ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΕΤΑΞΑΣ:ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΔΙΑ ΤΟ "ΦΡΟΥΡΙΟΝ" ΤΗΣ ΚΑΒΑΛΑΣ

ΤΟ 33ον  ΑΡΘΡΟΝ ΤΟΥ ΙΩ. ΜΕ­ΤΑΞΑ.  - 24 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1934

Θα παραστήσω τα γεγονότα της Καβάλας κατ' Αύγουστον του 1916 , δίδων τον λόγον εις τον μακαρίτην συνταγματάρχην  Χατζόπουλον , Διοικητήν του 4ου Σώματος Στρατού, όστις θα σας αφηγηθή ταύτα, όχι δια των   εκ των  υστέρων γραφεισών αναμνήσεων, αλλά διά των καθ' ημέραν και ώραν τότε στελλομένων  τηλεγραφημάτων του προς το υπουργείον των Στρατιωτικών  τηλεγραφημάτων κατατεθειμένων    απάντων εις το αρχείον  του υπουργείου τούτου. Η διήγησις    θα καταστή ούτω ζωντανή  αντικατοπτρίζουσα την ζωηράν και ειλικρινή αντίληψιν   εκάστης στιγμής της πραγματικότητος.

Αλλά πρώτον τί ήτο το «φρούριον» Καβάλας; Ο κ. Βενιζέλος εις το άρθρον του   της 19ης Νοεμβρίου, περιγράφει  αυτό ως εξής:

«Επί μήκους δέκα χιλιομέτρων και εις τα περιβάλλον­τα την πόλιν υψώματα ηγείροντο 14 οχυρά με 90 εν συνό­λω τηλεβόλα και τας συνάψεις εγκαταστάσεις». 

Πραγματικώς όμως περί την Καβάλαν είχον σχεδιασθή 5 οχυρά, συνδεόμενα διά μικρών έργων πεζικού,    ορυγμάτων μάχης κτλ. και τίποτε άλλο. Άλλως τε εάν διαιρεθούν τα χιλιόμετρα του κ. Βενιζέλου διά των 14 οχυρών του αυτού, ευρίσκεται  μεταξύ των οχυρών του κ. Βενιζέλου απόστασις 750 μέτρων  περίπου, ήτις δεν είναι δυνατόν να χωρίζη οχυρά ισχυρά ωπλισμένα δια πυροβολικού, παρά μικρά έργα πεζικού. Ταύτα διά να μη γεννηθή εις τους αναγνώστας μας η εντύπωσις  που θέλει να γεννήση ο κ. Βενιζέλος ότι πρόκειται περί των οχυρών  μετά 90 πυροβόλων!

Ο κ. Βενιζέλος λέγει εις το αυτό άρθρον του ότι:

«Ευθύς μετά το τέλος των Βαλκανικών πολέμων η Κυβέρνησίς μου είχε μεριμνήσει περί της ταχίστης οχυρώσεως της δευτέρας μακεδονικής πόλεως». 

Ούτε αυτό είναι αληθές.    Το Επιτελείον είχε πράγματι μεριμνήσει, αλλά η Κυβέρνησις του κ. Βενιζέλου δεν του έδωσε τα αναγκαιούντα χρηματικά ποσά. Δια τούτο, ως εξέθεσα και εις προηγούμενον  άρθρον μου το Επιτελείον περιωρίσθη εις την κατασκευήν απλών χωμάτινων έργων με απλά ελαφρά σκέπαστρα  και με το πυροβολικόν ακάλυπτον. Επειδή δεν υπήρχον τα μέσα όπως κατασκευασθούν όλα συγχρόνως, ήρχισεν η κατασκευή  από τα οχυρά των συνόρων της Αν. Μακεδονίας και μερικών εκ τούτων  κατ' Αύγουστον του 1916 η κατασκευή δεν είχεν   εντελώς αποπερατωθή. Των πέντε οχυρών των καλυπτόντων την  Καβάλαν και των συνδεόντων αυτά μικρών έργων πεζικού η κατασκευή μόλις είχεν αρχίσει, και  τινων εξ αυτών είχε γίνει η  χάραξις   όταν   επήλθον   τα γεγονότα   τον   Αύγουστον 1916.

