ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ:ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΙ



ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΙ
Η ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ

ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ

ΟΠΩΣ ΤΗΝ ΕΙΔΑ

ΑΘΗΝΑΙ 1957 Σελ. 282

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Εισαγωγή (Σελίς  7) 
 Πρόλογος (Σελίς 9 )
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ I
ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΜΟΥΔΡΟΥ (Σελίς 11) 
Τα προηγηθέντα της Μικρασιατικής εκστρατείας.(Σελίς 11 )
Η κατάστασις τής Τουρκίας (Σελίς 12 )
O Τουρκικός Λαός  (Σελίς13 )
Είσοδος Συμμαχικών Στρατών εις Κωνσταντινούπολι (Σελίς 15 )
Ανησυχίαι των Τούρκων και αρχική αντίστασίς των (Σελίς 15 )
Συνέπειαι του μη αφοπλισμού των Τούρκων ( Σελίς 17) Αντιζηλίαι. ( Σελίς 18 )
ΟΙ Φραγκολεβαντίνοι. (Σελίς 19 )
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ II
Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ Ο ΔΙΧΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ( Σελίς 21)Προπαγάνδαι (Σελίς 23 )
Πρώτη πρόσκλησις της Ελλάδος όπως μετάσχη του πολέμου εις το πλευρόν των Συμμάχων (Σελίς 25 )

Τα κατά Βουλγαρίαν. 2α παραίτησις του Βενιζέλου (Σελίς 29 )
Ο διχασμός (Σελίς 30)

Μία διαφωνία (Σελίς 30 )

Ο στρατηγός Σαράγι (Σελίς 31) 

Ολέθριος πολιτικός ανταγωνισμός (34 )
Η ψυχολογική κατάστασις τοΰ Στρατού (Σελίς 35 )

Τα στελέχη του Στρατού (Σελίς 36 )

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΙΙ
ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΠΡΟ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟΝ 1914-1918(.Σελίς 33 )

Δαρδανέλλια (.Σελίς  39 )

Συμπεράσματα επί της εκστρατείας των Δαρδανελλίων (Σελίς 43) 

Ο Μουσταφά Κεμάλ (Σελίς 44)

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ IV
ΠΩΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΙ Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΕΥΡΕΘΗ ΕΙΣ ΤΗΝ ΜΙΚΡΑΝ ΑΣΙΑΝ (Σελίς 52 )

Η απόβασις εις Σμύρνην και τα κατ\ αυτήν συμβάντα (Σελίς 54 )

Η Σμύρνη υπό Ελληνικήν Κατοχήν (Σελίς 59)
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ V
ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ (Σελίς 72)
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ VII
Η ΚΑΤΑΛΗΨΙΣ ΤΗΣ ΠΡΟΥΣΣΗΣ (Σελίς 91)
Διάπλους Προποντίδος. Απόβασις εις Θράκην (Σελίς 92)
Κατάληψις του Ουσάκ (Σελίς 93) 
Σχόλια επί των επιχειρήσεων του Θέρους 1920 (Σελίς 94)
Οι πολιτικοί μας Αρχηγοί ( Σελίς 94)
Η  συνθήκη των Σεβρών ( Σελίς 100)
Ο Κεμάλ και η συνθήκη των Σεβρών (Σελίς 101)
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ VIII
ΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΑΙ ΕΚΛΟΓΑΙ (Σελίς 103)
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ IX
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΡΤΙΟΥ ΤΟΥ 1921(Σελις 119 )
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Χ ΓΕΝΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΙΣ ΜΕΧΡΙ ΤΟΥ ΙΟΥΝΙΟΥ ΤΟΥ 1921 (Σελίς 131)
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ XI ΕΠΙΧΕΪΡΗΣΙΣ ΤΟΥ ΘΕΡΟΥΣ ΤΟΥ 1921 ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ ΑΦΙΟΝ - ΕΣΚΙ ΣΕΧΙΡ (Σελίς 140)
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ XII Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΗΨΙΝ ΤΩΝ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΚΟΜΒΩΝ ΑΦΙΟΝ - ΕΣΚΙ ΣΕΧΙΡ ΥΠΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΙΑΣ (Σελίς 166) 
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ XIII
ΑΙ ΜΑΧΑΙ ΤΟΥ ΣΑΓΓΑΡΙΟΥ (Σελίς 164)
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ XIV
ΠΕΡΙΓΡΑΦΑΙ ΞΕΝΩΝ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑ  ΕΠΙ ΤΩΝ ΜΑΧΩΝ ΤΟΥ ΣΑΓΓΑΡΙΟΥ. (Σελίς 191)

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ XV
ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑΝ ΤΗΣ ΔΙΑΚΟΠΗΣ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ  (Σελίς 200)
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ XVI
ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΣΑΓΓΑΡΙΟΝ. ΠΟΛΙΤΙΚΑΙ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑΙ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΙ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ (Σελίς 204)
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ XVII
ΠΑΡΑΜΟΝΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ.ΣΥΓΚΡΙΣΙΣ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ ,ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΙ. ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ. (Σελίς 218) 
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ XVIII
ΑΠΟΡΙΑΙ ΔΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΙΝ (Σελίς 221)
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ XΙΧ
H MAXH ΑΠΟ 13/26 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ (Σελίς 231)
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ XΧ
ΚΑΘΟΔΟΣ ΠΡΟΣ ΘΑΛΑΣΣΑΝ (Σελίς 250)
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ XΧΙ
ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ (265)
ΧΑΡΤΑΙ ΚΑΙ ΕΙΚΟΝΕΣ (Σελίς ...)

ΕΡΝΕΣΤΟΣ ΡΕΝΑΝ: ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΠΟΥ ΕΚΑΝΑ ΕΠΑΝΩ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΟΤΑΝ ΚΑΤΟΡΘΩΣΑ ΝΑ ΝΟΙΩΣΩ ΤΗΝ ΤΕΛΕΙΑ ΟΜΟΡΦΙΑ

Ω ευγένεια. Ω ομορφιά απλή και αληθινή. Θεά που η λατρεία σου σημαίνει και σοφία, Συ που ο Ναός σου είναι ένα αιώνιο μάθημα συνείδησης και ειλικρίνειας, φτάνω αργά στων μυστηρίων σου το κατώφλι, στον βωμό σου προσκομίζω τύψεις πολλές. Για να τον βρω μου χρειάστηκαν να κάνω έρευνες ατέλειωτες. Τη μύηση που μεταβίβαζες στον Αθηναίο όπως γεννιόταν μ' ένα χαμόγελο, εγώ την κατέκτησα με σκέψεις πολλές, με κόπο και με προσπάθειες μακρόχρονες.
Γεννήθηκα, ω Θ ε ά με τα γαλανά μάτια, από γονείς βαρβάρους. Απ' τους καλούς κι' ενάρε τους Χειμέριους, που κατοικούν στις όχθες μιας θάλασσας σκοτεινής, που βράχια τις περικλείνουν κι' οι τρικυμίες πάντα τις χτυπούν. Γνωρίζουν μόλις τον ήλιο. Αντί λουλούδια έχουν τα θαλασσινά φυτά ,τα φύκια και τα χρωματιστά κογχύλια, που τα βρίσκουν στα βάθη των έρημων μυχών. Τα σύννεφα κάνουν την εμφάνιση τους δίχως χρώμα ,κι' η χαρά ακόμα είναι λίγο θλιβερή εκεί, αλλά, πηγές από κρύα νερά αναβλύζουν απ τα βράχια και τα μάτια που έχουν οι νιές κο πέλες είναι σαν κι' εκείνες τις πράσινες πηγές, όπου, πάνω σε φόντο από χόρτα κυματιστά κα θρεπτίζεται ο ουρανός.

Οι προγονοί μου ,όσο μακριά κι' αν μπορούμε να γυρίσουμε πίσω, ήταν αφοσιωμένοι στα μακρινά θαλασσινά ταξίδια, μέσα σε θάλασσες που οι Αργοναύτες σου δεν τις γνώρισαν. Άκουσα, όταν ήμουν νέος, τραγούδια για ταξίδια πολικά, με νανούρισαν οι αναμνήσεις για πλεούμενους πάγους, για θάλασσες γεμάτες καταχνιά, που ήταν ολόιδιες με το γάλα, για νησιά που κατοι κούσαν μόνο πουλιά, που κελαηδούσαν στην ώρα τους και που σαν ξανάρχιζαν ομαδικά το πέταγμα τους σκοτείνιαζαν τον ουρανό.

