανησυχία και σκεπτικισμό τα όσα τραγικά συνέβαιναν στο Ρουρ. Η ιδέα της απόσχισης του Ρουρ από τον Εθνικό κορμό επισκιαζόταν τώρα από τις ολέθριες επιπτώσεις ενός ενδεχόμενου γαλλογερμανικού πολέμου που θα οδηγούσε αναπόφευκτα το γαλλικό στρατό στο Βερολίνο. Για τον  Seeckt η επί τόπου εκτίμηση της κατάστασης ήταν  μια ενέργεια άμεσης προτεραιότητας. Όλα όσα τελικά είδε και άκουσε στη διάρκεια της περιοδείας του στο Νότο  στάθηκαν αρκετά για να καταλάβει ότι τα πράγματα ήσαν πολύ πιο σοβαρά  από ότι είχε υπολογίσει.....  

Στη διάρκεια της παραμονής του στο  Μόναχο ο Seeckt  είχε επιπλέον την ευκαιρία να εκτιμήσει προσωπικά την δυναμική που έκρυβε μέσα του το NSDAP και ο θορυβώδης κομματικός στρατός του. Είναι εύκολο να υποθέσει κανείς τις σκέψεις που στριφογύρισαν στο μυαλό του στρατηγού  όταν ζήτησε να συναντήσει  το νεαρό πολιτικό και αρχηγό του Κόμματος Adolf Hitler [1 ] ......

Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε στις  11 Μαρτίου με την μεσολάβηση του στρατηγού Λούντεντορφ και σ΄αυτή την ευκαιρία  ο Seeckt  ομολόγησε ότι το ενδεχόμενο ενός καινούριου γερμανογαλλικού πολέμου δεν έπρεπε να αποκλειστεί. Ο  ίδιος  επιθυμούσε να γνωρίζει τη στάση που θα κρατούσε ο  Hitler   και το Κόμμα του στη περίπτωση μιάς γαλλικής εισβολής. 

Ο Hitler που στον πόλεμο είχε κερδίσει δύο πολεμικούς σταυρούς, τα γαλόνια του δεκανέα και μια μόνιμη βραχνάδα στη φωνή από  τα δηλητηριώδη αέρια της κόλαση του Υπρ δεν έδειξε να συμμερίζεται  τις φοβίες του  στρατηγού. Κατά την άποψή του ο πραγματικός εχθρός δεν ήταν οι Γάλλοι εισβολείς αλλά οι εγκληματίες του Νοεμβρίου, δηλαδή οι Γερμανοί πολιτικοί που υπέγραψαν την ανακωχή .[ 2]......

Στις 15 Μαρτίου τέσσερεις ημέρες μετά από τη συνάντηση  Seeckt - Hitler , ο Schlageter και η ομάδα του επιχείρησε ένα ακόμη χτύπημα κάτω από τη μύτη του εχθρού.  Στόχος των Γερμανών πατριωτών  η ανατίναξη  της μεγάλης σιδηροδρομικής γέφυρας στο Calcum ανάμεσα σε Duisburg και Düsseldorf από όπου περνούσαν τραίνα κατάφορτα με λεηλατημένα γερμανικά αγαθά. Ο σχεδιασμός υπήρξε μεθοδικός και  το εγχείρημα  στέφθηκε με επιτυχία . 

Υποσημειώσεις. 

5.1 Στις αρχές του 1923, ύστερα από λιγότερο από τέσσερα χρόνια πολιτικής δράσης, ο Χίτλερ είχε αναδειχθεί σε μια σημαντική προσωπικότητα  του  Μονάχου. Τώρα δεν μιλούσε πλέον στις μπυραρίες αλλά ήταν σε θέση να προσελκύσει χιλιάδες πρόσωπα στο δημοτικό στάδιο. Το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα είχε περισσότερα από 50.000 εγγεγραμμένα μέλη. Ο κόσμος άρχισε να αναγνωρίζει στο πρόσωπο του Χίτλερ  το μεγαλύτερο Γερμανό ρήτορα ύστερα από τον πρωτοπόρο του Σοσιαλισμού  Ferdinand Lassalle εξήντα χρόνια πριν.(C.Cross :A.Hitler )
5.2 Η άρνηση του Χίτλερ  να ευθυγραμμιστεί με τη  γραμμή Seeckt  στάθηκε η αφορμή  να κηρυχθεί εναντίον του ένας πόλεμος λάσπης και να κατηγορηθεί ακόμα σαν πράκτορας των Γάλλων.
                                                                                                                                       

 Συνέχεια

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΛΑΣΤΗΡΑΣ: ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ 1919

