ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗ ΣΙΔΗΡΑ ΦΡΟΥΡΑ 25 Θ

Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΚΟΝΤΡΕΑΝΟΥ
Ακόμα και  μέσα στη Φυλακή ο Καπιτάνο προκαλεί φόβο και τρόμο  στους δεσμοφύλακές του.....

 Η Κυβέρνηση και ο Βασιλιάς γνωρίζουν καλά ότι για μια  μεγάλη μερίδα του λαού, ο Αρχηγός της Λεγεώνας παραμένει ένα σύμβολο ελπίδας .......
Αυτή η η ελπίδα μόνο με ένα τρόπο μπορεί να σβύσει. Με τον θάνατο του Αρχηγού. Το σχέδιο μιας άνανδρης δολοφονίας που εξυφαίνεται από καιρό,  έχει πια ολοκληρωθεί. Ο   Calinescu   δεν επιθυμεί δυσάρεστες εκπλήξεις . Πριν δώσει τη τελική έγκριση θέλει να είναι σίγουρος ότι δεν πρόκειται να υπάρξουν απρόοπτα. Το σχέδιο μακάβρια απλό.

 Πράξη Πρώτη.

Δυο φορτηγά της αστυνομίας σχεδιασμένα για μεταφορά κρατουμένων, θα μεταβούν στις φυλακές Ramnicul-Sarat  από όπου και θα παραλάβουν κάποιους "ποινικούς" με σκοπό να τους μεταφέρουν στις Φυλακές Βουκουρεστίου.

Πράξη Δεύτερη.

Στη διάρκεια της μεταφοράς των κρατουμένων πίσω στη Πρωτεύουσα , οι κρατούμενοι, θα επιχειρήσουν να δραπετεύσουν και οι φρουροί τους θα κληθούν να κάνουν χρήση των όπλων τους.

Πράξη Τρίτη.

Τα πτώματα θα εκτεθούν σε κοινή θέα μέσα στο χώρο των φυλακών για να επιβεβαιωθεί από τα τραύματα που θα φέρουν, το σενάριο της απόπειρας απόδραση και της αντίδρασης των φρουρών.

Αρμόδιος  την επίσημη αναγγελία του γεγονότος έχει ήδη οριστεί ένα υψηλόβαθμο στέλεχος από τη  Διοίκηση της ΙΙ Μεραρχίας. Το δελτίο τύπου που θα δοθεί   στη δημοσιότητα σχετικά με το περιστατικό  συντάσσεται με πολύ μεγάλη προσοχή.  ..............
Ο Χωροφύλακας Sârbu αυτόπτης μάρτυς της ομαδικής δολοφονίας σε ένορκη κατάθεσή του δίνει μια εικόνα διαφορετική.
«Την νύχτα της 29 Νοεμβρίου δύο φορτηγά της αστυνομίας ξεκινούν από την Γενική αστυνομική διεύθυνση του Βουκουρεστίου προς άγνωστη κατεύθυνση . Στο πρώτο επικεφαλής της αστυνομικής δύναμης είναι ο Ταγματάρχης Dinulescu και στη δεύτερη ο ομοιόβαθμός του Macoveanu.
.....................
Πρώτος σταθμός μέσα στη νύχτα το Ramnicul-Sarat .
Στο κτήριο της χωροφυλακής ο   Διοικητής Ταγματάρχης Scarlat Rosianu , που υπερηφανευόταν  για την εβραϊκή του καταγωγή περιμένει ξάγρυπνος. Όταν φτάνουν τα φορτηγά σπεύδει να υποδεχθεί τους ομοιόβαθμούς του τους οποίους και καλεί να το συνοδεύσουν στο γραφείο του.  Παραμένει άγνωστο το θέμα της συζήτησης μεταξύ των τριών ανδρών αλλά δεν είναι δύσκολο να το υποθέσουμε . Όση ώρα διαρκεί η σύσκεψη οι  χωροφύλακες έχουν κατέβει από τα φορτηγά και χαζεύουν ένα γύρω. Όταν εμφανίζονται ξανά οι  αξιωματικοί τους,  πληροφορούνται ότι τα σχέδια έχουν αλλάξει.  Πρέπει να επιστρέψουν   στο Βουκουρέστι .

 Σύμφωνα πάντα με τη μαρτυρία του Sârbu  ενώ το φορτηγό έχει πάρει το δρόμο της επιστροφής , ο    Ταγματάρχης Dinulescu δείχνει να αλλάζει  γνώμη και διατάζει:  : «Επιστροφή στο Ramnicul-Sarat!» ...............

Στον δρόμο τους για το Ramnicul-Sarat υπάρχει το χωριό Baltati. Τη πρώτη φορά το προσπέρασαν ,τώρα σταματούν με εντολή του  Dinulescu.  Οι χωροφύλακες κατεβαίνουν να ξεμουδιάσουν . Σχεδόν από το πουθενά ένας χωροφύλακας εμφανίζεται κρατώντας ένα κιβώτιο γεμάτο με αγαθά του Θεού  που για τον μισθό του χωροφύλακα ήσαν απαγορευμένα . Τρόφιμα σε πολυτελείς συσκευασίες , εμφιαλωμένα κρασιά ακριβά τσιγάρα Σιγά-σιγά το κρύο η υγρασία και το άγχος για μια αποστολή που οι περισσότεροι ακόμα δεν γνωρίζουν τον αντικειμενικό της σκοπό,  παύουν να είναι τόσο ενοχλητικά. Το καλό κρασί χαλαρώνει από την ένταση και τη κούραση ,δημιουργεί ευχάριστη διάθεση και μέσα στη νύχτα βαθμοφόροι και χωροφύλακες  γίνονται μια χαρούμενη  παρέα. Δεν είναι γνωστό αν μεσολάβησε  κάποιο τηλεφώνημα από ή προς το Baltati.Το βέβαιο είναι ότι ύστερα από λίγο, δίδεται πάλι η εντολή να ανεβούν στα φορτηγά. Τώρα όλοι γνωρίζουν ότι ο επόμενος σταθμός είναι οι  φυλακές του Ramnicul-Sarat .......

 Τα φορτηγά παρκάρουν στο προαύλιο των φυλακών και  οι επικεφαλής ζητούν από τους χωροφύλακες να τους ακολουθήσουν. Τους οδηγούν σε μια μεγάλη αίθουσα. Έχει έρθει η στιγμή της αλήθειας. Ο ταγματάρχης Dinulescu και ο ομοιόβαθμός τους Macoveanu τους εξηγούν δίχως περιστροφές τις λεπτομέρειες της πραγματικής τους αποστολής.

Σύμφωνα με τις διαταγές , οφείλουν  να  παραλάβουν 14 επικίνδυνους κρατουμένους του κοινού ποινικού δικαίου. και να τους οδηγήσουν στις  φυλακές του Βουκουρεστίου.

Για λόγους όμως που μόνο οι ανώτεροι γνωρίζουν , οι κρατούμενοι αυτοί δεν πρέπει να φτάσουν ζωντανοί στο Βουκουρέστι .Θα εκτελεσθούν καθ' οδόν μέσα στα αυτοκίνητα μακρυά από τα αδιάκριτα βλέμματα, αθόρυβα, δια στραγγαλισμού.

Τα σχοινιά που τους έχουν μοιράσει είναι γι αυτόν ακριβώς τον σκοπό. 'Εχουν ληφθεί όλα τα μέτρα για να μην υπάρξουν απρόοπτα. Ο Dinulescu διαβεβαιώνει ότι η διαδικασία θα είναι απλή. Ήσυχα και ωραία ένας ένας θα βγαίνει από την αίθουσα και θα κατεβαίνει στην αυλή όπου ήδη περιμένουν οι κρατούμενοι, θα διαλέγει το υποψήφιο θύμα του ,και θα ανεβαίνει μαζί του στο φορτηγό.  Στη συνέχεια ο κρατούμενος πρέπει θα ακινητοποιηθεί  στη θέση του με αλυσίδες τόσο στα χέρια όσο και στα πόδια ώστε οι όποιες αντιδράσεις του να είναι περιορισμένες. Κάτι τέτοιο  θα διευκολύνει σε σημαντικό βαθμό το έργο τους.  Πίσω από κάθε κρατούμενο θα πάρει θέση ο φρουρός του, με τοσχοινί στα χέρια, έτοιμος να δράσει μόλις δοθεί  το σύνθημα. Τρεις φορές ένας φακός θα αναβοσβήσει στο σκοτάδι.
Η ιδέα μιας εν ψυχρώ δολοφονίας, ιδιαίτερα όταν θύτης και θύμα θα έρθουν τόσο κοντά ο ένας με τον άλλο τρομάζει. Μια αναταραχή βασιλεύει στην αίθουσα.
Ανήσυχος από τα μουρμουρητά και τις εκφράσεις φόβου και αμηχανίας στα πρόσωπα  των χωροφυλάκων ο Dinulescu προσπαθεί να πείσει ότι πρόκειται για μία διαδικασία απλή που θα απαιτήσει ελάχιστο χρόνο. Ζητά από έναν από τους οδηγούς να γονατίσει στο πάτωμα και ο ίδιος με το σχοινί παίρνει θέση πίσω του. Κάτω από συνθήκες που πλησιάζουν τις πραγματικές ο ταγματάρχης με νευρικές κινήσεις περνά το σχοινί στο λαιμό και προχωρεί στην εικονική εκτέλεση  του "θύματος".

............................................................
0 Κοντρεάνου αγνοεί τα όσα σχεδιάζονται. Εδώ και ώρα τους έχουν πει ότι πρόκειται να μεταφερθούν στις φυλακές της Πρωτεύουσας μια ενέργεια που αγγίζει τα όρια της ευνοϊκής μεταχείρισης . Η μεταφορά από τη μια φυλακή στην άλλη είναι διαδικασία ρουτίνας και ο ίδιος δεν έχει κανένα λόγο να ανησυχεί. Ένας εύσωμος χωροφύλακας τον καλεί να ανεβεί στο πρώτο φορτηγό και αυτός υπακούει δίχως αντίρρηση. Όπως θα ομολογήσει ο χωροφύλακας Sârbu : «Εγώ πήρα εκείνον που έμοιαζε ψηλότερος και δυνατότερος από όλους τους άλλους. Αργότερα έμαθα ότι ήταν ο Αρχηγός ,ο Corneliu Zelea Codreanu.»

Δέκα κρατούμενοι ανεβαίνουν στο πρώτο φορτηγό και οι τελευταίοι τέσσερις  στο δεύτερο .Οι πύλες των φυλακών ανοίγουν και τα δύο φορτηγά, το ένα πίσω από το άλλο,  χάνονται μέσα στο σκοτάδι. Το γενικό πρόσταγμα στο πρώτο φορτηγό που βρίσκεται ο Αρχηγός το έχει ο Ταγματάρχης Dinulescu στο  δεύτερο ο Ταγματάρχης Macoveanu .Μέσα στα φορτηγά  που ήδη φτερουγίζει ο Θάνατος η σιωπή είναι νεκρική και το σκοτάδι της νύκτας ακόμα πιο πυκνό.  .....

Φτάνοντας στο δάσος του Tancabesti ,και ενώ το φορτηγό βρίσκεται σε κίνηση ο Ταγματάρχης Dinulescu, αναβοσβήνει τον φακό που κρατά. Τρεις φορές φωτίζεται ο χώρος και πάλι όλα επιστρέφουν στο σκοτάδι.
" Ήταν η στιγμή της εκτέλεσης -θα πει ο Sârbu-  αλλά, χωρίς να γνωρίζω το γιατί, κανένας από μας δεν κινήθηκε. Τότε ο Ταγματάρχης Dinulescu διέταξε τον οδηγό να σταματήσει ,βγήκε έξω και κατευθύνθηκε προς το φορτηγό που ακολουθούσε."
Στο πίσω φορτηγό ο Ταγματάρχης Macoveanu με λιγότερες αναστολές έχει φέρει σε πέρας το έργο του . Οι αλυσοδεμένοι λεγεωνάριοι παραμένουν στις θέσεις τους και μέσα στο σκοτάδι  μοιάζουν να κοιμούνται.
Στο πρώτο   φορτηγό ο Κοντρεάνου καταλαβαίνει πως το τέλος το δικό του και των συντρόφων του πλησιάζει. Επωφελείται από την απουσία του Συνταγματάρχη και στρέφεται προς τον Sârbu αυτόν που σε λίγο θα τον εκτελέσει. Ψιθυριστά ζητά μια τελευταία χάρη. «Σύντροφε επέτρεψέ μου να πω δυο λόγια στους άνδρες μου.»