Μερικοί ιερείς μίας ξένης λατρείας, που είχε φτάσει από τους Σύριους της Παλαιστίνης ανέλαβαν το χρέος να με σπουδάσουν. Οι ιερείς αυτοί ήταν σοφοί και άγιοι. Με δίδαξαν μεγάλες ιστορίες για τον Κρόνο, που δημιούργησε τον κόσμο, και για τον γιο του, που καθώς λένε, πραγμα τοποίησε ένα ταξίδι επάνω στη γη.
Οι ναοί του είναι τρεις φορές πιο ψηλοί απ τον δικό σου, ω Ευρυθμία κι' ακριβώς όμοιοι με δάση, μοναχά που δεν είναι γεροί. Γκρεμίζονται κατρακυλάνε σε ερείπια έπειτα από πεντακόσια ή εξακόσια χρόνια, είναι φαντασίες βαρβάρων, που φαντάστηκαν πως μπορούν να κάνουν κάτι καλό, έξω από τους κανόνες που χάραξες εσύ στους εμπνευσμένους σου, ω , Λ ογ ι κ ή.
Όμως αυτοί οι ναοί μου άρεσαν. Δεν είχα ακόμα μελετήσει τη δική σου θεία τέχνη. Εύρισκα μέσα εκεί το Θεό. Έψαλλαν εκεί μέσα ύμνους που ακόμα τους θυμάμαι: «Χαίρε, ω άστρο της θά λασσας,... βασίλισσα εκείνων που βογκάνε πάνω σ' αυτή την κοιλάδα των δακρύων», ή ακόμα: «Ρόδο μυστικό, φιλντισένιε Πύργε, Άστρο του πρωινού...». Άκουσε ω Θεά .Όταν τους θυμάμαι αυτούς τους ύμνους, λιώνει η καρδιά μου ,γίνομαι σχεδόν αποστάτης. Συγχώρησε με για την κενότητα αυτή. δεν μπορείς να φαντασθείς τη γοητεία που οι βάρβαροι μάγοι έβαλαν μέσα σ' αυτούς τους στίχους και πόσο με βαραίνει ν' ακολουθώ ολόγυμνη τη λογική.
Και έπειτα αν ήξερες, πόσο δύσκολο έχει γίνει το να σε υπηρετούμε. Η κάθε ευγένεια έχει ε ξαφανισθεί. Οι Σκύθες έχουν κατακτήσει τον κόσμο. Δεν υπάρχει πια δημοκρατία από ανθρώ πους ελεύθερους. Τώρα υπάρχουν μονάχα βασιλιάδες που κατάγονται από αίμα βαρύ, κάτι με γαλειότητες, που γι αυτές εσύ θα χαμογελούσες. Κάτι δυσκίνητοι Υπερβόρειοι αποκαλούν ελα φρούς αυτούς που σε υπηρετούνε....
Μία Π α μ β ο ι ω τ ί α φοβερή, μία συμμαχία από όλες τις βλακείες, απλώνει πάνω στον κό σμο ένα κάλυμμα μολυβένιο που εμείς ασφυκτιούμε κάτω απ αυτό. Ακόμα και αυτοί που σε τι μούν, πόσο θα πρέπει να σου προκαλούν τον οίκτο. Θυμάσαι εκείνον τον Καλυδώνιο, που πριν από πενήντα χρόνια, κομμάτιασε τον Ναό σου με σφυριές για να σε μεταφέρει στη Θούλη; Το ίδιο κάνουν όλοι... Έγραψα, σύμφωνα με μερικούς από τους κανόνες που αγαπάς, ω Θ ε ο ν ό-η, την ζωή του νέου θεού που υπηρέτησα στα παιδικά μου χρό νια Συ μόνη είσαι νέα, ω Κ ο ρ η. συ μόνη είσαι αγνή, ωΠαρθένος θεία μητέρα της κάθε εργασίας, προστάτιδα της δουλειάς ω Ε ρ γ ά ν η, συ που δημιουργείς την ευγένεια του πολιτι σμένου εργάτη και τον τοποθετείς τόσο δυνατό πάνω απ τον οκνηρό τον Σκύθη. Σ ο φ ί α , συ που ο Δίας σε γέννησε αφού έσκυψε πρώτα το κεφάλι, αφού πήρε ανάσα βαθιά, συ που κατοικείς μέσα στον πατέρα σου, απόλυτα ενωμένη με το δικό σου είναι, συ που είσαι η συντρόφισσα του κι' η συνείδηση του.


Ενέργεια του Δία , σπινθήρα που ανάβεις και διατηρείς τη φωτιά στους ήρωες και στους ανθρώπους που έχουν μεγαλοφυία, κάνε μας να γίνουμε άνθρωποι πνευματικοί συμπληρωμένοι,

Την ημέρα που οι Αθηναίοι κι' οι Ρόδιοι πάλεψαν για τη θυσία, εσύ διάλεξες να κατοικήσεις σιμά στους Αθηναίους, σαν πιότερο σοφούς. Όμως ο πατέρας σου έβαλε τον Πλούτωνα να κατεβεί. μέσα σ ένα χρυσό σύννεφο στην μεγάλη πόλη των Ροδίων, γιατί κι' εκείνοι είχαν προσφέρει στην θυγατέρα του μεγάλες τιμητικές θυσίες, Οι Ρόδιοι έγιναν πλούσιοι τότε, οι Αθηναίοι όμως απέκτησαν πνεύμα, δηλαδή την αληθινή χαρά, την παντοτινή ευθυμία, την θεϊκή παιδικότητα της καρδιάς.

   Ο κόσμος μόνο τότε θα σωθεί όταν γυρίσει πίσω ξανά σε σένα, όταν λησμονήσει κι' αποδιώξει τις βαρβαρικές του συνήθειες. Ας τρέξουμε ,ας έρθουμε όλοι μαζί.

Πόσο ωραία θα είναι εκείνη την μέρα, που όλες οι πόλεις που πήραν κάτι απ τα απομεινάρια του Ναού σου: η Βενετία, το Παρίσι, το Λονδίνο, η Κοπεγχά γη, θα ξαναδώσουν πίσω αυτά που έκλεψαν ,για να επανορθώσουν έτσι την αδικία που έκαναν. Θα σχηματίσουν αντιπροσωπείες επίσημες αποστολές αρχαιολογικές, στα ιερά μέρη της Ελλάδας, για να ξαναδώσουν τ' αρχαία μνημεία, που τα κρατούν στην κατοχή τους ακόμα, λέγοντας: «Θεά συγχώρεσε μας. Τα πήραμε για να τα σώσουμε απ τους βάρβαρους ,απ' τα κακά δαιμόνια της νύχτας», και θα χτίσουν ξανά τα τείχη σου, με τους ήχους της δικής σου φλογέρας, για να ξεπλύνουν το έγκλημα του ανόσιου Λύσανδρου, που τα είχε γκρεμίσει.

Θα πάνε έπειτα στην ίδια τη Σπάρτη για να καταραστούν τη γη της που αυτή ήταν η πρωταίτια για τα τρομερά και τα σκοτεινά σφάλματα της ιστορίας, για να τη χλευάσουν, να την περιφρονήσουν, γιατί τώρα έσβησε και δεν υπάρχει πια. Εγώ, πιστός σε σένα, θ' αντισταθώ στους επικίνδυνους και μοιραίους μου συμβούλους : στον σκεπτικισμό μου, που με κάνει να αμφιβάλω, στην ανησυχία που έχει το πνεύμα μου, που κι' όταν ακόμα βρεθεί η αλήθεια, αυτό με κάνει να την αναζητάω αδιάκοπα, στην φαντασία μου , που ποτέ της δεν μ αφήνει να ησυχάσω ακόμα κΓ έπειτα απ τη διαπίστωση της απ' την ίδια τη λογική .

«Ω , Α θ η ν ά Αρχηγέτις, ιδανικό που ο κάθε μεγαλοφυής άνθρωπος το ενσαρκώνει μέσα στ  αριστουργήματα του, προτιμώ να είμαι ο τελευταίος στην πατρίδα σου, παρά να είμαι ο πρώτος οπουδήποτε αλλού. Ναι, θα προσδεθώ στον στυλοβάτη του ναού σου. θα λησμονήσω κάθε άλλη πειθαρχία εκτός απ τη δική σου ,θα γίνω στηλίτης πάνω στις κολόνες σου. το κελί μου θα βρίσκεται επάνω στο επιστήλιο σου. Και πιο δύσκολο ακόμα. Για σένα, αν μπορέσω, θα γίνω μισαλλόδοξος, μεροληπτικός. Θα μάθω τη γλώσσα σου και θα ξεμάθω όλα τα άλλα. Θα είμαι άδικος για κείνο που δεν ενδιαφέρει εσένα, θα γίνω ο υπηρέτης του τελευταίου από τα παιδιά σου. Τους σημερινούς κατοίκους της γης, που εσύ έδωσες στον Ερεχθέα, θα τους εγκωμιάσω, θα τους κολακεύσω. Θα προσπαθήσω ν αγαπήσω ακόμα και τα ελαττώματα τους. Θα πείσω τον εαυτό μου, ω I π π ί α , ότι κατάγονται απ τους ιππείς, που γιορτάζουν εκεί ψηλά, επάνω στο μάρμαρο της ζωοφόρου σου, την αιώνια γιορτή τους. Θ αποσπάσω απ τη καρδιά μου κάθε ευ αίσθητη χορδή που δεν είναι τέχνη λογική και καθαρή. Θα παύσω ν' αγαπώ τις αρρώστιες μου, να ευχαριστιέμαι με τον ίδιο τον πυρετό μου, Υποστήριξε Συ, την σταθερή μου πρόθεση, ω Σ ω τ η ρ ί α. βοήθησε με ω Συ, που σώζεις.