Τoν Σεπτέμβριον του 1918 το Μακεδονικόν Μέτωπον έπεσεν ' ο συμμαχικός στρατός κατεδίωκε τον αποσυντεθειμένον βουλγαρικόν στρατόν. Όλοι όσοι επεράσαμε αρκετά εξάμηνα την εκνευριστική ζωή των χαρακωμάτων αναπνεύσαμε, γιατί επί τέλους βλέπαμε ότι εκαρποφόρησαν οι κόποι μας και ότι σε λίγο θα εκπληρωθούν προαιώνια όνειρα και πόθοι πατριωτικοί. Ο ελληνικός στρατός θα μπη νικητής στη Σόφια και στην Πόλη.
Σόφια και Πόλη! Σε κάθε στιγμή αι λέξεις αύται ήσαν στα χείλη των στρατιωτών μας. Κάθε λίγο λέγαμε « και στη Σόφια», «και στην Πόλη». Ο καθένας ήτο πεπεισμένος πως εκεί ήτο το τέρμα των αγώ­νων, αγώνων πολυχρονίων, αιματηρών, σκληρών, εκνευριστικών. Γιαυτό και η καταδίωξις εγένετο με ασυγκράτητη ορμή για να φθάσωμε μια ώρα αρχίτερα στον τελικό σκοπό.
Όταν όμως εφθάναμε στα σύνορα της Βουλγαρίας μια ξαφνική δια­ταγή του αρχηγού των συμμαχικών στρατευμάτων [1] σταματά την προέλασί μας! Οι Βούλγαροι εδέχθησαν άνευ όρων ανακωχήν. Τα ελληνικά στρατεύματα διετάχθησαν να επανέλθουν εις τα παλαιά μας σύνορα! Η λύπη ήταν ζωγραφισμένη εις τα πρόσωπα όλων! Η ευχή μας δεν εκπληρούτο! Μεγάλη πίκρα υπήρχε στην ψυχή μας που οι σύμμαχοι μας υστέρησαν της ευτυχίας να μπούμε νικηταί στη Σόφια και στην Πόλη.
To θεωρούσαμε αυτό αδικία, ύστερα από τόσους αγώνας να μας βάζουν σe δεύτερη μοίρα καi να προορίζουν για την κατάληψι της Σόφιας και της Πόλης μόνον τους στρατούς των τριών συμμάχων Μεγάλων Δυνά­μεων.
Και η πίκρα αύτη ήταν πιο μεγάλη όταν αναλογιζόμεθα ότι η αιτία της τοιαύτης στάσεως των δυνάμεων προς τον ελληνικόν στρατόν, ήταν κυρίως τα στασιαστικά κινήματα της Κοζάνης και των Σερβίων γενόμενα 4 μήνας μόλις προ της ανατροπής του Βαλκανικού Μετώπου και σε μια στιγμή που ο στρατός μας δια της λαμπράς νίκης του Σκρα απέκτα εξαιρετικόν γόητρον και πλήρη εμπιστοσύνην των συμμάχων.
Έτσι λοιπόν πικραμένοι περνούσαμε τον καιρό μας στρατοπεδευμέ­νοι έξω από την Γευγελή. Εκεί επεράσαμε ολόκληρους δυο μήνας, Οκτώβριο και Νοέμβριο. Διοικούσα το 6ο Πεζικό Σύνταγμα της Μεραρ­χίας Αρχιπελάγους της Αμύνης, από Χιώτες κυρίως και πρόσφυγες της Ερυθραίας.
Στο τέλος Νοεμβρίου μας ήλθε διαταγή να μετασταθμεύση το σύν­ταγμα στην Ανατολική Μακεδονία της οποίας η ανακατάληψις μόλις είχε συντελεσθή. Έπρεπε να καταλήξωμε στο Σαρί-Σαμπάν και η πο­ρεία διήρκεσε πλέον από 10 ημέρες. Η πορεία αυτή εγένετο υπό τον χειρότερο καιρό που μπορούσε κανείς να φαντασθή. Κρύο, αέρας, ακατά­παυστες βροχές· χωραφόδρομοι με λάσπες έκαμναν την πορεία αυτή αληθινό μαρτύριο και για τους άνδρας και για τα ζώα.
Περάσαμε τον Στρυμόνα στας εκβολάς του. Εμπήκαμε πλέον στην Ανατολική Μακεδονία. Ερείπια φρικτά, οι άνθρωποι σκιαί μάλλον, ως επί το πολύ γυναικόπαιδα. Είχαν περάσει οι Βούλγαροι απ' εκεί, τους είχε δεχθή τότε ως φίλους η ελληνική κυβέρνησις! Έμειναν δυο χρόνια. Παρεδώκαμε παράδεισο και παραλαμβάναμε κολασι [2]. Περάσαμε το Παγγαίο, το Πράβι, την Καβάλλα. Το θέαμα της καταστροφής και της ερημώσεως ήταν απερίγραπτο. Όποιος εγνώρισε τα μέρη αυτά προ του 16 και τα έβλεπε τώρα ήτο αδύνατον να συγκρα­τήση την αγανάκτησί του δια το καταστροφικό ένστικτο των Βουλγά­ρων. Εφθάσαμε επί τέλους στο Σαρί-Σαμπάν. Το σύνταγμα επεστάθμευσε οπωσδήποτε ανθρωπινά σε τζαμιά και μερικά κτίρια χωρίς παράθυρα. Από τις κακουχίες όμως αυτής της πορείας ο οργανισμός των ανδρών ευρέθη αιφνιδίως εξησθενημένος υπό την προσβολήν της ισπανικής γρίππης. Και εντός 10 ημερών, 110 οπλίται και 2 αξιωματικοί απέθνησκον, εις τα νοσοκομεία Καβάλλας όπου απεστέλλοντο προς νοσηλείαν.
Τα νοσοκομεία δεν είχον τα απαιτούμενα μέσα προς πλήρη περίθαλψιν. Δεν είχαν ούτε τζάμια, ούτε κρεβάτια, ούτε αρκετά σκεπάσματα και όσοι μετεφέροντο εκεί σχεδόν απέθνησκον. Όταν επληροφορήθηκα αυτό, έπαυσα να στέλλω τους ασθενείς και τους εκράτουν εις τα αναρρωτήρια του συντάγματος που ελειτούργουν ασυγκρίτως καλλίτερα από τα πρό­χειρα νοσοκομεία της Καβάλλας. Θερμή τροφή και διαρκής θέρμανσις των δωματίων των ασθενών επρόλαβε το κακόν, ώστε κανείς θάνατος να μη σημειωθή στο σύνταγμα.
Εις το Σαρί-Σαμπάν αντικατεστήσαμε το 5/42 Ευζωνικό Σύνταγ­μα του οποίου ύστερα από 2 μήνες ανέλαβα την διοίκησι για να το οδηγήσω στην εκστρατεία της Ουκρανίας. Μου εδόθη η ευκαιρία τες ολίγες αυτές ημέρες που έμεινε εκεί το σύνταγμα αυτό να διαπιστώσω την μεγάλη διαφορά ως προς την πειθαρ­χία και το ηθικό που υπήρχε μεταξύ του στρατού της Εθνικής Αμύνης και του της Παλαιάς Ελλάδος. Οι κάτοικοι της περιφερείας και ιδίως οι Τούρκοι υπέφεραν πολύ από τας αταξίας και κλοπάς των ευζώνων εις τας οποίας ατυχώς ελάμβανον μέρος και τίνες αξιωματικοί.
Όταν το 5/42 Ευζωνικό ανεχώρησε δια το Πράβι, ολόκληρη η περιφέρεια ησθάνθηκε ανακούφισι, διότι η ασφάλεια της ζωής, η τιμή και η ελευθερία των κινήσεων υπήρξε πλήρης από το 6ο Σύνταγμα Αρχιπελάγους.
Κατά Ιανουάριον ελήφθη η απόφασις παρά της κυβερνήσεως όπως εις την κατά της Ουκρανίας εκστρατείαν λάβει μέρος και ένα σώμα ελληνικού στρατού καί ως τοιούτον ωρίσθη το Α' Σώμα [4] με τας Μεραρχίας I, II, καί ΧΙΙΙ.[5]
H πληροφορία αύτη με ηλέκτρισε. Είχε αρχίσει να με στεναχωρή ο μονότονος βίος της απραξίας, Ύστερα από δυόμισυ χρόνια έντονη πο­λεμική προσπάθεια όπου ο οργανισμός είχε συνηθίσει σε μια διαρκή υπερδιέγερσι και των αισθήσεων και του νευρικού συστήματος, ήτο φυσικόν με την μετάπτωσιν αυτήν εις την απόλυτον ησυχίαν και αδράνειαν να κάνη την ζωή του πολεμιστού ανιαρά και αχάριστη, και τόσο περισσότερον, διότι μετά ένα τόσον σκληρόν πόλεμον δεν εβλέπαμε τίποτε το θετικόν μέχρι της στιγμής ως προς τας εθνικάς διεκδικήσεις, αφού εστερή-θημεν και της ικανοποιήσεως να εισέλθωμεν στη Σόφια και στην Πόλη.
Ήτο λοιπόν φυσικόν η πληροφορία της νέας εκστρατείας στην Ου­κρανία να εξάψη την φαντασίαν και να μας ελκύση με τον ασυγκράτητο πόθο προς νέας περιπετείας.
Θα μου μείνη αξέχαστη η συγκίνησι που αισθάνθηκα από την πλη­ροφορία αυτή, Ήτο αδύνατον να κρύψω την χαρά μου. Έγινα άλλος άνθρωπος, ανέκτησα το ηθικόν μου, το οποίον είχε συντρίψει η απραξία τεσσάρων μηνών. Έσπευσα αμέσως την ιδίαν ημέραν να υποβάλω αναφοράν παρακαλών όπως με δοθή η διοίκησις ενός των συνταγμάτων από εκείνα που θα συμμετείχον εις την εκστρατείαν της Ουκρανίας.
Εν τω μεταξύ και μέχρις ότου λάβω απάντησιν εις την αναφοράν μου, την ανυπομονησία μου και την νευρικότητα εξουδετέρωνα με καθη­μερινά πολύωρα κυνήγια εις τα πέριξ του Σαρί-Σαμπάν. Όταν μετ' ολί­γας ημέρας ελάμβανα την απάντησιν ότι ενεκρίθη η αίτησις μου, και ότι μου αναθέτουν την διοίκησιν του 5/43 Συντάγματος Ευζώνων [6] της XIII Μεραρχίας η χαρά μου δεν περιγράφεται. Είχα κάποια αμφιβολία ότι δεν θα υπήρχε σύνταγμα διαθέσιμον για να μου δοθή, με την ιδέαν οτι κανείς δεν θα εδέχετο εκ των ήδη διοικούντων τα συντάγματα να μη συμμετάσχη της εκστρατείας αυτής. Ευτυχώς δι' εμέ ο διοικητής του συντάγματος των ευζώνων εζήτησε νά μη συμμετάσχη [7] .
Από της στιγμής αυτής δύο συναισθήματα επίεζον την ψυχήν μου, η πλήρης ικανοποίησις και η άμετρος χαρά αφ' ενός διότι μετ' ολίγον επρόκειτο να συμμετάσχω εις τας περιπετείας μιας υπερποντίου εκστρατείας και η μεγάλη λύπη μου αφ' ετέρου που εδοκίμαζα εγκαταλείπων σύνταγμα [8] και προσφιλείς συμμαχητάς με τους οποίους επί δυόμισυ συνεχή χρονιά συνεμερίσθηκα την χαράν και την λύπην, τας νίκας και τους μόχθους εις ένα αφαντάστως σκληρόν αγώνα χαρακωμάτων.
Την λύπην μου ηύξησαν ακόμη περισσότερον τας τελευταίας ημέρας αι ειλικρινείς και συγκινητικαί εκδηλώσεις των συμμαχητών αξιωματικών και οπλιτών δια τον υπό τοιαύτας συνθηκας επερχόμενον αποχωρισμόν.
Και όταν την παραμονήν της αναχωρήσεως μου ανεγνώσθη εις τους λόχους μία συγκινητική και εγκάρδιος αποχαιρετιστήριος διαταγή μου ακολουθηθείσα με την προσωπικήν εις τα τάγματα επίσκεψιν μου, ευρέθην προ θεάματος εκτάκτως συγκινητικού. Όλοι έκλαιαν με λυγμούς εγώ δε ήτο αδύνατον να μιλήσω. Μόνον ένα συγκεκομμένον «γεια σας και καλή αντάμωσι» κατώρθωσα ν' αρθρώσω ' ήτο σπαρακτική η στιγμή αυτή του αποχωρισμού από τους ανθρώπους αυτούς που με συνέδεσαν κοινοί αγώνες και σκληραί περιπέτειαι. Και από μέσα από τους λυγμούς των πολεμιστών εκείνων έξήρχοντο μερικές διακεκομμένες λέξεις, «στο καλό»... «καλή επιτυχία»... «πάντα νικητής»... «εμάς πού μας αφήνεις»... «πάρε μας και εμάς»...
Εσπηρούνισα το άλογο και τράβηξα δακρυσμένος και συντετριμμένος προς την Καβάλλα ακολουθούμενος από τον ιπποκόμον μου.
Δεν εδέχθηκα να πάρω μαζί μου κανένα αξιωματικόν, δια να μη υπάρξουν παράπονα ότι επροτιμήθησαν κάποιοι.
Δυό ώρες αφέθηκα επάνω στο άλογο να με σύρη έως την Καβάλλα. Δυό ώρες σκέψεις και συλλογισμοί διάφοροι επέρναγαν από το κεφάλι μου. Πίσω άφηνα ένα σύνταγμα που έβαλα όλη μου την ψυχή για να το συγκροτήσω ' άρχισα από τον Νοέμβριο του 16 στην Χίο· το ωδήγησα τον Απρίλη του 17 στο Μακεδονικό Μέτωπο, λίγους μήνες στα Βιτώλια και έπειτα έως τον Οκτώβριο του 18 συνεχώς εις τον τομέα της Μποέμιτσας (Σκρά-Λούμνιτσα). Τρία εξάμηνα σκληρή ζωή μέσα σε μισοφτιαγμένα χαρακώματα και αμπρί, με καθημερινούς βομβαρδισμούς και ατελείωτη υπόγεια εργασία. Μιά μεγάλη μάχη αιματηρά, του Σκρά, με 50% απώλειες! Έπειτα σπάσιμο του μετώπου, καταδίωξις των Βουλγάρων, νίκαι, αιχμάλωτοι, λάφυρα άπειρα, δόξαι, ελπίδες, χαρές. Άφηνα φίλους, συμπολεμιστάς, ανθρώπους αφωσιωμένους, με ατσαλένια ψυχή, με ειλικρίνεια, με φρόνημα, και προ παντός πολεμιστάς δοκιμασμένους και με εξαιρετική πείρα. Όλα αυτά επέρναγαν κινηματογραφικώς από το νου μου, ήταν ένα παρελθόν περιπετειώδες και ιστορικόν, που το άφηνα τώρα πίσω μου. Και έφθανα εις το παρόν και προχωρούσε η σκέψι μου στο μέλλον, στη νέα περιπέτεια.