Σκηνή υπέρτατου μεγαλείου μπροστά στο θάνατο . Ο ηγέτης νοιώθει ότι πρέπει να κάνει το χρέος μέχρι το τέλος. Νοιώθει την ανάγκη  να προφέρει τις τελευταίες λέξεις παρηγοριάς και ελπίδας στους συντρόφους του,  να εξορκίσει από  τις καρδιές τους  το φόβο του θανάτου. Θέλει να τους εξηγήσει όσο γίνεται πιο απλά,  ότι αν πεθαίνουν, πεθαίνουν  για το μεγαλείο της πατρίδας που τους γέννησε , πεθαίνουν ήσυχοι γιατί κατάφεραν να κάνουν το χρέος τους απέναντι στο γένος ,σαν καλοί Ρουμάνοι. Ο χωροφύλακας του διστάζει .

Δευτερόλεπτα αναμονής ψίθυροι ίσως και κραυγές απελπισίας ........

Όλοι συνειδητοποιούν  αυτό που πρόκειται να ακολουθήσει. Η  πόρτα μπροστά ξανανοίγει και εμφανίζεται ο Ταγματάρχης Dinulescu . Είναι εκτός εαυτού, σε κατάσταση υστερίας. Κραδαίνοντας το περίστροφο ουρλιάζει : «εκτελέστε τους». Πειθαρχημένοι οι χωροφύλακες περνούν τα τεντωμένα σχοινιά πάνω από τα κεφάλια των μελλοθάνατων και τραβούν με δύναμη προς τα πίσω. Τραβούν και σφίγγουν....Δεν υπάρχει καιρός για χάσιμο. Μέσα στη νύχτα τα δύο φορτηγά συνεχίζουν το ταξίδι της επιστροφής.

Στις φυλακές της Jilava τα φορτηγά με τους εκτελεσμένους φτάνουν στις 7 το πρωί. Μια ομάδα αξιωματούχων με επικεφαλής τον Dan Pascu διευθυντή των φυλακών τους υποδέχονται με  αγωνία. Ένας ιατροδικαστής του Στρατού , ο Υποστράτηγος lonescu έχει που έχει επιστρατευτεί να  εκδώσει  τα πιστοποιητικά με την αιτία θανάτου είναι κι αυτός εκεί.

 Μακρυά από τα αδιάκριτα βλέμματα τα πτώματα απελευθερώνονται από τις αλυσίδες τους, ξεφορτώνονται από τα φορτηγά και τοποθετούνται στο έδαφος μπρούμυτα. Πρέπει τώρα να αποτυπωθούν οι συνέπειες από τα σημάδια απόδρασης .Το σενάριο θέλει να έχουν πυροβοληθεί την ώρα που επιχειρούν να δραπετεύσουν . Χωροφύλακες πυροβολούν πάνω στα πτώματα. Λίγο παρακάτω ένας μεγάλος λάκκος είναι έτοιμος. Από εδώ και πέρα είναι δουλειά άλλων.[1]

Έχοντας κάνει το χρέος τους στο ακέραιο οι αστυνομικοί οδηγούνται σε ένα γραφείο όπου γίνονται δεκτοί από ένα Ταγματάρχη. Είναι φιλικός τους λέει.

«-Δεν κάνατε τίποτα άλλο πέρα από το καθήκον σας. Κανένας δεν μπορεί να σας κατηγορήσει σαν δολοφόνους. »
Μια υπόθεση ρουτίνας έχει φτάσει στο τέλος της.  « Λίγες ημέρες αργότερα –συνεχίζει την κατάθεσή του ο Sarbu- κλήθηκα στο γραφείο του Συνταγματάρχη Gherovici ο οποίος μόλις με είδε είπε: « Είσαι πολύ γεροδεμένος. Θα μπορούσες να σκοτώσεις ταυτόχρονα τρεις από αυτούς» Στη συνέχεια μου έδωσε ένα κομμάτι χαρτί το οποίο έπρεπε να υπογράψω…..»
Ήταν μια απόδειξη βάσει της οποίας ο χωροφύλακας Sαrbu παραλάμβανε το ποσό των 20.000 σαν ένα είδος επιδόματος για λόγους υγείας. Κατά την εκδοχή του ο χωροφύλακας φαίνεται να είπε: «Δεν είμαι άρρωστος κ. Συνταγματάρχα.»
Ο Συνταγματάρχης επέμεινε.:
«-Άκουσε εδώ Sarbu! Δεν κοιτάς τα χάλια σου ; Και κράτησε το στόμα σου κλειστό , γιατί αλλιώς Θα στο γεμίσω με χώμα.
Τα είπε όλα αυτά δείχνοντας ένα πιστόλι Mauser πάνω στο γραφείο του. Κατόπιν εγώ, όπως και οι άλλοι χωροφύλακες, φύγαμε σε άδεια.». [1]Σύμφωνα με άλλες μαρτυρίες τα πτώματα ρίχτηκαν κατ΄ ευθείαν στο λάκκο μόλις έφτασαν στις φυλακές Βουκουρεστίου. Τρεις ημέρες μετά και με τον φόβο ότι μια ενδεχόμενη εκταφή θα ανέτρεπε την επίσημη αιτία θανάτου , ξεθάφτηκαν, πυροβολήθηκαν στις πλάτες και ξαναθάφτηκαν .. Για να εξαλειφθούν τα σημάδια του στραγγαλισμού ρίχθηκε προηγουμένως πάνω στα πτώματα άφθονη ποσότητα  θεϊκού οξέως.

(Επιστροφή)

ΠΡΙΝ ΑΠΟ 90 ΧΡΟΝΙΑ Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΔΟΛΟΦΟΝΗΣΕ ΤΟ PHILIPPE DAUDET

Alors que le pays légal ne cesse d’en appeler aux « valeurs » républicaines contre la prétendue violence de ses adversaires, le quatre-vingt-dixième anniversaire de la mort tragique de Philippe Daudet vient à point nommé pour rappeler les crimes que la république, tout au long de son histoire, a commis, laissé commettre ou couverts à l’encontre non seulement de ses opposants directs mais aussi de leurs enfants.

Le meurtre, déguisé en suicide [1] , ce 24 novembre 1923, de Philippe, fils de Léon Daudet, âgé de quatorze ans, demeure une des pages les plus nauséeuses de l’histoire d’une police politique qui n’avait de cesse d’atteindre par tous les moyens, de préférence crapuleux, ceux qu’elle considérait, à juste titre d’ailleurs, comme les plus impitoyables opposants au régime d’impuissance et de corruption qu’était, depuis ses origines, la IIIe république. Ayant de longue date infiltré les milieux anarchistes qui servaient à ses agents de couverture — rôle que jouent aujourd’hui les « antifâ » —, cette « police plutôt criminelle [2] » tira parti du caractère fugueur du garçon, dont elle était au courant — son père se repentit d’avoir alerté la police lors d’une précédente fugue —, pour le faire tomber dans un piège et atteindre ainsi au cœur un des piliers de l’Action française.

S’agissait-il seulement de compromettre Philippe avec les anarchistes ? De l’impliquer dans une tentative de meurtre politique ? Il est possible que la mort du garçon n’ait pas été préméditée. Ce qui était prémédité, en revanche, c’était d’utiliser la fragilité d’un enfant de quatorze ans pour s’attaquer à l’Action française. L’affaire tourna mal, le garçon fut abattu et son corps abandonné dans un taxi. On s’assura du silence du chauffeur d’autant plus facilement que le cadavre d’un adolescent était un argument suffisamment convaincant. On connaît la suite : la condamnation pour diffamation du père qui avait accusé le chauffeur de mensonge, son arrestation et son évasion également historiques, son exil de plus de deux ans en Belgique.

Ce n’était pas le premier meurtre à l’actif des agents interlopes de la sécurité générale : l’avait précédé l’assassinat de Marius Plateau le 22 janvier par l’ « anarchiste » Germaine Berton. Suivra celui d’Ernest Berger le 26 mai 1925 : sept patriotes avaient déjà été assassinés en moins de six mois avec la complicité de la police et de la justice qui fermaient également les yeux sur les auteurs. Seule la lettre énergique, devenue célèbre, que Maurras adressa en Une de L’Action Française le 9 juin suivant au ministre de l’intérieur Abraham Schrameck sut arrêter net ces assassinats.

On aurait tort de penser que, parce que nous avons changé de siècle ou que le régime a changé de numéro, ces mœurs très républicaines aient disparu. La brutalité et souvent l’illégalité de la répression qui s’abat depuis plusieurs mois, et encore récemment, tant sur les patriotes que sur les défenseurs de la famille et plus généralement sur les opposants, montrent qu’un régime aux abois est prêt à tout, d’autant que, devenu illégitime aux yeux des Français, il n’a plus rien à perdre. Ce 24 novembre 2013, nos prières ou nos pensées — selon les certitudes ou les incertitudes de chacun — iront non seulement à Philippe, mais également à tous les jeunes martyrs de la cause royale qui l’ont précédé, aux enfants de Vendée, comme à l’enfant du Temple, le premier d’entre eux.

François Marcilhac - L’AF 2874

[1] Un suicide matériellement impossible, comme le montrera l’enquête...

[2] Selon l’excellente expression de Stéphane Giocanti. Pour plus de détails sur l’affaire, nous renvoyons au chapitre consacré à l’affaire Philippe Daudet, qui porte du reste ce titre, de son livre C’était les Daudet, Flammarion, 2013, pp. 273-286.

ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΣ: Η ΕΒΔΟΜΑΣ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ ΤΟΥ Β' Σ. ΣΤΡΑΤΟΥ. ΚΥΡΙΑΚΗ TOY ΠΑΣΧΑ (20 Απριλίου 1941)

 Ανακωχή

Κατά την 10ην ώραν περίπου αποκατεστάθη η τηλεφωνική επικοινωνία μετά του Γ΄ Σ. Στρατού, οπόθεν εδόθησαν, ως και εξ Ιωαννίνων, αι κάτωθι πληροφορίαι: Ότι την 8.45 ώραν ανεχώρησε επιτροπή υπό τον συνταγματάρχην Μπαλήν Ν.  Β' Σ. Στρατού, αντισυνταγματάρχην Χατζαρούλαν και επίλαρχον Βλάχον Κ., του Γ⁷ Σ. Στράτου, προς το Γερμανικόν Στρατηγείον. Αι επιχειρήσεις εναντίον των Ιταλών συνεχίζοντο και κατά την ημέραν ταύτην με τον ίδιον ρυθμόν και υπό την κάλυψιν του υπό του Σώματος εγκατασταθέντος προγεφυρώματος Λεσκοβικίου, αι Μεραρχίαι συνεπτύσσοντο εντεύθεν των συνόρων. Ο διοικητής του Σώματος, Ικανοποιών -και προσωπικάς έπιστολάς προς αυτόν ενίων στρατηγών, ηθέλησε όπως άπασα ι μεταφερθώσι εντεύθεν των συνόρων. Πράγματι, την 20ήν Απριλίου άπασαι αί διοικήσεις των Μ. Μονάδων και το όλον σχεδόν της δυνάμεως των απεσύρθη εντεύθεν των συνόρων κ α ι  π α ρ έ μ ε ι ν α ν  ε κ ε ί θ ε ν μ ό ν ο ν    α ι   δ υ ν ά­ μ ε ι ς     τ ο υ ε γ κ α τ α σ τ α θ έ ν τ ο ς π ρ ο γ ε φ υ ρ ώ μ α τ ο ς   τ η ς   π λ έ ο ν   σ υ γ κ ρ ο τ η μ έ ν η ς X V Μ ε ρ αρ χ ί α ς Σ π η λ ι ω τ ο π ο ύ λ ο υ.

Η δράσις του εχθρού συνίστατο εις την έντονον δραστηριότητα της αεροπορίας, η οποία κατήρχετο μέχρι 50 μ. δια να αναγνωρίση και πολυβολήση   αδιαφόρως, Σταθμούς διοικήσεως, σταθμούς ανεφοδιασμού, αναρρωτήρια ή νοσοκομεία, ως και εις έντονο ν δράσιν του πυροβολικού. Αι επιθέσεις τοπικαί, μικράς δυνάμεως, απεκρούσθησαν άπασαι υπό των προς τούτο τεταγμένων τμημάτων.