Πόσες δυσκολίες προβλέπω, πραγματικά. Πόσες πνευματικές συνήθειες θα πρέπει ν' αλλάξω. Πόσες χαριτωμένες αναμνήσεις θα πρέπει ν' αποσπάσω απ την καρδιά μου. Θα δοκιμάσω. Δεν είμαι όμως βέβαιος για τον εαυτό μου.

      Αργά σε γνώρισα, ω Απόλυτη ομορφιά. Θα παλινδρομήσεις αδυναμίες. Δεν υπάρχει αμφιβολία, πως μία φιλοσοφία διεστραμμένη μ' έκανε να πιστέψω πως το καλό και το κακό, η ευχαρίστηση κι' ο πόνος, η ομορφιά και η ασχήμια, η λογική κι' η τρέλα μεταμορφώνονται οι πρώτες μέσα στις δεύτερες με παραλλαγές τόσο αγνώριστες, όσο και αυτές που βρίσκονται στο λαιμό του περιστεριού. Το να μην αγαπάς τίποτε ,το να μη μισείς τίποτε απολύτως, γίνεται τότε μία σοφία. Αν τυχόν μία κοινωνία, μία φιλοσοφία, μία θρησκεία είχε κατακτήσει την απόλυτη αλήθεια, τότε η κοινωνία αυτή, αυτή η φιλοσοφία, αυτή η θρησκεία 9α είχε νικήσει τις άλλες και θα ζούσε μόνη της την ώρα αυτή. Όλοι εκείνοι, που νόμισαν ως τώρα, πως έχουν δίκιο πλανή θηκαν, αυτό το βλέπουμε καθαρά. Μπορούμε μήπως να πιστέψουμε, χωρίς θρασύτητα τρελή, ότι το μέλλον δεν θα μας κρίνει το ίδιο όπως κρίνουμε το παρελθόν; Να οι βλαστήμιες που μου υποβάλλει το πνεύμα μου, που είναι τόσο κακομαθημένο. Μια φιλολογία, που σαν την δική σου ,θα ήταν υγιής από όλες τις πλευρές ,θα προκαλούσε σήμερα μοναχά την ανία....

     Χαμογελώ για την απλοϊκή μου σκέψη. Ναι ,την ανία.... Είμαστε διεφθαρμένοι: τι να γίνει; Θα προχωρήσω πιο μακριά, ορθόδοξη Θεά, θα σου ειπώ την ενδόμυχη διαφθορά της καρδιάς μου.

Η λογική και η φρόνηση δεν είναι αρκετές. Υπάρχει κάποια ποίηση μέσα στον παγωμένο Στρυμόνα και μέσα στο μεθύσι των κατοίκων της Θράκης. Θάρθουν αιώνες που λογαριάζουν τους μαθητές σου σαν μαθητές της ανίας. Ο κόσμος είναι πιο μεγάλος από όσο πιστεύεις. Αν είχες ιδεί τα χιόνια του Πόλου και τα μυστήρια του ουρανού της Ανταρκτίδας, το μέτωπο σου, ω πάντα ήρεμη Θεά, δεν θα ήταν τόσο γαλήνιο. Το κεφάλι σου, πιο πλατύ, θ' αγκάλιαζε τότε διάφορα είδη ομορφιάς.

Είσαι αληθινή, αγνή και τέλεια. Το μάρμαρο σου δεν έχει καμία κηλίδα. Κι' ο ναός ακόμα της Αγίας Σοφίας, που βρίσκεται στο Βυζάντιο, κι' αυτός επίσης προκαλεί μίαν εντύπωση θεία με τα τούβλα του και τα ασβεστώδη ερείπια του. Είναι η εικόνα του Θόλου του ουρανού. Θα καταρ ρεύσει. Εάν λοιπόν κι' ο δικός σου Θάλαμος θα έπρεπε να είναι αρκετά πλατύς για να χωρέσει ένα μεγάλο πλήθος, τότε θα γκρεμιζόταν κι' αυτός. Ένα ποτάμι απέραντο λησμονιάς μας παρασέρνει μέσα σ ένα ακατονόμαστο βάραθρο. Ω άβυσσος, είσαι ο μοναδικός Θεός. Τα δάκρυα όλων των λαών είναι δάκρυα αληθινά .τα όνειρα όλων των σοφών περικλείνουν μοναχά ένα μέρος της αλήθειας. Τα πάντα εδώ κάτω είναι σύμβολο και όνειρο. Οι Θεοί περνούν το ίδιο όπως και οι άνθρωποι και δεν θα ήταν καλό να μένουν αιώνιοι. Η πίστη που είχαμε δεν πρέπει ποτέ να γίνεται μία αλυσίδα. Ξεπληρώνουμε το χρέος μας απέναντι της όταν την τυλίξουμε προσεκτικά με το πορφυρό σάβανο, που μέσα σ αυτό κοιμούνται οι νεκροί Θεοί.» 

ΚΩΝ/ΝΟΣ Φ.ΣΚΟΚΟΣ: Ο ΦΟΡΟΣ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ

(Αναμνήσεις της επιστρατείας του 1881).

Όταν εκλήθην ν' αποτίσω κ' εγώ τον φόρον του αίματος τόσον εμέθυσα από ενθουσιασμόν — διότι ησθανόμην ότι η πα­τρίς όλη εκυκλοφόρει ως καμπανίτης εις τας φλέβας μου — ώστε και αυτή ακόμη η φυσιογνωμία του χωροφύλακος και του ενωμοτάρχου μοι εφάνη συμπαθής και αξιέραστος. 

Θα με χλευάσετε ίσως ' αλλά τί να γίνη ! Ημείς οι επαρχιώται έχομεν, βλέπετε, την ανοησίαν ενίοτε να ηλεκτριζώμεθα εις την λέξιν : πατρίς. 

Ο δήμαρχος μας — καλή του ώρα ! — πρακτικός και φρό­νιμος άνθρωπος, επρότεινεν εις την μητέρα μου να μ' εξαιρέση διότι — ως ισχυρίζετο— είχε τα μέσα με την κυβέρνησιν, η οποία του εχρεώστει δύω βουλευτάς ιδικούς του. Αλλ' εγώ εθεώρησα ως ύβριν την καλοκάγαθον προσφοράν του. 

Εξάπαντος θα με εξέλαβεν ως τρελλόν ή ηλίθιον. 

Αφήκα την μελέτην μου, εζήτησα την ευλογίαν της μη­τρός μου, κατεφίλησα τα μικρά μου αδέλφια, και με το πρώ­τον ατμόπλοιον ανεχώρησα πετών εις Αθήνας. 

* 

** 

— Μπρε ! πώς 'βρέθηκες εδώ ; μου λέγει ο βουλευτής της επαρχίας συναντήσας με εις την αυλήν του Φρουραρχείου. 

Υπερήφανος και δακρύων από συγκίνησιν τω απήντησα ότι ήλθον να χύσω το αίμα μου δια την πατρίδα ! 

Με ητένισε μειδιών και με έσυρεν εις τινα γωνίαν της αυλής : 

— Θέλεις να σ' εξαιρέσω και σένα ; Η επιτροπή είνε 'δική μας. Ναι μεν είσαι ολοστρόγγυλος από υγεία, αλλ' έννοια σου ! Πες πως πάσχεις από ι σ χ ί α σ ι ν' είνε νόσημα που δεν φαί­νεται. 

— Καλέ τί λέγεις; αστεϊζεσαι ; εγώ ανίκανος που αισθά­νομαι τόση φλόγα και ζωή στα στήθη μου ; 

— Άμε να χαθής, βλάκα ! μου είπε και μου έστρεψε τα νώτα .... 

* 

** 

Ενεγράφην εις το πεζικόν. 

Ο επιλοχίας με παρέλαβε μετ' άλλων εις την αποθήκην του τάγματος δια να μας ενδύση την στολήν του στρατιώτου. 

Με έχωσαν εντός πολυπτύχων σάκκων, μου εφόρτωσαν εν ζεύγος αρβυλών εις τους πόδας, ζυγίζον υπέρ την οκάν, και επέθηκαν μετέωρον έν πιλίκιον επί της κεφαλής μου. 

_ Ιδού η στολή σου ! μοι είπον. 

Στολή, επί τη θέα τής οποίας θα ηυτοκτόνει βεβαίως ο κ. Λαμπίκης. 