Τα δε 90 ή   και πλέον πυροβόλα, είναι ο αριθμός των πυροβόλων  με τα οποία έπρεπε να οπλισθώσι τα οχυρά της Καβάλας  και των συνόρων, εάν τα είχομεν. Αλλά επειδή τα πυροβόλα αυτά δεν τα είχομεν , ετοποθετήσαμεν εις τα οχυρά των συνόρων ό,τι είχομεν διαθέσιμον από λάφυρα των πολέμων 1912 καί 1913 και  το μικρόν υπόλοιπον επρόκειτο να διατεθή  εις  Καβάλαν, αφού πρώτον επεσκευάζετο και συνεπληρούτο με κιλλί βαντας κτλ. κτλ. Το μόνον πυροβολικόν άξιον λόγου εις Καβάλαν ήτο δύο παλαιά πυροβόλα του Ναυτικού.

Η φρουρά των έργων τούτων της Καβάλας έδει να είναι 2.000 πυροβοληταί, ήσαν δε μόνον 140 παρόντες, διότι δεν υπήρχε τό πυροβολικόν.

Ώστε η λέξις «ΦΡΟΥΡΙΟΝ» διά την Καβάλαν ήτο ουσιαστικώς «ελπίς του μέλλοντος» και όχι «πραγματικότης».

Εμακρυγορήσαμεν εις ταύτα όχι μόνον διά να δώσωμεν μιαν  ιδέαν εις τους αναγνώστας μας τί πράγματι ήτο το  «ΦΡΟΥΡΙΟΝ»  της Καβάλας, αλλά και διά να τους καταδείξωμεν  εις ένα παράδειγμα τας ταχυδακτυλουργικάς μεθόδους του  κ. Βενιζέλου, ίνα τον «μείζονα λόγον ήσσονα ποιείν και τον ήσσονα  μείζονα».

Ήδη, διά να καταστήσω ευχερή εις τους αναγνώστας μου την κατανόησιν των τηλεγραφημάτων του μακαρίτου Χατζοπούλου ,  χαράσσω πρώτον τας κυρίας γραμμάς   ενός συνοπτικού

σκελετού, περιλαμβάνοντος το όλον δράμα.

Από της 4ης μέχρι της 19ης Αυγούστου οι Γερμανοβούλγαροι  εισελάσαντες εις την Ανατολικήν Μακεδονίαν επροχώρησαν  εις τον Στρυμόνα.    Εις τας Σέρρας, και Δράμαν δεν εισήλθον, παρακάμψαντες αυτάς. Εντός των Σερρών έμεινεν η 6η  ελληνική μεραρχία, εντός της Δράμας η 5η. Προς την Καβάλαν έμεινεν η 7η ελληνική μεραρχία και το Επιτελείον του Σώματος Στρατού.

Την 10ην Αυγούστου Αγγλικός στόλος προ της Καβάλας κηρύττει στενόν αποκλεισμόν της πόλεως από θαλάσσης.

Από της 12ης Αυγούστου και πέραν η τηλεγραφική επικοινωνία  Αθηνών προς Καβάλαν καθίσταται δυσχερεστάτη, εξ αιτίας των Συμμάχων.

Αύτη ενηργείτο έως τότε διά Θεσσαλο­νίκης, (ο ασύρματος Αθηνών ένεκα της ασθενείας του, δεν μετέδιδε τηλεγραφήματα πέραν της Θεσσαλονίκης). Έκτοτε τηλεγραφήματα εξ Αθηνών ήσαν λίαν αμφίβολον εάν θα έφθανον εις Καβάλαν.

Η Καβάλα από της 12ης Αυγούστου εξακολουθεί τηλεγραφούσα προς τας Αθήνας χάρις εις τον ισχυρόν της ασύρματον, μέχρι καταλήψεως αυτού υπό των Άγγλων.

Την 14ην Αυγούστου η Ρουμανία κηρύσσει τον πόλεμων κα­τά των Κεντρικών Αυτοκρατοριών, της Βουλγαρίας και της Τουρκίας.

Την 15ην Αυγούστου, ο κ. Βενιζέλος απαγγέλλει εν Αθή­ναις από της οικίας προς τους προ αυτής συναθροισθέντας εν συλλαλητηρίω οπαδούς του λόγον, δια του οποίου κηρύσσει ανοικτά πλέον τον πόλεμον προς τον Βασιλέα.

Αι υπό της κυβερνήσεως Ζαΐμη τη συγκαταθέσει του Βα­σιλέως διεξαγόμεναι διαπραγματεύσεις προς συμμετοχήν της Ελλάδος εις τον πόλεμον εις το πλευρόν της Αντάντ, έχουν προχωρήσει μέχρι της 17ης Αυγούστου εις σημείον ώστε ο κ. Δεμίδωφ να τηλεγραφή την επομένην εις Πετρούπολιν ότι αν οι Σύμμαχοι παρείχον εις την Ελλάδα χρήματα και υλικόν πο­λέμου, η είσοδος αυτής εις τον πόλεμον εις το πλευρόν της Αντάντ ήτο εξησφαλισμένη, και ο κ. Δεμίδωφ προσέθεσε: «Δεν έχω ουδεμίαν αφορμήν να αμφιβάλλω δια την απόλυτον ειλικρίνειαν του Βασιλέως».

Την 17ην Αύγουστου συγκεντρούται εις Μήλον στόλος Συμμαχικός υπό τον ναύαρχον Τουρναί εκ 32 πολεμικών σκα­φών με απειλητικήν στάσιν κατά των Αθηνών.

Την αυτήν 17ην Αυγούστου βενιζελικοί αξιωματικοί μετά τίνων βενιζελικών πολιτευόμενων κηρύττουσιν εις Θεσσαλονίκην επανάστασιν κατά του νομίμου καθεστώτος. Οι στασιασταί μεταβαίνουν εν διαδηλώσει εις το στρατηγείον του Σαράιγ και τίθενται εις την διάθεσίν του. Διαδηλούσιν ότι σκοπός των εί­ναι να καταλύσωσι τας Ελληνικάς Αρχάς και να καταλάβωσι την εξουσίαν, να κηρύξωσι την επιστράτευσιν εις ολόκληρον την Μακεδονίαν όπως πολεμήσωσιν εις το πλευρόν της Αντάντ και να τιμωρήσωσι τους προδότας.

Ο στρατηγός Σαράϊγ αφοπλίζει την αυτήν εσπέραν την εν Θεσσαλονίκη Ελληνικήν μεραρχίαν πιστήν εις τον  Βασιλέα, την κρατεί αιχμάλωτον, και μετά τινας ημέρας την αποστέλλει εις Αθήνας ως και όλους τους εν Θεσσαλονίκη αξιωματικούς τους παραμείναντας πιστούς εις τον Βασιλέα. Τα περί του κινήματος τούτου και των απωτέρων σκοπών του θα διεξέλθωμεν εις ειδικόν άρθρον.

Την 17ην Αυγούστου συγκροτείται εις την νήσον Θάσον επιτροπή Εθνικής Αμύνης εξ αξιωματικών τίνων οίτινες από προηγουμένων ημερων συνέρρεον εκεί, δηλούντες ότι σκοπός των είναι να αντισταθώσι κατά της βουλγαρικής προελάσεως εν Ανατολική Μακεδονία.

Από της 18 Αυγούστου ενεργείται στενώτατος αποκλει­σμός της Καβάλας υπό του Αγγλικού στόλου. Στρατός και κάτοικοι στερούνται τελείως τροφών. Ό συνταγματάρχης Χα­τζόπουλος εισάγει άλευρα εκ Δράμας τη συγκαταθέσει των Βουλγάρων.

Την 18ην Αυγούστου οι Βούλγαροι διακόπτουσι την εκ Δράμας τροφοδοσία της Καβάλας Η στάσις των μεταβάλ­λεται. Ο κ. Ζαΐμης καταθέτει σχετικώς εις τον ανακριτήν κα­τά την δίκην Σκουλούδη :

«Μετά την έναρξιν της εισελάσεως (εις την Ανατ. Μακε­δονίαν),  όταν  ο Άγγλος ναύαρχος εκήρυξε την Καβάλαν εν αποκλεισμώ, οι Βούλγαροι μεταχειρισθέντες αυτό ως πρόφασιν και επικαλούμενοι την ασφάλειαν των στρατευμάτων των εζήτησαν την κατάληψιν των οχυρών της Καβάλας».

Ο ήδη εν αποστρατεία στρατηγός Κορτζιάς, τότε συντα­γματάρχης διοικητής του εν  Καβάλα 19ου συντάγματος πεζι­κού διηγείται :

«Ως όμως ή Ρουμανία εξήλθε της ουδετερότητος, ο δε μακαρίτης Συνταγματάρχης Χατζόπουλος ενόμισεν ότι ή Ελ­λάς μιμούμενη την Ρουμανίαν θα ετάσσετο με το μέρος της Αντάντ, εξέδωκε διαταγήν επιχειρήσεων κατά των Βουλγάρων επί  τή  βεβαιότητι ότι τα βουλγαρικά στρατεύματα τα καταλαβόντα την Α. Μακεδονίαν θα απεχώρουν συγκεντρούμενα προς τά Ρουμανικά σύνορα. . .οι δε Βούλγαροι πληροφορηθέντες την ανωτέρω διαταγήν διέκοψαν τον ανεφοδιασμόν της Καβάλας».

Ως ανεφέραμεν εις προηγούμενον  άρθρον ο Χίντενμπουργκ, βραδύτερον εις Πλέσσεν είπεν εις τον μακαρίτην συντάγματαρχην  Χατζόπουλον ότι  οι Γερμανοί θεωρούντες πλέον επικειμένην........την έξοδον της Ελλάδος εκ της ουδετερότητος εναντίον των, δεν ηδύναντο να αφήσωσιν εις τα πλευρά και τα νώτα των Ελληνικά στρατεύματα, και δια τούτο διέταξε την κατάληψιν των οχυρών της Καβάλας.

Παρ όλα ταύτα επετράπη εκ νέου την 20ήν Αυγούστου ο ανεφοδιασμός της Καβάλας εκ Δράμας. Επίσης και η μετάβασις της 6ης Μεραρχίας εκ Σερρών εις Καβάλαν πλην του 16ου Συντάγματος, όπερ παρέμεινεν εις Σέρρας διαταγή του συν­ταγματάρχου Χατζοπούλου. Την 20ην Αυγούστου κατείχοντο αι Σέρραι υπό του 16 Συντάγματος, η Δράμα υπό της 5ης Μεραρ­χίας και η Καβάλα υπό της 6ης και της 7ης Μεραρχίας. Η Καβάλα πάντοτε εν στενώ αποκλεισμώ υπό του Αγγλικού Στόλου.

Την 18ην Αυγούστου ο Συμμαχικός Στόλος, εκ 32 πολε­μικών έρχεται εκ Μήλου εις Σαρωνικόν, καταλαμβάνει το Κε­ρατσίνι, αποκλείει τα Ελληνικά παράλια, ο ναύαρχος Φουρναί την 19ην Αυγούστου επιδίδει τελεσίγραφον εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν Ζαΐμη διά του οποίου ζητεί τον  έλεγχον των Ελλη­νικών Ταχυδρομείων και Τηλεγράφων.

Την 21 ην Αυγούστου ο κ. Δεμίδωφ τηλεγραφεί εις Πετρούπολιν:

«Η  είδησις η  μεταδοθείσα υπό του Γκιγιεμέν ότι οι Έλ­ληνες εδέχθησαν ενθουσιωδώς τους Συμμαχικούς στόλους δεν ανταποκρίνεται ποσώς εις την αλήθειαν. Όλως το εναντίον, διαπιστώ ενταύθα πλήρη αδιαφορίαν ανάμικτον με απορίαν, όταν βλέπουν τους Συμμάχους προστρέχοντας εις τόσον τρο­μερά μέσα δια να ζητήσουν πράγματα σχετικώς ουχί μεγάλης σημασίας».

Την 25ην Αυγούστου, οι αποκλείσαντες την Καβάλαν Άγγλοι αφίνουν να εισέλθουν δια θαλάσσης ολίγα άλευρα προς προσωρινήν διατροφήν του λιμώττοντος πληθυσμού, υπό τον ρητόν όρον να μη δοθή τίποτε εις τον στρατόν, επί ποινή αμέ­σου παύσεως πάσης αποστολής εις το μέλλον.

Την 27ην Αυγούστου πλαστή επίθεσις κατά της εν Αθή­ναις Γαλλικής πρεσβείας εν συνεννοήσει Ρακφέιγ και Βενιζελικών, έντονοι διαμαρτυρίαι και απειλαί των πρέσβεων των Συμμάχων, κατά της Ελλάδος, διά την επίθεσιν ταύτην (τα εξεθέσαμεν εις προηγούμενον άρθρον).

Ο Γκιγιεμέν κατόπιν συνεννοήσεως μετά του κ. Βενιζέλου άξιοι από  τον κ. Ζαΐμην αναβολήν επ' αόριστον των εκλογών.

Την αυτήν ημέραν 27ην Αυγούστου οι  Άγγλοι καταλαμβάνουσι τον ασύρματον Καβάλας και τον καταστρέφουσι. Από της στιγμής αυτής και πέραν η εν Αθήναις Κυβέρνησις ουδεμίαν πλέον είδησιν λαμβάνει εκ Καβάλας.

Εάν οι αναγνώσται μας διερωτώνται, διατί οι Σύμμαχοι ελάμβανον τοιαύτα μέτρα εναντίον της Ελλάδος, προστατεύον­τες συγχρόνως το εν Θεσσαλονίκη κίνημα και τας εν Αθήναις βενιζελικάς ενεργείας, καθ' ον χρόνον η  Κυβέρνησις Ζαΐμη τη συγκαταθέσει του Βασιλέως διεπραγματεύετο την έξοδον της Ελλάδος εκ της ουδετερότητος, ας αναγνώσωσι την επομένην παράγραφον.

Την 30ήν Αυγούστου παραιτείται η Κυβέρνησις Ζαΐμη, ο κ. Δεμίδωφ τηλεγραφεί σχετικώς εις την Πετρούπολιν (2 Σεπτεμβρίου):

«Η παραίτησις του κ. Ζαΐμη επεβλήθη προ πάντων υπό των αδιακόπων επεμβάσεων των Συμμάχων εν Ελλάδι, οίτινες παρ' όλην την εμπιστοσύνην την οποίαν λέγουσιν ότι έχουσιν εις τον κ. Ζαΐμην, εξακολουθούσι να έχωσι τον στόλον των εις τα Ελληνικά ύδατα και απεβίβασαν φρουράν προς προστασίαν της Γαλλικής Πρεσβείας. Τέλος ο κ. Ζαΐ­μης μου εδήλωσεν ΑΝΕΥ ΠΕΡΙΣΤΡΟΦΩΝ ότι κατά την γνώμην του οι Γάλλοι συνωμοτούσι, επί μάλλον και μάλλον εντονώτερον, κατά της ανεξαρτησίας και κυριαρχίας της Ελλά­δος και ότι ο κρύφιος σκοπός των είναι η εκθρόνισις του Βασιλέως. Απέκτησε την περί τούτου βεβαιότητα από τας τελευταίας του συνομιλίας με τον Γκιγιεμέν».

Και τώρα αφού οι αναγνώσται μας έχουσιν υπ' όψιν των όλον τον σκελετόν (εν μεγάλη συντομία βεβαίως) των γεγονότων του Αυγούστου 1916, δια να εννοήσωσι τα εν Καβάλα συμβάντα, δίδομεν τον λόγον εις τον μακαρίτην Χατζόπουλον »(ΣΥΝΕΧΕΙΑ)