Κατά την ημέραν ταύτην εξεδόθησαν αι κάτωθι αναφοραί και διαταγαί του Σώματος, αίτινες αποτελούσι περιεχόμενον εξετάσεως υπό του ιστορικού: 1667) 20.4.41 αναφορά Μεραρχίας Ρουσσοπούλου περί τρομεράς επιδράσεως της αερο­πορίας. 8729)20.4.41 αναφορά περί αδυναμίας του 33ου Συντάγματος να υπερασπισθή των συνόρων όπου ετάχθη. Α.Π. 98)20.4.41 αναφορά Ρουσσοπούλου περί μηδαμινού φρονήματος αξιωματικών και οπλιτών και περί ανάγκης λήψεως μέτρων αμέσου λύσεως της καταστάσεως. Αναφορά Σώματος δι' ης υπεβάλλετο εις Τ.Σ.Η. αναφορά του επιτελούς Κωτσάλου περί καταστάσεως και αναφορών των Μεραρ­χιών προς ας απεστάλη ως σύνδεσμος, καθ'  ην μόνον 24ωρος παρείχετο δυνατότης αντιστάσεως. 25)20.4.41 διαταγή του Σώματος περί συγκρατήσεως πάση θυσία. 8733)20.4.41 περί καταστροφών. Α.Π. 501)20.4.41 12.40 ώρας διαταγή του 'Τ.Σ.Η. περί επικειμένης αποφάσεως υπό της Κυβερνήσεως την επομένην 21ην Α­πριλίου και τέλος Α.Π. 11121)20.4.41 διαταγή του στρατηγού Τσολάκογλου περί συναφθείσης ανακωχής.

Τα μεσάνυκτα επανήλθεν εις τον Σταθμόν διοικήσεως του Σώματος ο συν­ταγματάρχης Μπαλής, όστις προσεκόμισε αντίγραφον του υπογράφεντος πρωτοκόλου, το οποίον είχε τεθή αμέσως εν ισχύϊ. Έδωσε δε επί πλέον τας κάτωθι λεπτομερείας:

— Ότι ο στρατηγός Τσολάκογλου δεν συνεφώνησε εις την λύσιν προσωρινής Κυβερνήσεως υπό τον Μητροπολίτην, περιοριζόμενος εις την στρατιωτικήν πλευράν της καταστάσεως. Ότι προ της υπογραφής του πρωτοκόλλου ανακωχής ενημερώθη ο στρα­τηγός Πιτσίκας και γενικώς το Τ.Σ.Η. δια των επιτελών Χατζαρούλα (Γ' Σ. Στρα­τού) και του προς τούτο αποσταλέντος εις Βοτονάσι επιτελούς του Τ.Σ.Η. και υπεδείχθησα ν υπό τούτου (Τ.Σ.Η.) προσθήκαι τινές.

— Ότι κατά την μετάβασίν του προς το Γερμανικόν Στρατηγείον εύρε και κήρυκας παραδόσεως της XI Μεραρχίας Δημάρατου τους ταγματάρχην Κουβέλην και λοχαγόν Αμπατζόγλου, χωρίς καν να εκδηλωθή πίεσις.

Ο συνταγματάρχης Μπαλής υπέβαλε σχετικήν αναφοράν λεπτομερή, των δια­πραγματεύσεων ως και του υπογραφέντος πρωτοκόλλου.

Η κοινοποίησις του πρωτοκόλλου ανακωχής έγινε δεκτή εις όλον τό μέτωπον Ηπείρου με αίσθημα ανακουφίσεως, αλλά και με προσβλητικήν χαράν εκ μέρους, ευ­τυχώς ολίγων, οπλιτών, οι οποίοι δυστυχώς εξετράπησαν εις συνεχείς πυροβολισμούς, οίτινες έπαυσαν τη επεμβάσει των αξιωματικών διά την τήρησιν αξιοπρεπούς συμ­περιφοράς.

Το Σώμα Στρατού εξέδωκε προς τούτο και τας υπ' αριθ. 8748)21.4.41 περί συνοχής τών τμημάτων και 8750)21.4.41 διαταγήν περί παραμονής εις τας θέσεις των και εκείθεν των συνόρων των τμημάτων διά την τιμητικήν εφαρμογήν του πρωτοκόλλου, ως πάς τις τότε εφαντάζετο, άλλα και διότι η κόπωσίς των ήτο τε­ραστία.
(Επιστροφή)

ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΣ: Η ΕΒΔΟΜΑΣ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ ΤΟΥ Β' Σ. ΣΤΡΑΤΟΥ. Μ. ΣΑΒΒΑΤΟΝ (19 Απριλίου 1941)

Τα μέτρα του Σώματος, ίνα πάση θυσία η σύμπτυξις είνε καρποφόρος, μέσα εις μίαν κατάστασιν, η οποία ήτο χαώδης, ελαμβάνοντο συνεχώς και μετ' επι­μονής.

Οι  επιτελείς του Σώματος Στρατού είχον αποσταλή ως σύνδεσμοι δια να εξα­σφαλίσουν την εκτέλεσιν των διαταγών του Σώματος, αφού μάλιστα μόνον δια του ασυρμάτου, και τούτου πλημμελώς, ηδυνάμεθα να συνδεθώμεν.

Ο ταγματάρχης Κώτσαλος απεστάλη εις την ΧVΙΙ Μεραρχίαν, την ομάδα Ζωϊοπούλου και την XV και VI Μεραρχίας.

Προ αυτού είχεν αποσταλή ο αντισυνταγματάρχης Παυλόπουλος και ταγμα­τάρχης Πετρόπουλος εις τας Μεραρχίας ταύτας, αι οποίαι εκινούντο επί δυσβάτων και «ασπλάχνων», αν δύναται να λεχθή, οδεύσεων. Εκτός των ανωτέρω εγκατεστάθησαν εις τας γεφύρας Μέρτζανης μονίμως, ώστε να κατευθύνωσι την διέλευσιν, δύο ταγματάρχαι οι Γιαννουκάκης και Καΐστης. Ο Σωματάρχης, προσπαθή­σας κατά την ημέραν ταύτην να επικοινωνήση προσωπικώς με τους μεράρχους, καθηλώθη επί 3 ω ρ ο ν διά πολυβολισμών και βομβαρδισμού, σωθείς ως εκ θαύματος.

Η σύμπτυξις συνετελείτο οπωσδήποτε χωρίς μεγάλας δυσχερείας ελλείψει ε­πιγείου εχθρικής πιέσεως διά μεγάλων δυνάμεων. Δυστυχώς οι επανελθόντες επι­τελείς προσεκόμισαν αναφοράς των μεράρχων, ότι αι μονάδες των ευρίσκoντο εις αδυναμίαν να αντιστώσι και επί των συνόρων, διότι είχε ήδη τεθή το ψυχοφθόρον σύνθημα: «Γιατί πολεμούμε, αφού οι Γερμανοί έφθασαν εις Κατάραν;».

Λόγω τούτου το Σώμα Στρατού είχε λάβει εγκαίρως την πρόνοιαν και διέθεσε, διά την εξασφάλισιν των συνόρων, μονάδας εφ ων είχε εμπιστοσύνη, λόγω ικανό­τητος των διοικητών και τας οποίας είχε προαποστείλει, ώστε να αναλάβουν και ηθικώς και σωματικώς λόγω αναπαύσεως και αποστάσεως.

Και από της πλευράς μεν ταύτης παρέμεινε αμετάβλητος η κεντρική ιδέα όλων  και εφιαλτική του Σωματάρχου: «Νικηταί μέχρι τέλους». Από της ετέρας όμως πλευράς, δηλαδή της Γερμανικής κατευθύνσεως, όλα ενίσχυον την γνώμην του συν τη γειτνιάσει των επιτιθεμένων Γερμανών. «Συνθηκολόγησις με τους Γερ­μανούς διά την δημιουργίαν καλυτέρων όρων».

Αφ  ης ανέλαβε την τόσον επικίνδυνου, ως του ετόνισα πλειστάκις, δι' αυτόν  πρωτοβουλίαν ταύτην και εθεώρει, τούτο ως υπέρτατόν του καθήκον και θυσίαν  έ­ναντι των συμπολεμιστών του, δεν ηθέλησε να το αποκρύψη από τον διοικητήν της Στρατιάς, και προς τούτο ουδεμίαν αντίρρησιν έφερε, όταν του ανέφερα ότι ο σύν­δεσμος της Στρατιάς ταγματάρχης Καραβιάς εθεώρει υποχρέωσιν τιμής, και δι­καίως να πληροφόρηση το κλιμάκιον εις ο ανήκε περί όλων των γεγονότων της Μ. Παρασκευής και της αφίξεως του Μητροπολίτου. Άλλως τε ο στρατηγός Δεμέστιχας είχε ήδη ενημερώσει τον διοικητήν Στρατιάς, ως συνεφωνήθη. Ούτως ενε­κρίθη η αναχώρησις του ταγματάρχου Καράβια το Μ. Σάββατον.

Σημειούται ότι ο Σωματάρχης ηγνόει ότι ο στρατηγός Δεμέστιχας δεν έκαμε χρήσιν των συμφωνηθέντων δια την αποστολήν του τηλεγραφήματος της νυκτός της Μ. Παρασκευής και ότι αντ' αυτού μετά την συζήτησιν του μετά του στρατη­γού Πιτσίκα και τας αντιρρήσεις του, απέστειλε έτερον τηλεγράφημα με μόνην την υπογραφήν του και δια λογαριασμόν του Α' Σ. Στρατού.

Την ημέραν ταύτην αξιοσημείωτοι δια τον ιστορικόν (ο οποίος θα ασχοληθή δια τα συμπεράσματα ενός ψυχολογικού παράγοντος) είνε αι υπ αριθ. Α.Π/9415) 1407 αναφοραί του  Τ.Σ.Η., κοινοποιηθείσαι και εις το Σώμα, περί απελπιστικής καταστάσεως του στρατού, η Α. Π. 8694)19-4-1941 αναφορά του Σώματος και 8719) 19-4-1941   ο μ ο ί α, δ ι '  η ς  υ π ε β ά λ λ ο ν τ ο    α ι    π ρ ο κ η ρ ύ ξ ε ι ς   των κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ώ ν «π ό λ ε μ ο ς κ α τ ά  τ ο υ π ο λ έ μ ο υ» κ α ι   δ ι'  η ς  υ π ε δ ε ι κ ν ύ ο ν τ ο κ α ι  ω ρ ι σ μ έ ν α μ έ τ ρ α.

Την πρωίαν του Σαββάτου ο αφιχθείς Μητροπολίτης εδέχθη την απόφασιν εχων επί πλέον επιχείρημα την δ η μ ιο υ ρ γ η θ ε ί σ α ν κατάστασιν εις Ιωάννινα, όπου συνεκεντρούντο οι φυγάδες. Συνίστα την επιτάχυνσιν της αποστολής κηρύκων εις τους Γερμανούς, προς ους θα μετέβαινε και ο ίδιος, ως αντιπρόσωπος της προσωρι­νής Κυβερνήσεως.