— Κύριε λοχία. . . . —απεπειράθην να παρατηρήσω. 

— Σουτ ! τσιμουδιά! αυτό θα 'πη στρατιώτης ! νά δα η ώρα να σου πάρωμε και μέτρο ! Καλό - κακό, συ δεν έχεις δικαίωμα να εξετάσης ! 

Είχε δίκαιον. 

Από της στιγμής εκείνης εδιδασκόμην ότι ο πολίτης άμα σαβανωθή εντός της στρατιωτικής στολής, παύει να ήνε πρό­σωπον και γίνεται έπιπλο, δια να μη είπω κολοκύθι! 

Εγώ τουλάχιστον ήμην — αν όχι μηδενικόν — ο αριθμός 47 του λόχου. 

— Αριθμός 47 ! 
—Παρών ! —έπρεπε να φωνάξω,

Ο κύριος λοχίας είχε τον στρογγυλόν και ευώδη αριθμόν 100, πολύ δικαίως, διότι—πρέπει να το ομολογήσω — ποτέ δεν μας έδερνε κατά το μάθημα της θεωρίας. 

* 

** 

Εις τον στρατώνα, όπου το εσπέρας έπεσα να κοιμηθώ, φαίνεται ότι δεν εστρατωνίζετο μόνον το τάγμα μου, αλλά και άπειρα άλλα τάγματα και συντάγματα . . . κορέων αιμοδιψών. 

Έν σύνταγμα τουλάχιστον κατηυλίσθη όλην την νύκτα επί του σώματος μου. 

-Κύριε επιλοχία, αυτοί οι κοργιοί..... 

-Σκασμός ! Δεν ήλθες δια να χύσης το αίμα σου για την πατρίδα; πρέπει να συνειθίσης από τώρα! 

Είχε δίκαιον. Δεν επρόκειτο περί του φόρου του αίματος; 

Ευτυχώς τα γυμνάσια του λόχου είχον τελειώσει πριν μας αποτελειώση ο λοχίας στο τρέξιμο υπό τον ζέοντα ήλιον, όστις μας ερρευστοποίει τόσον, ώστε ο φόρος του αίματος εκινδύνευε να προεξοφληθή δια του φόρου του. . . ιδρώτος. 

Αι! τώρα πλέον θα με χρησιμοποίηση δια τας ανάγκας της η Πατρίς ! εσκέφθην εν εμοί. 

Αλλά προ τούτου έσχον την τιμήν να χρησιμοποιηθώ υπό του κυρίου λοχίου, όστις μοι ενεπιστεύετο το λουστράρισμα των υποδημάτων του και την μεταφοράν της κουραμάνας εις της εξαδέλφης του, τέως παχύσαρκου παραμάνας εκ της πο-λυγύναικος Άνδρου. 

Πρωίαν τινα ανακαλύπτω ότι ο υπολοχαγός του λόχου μου ήτον ο παλαιός επιστάτης των κτημάτων του πατρος μου , ο Στρατής! 

Όταν ήμην μικρό τρελλούτσικο, μ' έπερνε στα γόνατά του και με διεσκέδαζε. Ενθυμούμαι μίαν φοράν ότι με είχε παρα­καλέσει να μεσιτεύσω εις τον πατέρα μου να μη τον διώξη. 

— Καλέ τί κάμνεις, κύριε Στρατή, έπειτα από τόσα χρόνια ! 

— Βρε, ποιος σούδωκε το δικαίωμα να μιλάς έτσι στους αξιωματικούς; Αι ! Δέκα 'μέραις κράτησι ! να σου δείξω εγώ κούτσουρο ! 

Είχε δίκαιον. Έπρεπε να γνωρίζω ότι η στρατιωτική επι­στήμη έχει υπερφυσικήν δύναμιν, μεταβάλλουσα τα κούτσουρα εις ανθρώπους και τους ανθρώπους εις κούτσουρα . 

Παρητήθην της κουραμάνας μου. Αλλ' οφείλω να ομολογήσω ότι εις αποζημίωσιν είχον ενίοτε άδειαν διανυκτερεύσεως.... 

Ο καιρός εν τούτοις παρήρχετο κ εγώ δεν έβλεπα πότε ν' ανάψη το τουφέκι στη Θεσσαλία, να χυθώ εις τας φλόγας του πολέμου, και να υπηρετήσω τας ανάγκας της πατρίδος. 

Αλλ' είχα κάμει τον λογαριασμόν χωρίς τον ξενοδόχον, χωρίς δηλαδή να υποπτευθώ ότι, αν είχεν η πατρίς ανάγκην των βρα­χιόνων μου, επίσης όμως είχεν ανάγκην των χειρών και των πο­δών μου και η. . .κυρία λοχαγού, η οποία μου είχεν αναθέσει τα καθήκοντα της ε σ ω τ ε ρι κ ή ς υ π η ρ ε σ ί α ς, εις τον νεροχύτης, εις την μπουγάδαν, εις τα ψώνια της αγοράς και εις την παιδαγώγησιν των δύο χαριεστάτων μικρών.. . διαβόλων της, τα όποια έβγαινα στον περίπατον και μου εβγαινον αμοιβαίως την πίστι! 

* 

** 

Ο κύριος λοχαγός είχε πράγματι στρατιωτικήν εύπείθειαν εις την κυρίαν λοχαγού, προ της όποιας ετρέμεν από. . .σέβας. 

Αύτη έδιδε τα προστάγματα εις το σπήτι. Μίαν ημέραν διολιθήσας έθραυσα εν πινάκιον. Η κυρία εθεώρησε καλόν εις εξόφλησιν να μου θραύση την κεφαλήν δια της σιδεράς εσχάρας ήν έκράτει την στιγμήν εκείνην, και ιδού, μετά τους αιμοχαρείς κοργιούς, απέτινον ήδη δευτέραν φοράν τον φ ό ρ ο ν του αί­ματος. 

Εν τω μεταξύ φθάνει και ο υφιστάμενος της κυρίας, εις ον δια­τάσσει έφοδον κατ εμού. 

Ο κύριος λοχαγός μετά προθυμίας ηκόνισε το ξίφος του επί της ράχεώς μου με κάμποσες διπλαριαίς. 

— Ά ! μα κύριε λοχαγέ ! αυτό πλέον είνε απάνθρωπον ! Εγώ ήλθα να προσφέρω την ζωήν μου εις το έθνος και όχι να με σκοτώσετε στο ξύλο ! 

— Τώρα σου δείχνω εγώ, κοπρόσκυλο ! 

Και μεταβαίνει εις τον διοικητήν του τάγματος επιδίδων κατ' εμού μήνυσιν επί εξυβρίσει και β ι ο π ρ α γ ί α κατ' ανωτέρου εν καιρώ υπηρεσίας. 

* 

** 

Είνε ανάγκη αρά γε να σας είπω ότι ερρίφθην εις τας φύ­λακας του φρουραρχείου ; 

Έμεινα επτά μήνας έως ού περαιώθη η ανάκρισις και εισα­χθώ εις δίκην. 

Εν τω μεταξύ η μήτηρ μου αφίνει τα δύο μικρά κλαίοντα με την αδελφήν μου, δανείζεται ολίγα χρήματα, καταφθάνει ασθμαίνουσα εις Αθήνας, και πίπτει εις τα γόνατα του βουλευτού μας : 

— Για το θεό , κύριε βουλευτή, από το θεό και στα χέρια σου ! 

— Το παληόπαιδο ! καλά τα παθαίνει ! Μήπως δεν του είπα εγώ να τον εξαιρέσω από την αρχή ; Έννοια σου όμως ' θα προσπαθήσω να αθωωθή. 

Και πράγματι ενήργησε μετά ζέσεως. Το δε Στρατοδικεί ον σ κ ε φ θ έ ν κατά τον νόμον, ι δ ό ν τα άρθρα—δεν ενθυμούμαι ποία, — ώ εάν έβλεπε και την αιματηράν σκηνήν της εσχά­ρας — ακούσαν. . . διεξελθόν την δικογραφίαν, απεφά­σισε μετά επτά μηνών πολυστένακτον προφυλάκισιν να με κηρύξη αθώον! 'Σ πολλά 'τη ! Κι' αυτό μεγάλη του κα­λώσύνη ! 

* 

** 

Και ο πόλεμος ; ο φόρος του α ί μ. α τ ο ς ; Είχον αναβληθεί επ' αόριστον. 

Έκτοτε επέρασαν πέντε περίπου έτη, χωρίς όμως να μου περάσουν και οι ρευματισμοί, παρέμειναν δε μόνον αι αναμνή­σεις και τα ίχνη των επί του κρανίου μου ούλων της εσχάρας. 

Προ ολίγων ημερών με εκάλεσε πάλιν η πατρίς εις τα όπλα δια τον φόρον του αίματος. 

