Ήμουν στο Αλικάντε[1]. Όλοι εκεί έλεγαν πως ο πολιτικός κυβερνήτης Φρανθίσκο Βαλντές δεν διέθετε την παραμικρή εξουσία, πως τα αφεντικά ήσαν οι αναρχικοί και πως ο Βαλντές δεν είχε το θάρρος να ξεμυτίση από το γραφείο του φοβούμενος μήπως τον δολοφονήσουν.
Στην πραγματικότητα αντιμετώπισα πολλές δυσκολίες για να πάρω την άδεια που θα μου επέτρεπε μια συνέντευξι με τον Χοσέ Αντόνιο. Ο Βαλντές μου είπε πως μπορώ να τον δώ. Όμως ο σύντροφος Χοσέ Πριέτο, ένας πολίτης που φορούσε μια γαλάζια φόρμα και είχε ένα πιστόλι περασμένο στη ζώνη του, μου είπε:
«-Όχι.»
Είναι ο πρόεδρος μιας φημισμένης επιτροπής που ήταν υπεύθυνη για την Δημοσία Τάξι. Τόνισε στον κυβερνήτη ότι ήταν ένα πολύ λεπτό πρόβλημα.
«-Όμως η Μαδρίτη συμφωνεί...» απάντησε ο κυβερνήτης.
Η επιτροπή συγκεντρώθηκε και μου επροτάθη να την παρακολουθήσω. Στην συγκέντρωσι είχαν έλθει όλοι ' ευρίσκοντο επίσης δύο αντιπρόσωποι των Κομμάτων του Λαϊκού Μετώπου. Με την σειρά μου πήρα και εγώ τον λόγο κάνοντας χρήσι των «σπασμένων» Ισπανικών μου.
Η επιτροπή συγκεντρώθηκε και μου επροτάθη να την παρακολουθήσω. Στην συγκέντρωσι είχαν έλθει όλοι ' ευρίσκοντο επίσης δύο αντιπρόσωποι των Κομμάτων του Λαϊκού Μετώπου. Με την σειρά μου πήρα και εγώ τον λόγο κάνοντας χρήσι των «σπασμένων» Ισπανικών μου.
«-Τι δυσάρεστο - σχολίασα - να είναι κάποιος υποχρεωμένος να συναντήση αυτούς τους ανθρώπους που είναι ποτισμένοι από κοινωνική έπανάστασι και από επαναστατική δικαιοσύνη και που έχουν την συνείδησι βαριά και την ζωή σε κίνδυνο.»
Η επιτροπή αποφάσισε. Ο σύντροφος Πέντρο μου είπε:
Η επιτροπή αποφάσισε. Ο σύντροφος Πέντρο μου είπε:
«- Ο Πρίμο ντέ Ριβέρα βρίσκεται στην διάθεσι της κυβερνήσεως της Μαδρίτης συνεπώς είναι τελείως φυσικό να τελή υπό παρακολούθησι και περιορισμό. Όμως αν μπορέσετε να πάρετε την άδεια από κάποιο στην Μαδρίτη τότε φυσικά μπορείτε να πάρετε την συνέντευξι. Ζητούμε συγνώμη όμως πρέπει να καταλάβετε πως για ένα τόσο λεπτό ζήτημα πρέπει να χρησιμοποιηθή η μεγαλύτερη φρόνησι. »
Στην Φυλακή .
Στην Φυλακή .
Στις 9 το πρωί - αφού πρώτα πήρα την άδεια - η επιτροπή που αποτελείται από τους συντρόφους Πριέτο, Καρμέλο, Αλμπερόζα, Μάρτιν Μπαουτίστα και από τον επίτροπο Χοσέ Καζές που πριν λίγο καιρό ήταν δημοσιογράφος, έρχεται να με πάρη για να με συνοδεύση στις φυλακές μ' ένα αυτοκίνητο.
Oι άλλοι φιλοξενούμενοι του ξενοδοχείου παρακολουθούν την σκηνή και στα πρόσωπα τους ζωγραφίζεται ένα αίσθημα ανακουφίσεως μια που ο κλήρος είχε πέσει σε μένα και όχι σ' έναν από αυτούς.
Oι πόρτες της φυλακής ανοίγουν. Ο διευθυντής χαιρετά. Έπειτα περνούμε μπροστά από μια σειρά από πόρτες κελλιών.
«-Οι φυλακισμένοι γυμνάζονται στην αυλή» λέγει ένας φρουρός. Η παλιά κλειδαριά λειτουργεί. Βγαίνουμε στο φως του ηλίου Δύο μελαχροινοί νέοι, με όμορφο παρουσιαστικό που φορούν λευκά κοντά παντελονάκια, πάνινα παπούτσια, έχοντας τα πουκάμισα ξεκούμπωτα, μας κοιτούν μ' ενδιαφέρον.
Αυτή είναι η πρώτη επίσκεψις σε διάστημα μερικών μηνών.