Την πρωίαν του Σαββάτου εξ άλλου ελήφθη δια του ασυρμάτου πρόσκλησις του στρατηγού Πιτσίκα, όπως μεταβή ο Σωματάρχης εις  Ιωάννινα. Ο στρατηγός Δεμέστιχας παρεκίνησε τον Σωματάρχην τηλεγραφικώς να μεταβούν χωρίς να του κάμη νύξιν περί τροποποιήσεως του τηλεγραφήματος των. Ο Σωματάρχης, φοβού­μενος κράτησίν του εις Ιωάννινα (παράδοξος σκέψις αφού δεν είχε έως τότε ου­δεμία εκδηλωθή ενέργεια διοικητική) και κατεχόμενος πλέον από την έμμονον Ιδέαν τής αμέσου λύσεως λόγω τής προσεγγίσεως των Γερμανών, ούδεμίαν απάντησιν έδωσε, άλλ' αντιθέτως επεκοινώνησε προσωπικώς με τον στρατηγόν Τσολάκογλου, τον οποίον ενημέρωσε επί της αποφάσεως του μετά του στρατηγού Δεμέστιχα. Ού­τος απεδέχθη την απόφασιν και εζήτησε να αποσταλή ο Μητροπολίτης μετά αντιπροσώπων των Σωμάτων. Ανεμένετο δε ό στρατηγός Δεμέστιχας διά την μετάβασιν εις τον Σταθμόν διοικήσεως Τσολάκογλου. Επειδή ούτος εβράδυνε και δεν υπήρχε τηλεγραφική επικοινωνία, απεφάσισαν την μετάβασίν των (Μητροπολίτης, Σωματάρχης, Μαυρογιάννης) εις Σταθμόν διοικήσεως Δεμέστιχα.
Ανεχώρησαν πράγματι, αλλά δεν κατώρθωσαν να προχωρήσουν, διότι, καθηλώθησαν υπό της αε­ροπορίας. Λόγω τούτου επέστρεψαν και ο Μητροπολίτης Ιωαννίνων ανεχώρησε την 20ην ώραν του Μ. Σαββάτου διά Βοτονάσι, όπου ο Σταθμός διοικήσεως του στρατηγού Τσολάκογλου μετά των άνευ μονάδων πλέον στρατηγών του (Μουτούση, Ζυγούρη και των άλλων). Συνωδεύετο υπό του συνταγματάρχου Μπαλή Νικ. διοικητού πυροβολικού Β' Σ. Στράτου και υπό του συνταγματάρχου Μαυρογιάννη, διοικητού πυροβολικού του Α' Σ. Στράτου, Παράκλησιν του Σωματάρχου, όπως τον αντιπροσωπεύσω, δεν ε­δέχθην. Του ετόνισα ότι η παρουσία μου ήτο απαραίτητος εις τον Σταθμόν διοι­κήσεως δια την απόλυτον απόδοσιν του επιτελείου εις στιγμάς τόσον κρισίμους. Άλ­λως τε με την δικαιολογίαν αυτήν και με την πραγματικότητα αύτην δεν έλαβον μέρος εις όλας τας συσκέψεις των.
Ο Σωματάρχης, προς αποφυγήν παρεξηγήσεως και με την εντολήν απολύτου συμμορφώσεως, έδωκε γραπτόν σημείωμα εις τον συνταγματάρχην Μπαλήν, του οποίου το περιεχόμενον συνίστατο ως εξής, ως άλλως τε αναφέρεται και εις την πο­λεμικήν έκθεσιν την υποβληθείσαν υπό του Β' Σ. Στρατού:
«Σχηματισμός, λόγω αναχωρήσεως της Κυβερνήσεως Αθηνών, προσωρινής τοιαύτης υπό τον Μητροπολίτην με μέλη τους 3 Σωματάρχας και εν συνεχεία ικα­νών δια τας περιστάσεις ταύτας πολιτικών ή επιστημόνων.
— Διάγγελμα προς τον λαόν, ίνα ενημερωθή δια την κατάστασιν και τους λό­γους της αποφάσεως.
— Ανακοίνωσις της αποφάσεως προς την Γερμανικήν Κυβέρνησιν.
— Αίτησιν ανακωχής με βάσιν την κατάπαυσιν των εχθροπραξιών, έντιμον κατάθεσιν όπλων και επ' ουδενί λόγω παράδοσιν ουδενός.
— Εν περιπτώσει μη αποδοχής των αιτήσεων τούτων, συνέχεια του αγώνος έστω και υπό την αθλίαν κατάστασιν, δι' ομάδων εθελουσίως παραμενουσών με μο­νίμους αξιωματικούς και εφέδρους όσοι θα παρέμενον».
Είνε βέβαιον, ότι την ημέραν εκείνην η ψυχολογία του μετώπου ήτο: «Δεν υ­πάρχει ένας έντιμος διοικητής να μας σώση;». Δεν είνε άλλως τε δυνατόν να αναφερθώσι ύβρεις και συζητήσεις, αίτινες εγένοντο δια την απόφασιν της Κυβερνήσεως προς αποχώρησιν. Ήδη άλλως τε πολλαί διοικήσεις (με πρωτοπόρους πάλιν τοιαύτας, αι οποίαι υπηρέτησαν εις την VII Μεραρχίαν, είχον τραπή προς Αγρίνιον και εκείθεν δι' Αθήνας, ίνα μη ευρεθώσι εις τας Μονάδας των κατά την προσ­έγγισιν των Γερμανών. Η υπ' αριθ. 64829)16-4-41 διαταγή του υπουργού Στρα­τιωτικών Παπαδήμα περί διαλύσεως των μετόπισθεν (εν αγνοία του Βασιλέως, ως εδέχθη) είχε φθάσει ήδη εις το μέτωπον με τα φυσικά αποτελέσματα της. Εκτός τούτου, οι ασύρματοι μετέφερον διά των οπλιτών ακαριαίως πάσαν πληροφοριαν. Τα μεγάφωνα δε του εχθρού, από της ημέρας επιθέσεως των Γερμανών, οπότε το ηθικόν του στρατού πραγματικά επλήγη καιρίως, εγνωστοποίουν εν πάση λεπτομερεία τας προόδους της κινήσεως με εξωγκωμένας πληροφορίας καταλήψεως και κα­ταστροφής πόλεων και προσεκάλουν εις παράδοσιν. Γενικώς ό πόθος των διοική­σεων ήτο όπως, εφ' όσον δεν υπήρχε άλλη λύσις εκτός της ανακωχής, ευρεθή ο στρατός μας νικητής, ως μέχρι τούδε, της νίκης του σημειουμένης διά της διατά­ξεως των μονάδων του εντός του Αλβανικού εδάφους. Η κατάστασις και αι προσ­πάθειαι του Σώματος, διά τον ιστορικόν, συνοψίζονται εις τας αναφοράς και διαταγάς των Μ. Μονάδων: 2655)19.4.41 VI Μεραρχίας περί ηθικού. Α.Π. 8694)19. 4.41, 8710)19.4.41, 8719)19.4.41 αναφοραί του Σώματος. Α.Π. 8714)19.4 41, 8717)19.4.41, 8713) 19.4.41 διαταγαί του Σώματος. Α.Π. 9415)1907)19.4.41 αναφορά του Τ.Σ.Η. περί καταστάσεως του στρατού.

(Επιστροφή)

ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΣ: Η ΕΒΔΟΜΑΣ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ ΤΟΥ Β' Σ. ΣΤΡΑΤΟΥ. Μ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ (18 Aττριλίου 1941)

Οι κομμουνισταί διέτρεχον τα μετόπισθεν ενσπείροντες την διάλυσιν, με το γνωστόν σύνθημα: «πόλεμος κατά του πολέμου». Γηραιοί έφεδροι αξιωματικοί διοικούντες ταύτα δεν ηδύναντο να παρουσιάσουν την επιβαλλομένην θέλησιν και αντίδρασιν.

Τα γεγονότα ηκολούθουν αμείλικτα τον καθορισθέντα δρόμον των, τόσον από της απόψεως της Γερμανικής απειλής, όσον και από της ημετέρας πλευράς.

Είχε γνωσθη η διάλυσις του Τ.Σ.Κ. Μακεδονίας και η συνθηκολόγησίς του κατόπιν εγκρίσεως του Αρχιστρατήγου. Είχε γνωσθη η κατάστασις της ομάδος Μεραρχιών Ζωϊοπούλου, ενθα η μεν δυνατότης της Ι Μεραρχίας ήτο γνωστή· (ο μέραρχος της από της 11ης Απριλίου ετόνιζε την αδυναμίαν συνεχίσεως του αγώνος , αλλά και η των λοιπών μονάδων δεν ήτο διάφορος. Το 72 Σύνταγμα είχε διαλυθή λόγω και της ανικανότητος του διοικητού του, ως ετονίζετο υπό πάντων, και η συγκράτησις εγένετο τη επεμβάσει ψυχραίμων λοχαγών, εν οις και ο λοχαγός Τσατέρης Γρηγ., όπως ενθυμούμαι.

Και το χειρότερον όλων εγνώσθη η απόφασις του Υπουργείου περί απολύσεως μονομερών εφέδρων από της 16ης Απριλίου, ή τ ι ς  ε π έ δ ρ α σ ε   δ ι α λ υτ ι κ ώ ς κ α ι  ε δ ω σ ε   τ η ν εν τ ύ π ω σ ι ν τ η ς    κ α τ α σ τ ά σ ε ω ς  τ η ς   α ν ω τ ά τ η ς   δ ι ο ι κ ή σ ε ω ς.

Βασική πλέον σκέψις των εκείθεν των συνόρων, πως να ευρε θώσι εντεύθεν πριν ή καταστραφώσι αι γέφυραι  Μέρτζανης, επί των οποίων η εχθρική αεροπορική επίθεσις εξεδηλούτο καθημερινή. Οι αξιωματικοί είχον μεταβληθή εις αγρονόμους, δια νά μεταχειρισθώ την φράσιν του στρατηγού Ρουσσοπούλου.

Το Σώμα Στρατού δια της υπ' αριθ. 8632)16-4-41 διαταγής του είχε καθορίσει την δημιουργίαν οπισθοφυλακών τιμής εστω και με μόνον αξιωματικούς και βαθμοφόρους. Β ά σ ε ι τ α ύ τ η ς  η  ά μ υ ν α   θ α  δ ι ε ξ ή γ ε τ ο   β ή μ α  π ρ ο ς  β ή μ α και οι αξιωματικοί θ α   ε χ ε ι ρ ί ζ ο ν τ ο  τ α  α υ τ ό μ α τ α   ό π λ α.

Εκ του αποσπάσματος Γιαννακοπούλου απέμειναν μόνον πυρήνες υπό τους αρίστους ταγματάρχας Αντωνόπουλον και Κώνσταν, οίτινες συνεκράτησαν λόγω του ηρωΐσμού των και της αυτοθυσίας των, όσους ηδύναντο.

Στρατιώται. καταγόμενοι εκ των καταληφθέντων μερών, έφευγον με μίαν μόνον σκέψιν: «την τύχην των οικογενειών των», σ υ ν α π ο κ ο μ ί ζ ο ν τ ε ς και  τα κτήνη δια την ταχυτέραν κίνησίν των, αδιαφορούντες δια τα υπ' αυτών μεταφερόμενα.

Μεμονωμέναι επιθέσεις εναντίον των αντιδρώντων εις την φυγήν των αξιωματικών εις τα 1ον, 16ον, 19ον, 50όν, 33ον Συντάγματα και ανταρσίαι. Ο διοικητής πεζικού Μουστεράκης συνεκράτει την κατάστασιν δι' απειλητικών οπισθοφυλακών. Φυγάδες εξέτρεπον του προορισμού των τα αυτοκίνητα, ώστε να καθίσταται προβληματικός και ο εφοδιασμός. Γενικώς αι αντιδράσεις εκείναι, αίτινες είνε αι αυταί εις όλους τους στρατούς εις παρομοίας περιπτώσεις. ΕΙνε όμως αξιοσημείωτον ότι διά τους παραμένοντας εις τας θέσεις των, παρέμενε διαρκές και άσβεστον το έναντι των Ιταλών συναίσθημα: «νικηταί υπέρ πάσαν δυσχέρειαν». 

Πάντοτε η Στρατιά ετηρείτο ενήμερος της καταστάσεως και των προσπαθειών του Σώματος. Αλλά τον διοικητήν του Σώματος, αφ' ης επείσθη ότι πάσα εκ μέρους της Στρατιάς πρωτοβουλία δεν ήτο πιθανή, εβασάνιζε η σκέψις της συνθηκολογήσεως, της σωτηρίας του Σώματος. Λόγω τούτου την 1Οην ώραν εκάλεσε τον υπουργόν των Στρατιωτικών Παπαδήμαν, μεθ' ου συνεδέετο διά φιλίας και προς τον οποίον ανέφερε παρουσία μου σχεδόν τα εξής: «Κύριε Υπουργέ, αι στιγμαί •δεν δέχονται αναβολήν. Σας εξορκίζω εν ονόματι του Θεού, εν ονόματι ενός στρατού, ο οποίος έφθασε τον κολοφώνα της δόξης του, λάβατε αποφάσεις, διότι θα κλάψωμεν ερείπια χειρότερα της Μ. Ασίας. Εγώ κλαίω ήδη πρώτος. Εάν υπάρχη κανείς, που δύναται να με αντικαταστήση και να φέρη τον ακάνθινον στέφανον, ας έλθη ίνα ταχθώ υπό τας διαταγάς του ως στρατιώτης». Η απάντησις του υπουργού ήτο η εξής, ως μοι ανεκοίνωσε ο Σωματάρχης αμέσως μετά την τηλεφωνικήν διακοπήν: «Σας ορκίζομαι εν ονόματι του Θεού, ότι θα κάμω για σας και για τον νικηφόρον στρατόν ό,τι μπορώ». Μετά ταύτην συνέταξε δια πρώτην φοράν ιδιοχείρως υπό το αυτό ως άνω πνεύμα μακροσκελές τηλεγράφημα (το υπ' αριθ. 501) 18-4-41) προς τον υπουργόν των Στρατιωτικών, τον Αρχιστράτηγον και τον διοικητήν της Στρατιάς. Με διέταξε και το μετέδωσα εις τον συνταγματάρχην διευθυντήν του III Γραφείου του Γεν. Στρατηγείου Κιτριλάκην περί την 11 ην ώραν δι' ενδιαμέσου κέντρου των Ιωαννίνων. Ουδεμία επί τούτου εδόθη απάντησις εις το Σώμα. Την επομένην επληροφορήθημεν την αυτοκτονίαν του Πρωθυπουργού Κορυζή με συγκεχυμένας διαδόσεις, ότι δεν ηδύνατο να βαστάση την επερχομένην κατάρρευσιν του Έθνους.