Ευρίσκω τον βουλευτήν μας : 

— Σε παρακαλώ να ενεργήσης να εξαιρεθώ' τώρα υπάρχει πραγματικός λόγος εξαιρέσεως. Με καλούν δια τον φόρον του αίματος ενώ εγώ από την πρώτη επιστρατεία με κατήντησαν όλως διόλου αναιμικόν ! . 

Αθήναι, τη 29 Σεπτεμβρίου, 1885

Οδυσσεύς Θερμοκέφαλος

Ν.Π. ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΣ: Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΜΟΝΑΡΧΙΣΜΟΣ

Απολυταρχική κατάστασις ,ούσα άρνησις των αρχών επί των οποίων στηρίζεται το Ελληνικόν πολίτευμα, έφερε το τελεσίγραφον του Ζωννάρ, Ανωτάτου Επιτρόπου των Προστάτιδων Δυνάμεων της Ελλάδος.
«Αι Προστάτιδες Δυνάμεις της Ελλάδος —- έγραφεν ο Ζωννάρ προς τον 'Έλληνα Πρωθυπουργόν — απεφάσισαν να αποκαταστήσωσι την ενότητα του Βασιλείου, χωρίς να θίξωσι τους συνταγματικούς μοναρχικούς θεσμούς ους ηγγυήθησαν τη Ελλάδι. Της Α. Μ. του Βασιλέως Κωνσταντίνου, παραβίασαντος πασιφανώς εξ ίδιας πρωτοβουλίας, το Σύνταγμα του οποίου η Γαλλία, η Μεγάλη Βρεταννία και η Ρωσία, είναι εγγυήτριαι, έχω την τιμήν να δη­λώσω εις την Υ. Έξοχότητα, ότι ο Βασιλεύς απώλεσε την εμπιστοσύνην των Προστάτιδων Δυνάμεων και ότι αύται θεωρούσιν εαυτάς λελυμένας απέναντι αυτού των υποχρεώσεων, των απορρεουσών εκ των εαυτών δικαιωμάτων προ­στασίας.
Έχω επομένως ως αποστολήν, όπως επανοθρωθή η Συνταγματική αλή­θεια ν' απαιτήσω την παραίτησιν της Α. Μ. του Βασιλέως Κωνσταντίνου, όστις θα υπόδειξη ο ίδιος, εκ συμφώνου μετά των Προστάτιδων Δυνάμεων μεταξύ των κληρονόμων του, τον Διάδοχον Αυτού».
Και το μοναρχικόν κόμμα εθρήνησε την πτώσιν του Αρχηγού του.
Ο βουλευτής Κερκύρας Σοκόλης έγραφε:
"Το ίνδαλμα του λαού. Εκείνος άνευ του οποίου σήμερον η Ελλάς είναι τι ακατανόητον, φεύγει».
Άλλος βουλευτής, ο Ιωάννης Δραγούμης έγραφε:
Και κανείς Έλλην δεν πρέπει ν' απομείνη που να μη εννοή ότι από την στιγμήν ταύτην έχει ν' αναλάβη η Ελλάς δεινόν και μακρόν ίσως αγώ­να, προς επαναφοράν του Μεγάλου Βασιλέως της. και προς αποκατάστασιν των πολιτικών της ελευθεριών, της κυριαρχίας και ανεξαρτησίας του Κρά­τους, χωρίς τούτο να σημαίνη ποσώς και εχθρότητα προς τας τρεις Δυνάμεις. Όπως το όνομα του Βενιζέλου συνεδέθη αρρήκτως πλέον με την έννοιαν της εξυπηρετήσεως ξένων συμφερόντων και της μισθοφορίας, ούτοι και το όνομα του Βασιλέως Κωνσταντίνου είναι αρρήκτως συνδεδεμένον με την έννοιαν της ανεξαρτησίας της Ελλάδος».
Εις την «ΠΟΛΙΤΙΚΗΝ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΝ» δημοσιεύονται συν τοις άλ­λοις και τα εξής:
«΄Οσον αφορά την στέρησιν του Βασιλέως μας, νομίζομεν ότι ερμηνεύομεν το συναίσθημα πάσης γνησίας Ελληνικής ψυχής, παραδεχόμενοι την εκ του μέσου ημών βιαίαν απομάκρυνσίν του ως εν όνειρον, το οποίον όσον και αν διαρκέση, πάντως μέλλει να παρέλθη και να μας επαναφέρη εις την μόνην δυνατήν πραγματικότητα, την αληθινήν Εθνικήν ζωήν. την οποίαν δεν δυνάμεθα να φαντασθώμεν άλλως πως, υπαρκτήν παρά με την ελπιζομένην, προσδοκωμένην, αλλά και επιδιωκτέαν δι' όλων των δυνάμεων ταχείαν και θριαμβευτικήν επάνοδον του λατρευτού Ηγεμόνος, όστις συνεκέντρωσε μοιραίως έν τω Προσώπω Του, όχι μόνον τα Εθνικά ιδεώδη και τας πολιτικο-θρησκευτικάς παραδόσεις του Ελληνισμού, αλλά και δια της τελευταίας ιδία εξελίξεως του Δημοσίου ημών βίου, αυτήν την αυθυπαρξίαν και ανεξαρτησίαν του Ελληνικού Κράτους».
Τό «ΝΕΟΝ ΑΣΤΥ έγραφε:
«Τίποτε δεν είναι ικανόν να χωρίση την Ελλάδα από τον ειμαρμένον Βασιλέα της, μετά του προσώπου του οποίου συνδέονται αδιάρρηκτοι και ιεραί αι παραδόσεις του Έθνους μας».

Eλησμόνει  όμως ότι εκείνα, τα οποία εξηκολούθει να βλέπη ως αδιαρρήκτως συνδεδεμένα, είχον χωρισθή από της 21ης Φεβρουαρίου του 1915,  αφ' ης ημέρας δηλαδή ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος απεμακρύνθη από το Πο­λίτευμα, το οποίον είχεν εγκαθιδρύσει η θέλησις του Ελληνικού  λαού.

Ο ανελθών εις τον θρόνον ως Συνταγματικός Βασιλεύς, επέπρωτο να κατέλθη απ αυτού ως απόλυτος Μονάρχης.

Ζητήσας να εκτοπίση την ιδέαν της Πατρίδος, και να υποκαταστήση  αυτήν δια του προσώπου του, δεν είχε την ευτυχίαν να εφελκύση προς αυτόν την πίστιν. την προερχομένην από ιδεολογικά ελατήρια, την πίστην, την δυναμένην να επιβληθή και να κατορθώση έργα μεγάλα.

Αφ' ότου οι  Βασιλείς εγένοντο και αυτοί υπάλληλοι κατ' ουσίαν του Κράτους, άφ' ότου η Πατρίς έπαυσε να είναι κτήμα του Βασιλέως, αλλά ο Βασιλεύς έγινε κτήμα της Πατρίδος, η Πατρίς συγκεντρώνει την αφοσίωσιν του λαού και ο Βασιλεύς την αφοσίωσιν των εχόντων συμφέροντα να τον  υ­πηρετούν.

Τοιούτου είδους αφοσίωσιν συχνά συναντούν οι Συνταγματικοί Βασιλείς. Και εις τα κοινοβουλευτικώτερα των Κρατών, συχνά, εμφανίζονται άνθρω­ποι, θέλοντες να εκμεταλλευθωσι, ή και εκμεταλλευόμενοι το Στέμμα.

Εις την φρόνησιν των Βασιλέων εναπόκειται να αποφεύγωσι τούτο, ινα μη καθίστανται θύματα των αφοσιωμένων των.

Συμφέρον πολιτικόν ωδήγει προς τον Κωνσταντίνον τους πολιτευόμε­νους, συμφέρον αυτοσυντηρήσεως ώπλιζεν υπέρ αυτού τους επιστράτους, συμφέρον χρηματικόν ενέπνεε τους προς τον Άνακτά διθυράμβους των περισσοτέρων δημοσιογράφων.

Και ο Κωνσταντίνος, εθεώρησεν ως βάθρον του θρόνου του στερεόν, την ικανοποίησιν των ατομικών συμφερόντων. Και ενώ η ικανοποίησις αυτή α­φειδώς παρείχετο, οι κίνδυνοι και αι στερήσεις τας οποίας παρείχεν η επαναστατήσασα Πατρίς, συνεκέντρουν τους ιδεολόγους, τους έχοντας ως Αρχηγόν όχι ισόβιον Βασιλέα αλλά  εφήμερον πολιτευόμενον. Υπέρ της Πατρίδος οι μεν, υπέρ του Βασιλέως οι άλλοι. Ο στρατός ο Εθνικός, έχυνε το αίμα του, αγωνιζόμενος κατά των εχθρών του Έθνους. Ο στρατός ο βασιλικός, περιωρίζετο, εις το να φρουρή τον Βασιλέα του. Τα δε επιδόματα, τα διδόμενα εις τούς έφεδρους υπό των επιστρατικών συλλόγων, συνεπλήρωναν την εικόνα της Μοναρχίας, με την παράταξιν του μισθοφορικού στρατού.