Εσκεπτόμην πως άφηνα ένα σύνταγμα εμπειροπόλεμο, που ήταν έργον των χειρών μου και επήγαινα να τεθώ επί κεφαλής ενός νέου συντάγματος για το οποίον αι πρώται εντυπώσεις μου εκ της γνωριμίας που έκαμα με αυτό προ δύο μηνών στο Σαρί-Σαμπάν κάθε άλλο παρά ευχάριστες ήσαν. Ήταν σύνταγμα σχεδόν απόλεμο. Ήταν μεν για κάμποσο καιρό στον τομέα του Στρυμόνος, αλλ' ο τομεύς αυτός δεν παρουσίαζε δράσιν τινα, αφού καθ' όλον το διάστημα της υπηρεσίας του μετώπου είχε μόνον ένα τραυματία. Έπειτα ήταν σύνταγμα απ' άκρου εις άκρον φρονημάτων φανατικώς βασιλικών. Είχε ποτισθή με το δηλητήριον του μίσους κατά του καθεστώτος της Θεσσαλονίκης της Εθνικής Αμύνης. Αφού ένα μήνα προ της ανατροπής του Μακεδονικού Μετώπου και κατ' Αύγουστον 1918 είχαν προετοιμασθή όλα, ώστε να αυτομολήση ολόκληρος η μεραρχία (ΧΙΙΙ) προς τους Βουλγάρους και προς τον σκοπόν αυτόν απέστειλαν προς συνεννόησιν ως αυτόμολον τον έφεδρον υπολοχαγόν του συντάγματος Καρύδην [9]. Ένα τυχαίον γεγονός απέτρεψε την αυτομολίαν της XIII Μεραρχίας, πράξιν αποτροπαίαν και συγχρόνως καταστρεπτικήν δια τα εθνικά συμφέροντα, αφού μάλιστα θα εγίνετο εις τας παραμονάς του τέλους του Μεγάλου Πολέμου.
Εξ άλλου είχα πλείστα δεδομένα δια την πειθαρχίαν του συντάγματος αυτού η οποία ευρίσκετο εις οικτρόν σημείον. Το εξής γεγονός και μόνον είνε ικανόν να διαπιστώση περί τούτου.
Όταν τον Δεκέμβριον [10] έφθασα εις Σαρί-Σαμπάν με το 6ον Αρχιπελάγους διά να αντικαταστήσω το 5/42 Ευζώνων, εκλήθην το βράδυ εις γεύμα παρά του διοικητού του 5/42 εις το κατάλυμα του, οικίαν ευρισκομένην εις το κέντρον της πόλεως. Μετά το γεύμα και περί την 11ην νυκτερινήν ώραν ηκούσθησαν πολλοί πυροβολισμοί και φωνές έξωθεν της οικίας και εις τον κεντρικόν δρόμον της πόλεως. Έτρεξα αμέσως εις τον εξώστην και έρριξα δυνατές και απειλητικές φωνές εναντίον μιας ομάδος συμπλεκομένων ευζώνων και χωροφυλάκων τους οποίους μόλις κατώρθωνα να διακρίνω εις το πυκνόν σκότος της νυκτός. Με τες φωνές μου ετράπησαν εις φυγήν οι εύζωνοι και έμειναν επί τόπου οι χωροφύλακες εκφραζόμενοι δριμύτατα διά την επικρατούσαν απειθαρχίαν εις το σύνταγμα των ευζώνων. Έσπευσα αμέσως και κατέβηκα εις τον δρόμον. Είδα τους χωροφύλακας καταλασπωμένους ύστερα από την πάλην με τους ευζώνους και διασκορπισμένα ευζωνικά φάρια εις τη λάσπη και σφαγμένα αρνιά. Οι χωροφύλακες καταγανακτισμένοι μου διηγήθησαν πως ομάς ευζώνων είχε κόψει από ένα ποίμνιον περί τα 300 πρόβατα τα οποία από της προηγουμένης νυκτός είχαν οδηγήσει εις δασώδες μέρος. Οι ιδιοκτήται του ποιμνίου κατήγγειλαν το πράγμα εις την αστυνομίαν, η οποία έλαβε ανάλογα μέτρα διά την ανακάλυψιν των κλοπιμαίων. Ανεκάλυψεν ότι εύζωνοι είχαν προτείνει εις κάποιον κρεοπώλην τής πόλεως να του πωλήσουν τό βράδυ εκείνο περί τα τριάκοντα πρόβατα. Ο κρεοπώλης υποψιασθείς κλοπήν ανέφερε τό γεγονός εις την αστυνομίαν. Η αστυνομία είπε εις τον κρεοπώλην να δεχθή την πρότασιν των ευζώνων, ο οποίος κατόπιν τούτου συνεφώνησε περί την 11ην ώραν της νυκτός, όπως του τα φέρουν εις το κατάστημα του. Πράγματι η ομάς των ευζώνων μετέφερε επί των ώμων εσφαγμένα μερικά πρόβατα. Και την στιγμήν που έμπαιναν εις τό κατάστημα παρουσιάσθηκαν οι ενεδρεύοντες κάπου εκεί πλησίον χωροφύλακες. Οι εύζωνοι με τους χωροφύλακας ήλθαν στα χέρια και εκυλίοντο στες λάσπες παλαίοντες οι μεν να συλλάβουν τους δε, οι δε να αποδράσουν, εξ ου και ο θόρυβος και οι πυροβολισμοί που ηκούσαμεν από το μόλις 100 μέτρων απέχον κατάλυμα του συνταγματάρχου.
Μετά δε την αναχώρησιν του συντάγματος γενομένην ύστερα από 2-3 ημέρας, διέταξα ανακρίσεις αι οποίαι έφεραν εις φως πλήθος κλοπών και εκβιασμών εις βάρος του τουρκικού ιδίως πληθυσμού.
Το σύνταγμα λοιπόν αυτό επρόκειτο να παραλάβω και να το οδηγήσω εντός δύο ημερών εις την Ουκρανίαν!
Και από τας θλιβεράς αυτάς σκέψεις κατεχόμενος έφθασα εις τήν παραλίαν εις το μέσον του δρόμου μεταξύ Σαρί-Σαμπάν καί Καβάλλας.
Εις το αντίκρυσμα της θάλασσας τα μαύρα αυτά σύννεφα εξαφανίσθηκαν από τη σκέψι μου και ο νους μου με τα φτερά της φαντασίας επέταξε πέρα μακριά σε θαλασσινό ταξείδι, στο πέρασμα του Ελλησπόντου, στη Θάλασσα του Μαρμαρά, στη ξακουσμένη Πόλη, στα περίφημα στενά του Βοσπόρου, στη Μαύρη Θάλασσα, στην Οδησσό, στην Ουκρανία, στες απέραντες ρωσσικές στέπες με ένα στρατό ελληνικό και μπροστά να κυματίζη δοξασμένη η γαλανόλευκη σημαία τής πατρίδας.
Και ύστερα σαν όνειρο επέρασε μπροστά από τα μάτια μου όλη η ελληνική ιστορία με τες εικόνες των μεγάλων ιστορικών γεγονότων τριάντα αιώνων. Και επερνούσαν στη φαντασία μου, η Αργοναυτική Εκστρατεία, ο πόλεμος της Τροίας, αι μυριάδες των Περσών φεύγουσαι καταισχυμέναι μετά τον Μαραθώνα καί την Σαλαμίνα, η αδάμαστη Μακεδονική Φάλαγξ με τον ημίθεον Αλέξανδρον διαβαίνουσα τα Δαρδανελλια διά να κατακτήση την Ασίαν, ολόκληρη έπειτα η χορεία των μεγάλων αυτοκρατόρων του Βυζαντίου, οι επιδρομείς ύστερα Άβαροι, Σλάβοι, Σταυροφόροι, Τούρκοι και τέλος η πτώσις της Πόλης με τον ηρωικό θάνατο του αυτοκράτορος Κωνσταντίνου. Έτσι εβάδιζα καβάλα στο άλογο μου πλέοντας μέσα σε μια φανταστική ευτυχία περασμένων μεγαλείων, τα οποία μου εφαίνοντο τώρα, μετά διακοπήν 5 αιώνων, πως συνεχίζονται και πάλιν.
Αλλά από τα ονειροπολήματα αυτά μου απέσπασε ο θόρυβος του πλήθους. Είχα φθάσει πλέον εις την Καβάλλα.
Κατευθύνθηκα αμέσως στο Σώμα Στρατού. Παρουσιάσθηκα στον επιτελάρχη - ήταν ο συνταγματάρχης Οθωναίος. Τον ευχαρίστησα διότι συνετέλεσε να εγκριθή από το υπουργείο η αίτησις μου για την τοποθέτησί μου σε μονάδα που θα λάβη μέρος στην εκστρατεία της Ουκρανίας. Συζητήσαμε κατόπιν με εγκαρδιότητα - εγνωριζόμαστε από το 12 και 13 που υπηρετούσαμε μαζί στο ίδιο σύνταγμα, το 5ο Πεζικό Τρικάλων, - για τους δρόμους που ανοίγονται πλέον, για το ευρύ μέλλον της Ελλάδος. Ωραματιζόμεθα και οι δυο μίαν μεγάλην και ευτυχή Πατρίδα, η οποία σύντομα θα αντικαταστήση τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Εστηρίζαμεν όλα αυτά αφ' ενός μεν εις την πλήρη αποσύνθεσιν και διάλυσιν του τουρκικού κράτους, αφ' ετέρου δε εις την υποστήριξιν των συμμάχων, προς τους οποίους η συμμετοχή μας εις την εκστρατείαν της Ουκρανίας θα δημιουργήση υποχρεώσεις δια την Θράκην και την Μικράν Ασίαν. Ήταν η εποχή που επιστεύαμε ότι όσα συνελάμβανε η φαντασία μας ήταν δυνατόν και να πραγματοποιηθούν. Εζούσαμε σε μια ατμόσφαιρα απερίγραπτου αισιοδοξίας και η ψυχή μας ήταν πλημμυρισμένη από άφθαστη ευτυχία δια το μέλλον της πατρίδος. Και συγκεκινημένοι μέχρι δακρύων ειδικεύσαμε τη συζήτησι δια την εκστρατείαν της Ουκρανίας και τα ευτυχή αποτελέσματα που θα έχη δια την Ελλάδα.
Του εζήτησα κατόπιν να με συνδράμη εις τον πληρέστερον εφοδιασμόν του συντάγματος, την διοίκησιν του οποίου επρόκειτο να αναλάβω την επομένην. Μου υπεσχέθη απόλυτον την συνδρομήν.
Έπιασα το τηλέφωνο και εζήτησα τα γραφεία του συντάγματος στο Πράβι. Παρουσιάσθηκε ο υπασπιστής του συντάγματος υπολοχαγός Παπαθανασόπουλος, άγνωστος εις εμένα. Του εζήτησα να μου πη αμέσως τι ελλείψεις έχει το σύνταγμα και του έδωκα την πληροφορίαν ότι αύριον φθάνω διά να αναλάβω την διοίκησιν και ότι την άλλην ημέραν πρόκειται το σύνταγμα να αναχώρηση διά τας Ελευθεράς όπου θα επιβιβασθή διά την Οδησσόν. Μου απήντησεν ότι είνε αδύνατον να αναχωρήση τόσον σύντομα το σύνταγμα διότι στερείται και ιματισμού και υποδήσεως και κλινοσκεπασμάτων. Ότι ο αξιωματικός του εφοδιασμού ευρίσκεται από ημερών εις Καβάλλαν χωρίς να κατορθώση να εφοδιασθή με τα ζητηθέντα είδη. Εκάλεσα αμέσως τον αξιωματικόν του εφοδιασμού πλησίον μου, ενώ συγχρόνως διετάσσετο παρά του επιτελάρχου ο αρχηγός της επιμελητείας να παραδώση εντός της ημέρας , όλα τα είδη τα ζητηθέντα παρά του ευζωνικού συντάγματος, οπερ και εγένετο.
Καί ενώ παρελαμβάνοντο τα είδη, διετάσσετο συγχρόνως και επίταξις των των αναλόγων αραμπάδων διά την εντός της ημέρας μεταφοράν εις Πράβι.
Το απόγευμα εξεκίνησα διά το Πράβι αφού εβεβαιώθην ότι και η εφοδιοπομπή εξεκίνησε. Έφθασα ολίγον προ της δύσεως του ηλίου εις τα γραφεία του συντάγματος όπου ήσαν συγκεντρωμένοι οι αξιωματικοί.΄Ολοι πλην 3-4 μου ήσαν άγνωστοι. Ως εκ των φρονημάτων των δέν διέκειντο ευμενώς προς έναν αντισυνταγματάρχην της Αμύνης και διέκρινα εις τας φυσιογνωμίας των την δυσφορίαν των. Ούτε ήσαν καλώς διατεθειμένοι διά την εκστρατείαν της Ουκρανίας την οποίαν εθεώρουν τυχοδιωκτικήν επιχείρησιν.
Τους ωμίλησα με λίγα λόγια. Τους είπα πως έρχομαι να συνταυτίσω την τύχη μαζί τους σε μιαν υπερπόντιον εκστρατείαν, ότι θα προσπαθήσω να εκτελέσω το καθήκον μου πληρέστερον, όπως αξιώ και από αυτούς να εκτελέση έκαστος το καθήκον του. Ότι δια την Ελλάδα ανοίγονται δρόμοι ευρείς προς δράσιν και θα εξαρτηθή από την εθελοθυσίαν και την επιμονήν των στελεχών όπως η απόδοσις είνε όσον το δυνατόν μεγαλύτερα. Ότι η τύχη και το μέλλον της φυλής είνε στα χέρια μας. Ότι περιστάσεις ωσάν τας παρούσας σπανίως παρουσιάζονται εις τα έθνη, τας οποίας πρέπει να εκμεταλλευθώμεν κατά τον επωφελέστερον τρόπον. Τους είπα πως εννοώ να διοικήσω το σύνταγμα, ότι δεν λαμβάνω υπ' όψιν τα φρονήματα αλλά την ικανότητα και την αξίαν εκάστου• ότι τίποτε δεν θα μεταβάλω από την σύνθεσιν του συντάγματος και ότι έχω απόλυτον εμπιστοσύνην εις τον πατριωτισμόν των αξιωματικών, από τους οποίους εξαρτάται και η ανύψωσις του φρονήματος των οπλιτών. Τους έδωκα εν τέλει οδηγίας όπως εντός της νυκτός διανείμουν τα καταφθάνοντα την στιγμήν εκείνην είδη εις τους άνδρας και να είνε έτοιμοι δια την αύριον προς μεταστάθμευσιν εις τας Ελευθεράς.
Δεν ξέρω ποία υπήρξεν η εντύπωσις των αξιωματικών εκ της πρώτης μου αυτής εμφανίσεως. Καθ' όσον δε ηδυνάμην να μαντεύσω από τας φυσιογνωμίας των μάλλον έδειξαν αδιαφορίαν και εδέχθησαν ψυχρώς τα λεχθέντα [11].