Την 12ην ώραν ο συνταγματάρχης επιτελάρχης του Α' Σ. Στράτου με εζήτησεν ίνα καθορίσωμεν συνάντησιν μεταξύ των δύο Σωματαρχών, εις την οποίαν να παριστάμεθα και οι επιτελάρχαι, προς λήψιν αποφάσεων, διότι ουδεμία ελπίς υπήρχε. Γνωρίζων τας προθέσεις του Α' Σ. Στρατού απεποιήθην πάσαν τοιαύτην συζήτησιν και τον παρέπεμψα εις τον αρμόδιον Σωματάρχην μου. Λόγω τούτου ηναγκάσθη ο διοικητής του Α' Σ. Στρατού να ζητήση προσωπικώς τον Σωματάρ­χην μου, δια μίαν εντός της εσπέρας συνάντησιν την οποίαν και απεδέχθη λόγω και της μετακινήσεως του Στρατηγείου του Β' Σ. Στρατού την αυτήν εσπέραν εις Πρωτόπαπα. Ώρισαν ώραν συναντήσεως την 22αν και χώρον το Καλπάκι.
Σημειώ ότι το Α' Σ. Στρατού από της Μ. Τρίτης 15ης τρέχοντος είχε προ­τείνει εις τον Αρχιστράτηγον συνθηκολόγησιν δια τηλεγραφήματος κοινοποιηθέν­τος και ημίν (475 τηλεγράφημα).
Έθεσα εις τον εαυτόν μου ως σκοπόν να αποτρέψω τον Σωματάρχην μου τοι­ούτων αναφορών και πρωτοβουλίας. Του υπενθύμισα εις συζητήσεις μου «ότι υ­πήρξε και αιχμάλωτος εις Γερμανίαν και συνεπώς η πρωτοβουλία του θα εθεωρείτο ως αποτέλεσμα Γερμανοφιλίας και ουχί ανάγκης». Δια τοιούτου τρόπου εψύχραινον τον διαρκή εφιάλτην του.
Αι επιχειρήσεις συμπτύξεως εξετελούντο με όσην άνθρωπίνην θέλησιν επέ­βαλλε ο πόθος του νικητού.
Κατά την 14ην ώραν από κακήν πληροφορίαν θορυβηθείς ο διοικητής της Στρατιάς στρατηγός Πιτσίκας, με εκάλεσε και με ηρώτησε διά. τίνα λόγον εγκατελείφθη η γραμμή Λεγκαρίτσας.
Του απήντησα ότι άνευ διαταγής του δεν πρόκειται, να γίνη τούτο. Ότι εγκατεστάθη προγεφύρωμα εις Λεσκοβίκι. Ότι θα καταληφθούν ισχυρώς όλαι αι δια­βάσεις των συνόρων. Ότι το απόσπασμα Γιαννακοπούλου συγκεντρώνεται και κατευθύνεται άνευ διαταγής μας εις Κόνιτσαν, παραβαίνον την διαταγήν παραμονής υπό τας διαταγάς Ζωϊοπούλου. Είχε διαλυθή αδόξως.
Με ηρώτησε, αν θα κρατήσουν. Του ανέφερον ότι δεν δύναμαι να τον διαβέ­βαιώσω , διότι όλαι αι προς αυτόν πληροφορίαι, προερχόμεναι πιθανόν εξ άλλης πηγής, ήσαν ψευδείς. Υπενόουν το απόσπασμα Γιαννακοπούλου, όπερ ανέφερε ότι είχε Σύνταγμα, ενώ είχε μόνον 3 πυρήνας.
«Δύο ημέρες θέλω να κρατήσετε», μου ετόνισε. Του ανέφερον ό'τι ημείς θα προσπαθήσωμεν για 4 αφού, εκτός των άλλων μέτρων, εγκατεστάθησαν οπισθοφυ­λακαί τιμής με πρόθεσιν να μη μείνη τίποτε εις τους Ιταλούς.
Τέλος μου προσέθεσε ότι εκείνην την στιγμήν τον πήρε στο τηλέφωνο ο Πρω­θυπουργός και τον παρεκάλεσε να κρατήσουμε, διότι σε λίγες ώρες θα ελαμβάνετο η απόφασις. Του απήντησα ότι ο πόθος όλων των αξιωματικών ήτο πως θα προστα­τευθούν από ατιμωτικήν διάλυσιν ή παράδοσιν. Άπαντα ταύτα ανέφερον αυτολεξί εις τον Σωματάρχην μου.
Μετά ώραν εκοινοποίησε η Στρατιά διαταγήν της, ότι «π ρ ό τ α σ ι ς   σ υ ν­ θ η κ ο λ ο γ ή σ ε ω ς π ρ ο ς   Γ ε ρ μ α ν ο ύ ς  α π ε ρ ρ ι φ θ η    κ α ι    η   Κ υ β έ ρ ν η σ ι ς  α π ε φ ά σ ι σ ε τ η ν μ έ χ ρ ι ς ε σ χ ά τ ω ν ά μ υ ν α ν».
Η τοιαύτη διαταγή, ως και η αναφορά του εμπίστου του Σωματάρχου ταγματάρχου Σχοινά περί αθλίας καταστάσεως, ης αντίκτυπος ήτο η αυτοκτονία του εκ Κρήτης αντισυνταγματάρχου Θεοδωράκη, εστερέωσαν εις τον Σωματάρχην την σκέψιν ότι ήτο πλέον επιβεβλημένη η εκ μέρους του πρωτοβουλία περί συνθηκολο­γήσεως.
Και πάλιν προσεπάθησα να τον αποτρέψω και εις ερώτησίν του, εάν βλέπω «δυνατότητα αντιστάσεως του Σώματος », του απήντησα όχι, αλλά υπεύθυνοι και αρμόδιοι, προς τούτο είνε οι μέραρχοι και προσέθετον ακόμη ότι πρέπει να συγκεντρώσητε και όλους τους επιτελείς του Σώματος μήπως υπάρξη καμμιά καλυτέρα λύσις.
Να ζητήση προσωπικώς την εγκρισιν του μεράρχου Ρουσσοπούλου, ήτις, ως διετείνετο, του εδόθη.
Ενέκρινε δε και την συγκέντρωσιν των επιτελών του Σώματος, ήτις επραγματοποιήθη την 16ην ώραν. Παρίσταντο οι συνταγματάρχαι πυροβολικού Μπα­λής, μηχανικού Ηλιόπουλος, αντισυνταγματάρχαι Παπαχαραλάμπους, Τζήμας, Ζαΐμης, Λέντζος, Στεφανόπουλος, Φραγκούλης, Γιαουρτάς, ταγματάρχαι Μακαρί­της, μηχανικού Σύρμας, πεζικού Τζάτζαρης Αθ. Απουσίαζον ο αντισυνταγματάρ­χης Γιαταγάνας και ο ταγματάρχης Πετρόπουλος, οίτινες ενημερώθησαν άμα τη επι­στροφή των.
Κατά ταύτην εξέθηκε την κατάστασιν, την επίσκεψιν του Μητροπολίτου και τα διαμειφθέντα, το αποσταλέν τηλεγράφημα εις τον Υπουργόν, το τηλεγράφημα του Α' Σ. Στρατού προς τον Αρχιστράτηγον περί συνθηκολογήσεως, ως και την πρόσκλησιν του διοικητού του Α' Σ. Στρατού Δεμέστιχα περί συναντήσεως των.
Κατέληγε δε ότι, μετά σύμφωνον γνώμην των μεράρχων του, δεν υπάρχει πλέον δυνατότης αντιστάσεως, εφ' όσον η Κυβέρνησις δεν ελάμβανε αμέσως απο­φάσεις και θα ανελάμβανε μετά του διοικητού του Α' Σ. Στρατού πρωτοβουλίαν συν­θηκολογήσεως προς τους Γερμανούς, ίνα περισωθή έναντι των Ιταλών το γόητρον του νικηφόρου στρατού και αποφευχθή η ατίμωσις διά της πλήρους διαλύσεως.
Εζήτησε δε την γνώμην των παρισταμένων. Ουδείς παρουσίασε λύσιν αλλοίαν, διότι άπαντας κατείχε το φάσμα στρατιωτών νικητών να καταδιώκωνται υπό των χθες ηττημένων.
Μόνον, ως ενθυμούμαι, ο αείμνηστος και αγαπητός συνάδελφος ταγματάρχης Τζάτζαρης υπενθύμισε τας υποχρεώσεις μας προς τους μαχομένους Άγγλους, εις την ορθήν παρατήρησιν, του οποίου απήντησε ότι η αδυναμία δεν είνε δυνατόν να κάμη διάκρισιν διά κανένα. Και απεμακρύνθη. Ο Τζάτζαρης εις συζήτησιν μαζί μου υπέδειξε την δυνατότητα να αυτοδιαλυθούμε και να αντιστούμε εις τα βουνά. Του απήντησα: «Εσύ έχεις δίκαιον, αλλά τα βουνά δεν σηκώνουν όλο το στρατό και αυτό χρειάζεται προπαρασκευήν». Πάντως και τότε και τώρα διατυπώ την εντύπωσίν μου σεβασμού της μνήμης δια τον ταγματάρχη ν τούτον, ο ο π ο ί ο ς ε θ ι γ ε   έ ν α   ζ ή τ η μ α, τ ο   ο π ο ι ο ν    έ π ρ ε π ε   ν α   π ρ ο β λ ε φ θ ή.


 

(Επιστροφή)

ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΣ: Η ΕΒΔΟΜΑΣ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ ΤΟΥ Β' Σ. ΣΤΡΑΤΟΥ. Μ. ΠΕΜΠΤΗ (17 Aττριλίου 1941)

Τα γεγονότα της 16ης όσον αφορά το δεξιόν επέσυρον την προσοχήν του Σώματος δια την κάλυψίν του, ίνα ανταποκριθή εις τον κίνδυνον αποκαλύψεως.
Απεφασίσθη η διάθεσις μονάδων του Σώματος δια την εξασφάλισιν προγεφυρώματος Μέρτζανης.