Οι τελευταίοι μήνες της Βασιλείας του Κωνσταντίνου, έχουν κάποιαν σχετικήν ομοιότητα, με τα τέλη Λουδοβίκου του 16ου.

Την 30ήν Ιουλίου 1792, η επανάστασις εβάδιζε εναντίον του Κεραμεικού. Και ενώ οι Γάλλοι Εθνοφύλακες, οι φρουρούντες τον Βασιλέα, έσπευδον να προσχωρήσωσι προς αυτήν, υπήκουον δηλαδή εις την φωνήν της εξεγερθείσης Γαλλίας, οι Ελβετοί μισθοφόροι έμειναν πιστοί εις τον Λουδοβίκον και έπεσαν υπέρ αυτού.

Όσον η επανάστασις επλησίαζεν προς τα "Ανάκτορα, τόσον περισσότερον διέκρινον οι Εθνοφύλακες εκείνοι, την γνώριμον της Γαλλίας μορφήν. Αλλά διά τούς Ελβετούς μισθοφόρους, η Γαλλία ήτο κάτι ξένον. Αυτοί δεν γνωρίζον άλλο τι, παρά τον Λουδοβίκον. Από αυτόν ελάμβανον τα αξιώμα­τα των οι βαθμοφόροι, από αυτόν ετροφοδατούντο οι στρατιώται.

Και έπεσαν όλοι δια τον Βασιλέα, ενώ ο Βασιλεύς τους είχεν εγκατα­λείψει.

Κάτι παρόμοιον συνέβη και εις την Ελλάδα, με τους πολιτικούς και στρατιωτικούς μισθοφόρους του Βασιλέως Κωνσταντίνου.

Με μόνην την διαφοράν ότι ήσαν Έλληνες εκείνοι, εις τους οποίους εφάνη ως άγνωστος η Ελλάς και έπεσαν ηθικώς υπέρ του Βασιλέως.

Ο Καρλάϋλ ετόνισεν ύμνους προς την ανδρείαν των Ελβετών μισθοφό­ρων του 1792.

Αλλ' εάν εγνώριζε τούς Έλληνας πολιτικούς και στρατιωτικούς μισθο­φόρους του 1917 δεν θα εχορήγει προς αυτούς παρά μίαν φράσιν, από τον ύμνον του εκείνον:

«Είσθε πωλημένοι μόνον εις αυτόν, αντί ολίγων κερματίων καθ' εκάστην, αλλ' ηθελήσατε να εργασθήτε χάριν του μισθού υμών».

Και ενώ ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος επροχώρει προς την οδόν της εξορίας, υφιστάμενος τας συνεπείας της τρομεράς ευθύνης του διχασμού, η ένωσις των δύο κρατών επήρχετο ακαριαίως και ο νέος Βασιλεύς των Ελ­λήνων έδιδε τον Συνταγματικόν Του όρκον ενώπιον της Βουλής.

Ωρκίζετο ότι θα τηρήση το Σύνταγμα, ενώπιον της Βουλής, η διάλυσις της οποίας ήτο παράβασις του Συντάγματος εκ μέρους εκείνου, όστις ηκολούθει την τύχην του διαλύσαντος την Βουλήν, κατά το 1859.

Ωρκίζετο εν τη αιθούση, όπου διατηρείται ζωηρά η ανάμνησις της με­γάλης μορφής του Κωνσταντίνου Λομβάρδου, του οποίου κάποτε η συγκλονίζουσα φωνή υπερυψώθη λέγουσα:

Η θέσις ενός κομματάρχου έχει θέλγητρα. Η θέσις Βασιλέως κομματάρχου έχει θέλγητρα περισσότερα. Αλλά μη λησμονήσης Βασιλεύ, ότι ο  κομματάρχης δύναται πίπτων να εγερθή εκ νέου και εν τη πτώσει του ν' αναλάβη νέας δυνάμεις. Βασιλεύς όμως Κομματάρχης, δεν πίπτει ειμή διά να μη ανεγερθή πλέον. Βασιλεύς Κομματάρχης εν Ελλάδι, δεν δύναται επί πο­λύ ορθός να σταθή».

Ο δε Βασιλεύς, τον όποιον κατά την γέννησίν του εχαιρέτισεν η Ελ­λάς, διά στόματος του Τιμολέοντος Φιλήμονος, ως «οστούν εκ των οστέων της», έφθασεν εις τον τόπον της εξορίας του διά να ζήση εκεί  ως εχθρός του λαού, όστις τον ηθέλησε Διάδοχον του  τελευταίου Παλαιολόγου..........

                                                                                                                   (Ν. Π. Άποστολόπουλος)

ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΕΤΑΞΑΣ:ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΔΙΑ ΤΟ "ΦΡΟΥΡΙΟΝ" ΤΗΣ ΚΑΒΑΛΑΣ

ΤΟ 33ον  ΑΡΘΡΟΝ ΤΟΥ ΙΩ. ΜΕ­ΤΑΞΑ.  - 24 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1934

Θα παραστήσω τα γεγονότα της Καβάλας κατ' Αύγουστον του 1916 , δίδων τον λόγον εις τον μακαρίτην συνταγματάρχην  Χατζόπουλον , Διοικητήν του 4ου Σώματος Στρατού, όστις θα σας αφηγηθή ταύτα, όχι δια των   εκ των  υστέρων γραφεισών αναμνήσεων, αλλά διά των καθ' ημέραν και ώραν τότε στελλομένων  τηλεγραφημάτων του προς το υπουργείον των Στρατιωτικών  τηλεγραφημάτων κατατεθειμένων    απάντων εις το αρχείον  του υπουργείου τούτου. Η διήγησις    θα καταστή ούτω ζωντανή  αντικατοπτρίζουσα την ζωηράν και ειλικρινή αντίληψιν   εκάστης στιγμής της πραγματικότητος.

Αλλά πρώτον τί ήτο το «φρούριον» Καβάλας; Ο κ. Βενιζέλος εις το άρθρον του   της 19ης Νοεμβρίου, περιγράφει  αυτό ως εξής:

«Επί μήκους δέκα χιλιομέτρων και εις τα περιβάλλον­τα την πόλιν υψώματα ηγείροντο 14 οχυρά με 90 εν συνό­λω τηλεβόλα και τας συνάψεις εγκαταστάσεις». 

Πραγματικώς όμως περί την Καβάλαν είχον σχεδιασθή 5 οχυρά, συνδεόμενα διά μικρών έργων πεζικού,    ορυγμάτων μάχης κτλ. και τίποτε άλλο. Άλλως τε εάν διαιρεθούν τα χιλιόμετρα του κ. Βενιζέλου διά των 14 οχυρών του αυτού, ευρίσκεται  μεταξύ των οχυρών του κ. Βενιζέλου απόστασις 750 μέτρων  περίπου, ήτις δεν είναι δυνατόν να χωρίζη οχυρά ισχυρά ωπλισμένα δια πυροβολικού, παρά μικρά έργα πεζικού. Ταύτα διά να μη γεννηθή εις τους αναγνώστας μας η εντύπωσις  που θέλει να γεννήση ο κ. Βενιζέλος ότι πρόκειται περί των οχυρών  μετά 90 πυροβόλων!

Ο κ. Βενιζέλος λέγει εις το αυτό άρθρον του ότι:

«Ευθύς μετά το τέλος των Βαλκανικών πολέμων η Κυβέρνησίς μου είχε μεριμνήσει περί της ταχίστης οχυρώσεως της δευτέρας μακεδονικής πόλεως». 

Ούτε αυτό είναι αληθές.    Το Επιτελείον είχε πράγματι μεριμνήσει, αλλά η Κυβέρνησις του κ. Βενιζέλου δεν του έδωσε τα αναγκαιούντα χρηματικά ποσά. Δια τούτο, ως εξέθεσα και εις προηγούμενον  άρθρον μου το Επιτελείον περιωρίσθη εις την κατασκευήν απλών χωμάτινων έργων με απλά ελαφρά σκέπαστρα  και με το πυροβολικόν ακάλυπτον. Επειδή δεν υπήρχον τα μέσα όπως κατασκευασθούν όλα συγχρόνως, ήρχισεν η κατασκευή  από τα οχυρά των συνόρων της Αν. Μακεδονίας και μερικών εκ τούτων  κατ' Αύγουστον του 1916 η κατασκευή δεν είχεν   εντελώς αποπερατωθή. Των πέντε οχυρών των καλυπτόντων την  Καβάλαν και των συνδεόντων αυτά μικρών έργων πεζικού η κατασκευή μόλις είχεν αρχίσει, και  τινων εξ αυτών είχε γίνει η  χάραξις   όταν   επήλθον   τα γεγονότα   τον   Αύγουστον 1916.