Όταν μετ' ολίγον ανήλθον εις το γραφείον ο υπολοχαγός υπασπι­στής του συντάγματος Χαρ. Παπαθανασόπουλος εζήτησε να του απαλ­λάξω των καθηκόντων του και να του αναθέσω διοίκησιν λόχου, νομίζον­τας ότι θα έπαιρνα κάποιον της εμπιστοσύνης μου γνωστόν αξιωματικόν. Του είπα να μείνη εις την θέσιν του και ότι δεν σκοπεύω να μεταβάλω τίποτε από την παρούσαν σύνθεσιν. Τους αξιωματικούς δεν θα τους κρίνω από τα φρονήματα των αλλ' από την επαγγελματικήν των αξίαν και από την δράσιν των. Ήμην υποχρεωμένος κατόπιν διαταγής της μεραρ­χίας όπως εντός της ημέρας υποβάλω κατάλογον 17 αξιωματικών εκ των της δυνάμεως του συντάγματος, οι οποίοι δεν θα ελάμβανον μέρος εις την εκστρατείαν και θα ετοποθετούντο εις άλλας μονάδας εκτός του σώματος. Τους αξιωματικούς τούτους κατόπιν πληροφοριών του υπασπιστού εξέλεξα μεταξύ εκείνων οι οποίοι είτε δια λόγους υγείας είτε δι' επαγγελματικάς ελλείψεις εθεωρήθη σκόπιμον να παραμείνουν. Μεταξύ τούτων συμπεριέλαβα και τρεις κατωτέρους αξιωματικούς της Αμύνης τοποθετημένους προ πολλού εις το σύνταγμα και οι οποίοι ως επληροφορήθην δια της αδεξίου και αυθάδους ίσως συμπεριφοράς των προς τους συναδέλφους των, είχον προσελκύσει την δυσφορίαν και το μίσος αυτών. Όλοι οι αξιωματικοί του συντάγματος από του συνταγματάρχου μέχρι του τελευταίου ανθυπασπιστού εθεώρουν τους τρεις αυτούς αξιωματικούς της Εθνικής Αμύνης ως τοποθετημένους εκεί επίτηδες παρά της υπηρε­σίας δια να κατασκοπεύουν τους συναδέλφους των και να παρακολουθούν τας κινήσεις των. Αυτό ίσως να ήτο αληθές μέχρι τινός, δηλαδή μέχρι του Οκτωβρίου που ετελείωσεν ο πόλεμος, αφού είνε εξηκριβωμένον απολύτως ότι το κέντρον της συνεννοήσεως προς ομαδικήν αυτομολίαν προς τον εχθρόν υπήρξε το 5/42 Ευζώνων με επί κεφαλής αυτόν τούτον τον συνταγματάρχην. Αλλά από της στιγμής εκείνης εξέλιπον οι λόγοι της παρακολουθήσεως, διότι φαντάζομαι ότι μετά την νίκην των συμμά­χων θα ησθάνοντο και τύψεις συνειδήσεως όσοι είχον παρασυρθή εις την τρομεράν αυτήν σκέψιν να διαπράξουν ένα τόσον αποτρόπαιον κατά της πατρίδος έγκλημα, έστω και από πεπλανημένην αντίληψιν, ότι δεν προέβαινον εις την πράξιν αυτήν εκ κακής προθέσεως δια να βλάψουν την πατρίδα των.
Εν τούτοις έκρινα σκόπιμον ν' απομακρύνω τους τρεις αυτούς αξιω­ματικούς της Αμύνης δια να αποκατασταθή η ηρεμία εις τας ψυχάς των στελεχών του συντάγματος. Ήταν η πρώτη πράξις μου η οποία ευχαρί­στησε τους αξιωματικούς. Από της στιγμής αυτής ήρχισαν να ανακτούν το ηθικόν των και το κύρος των, προς δε και την πίστιν προς τον νέον διοικητήν των, ο οποίος επιστοποίησε και δια πράξεως τους λόγους του.
Καθ' όλην την νύκτα οι λόχοι ετοιμάζοντο δια την αυριανήν εκκίνησιν, διαμοιράζοντες τον καινουργή ιματισμόν και παραδίδοντες τον άχρηστον εις την αποθήκην. Ήταν εργασία δύσκολη και επίπονη για μια νύκτα. Όλοι έδειξαν ζήλον και δραστηριότητα αξιέπαινον, ώστε να κατορθώσουν την άλλην ημέραν κατά τας πρωϊνάς ώρας να είνε έτοιμοι προς αναχώρησιν.
Και έτσι το σύνταγμα εξεκίνησε δια τον λιμένα των Ελευθερών, πλησίον του οποίου συνεκεντρώθη και κατηυλίσθη κατά τας απογευματινάς ώρας.
Ήταν η πρώτη ημέρα που θα παρουσιαζόμην εις ολόκληρον το σύν­ταγμα. Και ήταν μοναδική ευκαιρία που ήταν συγκεντρωμένοι και θα μπορούσα να μιλήσω και προς τους άνδρας αφού από της επομένης που θα επεβιβάζοντο εις το ατμόπλοιον δια τριήμερον ταξείδι δέν θα ήτο εύκολον να επιτύχω συγκέντρωσιν ολοκλήρου του συντάγματος.
Διέταξα το απόγευμα της ημέρας αυτής την συγκέντρωσιν του συν­τάγματος εις τετράγωνον, μετά προηγηθείσαν σύντομον επιθεώρησιν και προβάς έφιππος εις το μέσον του τετραγώνου ωμίλησα προς τους άνδρας.
Τους είπα περίπου τα εξής:
«Ένας μεγάλος πόλεμος που ξέρετε πως ετελείωσε προ δύο μόλις μηνών, εις τον οποίον παρεσύρθησαν όχι μόνον όλα τά κράτη τής Ευρώ­πης άλλα και άλλα μεμακρυσμένα όπως η Αμερική, δεν ήτο δυνατόν να αφήση την Ελλάδα να μένη εις την ουδετερότητα, θά ήταν πράγμα αφύσικο. Εμπήκαμε όμως κάπως αργά και ύστερα μάλιστα από μια φοβερή εσωτερική διαίρεσι για την οποία θα ξέρετε όλοι πλέον ότι αφορ­μή ήτο ένας βασιληάς που δεν ηθέλησε ν' ακολουθήση, ως είχε καθήκον, την πολιτικήν εκείνου που εξέλεξεν ο λαός να τον κυβερνήση.
Αν δεν έκανε αυτό το λάθος ο βασιληάς και μπαίναμε όλοι ενωμέ­νοι από την αρχή στον πόλεμο όπως είχε υποδείξει ο Βενιζέλος, σήμερα δεν θα είμεθα εδώ, θα είμαστε στην Πόλη, θα είμαστε στη Σμύρνη. Σήμερα δέν θα αντικρύζαμε αυτό το μελαγχολικό θέαμα που μας παρου­σιάζει η φρικτή καταστροφή του τόπου αυτού, της άλλοτε πανευτυχούς Ανατολικής Μακεδονίας. Σήμερα δεν θα μας εσπάρασσε την καρδιά που βλέπουμε σ' όλη την χώρα αυτή σαν σκιές πεινασμένα γυναικόπαιδα, ξεκληρισμένα από τους προστάτες των τους οποίους άτιμα εξωλόθρευσε ένας εχθρός άγριος που ατυχώς κάποιοι Έλληνες και ένας βασιληάς τους δέχθηκαν για φίλους σ' αυτόν εδώ τον τόπο. Σήμερα δεν θα είχαμε να αντικρύσωμε άλλους αγώνας, θα είχαμε δημιουργήσει την Ελλάδα τόσο μεγάλη που θα ζούσαν ελεύθερα και ευτυχισμένα όλα τα παιδιά της.
Αλλά πάλι καλά που ο θεός της Ελλάδος βοήθησε και ευρεθήκαμε έστω και αργά με το μέρος των νικητών. Πρέπει όμως να ξέρετε ότι όπως σε κάθε εταιρεία μοιράζονται οι συνέταιροι τα κέρδη ανάλογα με τα κεφάλαια που διαθέτει ο καθένας, έτσι και κάθε χώρα που έλαβε μέρος στον πόλεμο αυτό θα πάρη μερίδιο ανάλογο με τη δύναμι που διέθεσε και τας θυσίας που υπέστη. Ημείς , ξέρετε καλά, με την άρνησι του βασιληά να ακολουθήση τις συμβουλές του Βενιζέλου, μπήκαμε και πολύ αργά στη συμμαχία, αλλά και με όχι όλας τας δυνάμεις ηνωμένας που διέθετε η πατρίδα μας. Είνε γνωστό επίσης ότι στο συμβούλιο των συμμάχων που συζητεί αυτή τη στιγμή για το μοίρασμα των κερδών δεν έχομε να παρουσιάσωμε και ανάλογους θυσίας. 
Ευτυχώς όμως φαίνεται ότι ο θεός της Ελλάδος παρά τα σφάλμα­τα μας δεν μας εγκατέλειπε, αφού σήμερα παρουσιάζεται μια μοναδική ευκαιρία να συμπληρώσουμε ό,τι παραλείψαμε άλλοτε και να αποκτήσωμε δικαιώματα περισσότερα στας εθνικάς μας διεκδικήσεις. Είνε η εκστρατεία των συμμάχων στη Ρωσσία, εις την οποίαν προσεκλήθη να λάβη μέρος και η Ελλάδα. Από τη συμμετοχή μας στην εκστρατεία αυτή έχομε να ωφεληθούμε πολύ, διότι τα δικαιώματα μας στη Θράκη και στη Μικρά Ασία θα εύρουν μεγάλους υποστηρικτάς. Ο δρόμος μας για τη Θράκη και τη Μικρά Ασία περνά από τη Ρωσσία. Ημείς πρέπει να είμεθα ευτυχείς που μας τυχαίνει αύτη η τιμή να προσφέρουμε τόσες μεγάλες υπηρεσίες στην πατρίδα. Νομίζω δε ότι είμεθα περισσότερο ευ­τυχείς γιατί μαζί με τας υπηρεσίας προς την πατρίδα ικανοποιείται και κάποιος προσφιλής εις όλους μας πόθος, να αντικρύσωμε την ξακουσμένη Πόλη με την  Αγιά Σοφιά.
Θα περάσωμε  τα περίφημα Δαρδανέλλια και τα όμορφα στενά του Βοσπόρου, θα πάμε ακόμη πιο πέρα, θα διαβούμε τη Μαύρη θάλασσα για να φθάσωμε στην Οδησσό. 
Σκεφθήτε πόσο περήφανοι πρέπει να είμαστε που μας έτυχε η τιμή να μεταφέρωμε ημείς την ελληνική σημαία, δοξασμένη στη Ρωσσία, σε μιά τόσο μεγάλη δύναμι, στην προστασία της οποίας πολλές φορές στα περασμένα χρόνια είχαμε καταφύγει. 
Για όλα αυτά δεν αξίζει να δώση κανείς και τη ζωή του ακόμη;». 
Έτσι περίπου ωμίλησα στους ευζώνους. Αυτά τα χρόνια είχα απο­κτήσει μεγάλη πείρα, ώστε όταν ωμιλούσα προς τους άνδρας να διακρί­νω από τη φυσιογνωμία των ποιός ήτο ο βαθμός του φρονήματος και του ηθικού των. Στην περίπτωσι αυτή δεν έμεινα καθόλου ευχαριστημένος· διέκρινα ότι όχι μόνον δεν συνεκινήθησαν από τα λόγια μου, αλλά και φανερή ήταν η ψυχρότης και η αδιαφορία των. 
Επείσθην πλέον ότι έχω να κάμω με σύνταγμα εις το οποίον ποτέ δεν εκαλλιεργήθη το πολεμικόν φρόνημα, ούτε ο πόθος προς τας πολεμικάς περιπετείας και τους κινδύνους. Και όχι μόνον αυτό, αλλά καθώς αργότερα μου το εξεμυστηρεύθησαν οι ίδιοι, συνέβη και κάτι χειρότερον. Την στιγμή που τους ωμιλούσα εξεδηλώθη και κάποια τάσις αποδοκιμα­σίας, γενομένη αντιληπτή μόνον από τους αξιωματικούς και διμοιρίτας και αν δεν υπήρχεν ο φόβος των συνεπειών ίσιος να εξεδηλώνετο και εντονώτερα ιδίως όταν εξεφράσθην δυσμενώς γιά τόν βασιλέα Κωνσταντίνον. 
Μου έβεβαίωσαν δε επίσης πολύ βραδύτερον καί όταν είχα κατα­κτήσει τάς ψυχάς των, ότι και μίσος άσπονδον έτρεφον εναντίον μου, εκφέροντες καί βαναύσους ύβρεις εις τας ιδιαιτέρας των συζητήσεις. 
Έλεγον π.χ.: «Μας ήλθε και αυτός ο άτιμος ο Αμυνίτης, ο  μαύ­ρος, που θέλει  νά μας πάη στου διαβόλου τη μάνα, στη Ρουσσία, δεν ξέρει που άμα ανοίξη το ντουφέκι η πρώτη μας σφαίρα θα είνε δική του». 
Όλα αυτά βέβαια δεν μου ήσαν καθόλου ευχάριστα και δεν αποκρύ­πτω ότι μου είχαν επηρεάσει κάπως ψυχικώς, διότι ευρέθηκα εν μέσω ενός συντάγματος εχθρικώς προσκειμένου προς το πρόσωπον μου και μά­λιστα εις στιγμάς που ωδηγείτο προς δράσιν και δεν υπήρχε καθόλου χρόνος προς φρονηματισμόν. Αλλά δεν απογοητεύθηκα· είχα πεποίθησιν ότι αν δεν κατώρθωσα να επιτύχω με τα λόγια τον σκοπόν μου θα τον επιτύχω δια του παραδείγματος και των έργων, όταν θα δοθή προς τούτο η ευκαιρία. 
Καί πράγματι μετά τινας ημέρας όταν το σύνταγμα ευρέθη εις τας ουκρανικάς στέπας εν μέσω πολεμικών αγώνων και κινδύνων, επετεύχθη εντός μιας ημέρας, ως θα ίδωμεν εις τα επόμενα, το μεγαλύτερον μέρος του επιδιωκομένου σκοπού, δηλαδή η απόκτησις της εμπιστοσύνης των ανδρών προς τον διοικητήν τους... 
Το σύνταγμα την επομένην επεβιβάζετο επί του μεγαλοπρεπούς επιβατικού ρωσσικού ατμοπλοίου Αυτοκράτωρ Νικόλαος το οποίον έπλεε προς τα Δαρδανέλλια υπό ωραίας καιρικάς συνθήκας. 
Κατά τό ταξείδι επανειλημμένως ανέβηκα στό κατάστρωμα τού πλοίου γιά να έλθουν εις πληρεστέραν επαφήν με τους ευζώνους. Τους εξηγούσα τους σκοπούς της εκστρατείας, τους έλεγα διάφορες ιστορίες, τους εξήγειρα το φρόνημα και προσπαθούσα να τους κάμω να επιθυμούν την περιπέτειαν. Αντελήφθηκα ότι αυτά τους άρεσαν πολύ, διότι όταν μου έβλεπαν να βγαίνω στο κατάστρωμα συνεκεντρώνοντο γύρα μου αυ­θορμήτως και με ερωτούσαν για πολλά και διάφορα πράγματα. Είδα ότι άρχισαν κάπως να με συμπαθούν και προ παντός διότι τους μιλούσα φιλικά και με την ευζωνική τους γλώσσα. 

Έτσι επεράσαμε τα Δαρδανέλλια, όπου ευρήκα αφορμή να τους μιλήσω για την εκστρατεία του Ξέρξη που πέρασε απ' εκεί για να πάη στην Ελλάδα, πως αργότερα από εκεί επέρασεν ο Μέγας Αλέξανδρος, τους είπα χιουμοριστικά και για την Ηρώ και τον Λέανδρο , και εσυνεχίζετο το ταξίδι στη γαληνεμένη θάλασσα της Προποντίδος. 

Υποσημειώσεις:
1. Franchet d' Esperey. 2. Προδοσία Κωνσταντίνου.3. Ιανουάριον 1919. [Η απόφαση είναι προγενέστερη. Οι σχετικές συζητήσεις «περί ανταλλαγμάτων τα οποία θα εκαρπούτο η Ελλάς αττοστέλλουσα εν Σώμα Στρατού εις Ουκρανίαν» είχαν αρχίζει τό Νοέμβριο 1918 στο Παρίσι. Βλ. Καρακασσώνη, σ.12-13 4.Νίδερ . [Ο υποστράτηγος Κωνσταντίνος Νίδερ παρέμεινε διοικητής του Α' Σ.Σ. αττό τις 2 Δεκεμβρίου 1918 ως τις 20 Μαΐου 1919.] 5. Κ.Μανέτα [Διοικητής της ΧΙΙΙ Μεραρχίας ήταν ο Υποστράτηγος Ιάκωβος Νεγρεπόντης που στις 21 Μαΐου 1919 θα αντικαταστήση τον υποστράτηγο Κ.Νίδερ επικεφαλής του Α. Σ.Σ.........6.Το ληστρικό 5ο Ευζωνικό βλ σελ 3. 7. Όνομα;...[«Το κέντρον της όλης. κινήσεως ήτο η XIII μεραρχία και ιδία το 5/42 σύνταγμα ευζώνων, διοικούμενον τότε παρά του αποβιώσαντος συνταγματάρχου Κον­τού...» Γράφει ό Χ. Παπαθανοσόπουλος στις 4.10.1929 στον Γ. Βεντήρη. Γ. Βεν­τήρη, Η Ελλάς του 1910-1920, Αθήνα Ι970 , Τόμ. 2, σ. 383.Ο Χ. Π. αναφέ­ρεται στις επαναστατικές αντιβενιζελικές κινήσεις στο στρατό τον Ιανουάριο του 1918.] 8. Μεραρχία Αρχιπελάγους, 6ο Πεζικό Σύνταγμα . 9. Καρύδης και Παπαρρηγόπουλος προδότες.(Πρβ.Γ . Βεντήρη, ο.π σ. 372-376 και 382-384) 10.1918 11. Βασιλικοί αξιωματικοί μαθημένοι να παραδίδονται αμαχητί.

ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝ

Τας εν Μ.Ασία επιχειρήσεις του ελληνικού στρατού δυνά­μεθα να διαιρέσωμεν εις τρεις περιόδους : 

Η πρώτη περίοδος αρχίζει ευθύς μετά την αποβίβασιν των ελληνικών στρατευμάτων εις Σμύρνην και συμπληρούται δια της επεκτάσεως της ελληνικής κατοχής επί της γραμμής Προύσσης-Φιλαδελφείας, κατόπιν της κατά Ιούνιον 1920 προελάσεως. 

Η δευτέρα περίοδος, αρχίζουσα μετά τας εκλογάς του 1920 και την συνεπεία τούτου επελθούσαν μεταπολίτευσιν,περιλαμβά­νει τας ατυχείς επιχειρήσεις του Δεκεμβρίου 1920 και του Μαρτίου του επομένου έτους και την πολύνεκρον προς Άγκυραν πορείαν της ελληνικής στρατιάς. 

Ακολουθεί η τρίτη περίοδος στασιμότητος των πολεμικών επιχειρήσεων επί εν έτος περίπου, εξασθενίσεως της μαχητικότητος του στρατού λόγω της μακράς παρατάσεως του αγώνος και άλλων αιτίων και συμπληρούται αύτη δια της εγκαταλεί­ψεως της Μ. Ασίας κατόπιν των τραγικών γεγονότων του Αυ­γούστου 1922. 

* 

Εύζωνοι

Τα εις Μ. Ασίαν αποβιβασθέντα ελληνικά στρατεύματα τον Μάιον 1919 συνήντησαν ευθύς εξ αρχής αντίστασιν εκ μέ­ρους των τουρκικών δυνάμεων, τόσον εν Σμύρνη κατά την απο­βίβασιν όσον και εις την ενδόχωραν. Αιματηρότατα δε υπήρξαν κατά Ιούνιον μήνα τα γεγονότα της Περγάμου και Αϊδινίου δια της σφαγής αμάχων ελληνικών πληθυσμών υπό τουρκικού τακτικού στρατού και ατάκτων. 

Παρέστη ως εκ τούτου ανάγκη ενισχύσεως της εν Μ. Ασία αποβιβασθείσης I Μεραρχίας. Και εν αρχή μεν εστάλησαν προς ενίσχυσιν 3 συντάγματα πεζικού και 1 σύνταγμα ιππικού, ευθύς δε κατόπιν (2 Ιουνίου) ολόκληρον το Α'. Σ. Στρατού υπό τον υποστράτηγον Κ. Νίδερ. 

Την 2 Δεκεμβρίου ο στρατός της κατοχής περιλαμβάνων 5 μεραρχίας (I, II, XIII, Αρχιπελάγους και Σμύρνης,) απετέλεσε στρατιάν, υπό τον αντιστράτηγον Μηλιώτην Κομνηνόν, των δυνάμεων κατενεμηθεισών εις 2 σώματα στρατού ': το Α'. Σ. Στράτου και το Σ. Σ. Σμύρνης. Μετά δίμηνον δε απεβιβάζετο εις Σμύρνην το Γενικόν Στρατηγείον υπό τον αντιστράτηγον Παρασκευόπουλον (15 Φεβρουαρίου 1920) και συνεκροτείτο η μεραρχία Κυδωνιών δια την εκπαίδευσιν των εφέδρων Μ.Ασίας. 

Μεταγωγικά

Μικρόν μετά την εγκατάστασιν των ελληνικών στρατευμά­των εις Ιωνίαν, εξερράγη το εθνικόν κίνημα των Τούρκων υπό τον Μ. Κεμάλ. 

Προς εξουδετέρωσιν των ενεργειών του Μ. Κεμάλ, και κα­τόπιν της έπιδειχθείσης υπό της εν Κωνσταντινουπόλει κυβερ­νήσεως Δαμάτ Φερήτ αδυναμίας δια την καταστολήν του κινή­ματος, επετράπη υπό των Συμμάχων εις τον ελληνικόν στρατόν να προελάση μέχρι της γραμμής Φιλαδελφείας-Πανόρμου. 

Ιππικόν

Η προέλασις αύτη συζητούμενη από του Μαρτίου μεταξύ των Συμμάχων εις την συνδιάσκεψιν του Λονδίνου, απεκρυσταλλώθη εις απόφασιν, τας αρχάς Ιουνίου 1920, οπότε και ε­δόθη η εντολή εις την Ελλάδα. Οι στρατάρχαι Foch και Wil­son, κληθέντες υπό της συνδιασκέψεως συνεφώνησαν ότι η μελετωμένη επιχείρησις παρείχεν όλας τας ελπίδας επιτυχίας δια των διατεθειμένων εν Μ. Ασία 90 χιλιάδων ελληνικού στρα­τού διοικουμένου παρά του στρατηγού Παρασκευοπούλου «εν τω προσώπω του οποίου είχον απόλυτον εμπιστοούνην» [1].

ΕΛΛΗΝΙΚΑΙ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΕΛΑΣΙΝ                   ΤΟΥ  ΙΟΥΝΙΟΥ  1920.
Α'.Σ. Στρατού	I Μεραρχία
	II Μεραρχία
	XIII Μεραρχία
Σώμα στρατού Σμύρνης	Μεραρχία   Αρχιπελάγους
	Μεραρχία   Σμύρνης
Ταξιαρχία Ιππικού
Εφεδρεία	Μεραρχία Κυδωνιών
	μονάδες  Μεραρχίας                            Κρήτης

             

Αι επιχειρήσεις εστέφθησαν υπό πλήρους επιτυχίας. Και το μεν Α'. Σ. Στράτου κατόπιν μάχης κατελάμβανε την Φιλαδέλφειαν και την Ν. Α. ταύτης ορισθείσαν γραμμήν, το Σ. Σ. Σμύρνης δια ταχείας προελάσεως ανατρέψαν τας τουρκικάς δυνάμεις, εξησφάλισε την γραμμήν Μπαλουκεσέρ-Πανόρμου, προχώρησαν δε ανατολικώτερον κατέλαβε την Προύσσαν.

Το πέρας των επιχειρήσεων αυτών ηκολούθησεν η κατάληψις υπό του ελληνικού στρατού της Ανατολικής Θράκης (Ιούλιος 1920) κατόπιν ασθενούς αντιστάσεως των υπό τον Τζαφέρ Ταγιάρ οργανωθέντων εν αυτή Τούρκων.[2]

Το ελληνικόν κράτος είχεν επεκτείνει ούτω την κυριαρχίαν του επι σημαντικωτάτου μεν μέρους της Δυτικής Μικράς Ασίας, εφ' ολοκλήρου δε της Θράκης, και οι Έλληνες σκοποί ευρίσκοντο εις πορείαν ολιγωτέραν της μιας ημέρας από της Κωνσταντινουπόλεως.

Ναυτικόν

Τα ευτυχή αυτά αποτελέσματα έρχεται να επιστέψη μετ' ολίγον η υπογραφείσα συνθήκη των Σεβρών (28 Ιουλίου 1920). Δια ταύτης η Ελλάς καθίστατο σημαντικωτάτη Μεσογειακή Δύναμις. Όνειρα δε και ελπίδες φαινόμενοι απραγματοποίη­τοι και από τας πλέον εξημμένας πατριωτικάς φαντασίας εγίνοντο ήδη απτή πραγματικότης.

Το σπουδαιότερον όμως ήτο ότι αι μεγάλαι αύται επιτυχίαι είχον επιτευχθή δια μικρών σχετικώς θυσιών :

66 αξιωματικοί και 1140 οπλίται ήσαν οι φονευθέντες εν Μικρά Ασία από της κατοχής της Σμύρνης μέχρι τέλους Νοεμ­βρίου 1920.

Από του Δεκεμβρίου όμως αρχίζει νέα περίοδος αιματη­ροτάτων εν Μικρά 'Ασία αγώνων.

Επιθετικαί αναγνωρίσεις του ελληνικού στρατού γενόμεναι κατά Δεκέμβριον 1920 και Μάρτιον 1921 προς Εσκή Σεχήρ, απεκάλυψαν ότι ο κεμαλικός στρατός, ενισχυθείς εν τω μεταξύ σημαντικώτατα, υπό ενίων μάλιστα εκ των πρώην συμ­μάχων της Ελλάδος [3] έπρεπε πλέον να υπολογίζεται σοβαρώς εις την πολεμικήν πλάστιγγα.Αι ετπτεθείσαι μάλιστα ελληνικαί δυνάμεις κατά Μάρτιον, κατόπιν μεγάλων απωλειών ηναγκάσθησαν κακώς έχουσαι να επανέλθωσιν εις τας βάσεις των.

Συνδιάσκεψις συγκληθείσα εις Λονδίνον τον Φεβρουάριον 1921 και αποβλέπουσα εις συμφωνίαν των διαμαχομένων απετύγχανεν, η δε κυβέρνησις Αθηνών ανελάμβανε την δια νέας εκστρατείας κατά του Μ. Κεμάλ επιβολήν των ελληνικών απόψεων.

Ήρξατο λοιπόν ανεφοδιασμός της στρατιάς Μ. Ασίας δια παντοειδούς υλικού και δια των εφέδρων των κληθεισών υπό τα όπλα ηλικιών [4].

Η επιστράτευσις όμως εγένετο κατά τρόπον πλημμελέστατον, τεράστιος δε παρουσιάζετο ο αριθμός των ανυπότα­κτων και λιποτακτών.

Ούτω, εις μόνην την Παλαιάν Ελλάδα, Κρήτην και Αρχιπέλαγος επί 342 περίπου χιλιάδων κληθέντων υπό τα όπλα, επαρουσιάζοντο την 1 Ιουνίου 1921, τας παραμονάς δηλ. της προς Άγκυραν προελάσεως, περισσότεροι των 100 χιλιάδων ανυπότακτοι και λιποτάκται.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΠΙΣΤΡΑΤΕΥΣΕΩΝ 1921 ΕΙΣ ΠΑΛΑΙΑΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΡΗΤΗΝ ΚΑΙ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ (Κληθείσαι ηλικία 1912—1921)
	Οφείλοντες να προσέλθωσι,συμφώνως τοις στρατολογικοίς καταλόγοις.	Παρουσιαζόμενοι ανυπό­τακτοι την 1 Ιουνίου 1921.
I Περιφέρεια (Λαρίσσης)	52.706	15.337
II  Περιφέρεια  (Αθηνών)	48.298	33.693
III και IV Περιφ. (Πατρών-Ναυπλ.)	86.580	42.645
XIII Περιφέρεια (Χαλκίδος)	36.349	12.726
XIV  Περιφέρεια  (Καλαμών)	34.315	13.299
Στρατ. Διοικ. Κρήτης	45.807	12.584
Στρατ. Διοικ. Αρχιπελάγους	38.436	13.134
Σύνολον	342491	143.418

Οι ανωτέρω αριθμοί ελήφθησαν από επίσημον έκθεσιν της υπό τον αντιστράτηγον Σ. Γεννάδην Ανωτέρας Στρατιωτικής Διοικήσεως Παλαιάς Ελλάδος συνταχθείσαν μήνας τινάς προ της Μικρασιατικής καταστροφής.
Εν τη εκθέσει αυτή αναγράφεται, ότι ο αριθμός των φερομένων ως ανυποτάκτων δέον να ελαττωθή κατά 30-40 % περίπου, λόγω παρουσιαζομένων ανωμαλιών εις την σύνταξιν των στρατολογικών καταλόγων και να παραμείνη ούτω πραγ­ματικός αριθμός ανυποτάκτων πλησιάζων τας 90.000 εις μόνην την Παλαιάν Ελλάδα, Κρήτην και Αρχιπέλαγος.
«Εις τας 90.000 αυτάς των ανυποτάκτων, συνεχίζει η έκθεσις αν προσθέσωμεν και τους εν τη Παλαιά Ελλάδι κρυπτομένους σή­μερον λιποτάκτας [5] και των οποίων ο σεβαστός αριθμός ανέρχεται εις ένδεκα και ήμισυ χιλιάδας, θα ευρεθώμεν προ ενός όντως κολοσσιαίου αριθμού φυγοστράτων ανταποκρινομένου μόνον εις την Παλαιάν Ελλάδα , ήτις ως γνωστόν από επιστρατευτικής απο­δόσεως δεν αποτελεί ή μόνον το τρίτον περίπου του όλου Κράτους (συμπεριλαμβανομένης και της Μ. Ασίας). Πολλαπλασιάσωμεν τον αριθμόν αυτον επι τρία, δια να ίδωμεν οποίου όγκου μαχίμων δυνάμεων εστερείτο το Έθνος ότε αντεπαρετάσσετο εν Μικρά Ασία εναντίον του εχθρού».
«Και οι μεν αριθμοί λίαν ευγλώττως ομιλούσιν, αλλά τα πράγ-ματα αποδεικνύουσιν ατυχώς ότι θα ήδύνατο να καταπολεμηθή η αντεθνική αύτη σπείρα των ανυποτάκτων και λιποτακτών, ασφαλώς αποτελεσματικώτατα, εάν μετά συγχρόνου εντατικής καταδιώξεως τούτων εφηρμόζετο και καθ' 'όλην την Ελλάδα ο Νόμος 1013. Αλλ' ατυχώς οι εν τω εσωτερικώ μετώπω ευρισκόμενοι δεν ειργάσθησαν μεθ' όσης ενεργητικότητος και τραχύτητος αύτη αύτη η κατάστασις επέβαλλε να ενεργήσωσιν».
Αυτά αναφέρει η υπό τον στρατηγόν Γεννάδην Ανωτέρα Στρατιωτική Διοίκησις Παλαιάς Ελλάδος, μήνας τινάς προ της Μικρασιάτικης καταστροφής. Ο δε Νόμος 1013, ούτινος γίνεται μνεία, προέβλεπε ποινάς και καταδιώξεις των υποθαλπόντων τους λιποτάκτας εφαρμοσθείς δε εν Κρήτη, από του Φεβρουαρίου 1922, έδωκεν αποτελέσματα εμφαινόμενα εις τον κάτωθι πίνακα : 

Στρατολ· Γραφείον Κρήτης Κατάστασις εμφαίνουσα συνολικώς τον αριθμόν των προσελθόντων ανυ­πότακτοι των κλάσεων 1912-1922 κατά  την περίοδον Δεκεμβρίου 1921-Μαιου 1922.
Τον Δεκ.1921προσήλθον	156 ανυπότακτοι	προ της εφαρμογής του   Νόμου 1013
Τον Ιαν,1922 προσήλθον	72 ανυπότακτοι	προ της εφαρμογής του   Νόμου 1013
Τον Φεβ.1922προσήλθον	1345 ανυπότακτοι	Μετά την εφαρμογήν.
Τον Μαρ.1922προσήλθον	1160 ανυπότακτοι	Μετά την εφαρμογήν.
Τον Απρ 1922προσήλθον	2120 ανυπότακτοι	Μετά την εφαρμογήν.

Η κολοσσιαία διαφορά ήτις παρουσιάζεται μεταξύ των προσελθόντων ανυποτάκτων προ της εφαρμογής του Νόμου 1013 εν Κρήτη, και μετ' αυτήν, ομιλεί ευγλωττότατα περί των αγαθών αποτελεσμάτων άτινα θα ηδύναντο να προκύψωσιν από επιστρατευτικής απόψεως, εάν ούτος εφηρμόζετο καθ' όλην την Ελλάδα ή ακόμα, ως αναφέρει η Ανατ. Στρατιωτ. Διοίκησις, αντί του νόμου εφηρμόζετο τουλάχιστον συστηματική καταδίωξις των ανυποτάκτων και λιποτακτών.

Η καταδίωξις όμως εγίνετο κατά τρόπον τοιούτον ώστε εις ένα μόνον νομόν του Κράτους, τον νομόν Αχαϊοήλιδος, μη αποτελούντα εν τούτοις και μοναδικόν φαινόμενον ως προς το ζήτημα αυτό, να περιφέρωνται ανενόχλητοι άνω των 25 χιλιά­δων λιποτακτών και ανυποτάκτων. Την δε 1 Ιανουαρίου 1922, ήτοι μετά εν έτος περίπου από της κηρύξεως της επιστρατεύσεως, να παρουσιάζεται ο αριθμός των ανυποτάκτων εις Πα­λαιάν Ελλάδα Κρήτην και Αρχιπέλαγος ανερχόμενος ακόμη εις 85 χιλιάδας. 

Εικόνα του τρόπου καθ' ον εγίνετο η καταδίωξις των φυγοστράτων υπό των αστυνομικών άρχων μας παρέχει ο Στρατ. Διοικητής της XIV Στρατ. Περιφερείας (Καλαμών).

«Πάντες οι προϊστάμενοι αξιωματικοί και ανθυπασπισταί της χωροφυλακής, εκτός δύο ή τριών τοιούτων, είναι υπέργηροι, πλα­δαροί τό σώμα και τον νουν και υπηρεσίαν αρνητικήν και αναξιο­πρεπή προοφέρουσιν εις την Πατρίδα». 