Επί πλέον την πρωίαν, εκλήθη ο διοικητής της Μεραρχίας Κρητών, ίνα λάβη γνώσιν εντολής της Στρατιάς περί εγκαταστάσεως της Μεραρχίας εις την γραμμήν Τσάρσοβα - Λεσκοβίκι. Ο μέραρχος, λαβών γνώσιν της διαταγής ταύτης. υπέβαλε έγγραφον αναφοράν περί αδυναμίας εκτελέσεως τοιαύτης εντολής, αντιθέτως δέ έτόνισε ως  ε π ι β ε β λ η μ έ ν η ν  τ η ν  μ ε τ α φ ο ρ ά ν  δ ι α  τ ω ν ·τ α χ υ τ έ ρ ω ν  μ έ σ ω ν της Μ ε ρ α ρ χ ί α ς ε ι ς Κρήτην λόγω της ε π ι κ ε ι μ έ ν ης  υ π ό  τ ω ν Γ ε ρ μ α ν ώ ν  κ α τ α λ ή ψ ε ω ς τ η ς  Η π ε ι ρ ω τ ι κ ή ς Ελλάδος. Πάσαν άλλην ενέργειαν ετόνισε ως συμφοράν. Εζήτησε δε την συνδρομήν του Σωματάρχου και την έγκρισίν του, όπως μεταβή εις Ιωάννινα και υποβάλη αυτοπροσώπως την αναφοράν μετά προσωπικής τοιαύτης εις τον διοικητήν της Στρατιάς.
Ο διοικητής του Σώματος, γνώστης των δυνατοτήτων της Μεραρχίας και πιστεύων και ούτος ως μοναδικήν λύσιν την μεταφοράν της εις Κρήτην  εζήτησε προσωπικώς τηλεφωνικώς την έγκρισιν ταύτην της παρουσιάσεως του διοικητού της V Μεραρχίας. Δεν ενεκρίθη όμως αύτη.
Μετά την άρνησιν ταύτην, ο μέραρχος εκάλεσε ο ίδιος προσωπικώς τον διοικητήν της Στρατιάς, μεθ' ου συνεδέετο και επανέλαβε την αίτησιν, ήτις αυτήν την φοράν ενεκρίθη λόγω και του ιδιαιτέρου συνδέσμου των!!!
Ο μέραρχος μετέβη και εξέθηκε προσωπικώς και την κατάστασιν της Μεραρχίας, αλλά και την δια την Κρήτην αίτησιν. Άλλως τε τα αποσπάσματα Μέρτζανης και ο συνταγματάρχης Σύρος προηγήθησαν της αναφοράς ταύτης, εις πληροφορίας προς τήν Στρατιάν.
Ο μέραρχος, επανελθών αυθημερόν, συνώψισε εις τον Σωματάρχην τας εντυπώσεις του δι' υβριστικών φράσεων και με αγανάκτησιν, ην προυκάλει η αποτυχία του σκοπού του. Η Στρατιά ηρνήθη την αιτουμένην μεταφοράν. Ο συνταγματάρχης Παπαδόγκωνας εφώναζε ότι η συμφορά, «ήτις πλήττει τον στρατόν Ηπείρου, οφείλεται εις την αβουλίαν της Στρατιάς». Πάντως η μερική επιτυχία ήτο ότι η Στρατιά διέτασσε (9359) 17-4-41 διαταγή) την συγκέντρωσιν της Μεραρχίας Κρητών εις Καλπάκι.
Η Στρατιά και κατά την ημέραν ταύτην ετηρήθη απολύτως ενήμερος της καταστάσεως του  Σώματος (1625.) 17-4-41 αναφορά).
Η σύμπτυξις εξηκολούθει δια της προσωπικής επεμβάσεως μεράρχων και συνταγματαρχών και άνευ σθεναράς πιέσεως του εχθρού, από του οποίου η αποκόλλησις είχε γίνει κατά την νύχτα, ως ελέχθη, της 13ης 14ην.
Κατά τας νυκτερινάς ώρας της Μ. Πέμπτης προς Μ. Παρασκευήν αφίχθη ο Μητροπολίτης Ιωαννίνων Σπυρίδων εις τον Σταθμόν διοικήσεως του Σώματος και συνεσκέφθη ιδιαιτέρως μετά του Σωματάρχου, όστις ως εξής μοι συνώψισε και τότε και αργότερον και τα επιχειρήματα του και την κατάστασιν, ως διεμορφούτο κατά τας πληροφορίας τας δοθείσας αυτώ υπό του Μητροπολίτου.
«Ο Σταθμός Διοικήσεως Μακεδονίας διελύθη και ο διοικητής τούτου απεκόπη από τας Μεραρχίας του.
Ότι από της 15ης οι 'Αγγλοι εγκατέλειψαν την γραμμήν Βενέτικού και υπεχώρησαν προς Καλαμπάκαν.
Ότι εζήτησαν την καταστροφήν της οδού Ιωαννίνων - Καλαμπάκας και ότι αι Μεραρχίαι IX. Χ και XIII νήστεις και άνευ δυνατότητος εφοδιασμού εκινούντο διά των ορεινών διαβάσεων της Πίνδου.
Ότι ο στρατηγός Τσολάκογλου φθάσας εις Ιωάννινα συνεζήτησε μετά του Τ.Σ.Η. την ανάγκην συνθηκολογήσεως, ως διεγράφετο η κατάστασις, αλλά το Τ.Σ.Η. είχεν ήδη αποταθή εϊς την Κυβέρνησιν διά του συνταγματάρχου Γρηγοροπούλου και έλαβε αρνητικήν άπάντησιν, ο  δε διοικητής του ηρνείτο. να αναλάβη πρωτοβουλίαν.
Ότι ο Μητροπολίτης εζήτησεν αεροπλάνον, ίνα μεταβή εις τον Βασιλέα και εκθέση και εις την Κυβέρνησιν την επικειμένην συμφοράν, αλλά δεν του εδόθη.
'Οτι τόσον κατά την Μ. Τετάρτην, όσον και κατά την Μ. Πέμπτην, απηυθύνθη τηλεγραφικώς εις τον Πρόεδρον της Κυβερνήσεως Κορυζήν, αναφερών την διάλυσιν του στρατού, την οποίαν έβλεπε εις Ιωάννινα.

Ότι ικέτευσε πάντα αρμόδιον δια να σώση τον στρατόν και την Ήπειρον, αλλά ματαίως.

Ο στρατηγός Πλατής τον παρέπεμπε εις τον διοικητήν της Στρατιάς, με την υπόμνησιν, ότι όταν προ τριμήνου εξέθηκε την κατάστασιν ως την προησθάνετο τον εξώρισαν.
'Οτι προ της αρνήσεως του στρατηγού Πιτσίκα, όπως διευκολύνη την μετάβασίν του εις Αθήνας, του απέστειλε καυστικωτάτην επιστολήν διά την αβουλίαν του προ της επικειμένης συμφοράς του Έθνους.
Προσέθεσε ότι ο στρατηγός Τσολάκογλου έστειλε τον επιτελάρχην του Χρυσοχόου εις Αθήνας, ίνα εκθέση εις τον Πρωθυπουργόν και τον Αρχιστράτηγον την αδυναμίαν περαιτέρω αγώνος, του στρατού κυκλωθέντος, και ζητήση άμεσον λύσιν.
Ότι η Κυβέρνησις ητοιμάζετο δι αναχώρησιν και μάλιστα τινά των μελών της είχον έπιβιβασθή συν «γυναιξί και τέκνοις και πράγμασιν από των αρχών της Μ. Εβδομάδος.
΄Οτι οι φυγάδες κατέφθανον διαρκώς εις Ιωάννινα. Διοικηταί Μεραρχιών είχον αποσταλή εκτός Ιωαννίνων προς αποφυγήν πανικού των κατοίκων. Κατέληγε δε ο Μητροπολίτης ικετεύων τον διοικητήν του Σώματος να αναλάβη την πρωτοβουλίαν συνθηκολογήσεως προς τους Γερμανούς. «Σώσατε την δυστυχισμένην Ήπειρον, ικέτευε, εφ' όσον είνε καιρός ακόμη».
Ο Σωματάρχης, γνωρίζων τας αντιλήψεις μου εκ προτέρων συζητήσεων και επιμονής μου από της 11ης Απριλίου, ότι από του Β' Σ. Στράτου επ' ουδενί λόγω δεν πρέπει να εκπεμφθή αίτησις συνθηκολόγησεως με εκάλεσε και αφού μοι εξέθηκε τας νεωτέρας πληροφορίας παρουσία του Μητροπολίτου, συνεζήτει μετ' εμού επί των προτάσεων του Μητροπολίτου.
Εξέθηκα ήδη ότι ο Σωματάρχης είχεν υποστή διά τους στρατιώτας του και διά την επικειμένην τύχην των. τον ίδιον ηθικόν κλονισμόν και πόνον ον ησθάνετο διά την Ήπειρον ο Μητροπολίτης.
Καίτοι δεν ηδυνάμην να αρνηθώ την κρισιμότητα της καταστάσεως, καίτοι δεν ηδυνάμην να εξεύρω λύσιν τινά, ίνα υποδείξω, αφού οι αρμόδιοι ανώτατοι διοικηταί δεν έδιδον ουδεμίαν προοπτικήν διετύπωσα την γνώμην ότι: «πάσα πρωτοβουλία, προερχομένη εκ μέρους του διοικητού του Β' Σ. Στρατού, διοικούντος μεν την μεγαλυτέραν δύναμιν, αλλά και όντος κατά βαθμόν κατωτέρου, είνε τελείως απαράδεκτος».

Ενθυμούμαι ότι και ιδιαιτέρως κατά την αναχώρησιν του Μητροπολίτου, μετέχων και εγώ ως Ηπειρώτης της οδύνης του από την προσέγγισιν κατά πρώτον λόγον των Ιταλών, οίτινες πάντοτε την επωφθαλμίουν, του ετόνισα: «απ' εδώ μη περιμένετε τίποτε».

Οπωσδήποτε ο Σωματάρχης μου, υπό την επήρειαν της εμμόνου σκέψεως του διά την τύχην των στρατιωτών του, και προ της πράγματι παρουσιαζομένης ημέρα τη

ημερα απελπιστικής καταστάσεως, εξουσιοδότησε τον Μητροπολίτην να μεταβή εις τον διοικητήν του Α' Σ. Στρατού, στρατηγόν Δεμέστιχαν, υφ' ον εδέχετο να ταχθή προς λήψιν μιας κοινής αποφάσεως με βάσιν "τ η ν τ ι μ ή ν τ ο υ ν ι κ ητ ο ύ σ τ ρ α τ ο ύ κ α ι τ η ν μ η π α ρ ά δ ο σ ι ν ε ι ς τ ο υ ς Ι τα λ ο ύ ς ε κ' ο υ δ ε ν ί λ ό γ ω».
Η τελευταία άλλως τε σκέψις είνε εκείνη, ήτις συνετέλει, ώστε το Σώμα Στρατού να εκτελή θρησκευτικώς τας διαταγάς της Στρατιάς, ως προς τον τρόπον συμπτύξεως. Εκ του σταθμού του Σώματος ο Μητροπολίτης ανεχώρησε διά το Α' Σώμα Στρατού,
Εξ όλων τούτων ήχθην εις το συμπέρασμα ότι στο μυαλό του Σωματάρχου είχεν ωριμάσει πλέον η απόφασις ότι καθίσταται επιβεβλημένη πρωτοβουλία, ίνα περισωθή, κατά την γνώμην του, εκ της ατιμίας το νικηφόρον Σώμα του.
Επειδή ενόμισα ότι έπρεπε να υπάρχη κάποιος επιτελής της Στρατιάς ως σύνδεσμος και με την απωτέρα ν σκέψιν να είνε έμπιστος ταύτης και αρμόδιος, όστις θα ανέφερε παν το συμβαίνον, εισηγήθην εις τον Σωματάρχην την ανάγκην όπως ζητήσωμεν και αποσταλή τοιούτος. Πράγματι ο Σωματάρχης ενέκρινε την εισήγησίν μου, υπεβλήθη σχετική αναφορά εις την Στρατιάν, η οποία εγένετο αποδεκτή και απεστάλη εις το Σώμα Στρατού ο ταγματάρχης Καραβίας Ι., όστις και ανελλιπώς ανέφερε εις την Στρατιάν εκτός των αναφορών του Σώματος.