Τα δε 90 ή   και πλέον πυροβόλα, είναι ο αριθμός των πυροβόλων  με τα οποία έπρεπε να οπλισθώσι τα οχυρά της Καβάλας  και των συνόρων, εάν τα είχομεν. Αλλά επειδή τα πυροβόλα αυτά δεν τα είχομεν , ετοποθετήσαμεν εις τα οχυρά των συνόρων ό,τι είχομεν διαθέσιμον από λάφυρα των πολέμων 1912 καί 1913 και  το μικρόν υπόλοιπον επρόκειτο να διατεθή  εις  Καβάλαν, αφού πρώτον επεσκευάζετο και συνεπληρούτο με κιλλί βαντας κτλ. κτλ. Το μόνον πυροβολικόν άξιον λόγου εις Καβάλαν ήτο δύο παλαιά πυροβόλα του Ναυτικού.

Η φρουρά των έργων τούτων της Καβάλας έδει να είναι 2.000 πυροβοληταί, ήσαν δε μόνον 140 παρόντες, διότι δεν υπήρχε τό πυροβολικόν.

Ώστε η λέξις «ΦΡΟΥΡΙΟΝ» διά την Καβάλαν ήτο ουσιαστικώς «ελπίς του μέλλοντος» και όχι «πραγματικότης».

Εμακρυγορήσαμεν εις ταύτα όχι μόνον διά να δώσωμεν μιαν  ιδέαν εις τους αναγνώστας μας τί πράγματι ήτο το  «ΦΡΟΥΡΙΟΝ»  της Καβάλας, αλλά και διά να τους καταδείξωμεν  εις ένα παράδειγμα τας ταχυδακτυλουργικάς μεθόδους του  κ. Βενιζέλου, ίνα τον «μείζονα λόγον ήσσονα ποιείν και τον ήσσονα  μείζονα».

Ήδη, διά να καταστήσω ευχερή εις τους αναγνώστας μου την κατανόησιν των τηλεγραφημάτων του μακαρίτου Χατζοπούλου ,  χαράσσω πρώτον τας κυρίας γραμμάς   ενός συνοπτικού

σκελετού, περιλαμβάνοντος το όλον δράμα.

Από της 4ης μέχρι της 19ης Αυγούστου οι Γερμανοβούλγαροι  εισελάσαντες εις την Ανατολικήν Μακεδονίαν επροχώρησαν  εις τον Στρυμόνα.    Εις τας Σέρρας, και Δράμαν δεν εισήλθον, παρακάμψαντες αυτάς. Εντός των Σερρών έμεινεν η 6η  ελληνική μεραρχία, εντός της Δράμας η 5η. Προς την Καβάλαν έμεινεν η 7η ελληνική μεραρχία και το Επιτελείον του Σώματος Στρατού.

Την 10ην Αυγούστου Αγγλικός στόλος προ της Καβάλας κηρύττει στενόν αποκλεισμόν της πόλεως από θαλάσσης.

Από της 12ης Αυγούστου και πέραν η τηλεγραφική επικοινωνία  Αθηνών προς Καβάλαν καθίσταται δυσχερεστάτη, εξ αιτίας των Συμμάχων.

Αύτη ενηργείτο έως τότε διά Θεσσαλο­νίκης, (ο ασύρματος Αθηνών ένεκα της ασθενείας του, δεν μετέδιδε τηλεγραφήματα πέραν της Θεσσαλονίκης). Έκτοτε τηλεγραφήματα εξ Αθηνών ήσαν λίαν αμφίβολον εάν θα έφθανον εις Καβάλαν.

Η Καβάλα από της 12ης Αυγούστου εξακολουθεί τηλεγραφούσα προς τας Αθήνας χάρις εις τον ισχυρόν της ασύρματον, μέχρι καταλήψεως αυτού υπό των Άγγλων.

Την 14ην Αυγούστου η Ρουμανία κηρύσσει τον πόλεμων κα­τά των Κεντρικών Αυτοκρατοριών, της Βουλγαρίας και της Τουρκίας.

Την 15ην Αυγούστου, ο κ. Βενιζέλος απαγγέλλει εν Αθή­ναις από της οικίας προς τους προ αυτής συναθροισθέντας εν συλλαλητηρίω οπαδούς του λόγον, δια του οποίου κηρύσσει ανοικτά πλέον τον πόλεμον προς τον Βασιλέα.

Αι υπό της κυβερνήσεως Ζαΐμη τη συγκαταθέσει του Βα­σιλέως διεξαγόμεναι διαπραγματεύσεις προς συμμετοχήν της Ελλάδος εις τον πόλεμον εις το πλευρόν της Αντάντ, έχουν προχωρήσει μέχρι της 17ης Αυγούστου εις σημείον ώστε ο κ. Δεμίδωφ να τηλεγραφή την επομένην εις Πετρούπολιν ότι αν οι Σύμμαχοι παρείχον εις την Ελλάδα χρήματα και υλικόν πο­λέμου, η είσοδος αυτής εις τον πόλεμον εις το πλευρόν της Αντάντ ήτο εξησφαλισμένη, και ο κ. Δεμίδωφ προσέθεσε: «Δεν έχω ουδεμίαν αφορμήν να αμφιβάλλω δια την απόλυτον ειλικρίνειαν του Βασιλέως».

Την 17ην Αύγουστου συγκεντρούται εις Μήλον στόλος Συμμαχικός υπό τον ναύαρχον Τουρναί εκ 32 πολεμικών σκα­φών με απειλητικήν στάσιν κατά των Αθηνών.

Την αυτήν 17ην Αυγούστου βενιζελικοί αξιωματικοί μετά τίνων βενιζελικών πολιτευόμενων κηρύττουσιν εις Θεσσαλονίκην επανάστασιν κατά του νομίμου καθεστώτος. Οι στασιασταί μεταβαίνουν εν διαδηλώσει εις το στρατηγείον του Σαράιγ και τίθενται εις την διάθεσίν του. Διαδηλούσιν ότι σκοπός των εί­ναι να καταλύσωσι τας Ελληνικάς Αρχάς και να καταλάβωσι την εξουσίαν, να κηρύξωσι την επιστράτευσιν εις ολόκληρον την Μακεδονίαν όπως πολεμήσωσιν εις το πλευρόν της Αντάντ και να τιμωρήσωσι τους προδότας.

Ο στρατηγός Σαράϊγ αφοπλίζει την αυτήν εσπέραν την εν Θεσσαλονίκη Ελληνικήν μεραρχίαν πιστήν εις τον  Βασιλέα, την κρατεί αιχμάλωτον, και μετά τινας ημέρας την αποστέλλει εις Αθήνας ως και όλους τους εν Θεσσαλονίκη αξιωματικούς τους παραμείναντας πιστούς εις τον Βασιλέα. Τα περί του κινήματος τούτου και των απωτέρων σκοπών του θα διεξέλθωμεν εις ειδικόν άρθρον.

Την 17ην Αυγούστου συγκροτείται εις την νήσον Θάσον επιτροπή Εθνικής Αμύνης εξ αξιωματικών τίνων οίτινες από προηγουμένων ημερων συνέρρεον εκεί, δηλούντες ότι σκοπός των είναι να αντισταθώσι κατά της βουλγαρικής προελάσεως εν Ανατολική Μακεδονία.

Από της 18 Αυγούστου ενεργείται στενώτατος αποκλει­σμός της Καβάλας υπό του Αγγλικού στόλου. Στρατός και κάτοικοι στερούνται τελείως τροφών. Ό συνταγματάρχης Χα­τζόπουλος εισάγει άλευρα εκ Δράμας τη συγκαταθέσει των Βουλγάρων.

Την 18ην Αυγούστου οι Βούλγαροι διακόπτουσι την εκ Δράμας τροφοδοσία της Καβάλας Η στάσις των μεταβάλ­λεται. Ο κ. Ζαΐμης καταθέτει σχετικώς εις τον ανακριτήν κα­τά την δίκην Σκουλούδη :

«Μετά την έναρξιν της εισελάσεως (εις την Ανατ. Μακε­δονίαν),  όταν  ο Άγγλος ναύαρχος εκήρυξε την Καβάλαν εν αποκλεισμώ, οι Βούλγαροι μεταχειρισθέντες αυτό ως πρόφασιν και επικαλούμενοι την ασφάλειαν των στρατευμάτων των εζήτησαν την κατάληψιν των οχυρών της Καβάλας».

Ο ήδη εν αποστρατεία στρατηγός Κορτζιάς, τότε συντα­γματάρχης διοικητής του εν  Καβάλα 19ου συντάγματος πεζι­κού διηγείται :

«Ως όμως ή Ρουμανία εξήλθε της ουδετερότητος, ο δε μακαρίτης Συνταγματάρχης Χατζόπουλος ενόμισεν ότι ή Ελ­λάς μιμούμενη την Ρουμανίαν θα ετάσσετο με το μέρος της Αντάντ, εξέδωκε διαταγήν επιχειρήσεων κατά των Βουλγάρων επί  τή  βεβαιότητι ότι τα βουλγαρικά στρατεύματα τα καταλαβόντα την Α. Μακεδονίαν θα απεχώρουν συγκεντρούμενα προς τά Ρουμανικά σύνορα. . .οι δε Βούλγαροι πληροφορηθέντες την ανωτέρω διαταγήν διέκοψαν τον ανεφοδιασμόν της Καβάλας».