«Παρ' όλων ήκουσα το αυτό παράπονον ότι στερούνται δυνάμεως. Και είναι μεν αληθές ότι δεν έχουσιν αρκετήν δύναμιν χω­ροφυλάκων (αι μεν υπομοιραρχίαι 3-6 χωροφύλακας, οι δε αστυ­νομικοί σταθμοί 2-3 τοιούτους), αλλά τούτο δεν έπρεπε να χρησι­μοποιείται προς δικαιολόγησιν της αδικαιολογήτου αδρανείας των». 

 «Ηδύναντο εάν είχον ηθικήν δύναμιν και πατριωτικωτέραν σκέψιν να εργασθώσιν αποτελεσματικώς και άνευ επαρκούς δυ­νάμεως».
«Ήκουσα κατά την περιοδείαν μου ότι τινές των αστυνομικών συνέτρωγαν και διεσκέδαζον με λιποτάκτας, ότι άλλοι κατέδιδον εις τούτους τας κινήσεις των καταδιωκτικών αποσπασμάτων ίνα αποφεύγωσι την σύλληψιν. Δια τας εγκληματικάς ταύτας πράξεις δεν κατέχω στοιχεία βάσιμα, ίνα μηνύσω τούτους αρμοδίως, αλλ' εγώ τα πιστεύω.» 
Και συνεχίζει πλέον η Ανωτέρα Στρατιωτική Διοίκησις Παλαιάς Ελλάδος : «Ενώ ούτως οικτρά παρουσιάζεται η κατάστααις της χωροφυλακής της υπαίθρου χώρας, εις τας Αθήνας εκατοντάδες χωροφυ­λάκων νεωτάτων κλάσεων (1919, 1920 και 1921) περιφέρονται, οι μεν εν πολιτική περιβολή, εκτελούντες δήθεν εμπιστευτικάς υπηρε­σίας, οι δε με καινουργείς κομψοτάτας και αντικανονικάς στολάς, προξενούντες ου μόνον τον δίκαιον ερεθισμόν των εκ του Μετώ­που ερχομένων μετά δεκαετείς αγώνας αδειούχων μαχητών, αλλά και την αηδίαν του κοινού και ιδία του στρατιωτικού κόσμου».
Εάν βεβαίως η επιστράτευσις εγίνετο κατά κανονικώτερον τρόπον, η Ελλάς θα ηδύνατο, χωρίς να καλέση άλλας κλάσεις υπό τα όπλα, να συγκεντρώση κατά τους υπολογισμούς της Αν. Στρατ. Διοικήσεως παλαιάς Ελλάδος διακοσίας εισέτι χιλιάδας στρατιωτών χωρίς νά ληΦθή μάλιστα υπ' όψιν η εν Μ. Ασία επιστράτευσις.
Η ελληνική στρατιά θα ενεφανίζετο ούτω τον Ιούνιον 1921 με δύναμιν πλησιάζουσαν τας 600 χιλιάδας ανδρών, οπότε και τα αποτελέσματα της προς Άγκυραν εκστρατείας πιθανώς να ήσαν εντελώς διάφορα. 
Οποίας δε κεφαλαιώδους σημασίας ήτο η συγκέντρωσις των ως ανωτέρω 600 χιλιάδων, καταφαίνεται, νομίζομεν, εκ του γεγονότος ότι εις την προαναφερομένην Συνδιάσκεψιν του Λονδίνου, κατά Φεβρουάριον 1921, εδηλώθη εις την ελληνικήν αντιπροσωπείαν, ότι τόσον το γαλλικόν έπιτελείον όσον και το αγγλικόν τοιούτον συνεφώνουν, κατόπιν σχετικής μελέτης του ζητήματος, ότι θ' απητούντο εξακόσιαι περίπου χιλιάδες στρατού δια την εξουδετέρωσιν του Μ. Κεμάλ.
Αδιαφόρως όμως προς τον τρόπον κατά τον οποίον εγένετο η επιστράτευσις εν τω εσωτερικώ, το βέβαιον είναι ότι ο εν Μ. Ασία συγκεντρωθείς στρατός την άνοιξιν του 1921, καλώς εφωδιασμένος διετήρει ακόμη ακμαιότατον το ηθικόν του παρά τον κάματον τον οποίον ήτο φυσικόν να αισθάνεται ύστερα από συνεχείς, εκτός μικρών διαλειμμάτων, δεκαετείς εκστρατείας.
Τον Ιούνιον του 1921 εις τους περί το Ουσάκ και την Προύσσαν χώρους συγκεντρώσεως, ευρίσκοντο έτοιμοι προς εξόρμησιν αι μονάδες της ελληνικής στρατιάς.

Την εποχήν ακριβώς εκείνην συνεπληρώθησαν εκατόν χρό­νια από τότε που συνεκροτήθη ο πρώτος τακτικός στρατός της Νεωτέρας Ελλάδος, τον οποίον ειδομεν εις την αρχήν του βι­βλίου αυτού να οργανούται εις τας Καλάμας υπό τον φιλέλ­ληνα ταγματάρχην Παλέσσαν. 

Εργασία, μόχθοι και προσπάθειαι ενός αιώνος είχον μεταβάλει τους τριακοσίους «Μαυροφόρους» του Παλέσσα, εις την μεγάλην στρατιάν των τετρακοσίων περίπου χιλιάδων, η οποία έμελλε μετ' ολίγον ν' άκολουθήση, τας ιδίας λεωφόρους του Ελληνισμού που άλλοτε νικητής είχε διαβη ο Αλέξαν­δρος. 

Ένα δοξασμένον πρόσφατον παρελθόν ενεψύχωνε τους στρατιώτας εις την μεγάλην πορείαν. Στ' αυτιά τους βούιζαν ακόμη τα ονόματα ενδόξων μαχών που οι ίδιοι είχαν χαράξει με χρυσά γράμματα εις τας λαμπρότερας σελίδας της Ελληνικής Ιστορίας : Σαραντάπορο . . . Γιαννιτσά. . . . Μπιζάνι. . . . Κιλκίς. . . . Λαχανά. . . . Ραβινέ. . . . Σκρά . . . Δοϊράνη . . . Φιλαδέλφεια . . . Προύσσα . . .

Υπό τοιαύτας εξαιρέτους συνθήκας, με ανυψωμένον το ηθικόν, εξεκίνησε το πρωΐ της 25 Ιουνίου 1921 η μεγαλυτέρα ελληνική στρατιά, από όσας ενεφάνισέ ποτε η Ίστορία, δια την υστάτην προσπάθειαν. . . 

Δυστυχώς, λέγουν πολλοί, αι περιστάσεις υπήρξαν αντίξοοι δια τα ελληνικά όπλα και προσπαθούν με το μοιρολατρικόν ύφος απλοϊκού προσκυνητού της Μέκκας, ν' αποδώσουν εις κακήν μοίραν ή εις το επισφαλές της μικρασιατικής κληρονο­μιάς τα μεγάλα ατυχήματα του στρατού μας. 

Εάν η μοιρολατρία εντούτοις συμβιβάζεται με την ποιητικήν ατμόσφαιραν των πρωτογόνων ανατολικών λαών, δεν μπορεί όμως να έχη θέσιν εις κράτος το οποίον θέλει να λέ­γεται πολιτισμένον. 

Η τύχη εις τας πολεμικάς επιχειρήσεις παίζει πάντοτε δευτερεύοντα ρόλον. Η καλή πολιτική και στρατιωτική διεύ-θυνσις του πολέμου, η οργάνωσις του στρατού ο οποίος τον διεξάγει, και η θέλησις του Έθνους να νικήση, δίδουσι μόναι αυταί τα αποφασιστικά αποτελέσματα. 

Εις την έλλειψιν δε των τεσσάρων αυτών πρωταρχικών παραγόντων δέον να αναζητήσωμεν την αποτυχίαν της μικρασιατικής προσπαθείας. 

Ο στρατός και εις την Μ. 'Ασίαν προσεπάθησε ν' αποδώση ότι ηδυνήθη περισσότερον, όπως το έπραξε και σε κάθε περίστασιν η οποία επαρουσιάσθη εις το διάστημα μιας εκατον­ταετίας. 

Τουλάχιστον από την σύντομον αυτήν επισκόπησιν της ιστορικής εξελίξεως του στρατού μας παραμένει αδιάψευστον αξίωμα ότι, οποτεδήποτε ο Ελληνικός Στράτος διωκήθη καλώς εφάνη πάντοτε αντάξιος των μεγάλων προσδοκιών του Έθνους.                                                                                                                          

[1] Βλέπε σχετικώς Colonel Bujac. Les campagnes de 1' armee Hellenique, 1918-1922

[2]) Η Δυτική Θράκη είχεν ήδη καταληφθή υπό του ελληνικού στρατού από του Οκτωβρίου 1919. 

[3] Ο Egdar Pech εις το βιβλίον αυτού Les Allies et la Turquie παρέ­χει λεπτομερή κατάλογον των παραχωρηθέντων εις τούς Τούρκους υπό των Γάλλων πολεμικών υλικών το τέλος του 1920 κατά τας αρχάς του επομένου έτους, μεταξύ των οποίων αναφέρονται και 100.000 όπλα Μάουζερ.

[4] Η επιστράτευσις εγένετο δια Β.Δ. της 6 Μαρτίου 1921. 

[5] Ο αριθμός των λιποτακτών προήρχετο κυρίως εκ των με αδείας ερχομένων οπλιτών εκ της Στρατιάς Μ. Ασίας και μη επιστρεφόντων εις τας θέσεις των μετά την λήξιν της αδείας των. Κατά περιφερείας δε κατενέμετο ούτος ως κάτωθι τον Ιούνιον 1922 . 

I Περιφέρεια (Λαρίσσης)	645
II Περιφέρεια (Αθηνών)	2500
III και IV Περιφ. (Πατρών-Ναυπλ.)	5770
XIII Περιφέρεια (Χαλκίδος)	690
XIV Περιφέρεια (Καλαμών)	125
Στρατ. Διοικ. Κρήτης	1500
Στρατ. Διοικ. Αρχιπελάγους	260
Σύνολον	11490