(Επιστροφή)

 

ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΣ: Η ΕΒΔΟΜΑΣ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ ΤΟΥ Β' Σ. ΣΤΡΑΤΟΥ. Μ. ΤΕΤΑΡΤΗ (16 Aττριλίου 1941)

Τo Σώμα Στρατού εζήτησε και πάλιν κατά την 10ην ώραν δια της υπ' αριθ. Α.Π. 8598 αναφοράς του την μεταστάθμευσιν της Μεραρχίας Κρητών εκείθεν των συνόρων, διότι εντεύθεν των συνόρων ουδεμία ήτο δυνατή ούτε και προεβλέπετο, άλλως τε, υπό του Σώματος χρησιμοποίησίς της.
Κατόπιν προσωπικής συνεννοήσεως του διοικητού του Σώματος προς τον διοι­κητήν της Στρατιάς ελαβεν διαταγήν εκδόσεως σχετικών διαταγών ως και συμπτύξεως εις την γραμμήν Λεγκαρίτσα. Μετά ολιγόλεπτον εκαλούμην εις το τηλέφω­νον υπό του επιτελάρχου της Στρατιάς και ελάμβανον την εντολήν παραμονής εις Λούμνιτσα της V Μεραρχίας, συγκεντρωμένης, διότι είχε την γνώμην ότι δύναται να χρησιμοποιηθή και απέστειλε προς τούτο (διά πρώτην φοράν εκινείτο επιτελής από της ημέρας της κρισίμου καταστάσεως) τον αείμνηστον και ολύμπιον εις ψυχραιμίαν συνταγματάρχην Σύρον, διευθυντήν του Γραφείου Πληροφοριών. Σημει­ωτέον ότι ο μέραρχος Παπαστεργίου. κατόπιν επιμονής της Στρατιάς και παρά την γνώμην του υποδιοικητού της Μεραρχίας, αλλά και του Σώματος. αντικατε­στάθη υπό του υποδιοικητού συνταγματάρχου Παπαδόγκωνα.
Κατόπιν των αλληλοσυγκρουομένων αυτών διαταγών, ανέφερα εις τον επιτε­λάρχην, ότι πρέπει να εκδοθή έγγραφος διαταγή, άλλως θα εκτελεσθούν αι διαταγαί του διοικητού της Στρατιάς.
Κατόπιν τούτου επεβεβαιώθη και εγγράφως η δοθείσα προσωπικώς υπό του διοικητού της Στρατιάς διαταγή συμπτύξεως προς Λεγκαρίτσαν.
Δια την V Μεραρχίαν ουδεμία νεωτέρα διαταγή μεταφοράς της εκείθεν των συνόρων, παρά την επίμονον γνώμην του νέου διοικητού της Παπαδόγκωνα, ότι αν­τίθετος απόφασις αποτελεί το σύνθημα της διαλύσεως της Μεραρχίας και της κατά βούλησιν κινήσεως των οπλιτών της και στελεχών καταγομένων εκ Κρήτης.
Εκτός των δοθεισών διαταγών εγένετο και προσωπική του μεράρχου ενημέρωσις εις τον Σταθμόν διοικήσεως του Σώματος μετά της πληροφορίας, ότι ο Σταθμός διοικήσεως του Σώματος θα μετεκινείτο τελευταίος και μετά την εγκατά-στασιν ιδία του Σταθμού διοικήσεως της XVII Μεραρχίας, ήτις συνεπτύσσετο και θα ημύνετο της Λεγκαρίτσα.
Η IV Μεραρχία θα συνεπτύσσετο αριστερά του Αώου. Αι I και XI είχον ήδη μετακινηθή. Αι XV και, VI εκινούντο διά των ορεινών οδεύσεων του Γκαρονίν.
Την 19ην ώραν ήρχισεν η μεταστάθμευσις του Σταθμού διοικήσεως των Μεραρχιών. Ήδη είχε προηγηθή η σύμπτυξις ωρισμένων μονάδων από της 18ης ώρας και λόγω της επικρατούσης ομίχλης, η οποία απηγόρευε την ορατότητα εις την αεροπορίαν.
Εν συνεχεία εκινήθη το Στρατηγείον του Σώματος από του Σταθμού διοική­σεως του από Μπαντιλόγιας (μετά συγκινητικήν νυκτερινήν προσευχήν εις εκκλη­σάκι, ευρισκόμενον εις την έξοδον του χωριού εις τον νέον Σταθμόν διοικήσεως εις Βασιλικόν.
H μετακίνησις αύτη δια μέσου των συμπτυσσομένων μονάδων, μετά της φυ­σικής εικόνος των μονάδων λόγω του σκότους και της γενικής καταστάσεως, επέφε­ραν νέον ψυχικόν κλονισμόν του διοικητού του Σώματος, ο οποίος εξέσπα είτε εις ύβρεις εις περιπτώσεις διαλυτικής εικόνος, είτε εις λυγμούς από την συγκίνησίν του, την οποίαν δεν ηδύνατο να συγκράτηση.
Κατά την ημέραν ταύτην, η εχθρική αεροπορία κατά τας πρωινάς ώρας είχε καταστρέψει και την γέφυραν Πέτρανη και επέτεινε την δυσχέρειαν, και την ξύ­λινην γεφύραν της Μέρτζανης.
Η σύμπτυξις οπωσδήποτε εξηκολούθει υπό την πίεσιν των γεγονότων και πληροφοριών.
Εις το δεξιόν του Σώματος, εκτός της διαλύσεως του τμήματος Στρατιάς Δυ­τικής Μακεδονίας, είχεν αρχίσει και η διαρροή και της ομάδος Μεραρχιών Ζωϊοπούλου.
Τά Συντάγματα της I Μεραρχίας εις την κατεύθυνσιν Κορυτσάς - Λεσκοβίκι παρουσίασαν μίαν εξαιρετικήν διαρροήν πριν ή το Σώμα Στρατού εγκαταστήση το απαραίτητον προγεφύρωμα Λεσκοβικίου.
Οι διοικηταί των Συνταγμάτων εζήτησαν την σύμπτυξ ι ν από της πρωίας της 16ης, ενώ έπρεπε νά άρχίση την νύκτα της 16ης -17ην.
Διετάχθησαν οι αξιωματικοί, να κρατήσουν τας θέσεις των και να χειρισθούν αυτοί τα αυτόματα όπλα (8632)16-4-41 διαταγή Σώματος). Εξαίρεσιν παρου­σίασε το I τάγμα του 4ου Συντάγματος, όπερ ουδεμίαν διαρροήν παρουσίαζε.
Πάντως υπό την πίεσιν των γεγονότων η σύμπτυξις έγινε ενωρίς από της 16.30 ώρας της 16ης τρέχοντος.
Την ιδίαν ημέραν ελήφθη και άλλη αναφορά της IV Μεραρχίας περί του ηθι­κού της, και ήτις δεν έδικαιολογείτο πλέον, διότι ουδεμίαν πίεσιν υφίστατο, αλλά και η 1586)16-4-41 του αποσπάσματος Γιαννακοπούλου Αθ. περί της απελπιστι­κής καταστάσεως τούτου.
Με τας XV και VI Μεραρχίας η επικοινωνία είχε διακοπή λόγω του άξονος συιιπτύξεώς των. Οι ασύρματοι δεν κατώρθωναν να επικοινωνήσουν και διέταξα την αποστολήν επιτελών του Σώματος του αντισυνταγματάρχου Παυλοπούλου και του ταγματάρχου Πετροπούλου.
(Επιστροφή)


 

 

ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΣ: Η ΕΒΔΟΜΑΣ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ ΤΟΥ Β' Σ. ΣΤΡΑΤΟΥ. Μ. ΤΡΙΤΗ (15 Απριλίου 1941)

Ο διοικητής του Σώματος επανήλθε εξ Ιωαννίνων κυριολεκτικώς συντε­τριμμένος και ανίκανος δια πάσαν ενέργειαν. Η διέλευσίς του διά της μοναδικής οδού συμπτύξεως και η κατάστασις των Μονάδων απετέλεσαν δι' αυτόν ένα αφόρητον πλήγμα. Πραγματικόν ράκος επί 36 ώρας. ασθενής ηθικώς εις το κρεβάτι του εκστρατείας δεν ήτο εις θέσιν να λάβη ουδεμίαν απόφασιν και αύται ελαμβά­νοντο υπ' εμού, τα δε σχέδια υπεγράφησαν υπ' αυτού μετά 48ωρον.
Δι αυτόν ήτο αφόρητος και μέχρι τέλους η σκέψις της επικειμένης τύχης του Σώματος των 100.000 στρατιωτών. Η κατάστασις συνέχιζετο Η αυτή. Αι αναφοραί συνεχείς. Το Α' Σ. Στρατού μας εκοινοποίησε την ύπ' αριθ. 475)15-1-41 αναφοράν του προς τον Αρχιστράτηγον περί ανάγκης συνθηκολογήσεως.
Το Β' Σ. Στρατού ο υ δ έ π ο τ ε  υ π έ β αλ ε   τ ο ι α ύ τ η ν  α ν α φ ο ρ α ν  ε ί τ ε   έ γ γ ρ α φ ο ν  ε ί τ ε   τη λ ε γ ρ α φ ι κ ή ν. Ο ι α δ ή π ο τ ε έ ν έ ρ γ ε ι α τ ο υ προς τ ο ν Δ ι ο ι κ η τ ή ν  Σ τ ρα τ ι ά ς ή τ ο πρ ο σ ω π ι κ ή  ε π ί τ η ς κ ατ α σ τ ά σ ε ω ς   υ π ο  τ ο υ Δ ι ο ι κ η τ ο ύ τ ο υ Σ ώ μ α τ ο ς.
Η IV Μεραρχία Μπουλαλά υπέβαλε αναφοράν 2154)14-4-41, ότι έπαυσε να έχη εμπιστοσύνην εις τας μονάδας της. Η δε VI Μεραρχία (22561)159 15-4-41) αναφοράν περί στάσεως ενός τάγματος του 19ου Συντάγματος, ούτινος οι οπλίται κατήγοντο από την περιοχήν Σερρών.
Το απόσπασμα Γιαννοκοπούλου είχε διαλυθή, άπε τέλει δε τούτο την άκραν δε­ξιάν πλαγιοφυλακήν του Σώματος.

(Επιστροφή)

ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΣ: Η ΕΒΔΟΜΑΣ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ ΤΟΥ Β' Σ. ΣΤΡΑΤΟΥ. Μ. ΔΕΥΤΕΡΑ (14 Απριλίου 1941)

Ευρήκε την V Μεραρχίαν διαρρέουσαν και κατά την ημέραν αδιαφορούσαν διά τον κίνδυνον της αεροπορίας.
Πάσα προσπάθεια των ηγητόρων απέβη ματαία. Η βοήθεια των επιτελών του Σώματος και των εκ Κρήτης καταγομένων αξιωματικών (επίατρος Μανουσάκης αφαντάστως ψύχραιμος, λοχαγός Ψαρουδάκης, λοχαγός Παπαδάκης) απέβη άνευ αποτελέσματος.
Ο διοικητής του Σώματος προσεπάθησε προσωπικώς να θέση μίαν τάξιν, αλλά άνευ αποτελέσματος.
Ο διοικητής του πεζικού συνταγματάρχης Παπαδόγκωνας έλεγε: «δεν μπο­ρεί κανείς να επιβληθή σε τρελλούς».
Η διαρροή εγένετο κατά βούλησιν και με τους Κρήτας αποφασισμένους να κάμουν χρήσιν των οπλών εναντίον παντός εμποδίου.
Το Σώμα Στρατού εγκατέστησε τμήμα μηχανικού και πυροβολικού υπό τον συνταγματάρχην Βλαχάβαν, με εντολήν χρήσεως όπλων. Αλλά χρήσις όπλων δεν γίνεται, ως ανέφερε δικαίως ό συνταγματάρχης Βλαχάβας, εναντίον Μεραρχίας.
Αι ομάδες πλέον των κομμουνιστών ευρίσκόντο εν δράσει εις τα μετόπισθεν όλων των Μεραρχιών και ένοπλοι ενέσπειραν το κήρυγμα «πόλεμον κατά του πολέ­μου» δια προκηρύξεων, τας οποίας το Σώμα Στρατού υπέβαλε και εις το Τ.Σ.Η., το οποίον ενημερούτο τηλεφωνικώς, χωρίς όμως να ανησυχήση ουδέ να στείλη ένα των επιτελών του, ίνα έχη προσωπικήν αντίληψιν.
Αι ομάδες αναγνωρίσεως του Σώματος είχον συγκεντρωθή όπισθεν των συνόρων δι' ανασυγκρότησιν και πιθανήν χρησιμοποίησιν, ως ενόμιζε η Στρατιά, εκμε­ταλλεύσεως επιθετικής προελάσεως! !!
Tη αιτήσει του Σώματος και υπό την διοίκησιν του συνταγματάρχου Ιπ. Φίλη διετέθησαν 2 ομάδες εις γέφυραν Μέρτζανης προς απαγόρευσιν βία, οιουδήποτε τμήματος επιχειρούντος άνευ εγκρίσεως την διάβασιν ταύτης.
Ο διοικητής της Μεραρχίας, ο γηραιός αείποτε γενναίος και τετιμημένος υ­ποστράτηγος Παπαστεργίου, προσέλθων συντετριμμένος εις το Στρατηγείον του Σώματος ανέφερε εις τον Σωματάρχην μίαν μόνον φράσιν: «Μεραρχία δεν υπάρχει».

Άμα τη αφίξει μου εις το Β' Σώμα Στρατού, είχον υποδείξει εις τον Σωματάρχην, ότι λόγοι φιλανθρωπίας, δικαιοσύνης, αλλά και αμοιβής και διά τον με­ράρχον και δια την Μεραρχίαν, επέβαλλαν την διάθεσιν του μεράρχου εις άλλην τιμητικήν θέσιν και την αντικατάστασην τούτου δια νεωτέρου. Δεν εισηκούσθην τότε και τον αντικατέστησε η Στρατιά, ως υπεύθυνον ούτως ειπείν της διαρροής. Απόφασις απολύτως άδικος και αψυχολόγητος, προς την οποίαν το Σώμα Στρα­τού αντέδρασε. Οπωσδήποτε διετάχθη ο γηραιός μέραρχος, παρά την ψυχική ν και σωματικήν κόπωσιν, βοηθούμενος και υπό του συνταγματάρχου Φιλιππίδη, όστις απελάμβανε μεγάλου κύρους εις την Μεραρχίαν λόγω της γενναίας διαγωγής του ως διοικητού πυροβολικού, όπως εξαντλήση πάσαν επιρροή ν του δια την συγκράτη­σιν των διαρρεόντων, προς τους οποίους να γνωρίση ότι πάσα διαρροή εκείθεν των συνόρων ήτο αδύνατος έστω και με χρήσιν των όπλων της.

Ούτω κατωρθούτο η συγκέντρωσις των μονάδων της Μεραρχίας ταύτης πολύ πέραν της γέφυρας Πέτρανη.

Η δοθείσα υπό του μεράρχου αναφορά ήτο υπερβολική.

Έθεσα πάντοτε το ερώτημα, γιατί η Μεραρχία αύτη, η τόσον ηρωική, υπέ­στη τόσης εκτάσεως διαρροήν. Γιατί, τίποτε δεν .μπορούσε να την συγκράτηση;

Γνωρίζω, διότι είδον την συγκινητικήν κατάστασιν του γηραιού μεράρχου, εγνώρισα την λύπην ιδιαίτατα των εκ Κρήτης αξιωματικών, εγνώρισα την λύπην των στελεχών. Εις το ερώτημα μου τότε δεν απήντησαν, διότι ήσαν υπό την επιρ­ροήν μιας καταστάσεως διαρροής, και δεν ηδύναντο να εμβαθύνουν.

Εις τοιαύτας περιστάσεις υπάρχουν αναμφισβητήτως σκηναί και πανικού και απειθαρχίας και διαρροής. Οι μεγάλοι στρατοί της Γερμανίας και της Γαλλίας μεταχειρίζονται διά τοιαύτας καταστάσεις φράσεις υβριστικάς και ταπεινωτικάς διά τους στρατιώτας των (απομνημονεύματα Λούντερτοφ εις τον πρώτον πόλεμον), ώστε να απορή κανείς πώς εκστομίζονται τοιαύται φράσεις από ιατρούς, οι οποίοι είνε κατ' εξοχήν υπεύθυνοι δια νόσον, διά την οποίαν τα χρησιμοποιηθέντα φάρ­μακα είνε αντίθετα προς την νόσον. Η διάγνωσις τότε υπήρξε κακίστη εις την πε­ρίπτωσιν που μας ενδιαφέρει.

Δεν επρόκειτο περί πανικού, δεν επρόκειτο περί διαρροής εκ φόβου.

Η Μεραρχία  των Κρητών, και είνε προς τιμήν των, παρουσίασε, αφ' ης εδόθη δια­ταγή συμπτύξεως, αφ' ης δηλαδή, έστω και αργά, υπό της Ανωτάτης Διοικήσεως εδόθη το επίσημον σύνθημα του κινδύνου κυκλώσεως υπό των επερχομένων Γερμανών συνολικήν ανταρσίαν — συνολικήν απαίτησιν -— συνολικόν σύνθημα και αίτησιν: «Μ ε τ α φ ο ρ ά ν  σ τ η ν   Κ ρ ή τ η ν».

 Εζήτει ολόκληρος η Μεραρχία, από του μεράρχου της μέχρι του τελευταίου στρατιώτου: «την απόφασιν εκείνην, ήτις έπρεπε να διαφωτίση την επικρατούσαν σύγχυσιν των ανωτάτων διοικήσεων, και να παρουσίαση την μεγαλυτέραν  υλοποίησιν των προθέσεων του Κόδρου της Ελλάδος, του αειμνήστου Βασιλέως Γεωργίου του β'. ο οποίος, κορυφή όλων, παρουσίασε την ηρωικωτέραν θέλησιν συνεχίσεως του αγώνος».

Αλλά εις την τιμητικήν ταύτην ανταρσίαν της Α' Μεραρχίας αι υπεύθυναι ανώταται διοικήσεις δεν διείδον τίποτε απολύτως και δεν διείδον ουδέ στοιχειώδη απόφασιν χορηγήσεως των απαιτουμένων μακράν του πεδίου μάχης πλέθρων γης, αφού πρότασις του Σώματος, όπως συγκεντρωθή η Μεραρχία νοτιώτερον και εγ­γύς των Ιωαννίνων, απερρίφθη υπό του διοικητού της Στρατιάς.

Εις το καταφανές σύνθημα και πόθον «Στην Κρήτη» εις την ανταρσίαν της V Μεραρχίας μία μόνον λύσις, ένα φάρμακο: «όσον το δυνατόν προς τα οπίσω τα­χύτερον». Το Σώμα Στρατού το εζήτησε. Δεν εδόθη. Και απέμεινε η ανταρσία άνευ θετικού αποτελέσματος και με αψυχολόγητα τότε μέτρα, αλλά και συμπερά­σματα. Αν η Μεραρχία αύτη μετεφέρετο. εκείνος, ο οποίος θα την επεθεώρει θα ανέφερε εις αντίθεσιν των αναφορών διαρροής.

«Η Μεραρχία τω ν Κ ρ η τ ώ ν, σ υ γ κ ε ν τ ρ ω θ ε ί σ α κα ι με άριστον ω ς πάντοτε η θ ι κ ό ν,  α ν α μ έ ­ν ε ι   ε τ ο ί μ η π ρ ο ς ε κ τ έ λ ε σ ι ν τ ω ν δ ι ατ α γ ώ ν   θ υσ ί α ς του Β α σ ί λ ε ω ς κ α ι τ ο υ Έ θ ν ο υ ς».

Αυτήν την απάντησιν ώφειλον, ως υπεύθυνος επιτελάρχης ενός δοξασμένου Σώματος, ως παράπονον μιας των ηρωικωτέρων  και πλέον δοκιμασθεισών Μεραρ­χιών του Σώματος, ώφειλον εις τους αετούς της Τρεμπεσίνας και του Σεντέλι. ώ­φειλον δια την ηρωικήν Μεραρχίαν των Κρητών.

Η φράσις του επιτελάρχου Πλατή, ως απάντησις εις αίτησιν του Σώματος δοθείσης μ ο ι. τηλεφωνικώς: «Τσακαλώτο η Υ Μεραρχία δεν θα κινηθή εντεύθεν των συνόρων». απετέλεσε το κύκνειον άσμα, ήτο η πένθιμος καμπάνα δια την V Μεραρ­χίαν των ηρώων Κρητών. Αντί σωτηρίου φαρμάκου, η εκτελεστική βολή.

Η περίπτωσις της Μεραρχίας Κρητών, πρέπει να αποτελέση περίπτωσιν με­λέτης και εξαγωγής συμπερασμάτων, διότι παρουσιάζει μίαν συνολικήν επίκλησιν, μίαν συνολικήν ανταρσίαν ολοκλήρου Μ. Μονάδος, με μοναδικόν σκοπόν και πόθον να μεταφερθή εις το ελεύθερον του πατρίου εδάφους μέρος, ίνα συνεχίση τον πό­λεμον.

Αι σκέψεις μου αυταί δεν αποτελούν εφεύρεσιν εκ των υστέρων, πολύ δε πε­ρισσότερον επίκρισιν ανωτάτων διοικήσεων, νικηφόρων άλλως τε, οιαιδήποτε και αν είνε αύται και προς τας οποίας ο σεβασμός υπήρξε πάντοτε ακατάλυτος.

Εκείνο που εσκέφθην τότε ως αρμόδιος επιτελάρχης, ως και η διοίκησις και το Επιτελείον του Σώματος, έφθανε μόνον την αρμοδιότητα και τον χώρον ταύτης και παρουσιάσθη υπό μορφήν αιτήσεως του Σωματάρχου: «μεταφέρατε την Μεραρ­χίαν προς τα οπίσω». Το περισσότερον δεν ανάγεται εις την αρμοδιότητα του Σώ­ματος.

Αν τώρα παρουσιάζω την γνώμην μου, την παρουσιάζω ως καθήκον, ως υποχρέωσιν ενός, όστις έζησε τας τραγικάς ταύτας στιγμάς με μίαν και μόνον πρόσθεσιν: «να εξαχθούν τα συμπεράσματα, «από εκείνους, που οφείλουν, στρατιωτικοί ιστορικοί ονομαζόμενοι, να μη λησμονούν να εξετάζουν με το καλύτερον ψυχοσκόπιον τας ψυχολογικάς επιδράσεις, αντιδράσεις και διακυμάνσεις, τας οποίας προκαλούν γεγονότα συντριπτικής σπουδαιότητας».

Αλλά, ας ουνεχίσωμεν τας οδυνηράς αναμνήσεις.

Οι κομμουνισταί, οι φυγάδες, οι πανικόβλητοι ιδιαίτατα των μετόπισθεν, αλλά  και η ανταρσία της V Μεραρχίας, μετέδωσαν την νόσον και εις παραπλήσια Συν­τάγματα και παρουσιάσθη μία αθλία κατάστασις ανυπακοής, εντός της οποίας άπασαι αι Μ. Μονάδες προσεπάθουν να επιβάλουν την τάξιν.

Στρατοδικεία συνεστήθησαν και επεβλήθησαν κυρώσεις προς περιστολή ν του μιάσματος.

Η IV Μεραρχία είχε καλυφθή και συνεπτύσσετο εκείθεν του ποταμού και ου­δόλως ηνωχλήθη.

Το Τ.Σ.Η. διέτασσε την λήψιν αυστηροτάτων μέτρων.

Αλλά εις τοιαύτας περιπτώσεις το καλύτερον και συντελεστικώτερον μέτρον είνε το κύρος και η εμπιστοσύνη προς τας Διοικήσεις. Παράδειγμα Μεραρχία Σπηλιωτοπούλου και κατά συνέχειαν Ρουσσοπούλου.

Τί άλλη πρωτοβουλία από την διαταγήν του Σώματος «τυφεκισμός άνευ διαδι­κασίας ;».

Αναφοραί και διαταγαί, πιστοποιούσαι την προσπάθειαν όλων των Μ. Μονά­δων, υπάρχουσι εις τας πολεμικάς εκθέσεις τούτων.

Αλλά αύται θα ήσαν έννοιαι άνευ σημασίας, αν δεν συνωδεύοντο διά του πα­ραδείγματος των ηγητόρων. Και διά τους μεράρχους του και διά τους διοικητάς γενικώς το Β' Σ. Στρατού ήτο υπερήφανον, ότι ενήργει νικηφόρον έναντι των Ι­ταλών εντός του δημιουργουμένου χάους. Ανώτεροι αξιωματικοί έγιναν πολυβοληταί - διμοιρίται, ομαδάρχαι. Και έτσι αξιωματικοί και στρατιώται απετέλουν το σύνολον της συνεχούς θελήσεως έναντι των Ιταλών.

Το Τ.Σ.Η., επληροφορείτο ανελλιπώς και την κατάστασιν και τα λαμβανόμενα μέτρα. Η συνεχής προέλασις των Γερμανών, τα αφικνούμενα διαλελυμένα τμή­ματα του Γ' Σ. Στρατού και η γενική κατάστασις ηνάγκασε τον διοικητήν Στρα­τιάς να καλέση τους Σωματάρχας εις Ιωάννινα.

Τον διοικητήν του Σώματος ετήρουν ενήμερον τηλεφωνικώς της καταστάσεως εις Ιωάννινα. Το αποτέλεσμα της συγκεντρώσεως ταύτης ήτο η αναφορά προς τον Αρχιστράτηγον. εις ην ανεφέρετο η γνώμη των Σωματαρχών και η κατάστα­σης των Μονάδων των.

(Επιστροφή)