Ο Χοσέ Αντόνιο, ο πιό ευκίνητος από τους δύο μου απλώνει ευγενικότατα το χέρι του. Του είναι δύσκολο να κρύψη την απογοήτευσί του βλέποντας πως μόνον εγώ είχα έλθει να τον επισκεφθώ. Οι τέσσερις σύντροφοι της επιτροπής σταματούν σε απόστασι μερικών βημάτων.
«Δεν έχομε γευματίσει μαζί στό Savoy τής Μαδρίτης δύο χρόνια πρίν;» με ρωτά.
Οι σύντροφοι έχουν στήσει αυτί.
«Ας αρχίσωμε την συνέντευξι...» λέγω με τόνο επαγγελματικό.
Μου απαντά μ' ένα γοητευτικό χαμόγελο κοιτάζοντας τους συντρόφους που αύριο θα μπορούσαν να γίνουν οι δολοφόνοι του!
«-Μέ μεγάλη χαρά, όμως δεν ξέρω τίποτα. Είμαι εδώ μέσα από τον Μάρτιο». Οι σύντροφοι κοιτάζονται. Μου είχαν πει πως στα κελιά των αδελφών είχαν βρεθή δυό πιστόλια με 100 βλήματα καθώς και γεωγραφικοί χάρτες των Βαλεαρίδων νήσων αμέσως μετά από την Ανταρσία. [2]
Οι σύντροφοι κοιτάζονται μεταξύ τους.
Ο Πρίμο ντε Ριβέρα είναι δικηγόρος, ένας από τους καλύτερους δικηγόρους παρ' όλα αυτά δεν είχε άλλο συνήγορο πέρα από τον εαυτό του. Εγώ δεν πρέπει να επιβαρύνω την θέσι του.
Με παρατηρούσε επίμονα- ήθελε νέα απ' "έξω" το επιθυμούσε όσο τίποτε άλλο στον κόσμο. Τι μπορούσα όμως να του πω;
Με πρόλαβε:
«-Τι συμβαίνει; Εδώ δεν μαθαίνω τίποτα».
Oι άλλοι φιλοξενούμενοι του ξενοδοχείου παρακολουθούν την σκηνή και στα πρόσωπα τους ζωγραφίζεται ένα αίσθημα ανακουφίσεως μια που ο κλήρος είχε πέσει σε μένα και όχι σ' έναν από αυτούς.
Oι πόρτες της φυλακής ανοίγουν. Ο διευθυντής χαιρετά. Έπειτα περνούμε μπροστά από μια σειρά από πόρτες κελλιών.
«-Οι φυλακισμένοι γυμνάζονται στην αυλή» λέγει ένας φρουρός. Η παλιά κλειδαριά λειτουργεί. Βγαίνουμε στο φως του ηλίου Δύο μελαχροινοί νέοι, με όμορφο παρουσιαστικό που φορούν λευκά κοντά παντελονάκια, πάνινα παπούτσια, έχοντας τα πουκάμισα ξεκούμπωτα, μας κοιτούν μ' ενδιαφέρον.
Αυτή είναι η πρώτη επίσκεψις σε διάστημα μερικών μηνών.
Ο Χοσέ Αντόνιο, ο πιό ευκίνητος από τους δύο μου απλώνει ευγενικότατα το χέρι του. Του είναι δύσκολο να κρύψη την απογοήτευσί του βλέποντας πως μόνον εγώ είχα έλθει να τον επισκεφθώ. Οι τέσσερις σύντροφοι της επιτροπής σταματούν σε απόστασι μερικών βημάτων.
«Δεν έχομε γευματίσει μαζί στό Savoy τής Μαδρίτης δύο χρόνια πρίν;» με ρωτά.
Οι σύντροφοι έχουν στήσει αυτί.
«Ας αρχίσωμε την συνέντευξι...» λέγω με τόνο επαγγελματικό.
Μου απαντά μ' ένα γοητευτικό χαμόγελο κοιτάζοντας τους συντρόφους που αύριο θα μπορούσαν να γίνουν οι δολοφόνοι του!
«-Μέ μεγάλη χαρά, όμως δεν ξέρω τίποτα. Είμαι εδώ μέσα από τον Μάρτιο». Οι σύντροφοι κοιτάζονται. Μου είχαν πει πως στα κελιά των αδελφών είχαν βρεθή δυό πιστόλια με 100 βλήματα καθώς και γεωγραφικοί χάρτες των Βαλεαρίδων νήσων αμέσως μετά από την Ανταρσία. [2]
Οι σύντροφοι κοιτάζονται μεταξύ τους.
Ο Πρίμο ντε Ριβέρα είναι δικηγόρος, ένας από τους καλύτερους δικηγόρους παρ' όλα αυτά δεν είχε άλλο συνήγορο πέρα από τον εαυτό του. Εγώ δεν πρέπει να επιβαρύνω την θέσι του.
Με παρατηρούσε επίμονα- ήθελε νέα απ' "έξω" το επιθυμούσε όσο τίποτε άλλο στον κόσμο. Τι μπορούσα όμως να του πω;
Με πρόλαβε:
«-Τι συμβαίνει; Εδώ δεν μαθαίνω τίποτα».