Ως ανεφέραμεν εις προηγούμενον  άρθρον ο Χίντενμπουργκ, βραδύτερον εις Πλέσσεν είπεν εις τον μακαρίτην συντάγματαρχην  Χατζόπουλον ότι  οι Γερμανοί θεωρούντες πλέον επικειμένην........την έξοδον της Ελλάδος εκ της ουδετερότητος εναντίον των, δεν ηδύναντο να αφήσωσιν εις τα πλευρά και τα νώτα των Ελληνικά στρατεύματα, και δια τούτο διέταξε την κατάληψιν των οχυρών της Καβάλας.

Παρ όλα ταύτα επετράπη εκ νέου την 20ήν Αυγούστου ο ανεφοδιασμός της Καβάλας εκ Δράμας. Επίσης και η μετάβασις της 6ης Μεραρχίας εκ Σερρών εις Καβάλαν πλην του 16ου Συντάγματος, όπερ παρέμεινεν εις Σέρρας διαταγή του συν­ταγματάρχου Χατζοπούλου. Την 20ην Αυγούστου κατείχοντο αι Σέρραι υπό του 16 Συντάγματος, η Δράμα υπό της 5ης Μεραρ­χίας και η Καβάλα υπό της 6ης και της 7ης Μεραρχίας. Η Καβάλα πάντοτε εν στενώ αποκλεισμώ υπό του Αγγλικού Στόλου.

Την 18ην Αυγούστου ο Συμμαχικός Στόλος, εκ 32 πολε­μικών έρχεται εκ Μήλου εις Σαρωνικόν, καταλαμβάνει το Κε­ρατσίνι, αποκλείει τα Ελληνικά παράλια, ο ναύαρχος Φουρναί την 19ην Αυγούστου επιδίδει τελεσίγραφον εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν Ζαΐμη διά του οποίου ζητεί τον  έλεγχον των Ελλη­νικών Ταχυδρομείων και Τηλεγράφων.

Την 21 ην Αυγούστου ο κ. Δεμίδωφ τηλεγραφεί εις Πετρούπολιν:

«Η  είδησις η  μεταδοθείσα υπό του Γκιγιεμέν ότι οι Έλ­ληνες εδέχθησαν ενθουσιωδώς τους Συμμαχικούς στόλους δεν ανταποκρίνεται ποσώς εις την αλήθειαν. Όλως το εναντίον, διαπιστώ ενταύθα πλήρη αδιαφορίαν ανάμικτον με απορίαν, όταν βλέπουν τους Συμμάχους προστρέχοντας εις τόσον τρο­μερά μέσα δια να ζητήσουν πράγματα σχετικώς ουχί μεγάλης σημασίας».

Την 25ην Αυγούστου, οι αποκλείσαντες την Καβάλαν Άγγλοι αφίνουν να εισέλθουν δια θαλάσσης ολίγα άλευρα προς προσωρινήν διατροφήν του λιμώττοντος πληθυσμού, υπό τον ρητόν όρον να μη δοθή τίποτε εις τον στρατόν, επί ποινή αμέ­σου παύσεως πάσης αποστολής εις το μέλλον.

Την 27ην Αυγούστου πλαστή επίθεσις κατά της εν Αθή­ναις Γαλλικής πρεσβείας εν συνεννοήσει Ρακφέιγ και Βενιζελικών, έντονοι διαμαρτυρίαι και απειλαί των πρέσβεων των Συμμάχων, κατά της Ελλάδος, διά την επίθεσιν ταύτην (τα εξεθέσαμεν εις προηγούμενον άρθρον).

Ο Γκιγιεμέν κατόπιν συνεννοήσεως μετά του κ. Βενιζέλου άξιοι από  τον κ. Ζαΐμην αναβολήν επ' αόριστον των εκλογών.

Την αυτήν ημέραν 27ην Αυγούστου οι  Άγγλοι καταλαμβάνουσι τον ασύρματον Καβάλας και τον καταστρέφουσι. Από της στιγμής αυτής και πέραν η εν Αθήναις Κυβέρνησις ουδεμίαν πλέον είδησιν λαμβάνει εκ Καβάλας.

Εάν οι αναγνώσται μας διερωτώνται, διατί οι Σύμμαχοι ελάμβανον τοιαύτα μέτρα εναντίον της Ελλάδος, προστατεύον­τες συγχρόνως το εν Θεσσαλονίκη κίνημα και τας εν Αθήναις βενιζελικάς ενεργείας, καθ' ον χρόνον η  Κυβέρνησις Ζαΐμη τη συγκαταθέσει του Βασιλέως διεπραγματεύετο την έξοδον της Ελλάδος εκ της ουδετερότητος, ας αναγνώσωσι την επομένην παράγραφον.

Την 30ήν Αυγούστου παραιτείται η Κυβέρνησις Ζαΐμη, ο κ. Δεμίδωφ τηλεγραφεί σχετικώς εις την Πετρούπολιν (2 Σεπτεμβρίου):

«Η παραίτησις του κ. Ζαΐμη επεβλήθη προ πάντων υπό των αδιακόπων επεμβάσεων των Συμμάχων εν Ελλάδι, οίτινες παρ' όλην την εμπιστοσύνην την οποίαν λέγουσιν ότι έχουσιν εις τον κ. Ζαΐμην, εξακολουθούσι να έχωσι τον στόλον των εις τα Ελληνικά ύδατα και απεβίβασαν φρουράν προς προστασίαν της Γαλλικής Πρεσβείας. Τέλος ο κ. Ζαΐ­μης μου εδήλωσεν ΑΝΕΥ ΠΕΡΙΣΤΡΟΦΩΝ ότι κατά την γνώμην του οι Γάλλοι συνωμοτούσι, επί μάλλον και μάλλον εντονώτερον, κατά της ανεξαρτησίας και κυριαρχίας της Ελλά­δος και ότι ο κρύφιος σκοπός των είναι η εκθρόνισις του Βασιλέως. Απέκτησε την περί τούτου βεβαιότητα από τας τελευταίας του συνομιλίας με τον Γκιγιεμέν».

Και τώρα αφού οι αναγνώσται μας έχουσιν υπ' όψιν των όλον τον σκελετόν (εν μεγάλη συντομία βεβαίως) των γεγονότων του Αυγούστου 1916, δια να εννοήσωσι τα εν Καβάλα συμβάντα, δίδομεν τον λόγον εις τον μακαρίτην Χατζόπουλον »(ΣΥΝΕΧΕΙΑ)

ΙΣΑΑΚ ΜΠΑΜΠΕΛ: ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΙΠΠΙΚΟ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΣHMEIΩΜΑ........... . Σελ. 7
Τo πέρασμα του Σμπρούτς...... Σελ 11
Μια εκκλησία στο Νοβογκράντ . . . . Σελ 15
Τo γράμμα...... ....... Σελ 20
Η επίταξη των άλογων....... Σελ 28
O παν Απόλεκ........ . . . Σελ 32
Ο ήλιος της Ιταλίας........ Σελ 45
Γεδάλι . · . ............ Σελ 51
Η πρώτη μου χήνα......... Σελ 56
Ο Ραβί .......... . . . . Σελ 63
Ο δρόμος για το Μπρόντυ . ..... Σελ 68
Διδασκαλία για το αμάξι....... Σελ 72
Ο θάνατος του Ντολγουσώβ..... Σελ 77
Ο Ταξίαρχος Δύο.......... Σελ 83
Ο Σάσκα Χριστός · . Σελ 86
Η ζωή του Ματβέϊ Ροντιόνιτς Παυλιτσένκο......Σελ 95
Το νεκροταφείο του Κοζίν ...... Σελ 103
Πριστσέπα . ... . ... ..... Σελ 105
Η ιστορία ενός αλόγου....... Σελ 108
Κονκίν ............  Σελ 114

Μπερεστέτσκο............. Σελ. 119
Το αλάτι . . .,..........  Σελ 124
Στου Αγίου Βαλεντίου . . .... . . Σελ 146
Ο ίλαρχος Τρουνώβ ........ . Σελ 153
Οι δυο Ιβάν............ Σελ 163
Η χήρα .............. Σελ 176
Ζαμόστιε .............. Σελ 184

Η προδοσία ............ Σελ 190

Τσεχνικί.............. Σελ 197
Υστερ' από τη μάχη . ...... · Σελ 204
Το τραγούδι............ Σελ 210
Ο γιος του Ραβί .......... Σελ 215