«-Είμαι σίγουρος ότι οι φίλοι αυτοί δεν μ' έφεραν εδώ για να σας δώσω πληροφορίες...» απάντησα. «Αντιθέτως· θα σας κάνω εγώ μιά υποθετική ερώτησι και αν μπορείτε μου απαντάτε».
«-Καλώς»
«-Τι θα σκεπτόσασταν αν σας έλεγα πως πιστεύω στον εκτροχιασμό του κινήματος του στρατηγού Φράνκο χωρίς να σχολιάσω την πορεία που ακολούθησε μέχρι τώρα και ότι απ' εδώ και μπρος η γηραιά Ισπανία αγωνίζεται μόνο για την απόκτησι των χαμένων της προνομίων;»
«-Εδώ που βρίσκομαι δεν μπορώ να ξέρω· όμως δεν πιστεύω πως μπορεί να είναι αλήθεια κάτι τέτοιο. Και αν πράγματι έχετε δίκιο τότε πρόκειται για ένα τεράστιο λάθος».
«-Και αν σας έλεγα πως οι νέοι σας πολεμούν στην υπηρεσία των γαιοκτημόνων;»
«Θα απαντούσα πως είναι ψέμμα». Έπειτα με κύτταξε με ύφος ερευνητικό και πρόσθεσε:
«Θυμάστε την στάσι μου και τους λόγους μου στην Βουλή; Όπως γνωρίζετε είχα πη πως αν οι Δεξιές μετά τον Οκτώβριο του 1934 επέμεναν στην αρνητική πολιτική της καταπιέσεως, ο Azana θα ξαναγύριζε στην εξουσία πολύ σύντομα[4]. Τώρα θα συμβή ακριβώς το ίδιο. Αν αυτό που κάνουν εκφράζει απλά μια επιστροφή πίσω στον χρόνο κάνουν ένα μεγάλο λάθος. Δεν θα κατορθώσουν ποτέ με την στάσι τους αυτή να κάνουν υποχείριο τους την Ισπανία. Εγώ υπεράσπιζα κάτι διαφορετικό, κάτι θετικό. Έχετε διαβάσει το πρόγραμμα του δικού μας Εθνικοσυνδικαλισμού, του σχεδίου της Αγροτικής μεταρρυθμίσεως και όλα τα επίσημα στοιχεία. Προσωπικά στάθηκα ειλικρινής. Θα μπορούσα να παριστάνω τον κομμουνιστή και να είμαι πολύ δημοφιλής...»[5]
«-Όμως τώρα οι νέοι σας...»
Με διέκοψε.
«-Πιστεύω και θέλω να μην αληθεύουν όσα μου λέτε. Αλλά θυμηθείτε: τα παιδιά αυτά από τότε που με συνέλαβαν δεν έχουν πλέον κάποιο αρχηγό' πολύς κόσμος υποχρεώνεται να αντιδράση με την βία στην προκλητική πολιτική του Casares Quiroga»
Οι σύντροφοι αφοσιωμένοι στην συζήτησι κοιτάζονται.
«-Παρ' όλα αυτά πιστεύω και θυμάμαι - είπα πως στην Μαδρίτη εσείς ο ίδιος είχατε επιβάλλει μιά πολιτική των πιστολέρος».
«-Κανείς δεν μπόρεσε να το αποδείξη» απαντά με δυναμισμό. «Οί νέοι μου μπορούσαν να σκοτώνουν αλλά αν το έκαναν, το έκαναν αφού πρώτα δέχθηκαν επίθεσι. Εκείνο που ξέρω είναι πως αν αυτό το κίνημα που νικά αποδείξει ότι είναι ένα κίνημα αντιδραστικό, τότε θα αποσυρθώ από την Φάλαγγα και οπωσδήποτε θα ξαναγυρίσω έπειτα από λίγους μήνες σ' αυτήν ή σε κάποια άλλη φυλακή».
Η συζήτησις τελειώνει. Ρωτώ τους συντρόφους που με ξανασυνοδεύουν έξω:
«-Τι θα τον κάνετε;»
«-Θα γίνη δίκη» λένε ανταλλάσοντας βλέμματα γεμάτα υπονοούμενα. Στην δίκη δεν θα δικαστή μόνον ο άνθρωπος αλλά και ολόκληρη η Ισπανική Φάλαγγα. Δεν κατορθώνω να βρω ούτε και να φανταστώ έστω και ένα ελαφρυντικό που θα μπορή να σώση αυτόν τον νέο. Η θέσις του είναι πραγματικά δύσκολη. Το λιγώτερο που μπορώ να κάνω είναι να μην την επιβαρύνω περισσότερο.
Υποσημειώσεις:
[1] O Jay Allen (Seattle, 7 Ιουλίου 1900 – 1972) ήταν ένας αμερικανός δημοσιογράφος που σαν πολεμικός ανταποκριτής, κάλυψε για λογαριασμό της εφημερίδας Chicago Tribune, σημαντικά γεγονότα του Ισπανικού εμφυλίου πολέμου
[2]
[3]
[4]
[5]
[6].
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου